Nghiên cứu một số thông số huyết áp lưu động 24 giờ ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 có tăng huyết áp

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2016<br /> <br /> NGHIÊN CỨU MỘT SỐ THÔNG SỐ HUYẾT ÁP LƢU ĐỘNG<br /> 24 GIỜ Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƢỜNG TÝP 2<br /> CÓ TĂNG HUYẾT ÁP<br /> Nguyễn Tá Đông*; Trần Văn Trọng*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: khảo sát sự biến đổi các thông số huyết áp (HA) ngày và đêm gi p ki m soát HA ở<br /> bệnh nhân (BN) đái tháo đư ng (ĐTĐ) týp 2. Đối tượng và phương pháp: 63 BN ĐTĐ týp 2,<br /> được chia làm hai: nhóm có tăng HA (HA tâm thu [HATT] ≥ 140 và/hoặc HA tâm trương<br /> [HATTr] ≥ 90 mmHg). Nhóm không THA (HATT < 140 và/hoặc HATTr < 90 mmHg). Phương<br /> pháp: nghiên cứu mô tả cắt ngang, có so sánh bệnh chứng. Kết quả: 57,1% có tr ng HA ban<br /> đêm; không tr ng HA ban đêm 42,9%. Tỷ lệ quá tải HATT, HATTr ban ngày và ban đêm, vọt<br /> HA sáng sớm của nhóm ĐTĐ có THA cao hơn so với nhóm ĐTĐ không THA. Tỷ lệ THA “áo<br /> choàng trắng” 46%; THA n giấu 9,5%; THA b n bỉ 14,3%; HA bình thư ng 52,4%. Kết luận:<br /> các chỉ số trên Holter HA ở nhóm BN ĐTĐ có THA đ u bất lợi hơn nhóm ĐTĐ không THA.<br /> * Từ khóa: Tăng huyết áp; Đái tháo đư ng týp 2; Huyết áp lưu động 24 gi .<br /> <br /> Research Parameters on 24 Hours Ambulatory Blood Pressure<br /> Monitoring in Type 2 Diabetes Patients with Hypertension<br /> Summary<br /> Objectives: To survey changes of blood pressure parameters in day and night, help to well<br /> control hypertension in patients with type 2 diabetes. Subjects and methods: 63 type 2 diabetes<br /> patients were divided into two groups: Group with hypertension (systolic blood pressure (SBP) ≥<br /> 140 mmHg and/or diastolic blood pressure (D P) ≥ 90 mmHg) and group without hypertension<br /> (SBP < 140 and/or DBP < 90 mmHg). Methods: Cross-sectional descriptive study. Results:<br /> Percentage of deeper blood pressure was 57.1%, non-deeper blood pressure was 42.9% at<br /> night. Rate overload of SBP, DBP during the day and night; rate of morning blood pressure<br /> rising in diabetic group with hypertension was higher than diabetic group without hypertension.<br /> The rate of "white coat" hypertension of subjects was 46%, hidden hypertension was 9.5%,<br /> persistent hypertension was 14.3%, normal blood pressure was 52.4%. Conclusions: The<br /> parameters on 24 hours blood pressure monitoring in diabetic patients with hypertension were<br /> more disadvantaged than in group without hypertension.<br /> * Key words: Hypertension; Type 2 diabetes; 24 hours ambulatory blood pressure monitoring.<br /> <br /> * Bệnh viện TW Huế<br /> Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Tá Đông (bsdonghue@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 14/02/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 16/05/2016<br /> Ngày bài báo được đăng: 03/06/2016<br /> <br /> 93<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2016<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Trong th i gian hiện nay, bệnh nội tiết<br /> và chuy n hóa, trong đó có bệnh ĐTĐ<br /> đang gia tăng nhanh