Nghiên cứu những trường hợp khó xác định nhóm máu hệ ABO tại Bệnh viện Chợ Rẫy

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> NGHIÊN CỨU NHỮNG TRƯỜNG HỢP KHÓ XÁC ĐỊNH NHÓM MÁU<br /> HỆ ABO TẠI BỆNH VIỆN CHỢ RẪY<br /> Trần Văn Bảo*, Lê Hoàng Oanh*, Trần Bồi Duy*, Phan Thị Thanh Lộc*, Trần Thị Mỹ Duyên*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Trong các hệ nhóm hồng cầu, ABO là hệ quan trọng nhất và phải thực hiện thường qui trong các<br /> cuộc truyền máu.<br /> Phương pháp: Nhóm máu ABO được xác định bằng 2 phương pháp: phương pháp huyết thanh mẫu để xác<br /> định kháng nguyên và phương pháp hồng cầu mẫu để xác định kháng thể. Chỉ khi kháng nguyên và kháng thể<br /> phù hợp thì nhóm máu mới được xác định. Trong thực hành truyền máu có gặp trường hợp mà trong các điều<br /> kiện thông thường không thể xác định được nhóm máu, đó là những nhóm máu khó.<br /> Kết quả: Trong 2 năm 2008-2010, tại bệnh viện Chợ Rẫy qua nghiên cứu 82 trường hợp nhóm máu khó.<br /> Trong đó khó định nhóm với kháng nguyên là 43 mẫu và với kháng thể là 39 mẫu.<br /> Kết luận: Việc sử dụng những biện pháp xử lý từ đó xác định được nhóm máu hệ ABO nhanh chóng,<br /> chính xác giúp tăng cường an toàn trong truyền máu.<br /> Từ khóa: Nhóm máu ABO, khó xác định nhóm máu<br /> <br /> SUMMARY<br /> SOLUTIONS TO SOLVE THE DIFFICULTIES IN ABO SYSTEMS BLOOD GROUPING IN CHỢ RẪY<br /> HOSPITAL<br /> Tran Van Bao, Le Hoang Oanh, Tran Boi Duy, Phan Thi Thanh Loc, Tran Thi My Duyen<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 4 - 2011: 430 - 433<br /> Background: Among blood groups of red blood system, ABO blood group is requirement for blood<br /> transfusion in Viet nam.<br /> Methods: ABO group is determined by 2 methods: serology test to determine antigens on surface of red<br /> blood cells and red blood cells test to determine antibodies in serum. In some cases, the result from two this<br /> methods are not matched.<br /> Results: A study on 82 defined difficult cases during 2008-2010 at Chợ rẫy hospital is shown that to meet<br /> with serious difficulties of 43 cases by serum test, and 39 cases to define by red blood cells test.<br /> Conclusion: Solution to solve the difficulties to safe blood transfusion.<br /> Keywords: Blood grouping, ABO<br /> bệnh nhận máu(5,4).<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Trong dịch vụ truyền máu việc xác định<br /> nhóm máu là công việc xuyên suốt từ khi thu<br /> nhận máu cho tới lúc truyền máu cho người<br /> bệnh. Xác định nhóm máu chính xác giúp cho<br /> việc tăng cường hiệu quả và an toàn cho người<br /> * * Trung Tâm Truyền Máu Chợ Rẫy<br /> Tác giả liên lạc: DS. Trần Văn Bảo ĐT: 0903978845;<br /> <br /> 430<br /> <br /> Tuy nhiên, không phải lúc nào nhóm máu<br /> cũng được xác định một cách bình thường. Có<br /> một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến việc xác<br /> định nhóm máu. Khi hai phương pháp định<br /> nhóm máu hệ ABO không phù hợp với nhau sẽ<br /> <br /> Email: tranvanbao178@yahoo.