chóng và trở thành<br /> vấn đ cấp thiết của toàn nhân loại. ĐTĐ<br /> týp 2 là một bệnh lý đa dạng, liên quan<br /> đến nhi u tổ chức và cơ quan trong cơ<br /> th , đặc biệt là hệ thống tim mạch. So với<br /> ngư i không bị ĐTĐ, THA gặp ở ngư i<br /> ĐTĐ nhi u gấp 2 lần. Các yếu tố nguy cơ<br /> tim mạch, trong đó THA làm BN ĐTĐ có<br /> nguy cơ tử vong cao hơn và bị ảnh<br /> hưởng của rối loạn thần kinh thực vật,<br /> thư ng gặp khi bị ĐTĐ nên di n biến<br /> phức tạp hơn [8]. Đo HA lưu động 24 gi<br /> rất quan trọng, cho phép ghi lại di n biến<br /> HA trong 24 gi , nhằm cung cấp các<br /> thông số liên quan đến bệnh lý này. Xuất<br /> phát từ đi u này, mục đích của nghiên<br /> cứu này nhằm: Khảo sát sự biến đổi các<br /> thông số HA ngày và đêm giúp phân loại<br /> các thể THA ở N ĐTĐ týp 2.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> 63 BN được ch n đoán ĐTĐ týp 2,<br /> nhập viện tại Khoa Nội Tim mạch và Khoa<br /> Nội tiết - Thần kinh - Hô hấp, Bệnh viện<br /> Trung ương Huế từ tháng 8 - 2014 đến<br /> 8 - 2015, chia làm hai nhóm:<br /> - Nhóm bệnh: 38 BN ĐTĐ týp 2 có<br /> THA (HA ≥ 140/90 mmHg), xác định bằng<br /> đo HA thông thư ng hay ti n sử xác định<br /> có THA (đang dùng thuốc hạ HA).<br /> - Nhóm đối chứng: 25 BN ĐTĐ týp 2<br /> không THA (HA < 140/90 mmHg), xác<br /> định bằng đo HA thông thư ng.<br /> 94<br /> <br /> * Tiêu chuẩn ĐTĐ: dựa vào Hội Đái<br /> tháo đư ng Hoa Kỳ (ADA) (2014).<br /> * Tiêu chuẩn chẩn đoán ĐTĐ týp 2:<br /> dựa vào một số tiêu chu n của Tổ chức Y<br /> tế Thế giới (1998) có vận dụng phù hợp<br /> với đi u kiện Việt Nam.<br /> * Tiêu chuẩn chẩn đoán THA ở BN<br /> ĐTĐ:<br /> - Theo Hiệp hội Đái tháo đư ng Hoa<br /> kỳ (ADA) (2014) và khuyến cáo của Hội<br /> Tim mạch Việt Nam, khi HATT ≥ 140<br /> và/hoặc HATTr ≥ 90 mmHg.<br /> - HA lưu động 24 gi : HATT ≥ 125<br /> và/hoặc HATTr ≥ 80 mmHg.<br /> * Tiêu chuẩn loại trừ:<br /> - BN không th<br /> mang Holter.<br /> <br /> ngưng thuốc HA khi<br /> <br /> - BN đang mắc các bệnh lý nội khoa<br /> khác nặng.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> Nghiên cứu mô tả cắt ngang, so sánh<br /> bệnh chứng.<br /> - Tuổi (tính bằng năm), giới, th i gian<br /> phát hiện bệnh ĐTĐ, quá trình đi u trị ĐTĐ.<br /> - Đánh giá trên Holter HA:<br /> + THA: HA đo tại ph ng khám ≥<br /> 140/90 mmHg và HA ban ngày đo bằng<br /> ABPM > 135/85 mmHg.<br /> + THA áo choàng trắng: HATT hoặc<br /> HATTr đo tại phòng khám > 140/90 mmHg<br /> và HA trung bình ban ngày đo ABPM<br /> < 135/85 mmHg.<br /> + Tình trạng có “tr ng” (Dipper) khi HA<br /> ban đêm giảm ≥ 10% so với HA ban ngày.<br /> Nếu < 10% trung bình ban ngày, “không<br /> tr ng” (Non - dipper) [8].<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2016<br /> <br /> + Vọt HA sáng sớm: HATT và HATTr<br /> tăng ít nhất 20/15 mmHg tính từ l c HA<br /> thấp nhất trong quá trình ngủ đến trung<br /> bình 2 gi đầu tiên sau khi tỉnh giấc.<br /> <br /> + Quá tải HA: tỷ lệ % số lần đo có THA.<br /> Bình thư ng < 25%.<br /> * Xử lý số liệu: bằng phần m m SPSS<br /> 16.0 và Excel 2010.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đặc điể<br /> ảng 1:<br /> <br /> â<br /> <br /> sàng và thời gian phát hi n ĐTĐ của đối tƣợng nghiên cứu.