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> gây khó khăn trong việc xác định nhóm máu(3,2).<br /> Bệnh viện Chợ Rẫy là bệnh viện đa khoa<br /> hạng đặc biệt, là tuyến cuối cùng tiếp nhận bệnh<br /> nhân ở các tuyến dưới, do vậy có nhiều dạng<br /> bệnh và nhiều bệnh nhân đã được điều trị ở các<br /> tuyến trước đã được truyền máu hoặc dung các<br /> loại thuốc…Việc xác định đúng nhóm máu,<br /> nhanh chóng để phục vụ cấp cứu và điều trị là<br /> hết sức cần thiết.<br /> Vì vậy đề tài tiến hành nghiên cứu với 2 mục<br /> tiêu sau:<br /> - Nhận diện các trường hợp nhóm máu<br /> khó thường gặp.<br /> - Xử lý và xác dịnh các nhóm máu khó trên.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng<br /> - Tất cả các mẫu máu ở điều kiện bình<br /> thường không xác định được nhóm máu.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Mô tả cắt ngang, tiền cứu.<br /> <br /> Các phương pháp xác định các nhóm máu<br /> khó(1)<br /> - Thực hiện phương pháp Huyết thanh mẫu;<br /> + Dùng huyết thanh AB và hồng cầu bệnh<br /> nhân đã rửa. làm chứng AB.<br /> + Nếu dương tính phải xử lý hồng cầu<br /> - Thực hiện phương pháp Hồng cầu mẫu;<br /> + Dùng huyết thanh bệnh nhân và hồng cầu<br /> O đã rửa làm chứng allo.<br /> + Nếu dương tính phải xử lý huyết thanh.<br /> Khi phản ứng giữa Huyết thanh AB với<br /> hồng cầu bệnh nhân và huyết thanh bệnh<br /> nhân với hồng cầu O đều dương tính thì phải<br /> xử lý cả hồng cầu và huyết thanh. Dùng huyết<br /> thanh bệnh nhân và hồng cầu bệnh nhân đã<br /> rừa làm chứng auto.<br /> <br /> Các phương pháp xử lý<br /> Rửa hồng cầu bằng nước muối sinh lý<br /> Là phương pháp hay được sử dụng nhất,<br /> đặc biệt trong trường hợp hồng cầu bệnh nhân<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> tự ngưng kết nhằm mục đích loại bỏ một phần<br /> kháng thể bám trên hồng cầu gây ngưng kết<br /> hồng cầu. Thường sử dụng nước muối sinh lý<br /> ấm vì có một số kháng thể hoạt động ở điều kiện<br /> lạnh, có trường hợp phải xử lý ở 55-56oC.<br /> Việc rửa hồng cầu hoàn tất là khi hồng cầu<br /> trở nên rời rạc không còn tự ngưng kết.<br /> <br /> Phương pháp tiêu thụ kháng thể<br /> Là phương pháp xác định kháng nguyên<br /> hồng cầu thông qua sự tiêu thụ hay không tiêu<br /> thụ kháng thể chống A và kháng thể chống B<br /> bằng cách hiệu giá kháng thể chống A và chống<br /> B trước và sau khi ủ với hồng cầu bệnh nhân và<br /> hồng cầu O. Phương pháp này áp dụng cho các<br /> trường hợp hồng cầu bệnh nhân rửa nhiều lần<br /> mà vẫn không có kết quả hoặc chứng AB vẫn<br /> dương tính sau khi rửa hồng cầu.<br /> <br /> Phương pháp hấp phụ kháng thể<br /> Kháng thể không mong muốn có thể là<br /> kháng thể tự sinh hoặc kháng thể bất thường<br /> sinh ra trong quá trình truyền máu nhiều lần<br /> hoặc phụ nữ chửa đẻ nhiều lần. Việc loại bỏ<br /> kháng thể này dựa vào khả năng bắt kháng thể<br /> của kháng nguyên trên hồng cầu của chính bệnh<br /> nhân trong trường hợp có kháng thể tự sinh<br /> hoặc hồng cầu nhóm O trong trường hợp kháng<br /> thể bất thường. Điều kiện hấp phụ tùy thuộc<br /> vào điều kiện hoạt động thích hợp của kháng<br /> thể. Để loại kháng thể lạnh hấp phụ hồng cầu ở<br /> 4oC, loại nóng ở 37oC. Sau khi hấp phụ, huyết<br /> thanh được dùng để định nhóm. Khi xác định<br /> kháng thể phải luôn dung hồng cầu O làm<br /> chứng âm.<br /> Ghi nhận số lần rửa hồng cầu, số lần hấp<br /> phụ huyết thanh rồi đánh giá kết quả.<br /> <br /> Dụng cụ, thuốc thử<br /> Bình chưng cách thủy, tủ ấm, ống nghiệm,<br /> Pipette, kính hiển vi.<br /> Huyết thanh mẫu ABO của hãng Biotest<br /> (Đức).<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> Hồng cầu mẫu A, B,O.<br /> <br /> 431<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bảng 4. Kết quả xử lý huyết thanh<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> <br /> Hấp phụ với hồng cầu O<br /> <br /> Đặc điểm các mẫu thử từ bệnh nhân<br /> Phân loại theo tuổi và giới:<br /> Bảng 1. Phân loại theo tuổi, giới<br /> Tuổi / Giới<br /> < 18 tuổi<br /> 18 - 30 tuổi<br /> 31 - 40 tuổi<br /> 41 - 50 tuổi<br /> 51 - 60 tuổi<br /> > 61 tuổi<br /> Tổng cộng<br /> <br /> Nam<br /> Tần suất Tỉ lệ (%)<br /> 3<br /> 8,33<br /> 4<br /> 11,11<br /> 8<br /> 22,22<br /> 6<br /> 16,66<br /> 5<br /> 13,88<br /> 10<br /> 27,77<br /> 36 (43,90%)<br /> 100<br /> <br /> Nữ<br /> Tần suất Tỉ lệ (%)<br /> 2<br /> 4,34<br /> 9<br /> 19,56<br /> 4<br /> 8,69<br /> 5<br /> 10,86<br /> 10<br /> 21,73<br /> 16<br /> 34,78<br /> 46<br /> 100<br /> (56,09%)<br /> <br /> Nhận xét: Phân bố theo tuổi Nam chiếm tỉ lệ<br /> 43,90%; nữ chiếm 56,09%<br /> <br /> lần 1<br /> lần 2<br /> lần 3<br /> Tổng cộng<br /> <br /> Đạt<br /> Tỷ lệ %<br /> 17,94<br /> 64,10<br /> 43,58<br /> 100<br /> <br /> Tần suất<br /> 7<br /> 25<br /> 17<br /> 39<br /> <br /> Nhận xét: Hấp phụ hồng cầu O (lần 2) đạt kết<br /> quả cao nhất chiếm tỉ lệ 64,10%. Hấu hết các<br /> trường hợp hấp phụ hồng cầu O từ lần 2 đến lần<br /> 3 đều đạt kết quả<br /> Bảng 5. Tổng hợp kết quả xử lý mẫu thử<br /> Xử lý mẫu<br /> thử<br /> <br /> Xử lý hồng<br /> cầu<br /> <br /> Xử lý huyết<br /> thanh<br /> <br /> 43<br /> 52,43<br /> <br /> 39<br /> 47,56<br /> <br /> Tần suất<br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Xử lý cả hai<br /> hồng cầu +<br /> huyết thanh<br /> 34<br /> 41,46<br /> <br /> Tuổi > 61 chiếm tỉ lệ cao nhất khoảng<br /> (62,55%) ở cả 2 giới nam, nữ<br /> <br /> Nhận xét: Xử lý hồng cầu so với huyết thanh<br /> đều cho kết quả ngang nhau<br /> <br /> Bảng 2. Phân loại theo bệnh cảnh lâm sàng<br /> <br /> Bảng 6. Kết quả phân loại nhóm máu sau khi xử lý<br /> mẫu thử<br /> <br /> Chẩn đoán<br /> Thiếu máu tán huyết<br /> Thiếu máu mãn<br /> Đa u tủy<br /> Lupus ban đỏ hệ thống<br /> Nhiễm trùng huyết<br /> Xuất huyết tiêu hóa<br /> Bạch cầu cấp<br /> Suy thận mãn<br /> Bệnh khác<br /> TỔNG CỘNG<br /> <br /> Tần suất<br /> 14<br /> 13<br /> 18<br /> 05<br /> 4<br /> 06<br /> 