<br /> <br /> Đặc điể<br /> <br /> Nh<br /> <br /> Tuổi (năm)<br /> Giới<br /> <br /> nh<br /> <br /> Nh<br /> <br /> chứng<br /> <br /> p<br /> <br /> 61,82 ± 7,57<br /> <br /> 58,16 ± 7,59<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 17 (44,7%)<br /> <br /> 10 (39,7%)<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 21 (55,3%)<br /> <br /> 15 (60,3%)<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 4,17 ± 2,13<br /> <br /> 3,84 ± 1,87<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Th i gian phát hiện ĐTĐ<br /> Béo phì<br /> <br /> 11 (28,9%)<br /> <br /> 7 (28,0%)<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Đư ng máu<br /> (Go: mmol/l)<br /> <br /> >7<br /> <br /> 30 (78,9%)<br /> <br /> 20 (80,0%)<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> ≤7<br /> <br /> 8 (21,1%)<br /> <br /> 05 (20,0%)<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> HbA1c (%)<br /> <br /> >8<br /> <br /> 22 (57,9%)<br /> <br /> 12 (48,0%)<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> ≤8<br /> <br /> 16 (42,1%)<br /> <br /> 13 (52,0%)<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Nhóm BN ĐTĐ có THA: nam 44,7%, nữ 55,3%, nhóm BN ĐTĐ không THA: nam 32%,<br /> nữ 68,0%.<br /> Bảng 2: Th i gian phát hiện bệnh của đối tượng nghiên cứu.<br /> Thời gian phát hi n<br /> b nh ĐTĐ (nă )<br /> <br /> Nhóm b nh<br /> <br /> Nhóm chứng<br /> <br /> Tổng cộng<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> 0,05<br /> <br /> Tâm thu<br /> <br /> 118,24 ± 12,70<br /> <br /> 109,22 ± 11,27<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Tâm trương<br /> <br /> 74,74 ± 8,43<br /> <br /> 72,04 ± 8,70<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Tâm thu<br /> <br /> 114,24 ± 15,72<br /> <br /> 105,56 ± 11,50<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Tâm trương<br /> <br /> 72,47 ± 9,47<br /> <br /> 69,88 ± 9,18<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 81,87 ± 9,92<br /> <br /> 79,04 ± 7,73<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Tổng số trung bình tim 24 gi<br /> <br /> 95<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2016<br /> <br /> Sự khác biệt HATT trung bình 24 gi , ban ngày, ban đêm ở BN ĐTĐ có THA và BN<br /> ĐTĐ không THA có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).<br /> <br /> Bình thường<br /> <br /> THA áo choàng trắng THA bền bỉ THA ản giấu<br /> <br /> Biểu đồ 1: Phân loại THA của 2 nhóm nghiên cứu.<br /> Tỷ lệ THA “áo choàng trắng” 46,0%; tỷ lệ THA b n bỉ 14,3%; tỷ lệ THA n giấu<br /> 9,5%; HA bình thư ng 52,4%.<br /> Bảng 4: Tỷ lệ có tr ng, không tr ng HA ban đêm của đối tượng nghiên cứu.<br /> H<br /> <br /> an đê<br /> <br /> Kh ng trũng<br /> <br /> C trũng<br /> <br /> Chung<br /> <br /> Đối tƣợng nghiên cứu<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Nhóm bệnh (38)<br /> <br /> 17<br /> <br /> 44,7<br /> <br /> 21<br /> <br /> 55,3<br /> <br /> 38<br /> <br /> 60,3<br /> <br /> Nhóm chứng (25)<br /> <br /> 10<br /> <br /> 40,0<br /> <br /> 15<br /> <br /> 60,0<br /> <br /> 25<br /> <br /> 39,7<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 27<br /> <br /> 42,9<br /> <br /> 36<br /> <br /> 57,1<br /> <br /> 63<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> 2<br /> <br /> χ = 0,13<br /> <br /> p > 0,05<br /> <br /> Tỷ lệ HA không tr ng ban đêm nhóm bệnh và nhóm chứng theo thứ tự là 44,7% và<br /> 40,0%. Sự khác biệt không có ý nghĩa (p > 0,05).