02<br /> 05<br /> 15<br /> 82<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 17,1<br /> 15,9<br /> 22<br /> 6,1<br /> 2,4<br /> 3,7<br /> 2,4<br /> 6,1<br /> 18,3<br /> 100<br /> <br /> Nhóm máu ABO<br /> A<br /> B<br /> AB<br /> O<br /> Tổng cộng<br /> <br /> Số lượng<br /> 19<br /> 36<br /> 07<br /> 20<br /> 82<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 23,2<br /> 43,9<br /> 8,5<br /> 24,4<br /> 100<br /> <br /> Nhận xét: Nhóm máu B chiếm tỉ lệ cao nhất<br /> (43,9 %). Thứ tự tỉ lệ % nhóm máu khó: Nhóm B<br /> > O > A > AB.<br /> <br /> Nhận xét: Hai bệnh chiếm tỉ lệ cao nhất là: đa<br /> u tủy và thiếu máu tán huyết; 22% và 17,1%.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> <br /> Kết quả xử lý mẫu thử<br /> Bảng 3. Kết quả xử lý hồng cầu<br /> <br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi có 82 bệnh<br /> nhân với 82 trường hợp định nhóm máu khó hệ<br /> ABO Phân bố theo tuổi Nam chiếm tỉ lệ 43,90%;<br /> nữ chiếm 56,09%. Tỉ lệ phân bố nhóm máu khó<br /> ở nữ giới nhiều hơn nam giới. Ngoài ra nhóm<br /> máu khó mang tần suất cao ở các bệnh lý sau:<br /> Thiếu máu tán huyết, thiếu máu mãn, đa u tủy,<br /> lupus ban đỏ hệ thống, nhiễm trùng huyết, xuất<br /> huyết tiêu hóa, bạch cầu cấp, suy thận mãn….<br /> Tuy nhiên trong tất cả các bệnh lý trên, bệnh lý<br /> đa u tủy (22%) và bệnh lý thiếu máu tán huyết<br /> (17,1%) mang tần suất cao nhất. Theo y văn về<br /> sinh bệnh học: bệnh lý đa u tủy và bệnh lý thiếu<br /> <br /> Rửa hồng cầu với NaCl 0,9 %<br /> ≤ 3 lần<br /> 4 - 9 lần<br /> > 9 lần<br /> Tổng cộng<br /> <br /> Đạt<br /> Tần suất<br /> 16<br /> 23<br /> 4<br /> 43<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 37,20<br /> 53,48<br /> 9,30<br /> 100<br /> <br /> Nhận xét: Rửa hồng cầu ≤ 3 lần chỉ đạt kết<br /> quả (37,2%). Rửa hồng cầu 4 - 9 lần bằng Nacl<br /> 0,9% đạt kết quả (53,48%).Đa số trường hợp rửa<br /> hồng cầu ≤ 9 lần đều xác định được kết quả<br /> (90,68%)<br /> <br /> 432<br /> <br /> Đặc điểm các mẫu thử từ bệnh nhân<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> máu tán huyết thường gặp ở nữ nhiều hơn ở<br /> nam giới. Điều này phù hợp với nghiên cứu của<br /> chúng tôi: người có nhóm máu khó với tần suất<br /> cao ở nữ giới hơn nam giới(1).<br /> Ở nghiên cứu chúng tôi, nhóm máu khó hệ<br /> thống nhóm máu ABO: nhóm máu B chiếm tỉ lệ<br /> cao nhất (43,9%), thứ tự các nhóm máu khó<br /> mang tần suất từ cao tới thấp như sau: Nhóm B<br /> > O > A > AB. Điều này cho ta thấy trong hệ<br /> thống nhóm máu ABO, có lẽ là người mang<br /> nhóm máu B mang các bệnh lý bất thường về<br /> miễn dịch cao hơn ở những người mang các<br /> nhóm máu khác. Từ các kết quả của nghiên cứu<br /> này sẽ mở ra các nghiên cứu tiếp theo về mối<br /> liên quan giữa người mang nhóm máu B và các<br /> bệnh lý bất thường về miễn dịch dẫn đến nhóm<br /> máu khó xác định(5,1).<br /> <br /> Kết quả xử lý mẫu thử<br /> Kết quả xử lý hồng cầu<br /> Trong nghiên cứu này với 82 trường hợp,<br /> xác định nhóm máu khó: xử lý hồng cầu với 43<br /> trường hợp (52,43%) so với xử lý huyết thanh<br /> với 39 trường hợp (47,56%). Điều này cho thấy<br /> không khác biệt đáng kể giữa xử lý hồng cầu so<br /> với xử lý huyết thanh. Do đó, giữa 2 phương<br /> pháp: xử lý hồng cầu và xử lý huyết thanh cho<br /> kết quả gần tương đương nhau để xác định<br /> nhóm máu khó hệ thống nhóm ABO.<br /> + Xử lý hồng cầu: bằng cách rửa hồng cầu<br /> với NaCl 0,9 % như sau:<br /> <br /> Kết quả xử lý huyết thanh<br /> + Xử lý huyết thanh: bằng phương pháp hấp<br /> phụ hồng cầu O.<br /> Hấp phụ hồng cầu O (lần 1) đạt kết quả<br /> 17,94%.<br /> Hấp phụ hồng cầu O (lần 2) đạt kết quả<br /> 64,10%.<br /> Hấp phụ hồng cầu O (lần 3) đạt kết quả<br /> 43,58%.<br /> Æ Từ kết quả trên cho thấy, hầu hết các<br /> trường hợp xử lý huyết thanh từ lần 2 đến lần 3<br /> thì đều đạt kết quả(5,3,4).<br /> <br /> KẾTLUẬN<br /> Đa số các trường hợp nhóm máu khó<br /> thường mang bệnh lý đa u tủy và thiếu máu tán<br /> huyết. Nhóm máu khó gặp ở nữ giới nhiều hơn<br /> nam giới là do liên quan tới bệnh lý Đa u tủy và<br /> thiếu máu tán huyết. Vì 2 bệnh này thường gặp<br /> ở giới nữ hơn giới nam. Nhóm máu khó thường<br /> gặp cả 2 giới nam, nữ ở độ tuổi > 61 (62,55%). Xử<br /> lý hồng cầu: Đa số trường hợp rửa hồng cầu ≤ 9<br /> lần đều định được nhóm máu ABO (90,68%). Xử<br /> lý huyết thanh: Hầu hết trường hợp hấp phụ<br /> hồng cầu mẫu O đều định được nhóm máu<br /> ABO (90,68%). Những trường hợp nhóm máu<br /> khó nên làm thêm xét nghiệm Coomb’s test hoặc<br /> screening test nhằm để phát hiện những bất<br /> thường về miễn dịch để có chỉ định truyền máu<br /> thích hợp.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> Rửa hồng cầu ≤ 3 lần chỉ đạt kết quả (37,2%).<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Rửa hồng cầu 4 - 9 lần bằng Nacl 0,9% đạt<br /> kết quả (53,48%).<br /> <br /> 2.<br /> <br /> Đa số trường hợp rửa hồng cầu ≤ 9 lần đều<br /> đạt kết quả (90,68%).<br /> Æ Từ kết quả trên cho thấy, xử lý với rửa<br /> hồng cầu từ 4 - 9 lần thì có thể xác định được<br /> nhóm máu khó hệ nhóm máu ABO (90,68%)(1,4).<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> 5.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> De Souza GJ (2000). Anticoagulation and Central Neuraxial<br /> Anesthesia. Progress in Anesthesiology. 2000; vol XIV, Chap<br /> 9: 132-148.<br /> Fleisher<br /> LA<br /> (2004).<br /> Evidence-based<br /> Practice<br /> of<br /> Anesthesiology. Saunders. 2004.<br /> Lê Anh Thư, Đỗ Mạnh Tuấn, Nguyễn thị Hồng,Phạm Quang<br /> Vinh, Đỗ Đình Đĩnh (2008), “ Những trường hợp khó định<br /> nhóm máu hệ ABO gặp tại bệnh viện Bạch mai trong 2 năm<br /> 2006-2007 và một số biện pháp xử trí”, Y học Việt nam,<br /> 344,tr725-730.<br /> Safety of the Blood Supply. JAMA 1995; 274:1368--73.<br /> Trần văn Bé (2003), “Thực hành Huyết học-Truyền máu, Kỹ<br /> thuật và lâm sàng”, NXB Y học, 9/2003.<br /> <br /> 433<br /> <br />