<br /> Bảng 5: Tỷ lệ quá tải HA của 2 nhóm nghiên cứu.<br /> Có quá tải<br /> <br /> Ban ngày<br /> <br /> Ban đêm<br /> <br /> 96<br /> <br /> Không quá tải<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> HATT<br /> <br /> 19<br /> <br /> 30,2<br /> <br /> 44<br /> <br /> 69,8<br /> <br /> HATTr<br /> <br /> 18<br /> <br /> 28,6<br /> <br /> 45<br /> <br /> 71,4<br /> <br /> HATT<br /> <br /> 18<br /> <br /> 28,6<br /> <br /> 45<br /> <br /> 71,4<br /> <br /> HATTr<br /> <br /> 17<br /> <br /> 27,0<br /> <br /> 46<br /> <br /> 73,0<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2016<br /> <br /> Bảng 6: Tỷ lệ quá tải HA ở nhóm bệnh và nhóm chứng.<br /> Quá tải H<br /> <br /> Quá tải HA ban ngày<br /> HATT<br /> <br /> Nhóm bệnh<br /> (38)<br /> Nhóm chứng<br /> (25)<br /> <br /> HATTr<br /> <br /> an đê<br /> <br /> HATT<br /> <br /> HATTr<br /> <br /> Có<br /> <br /> Không<br /> <br /> Có<br /> <br /> Không<br /> <br /> Có<br /> <br /> Không<br /> <br /> Có<br /> <br /> Không<br /> <br /> n<br /> <br /> 15<br /> <br /> 23<br /> <br /> 14<br /> <br /> 24<br /> <br /> 15<br /> <br /> 23<br /> <br /> 13<br /> <br /> 25<br /> <br /> %<br /> <br /> 78,9<br /> <br /> 52,3<br /> <br /> 77,8<br /> <br /> 53,3<br /> <br /> 83,3<br /> <br /> 51,1<br /> <br /> 76,5<br /> <br /> 54,3<br /> <br /> n<br /> <br /> 4<br /> <br /> 21<br /> <br /> 4<br /> <br /> 21<br /> <br /> 3<br /> <br /> 22<br /> <br /> 4<br /> <br /> 21<br /> <br /> %<br /> <br /> 21,1<br /> <br /> 47,7<br /> <br /> 22,2<br /> <br /> 46,7<br /> <br /> 16,7<br /> <br /> 48,9<br /> <br /> 23,5<br /> <br /> 45,7<br /> <br /> p<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Tình trạng quá tải HATT ban ngày và ban đêm ở nhóm BN ĐTĐ có THA cao hơn<br /> nhóm BN ĐTĐ không THA, khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05). Tình trạng quá tải<br /> HATTr ở hai nhóm khác biệt không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).<br /> <br /> Biểu đồ 2: Tỷ lệ vọt HA sáng sớm của đối tượng nghiên cứu.<br /> Tình trạng vọt HA sáng sớm 15,9%, không vọt HA sáng sớm 84,1%.<br /> Bảng 7: Tỷ lệ vọt HA sáng sớm của đối tượng nghiên cứu.<br /> Kết quả<br /> <br /> Vọt HA<br /> <br /> Không vọt HA<br /> <br /> Chung<br /> <br /> Nhóm<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> ĐTĐ có THA<br /> <br /> 9<br /> <br /> 23,7<br /> <br /> 29<br /> <br /> 76,3<br /> <br /> 38<br /> <br /> 60,3<br /> <br /> ĐTĐ không THA<br /> <br /> 1<br /> <br /> 4,0<br /> <br /> 24<br /> <br /> 96,0<br /> <br /> 25<br /> <br /> 39,7<br /> <br /> 10<br /> <br /> 15,9<br /> <br /> 53<br /> <br /> 84,1<br /> <br /> 63<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Tổng<br /> 2<br /> <br /> χ = 4,37<br /> <br /> p < 0,05<br /> <br /> Tỷ lệ vọt HA sáng sớm ở nhóm BN ĐTĐ có THA cao hơn nhóm BN ĐTĐ không<br /> THA (23,7% so với 4,0%; p < 0,05).<br /> 97<br /> <br />