Nghiên cứu sự thay đổi chỉ số đông máu cơ bản ở thai phụ qua các thai kì

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 5 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> NGHIÊN CỨU SỰ THAY ĐỔI CHỈ SỐ ĐÔNG MÁU CƠ BẢN  <br /> Ở THAI PHỤ QUA CÁC THAI KÌ <br /> Phạm Quang Vinh*, Nguyễn Huy Bạo**, Nguyễn Tuấn Tùng*, Đỗ Tiến Dũng* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Sự thay đổi về sinh lý sinh hóa trong đó có hệ thống đông cầm máu khi mang thai là phù hợp với sự kích <br /> thích và phát triển của thai nhi. Nghiên cứu đặc điểm các chỉ số đông máu ở các thai kì giúp có biện pháp phòng <br /> chống chảy máu trong mang thai và khi sinh. <br /> Mục tiêu: Nghiên cứu sự thay đổi chỉ số xét nghiệm đông máu cơ bản ở từng quí thai kỳ và mối liên quan <br /> giữa những thay đổi đó với tuổi thai.  <br /> Đối  tượng  và  phương  pháp: 2700 thai phụ tại bệnh viện phụ sản Hà Nội từ tháng 5/2012 đến tháng <br /> 12/2012; nghiêu cứu cắt ngang, mô tả.  <br /> Kết  quả: Quí 1 mang thai: PT%, rAPTT, nồng độ fibrinogen trung bình là: 101,39%; 0,97; 3,31 g/l. Có <br /> 11,56% thai phụ nồng độ fibrinogen > 4 g/l. Quí 2 mang thai: PT%, rAPTT, nồng độ fibrinogen trung bình là: <br /> 108,94 %; 0,96; 3,7 g/l. Có 0,67% thai phụ PT% trên 140%; 25,78% thai phụ nồng độ fibrinogen > 4g/l. Quí 3 <br /> mang thai: PT%, rAPTT, nồng độ fibrinogen trung bình là: 112,03 %; 0,94; 4,02 g/l. Có 2,33 % thai phụ PT% <br /> trên 140%; 52,67 % thai phụ nồng độ fibrinogen trên 4g/l. Tuổi thai càng lớn thì PT% và nồng độ fibrinogen <br /> càng tăng và rAPTT rút ngắn nhất ở quí 3 thai kỳ.  <br /> Kết luận: Gặp một tỉ lệ phụ nữ mang thai bất thường xét nghiệm PT%, rAPTT, fibrinogen. Tuổi thai càng <br /> lớn thì tỉ lệ thai phụ bất thường các xét nghiện này càng nhiều. <br /> Từ khóa: Đông máu cơ bản, các thai kì, tuổi thai <br /> <br /> ABSTRACT <br /> STUDY ON CHANGES OF SOME COAGULATION TESTING IN PREGNANCY <br /> Pham Quang Vinh, Nguyen Huy Bao, Nguyen Tuan Tung, Do Tien Dung <br />  * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ No 5 ‐ 2013: 284 ‐ 290 <br /> <br /> Changes  in  physiological,  biochemical,  including  the  system  of  coagulation  during  pregnancy  is <br /> consistent  with  the  stimulation  and  development  of  the  fetus.  Study  on  some  coagulation  testing  in <br /> pregnancy, which helps prevention measures bleeding during pregnancy and childbirth.  <br /> Objective: To study the changes in some coagulation tests in each quarter of the pregnancy and <br /> the relationship between these changes with gestational age. <br /> Subjects and Methods: 2700 pregnant women at Hanoi maternity hospital from January 5/2012 <br /> of May 12/2012; studies have cross‐sectional, descriptive.  <br /> Results:  first  quarter  pregnancy:  PT%,  rAPTT,  fibrinogen  concentrations  average:  101.39%; <br /> 0.97;  3.31  g/l.  There  are  11.56%  of  pregnant  women  with  fibrinogen  levels  >  4  g/l.  2nd  quarter <br /> pregnancy:  PT%,  rAPTT,  average  fibrinogen  levels:  108.94%;  0.96;  3.7  g/l.  There  are  0.67%  and <br /> 25.78%  of  pregnant  women  with  PT%  >  140%  and  fibrinogen  concentrations  >  4  g/l.  3rd  quarter <br /> * Bệnh viện Bạch Mai <br /> ** Bệnh viện Phụ sản Hà Nội <br /> Tác giả liên lạc: BS. Nguyễn Tuấn Tùng   ĐT: 0912 110 905 <br /> <br /> 284<br /> <br />  Email: tunghhbm@yahoo.com <br /> <br /> Chuyên Đề Truyền Máu – Huyết Học  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 5 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> pregnancy:  PT%,  rAPTT,  average  fibrinogen  levels:  112.03%;  0.94;  4.02  g/l.  There  are  2.33%  and <br /> 52.67%  of  pregnant  women  with  PT%  >140%  and  fibrinogen  concentration  >  4  g/l.  The  greater <br /> gestational age, the more increased PT% and concentrations of fibrinogen. 3rd quarter pregnancy is the <br /> shortest rAPTT.  <br /> Conclusion: There are abnormal  PT%,  rAPTT,  fibrinogen in some pregnant women.  The greater <br /> gestational age, the more increased proportion of women with abnormal those tests. <br /> Keywords: Coagulation testing, pregnancy, gestational age. <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Mang  thai  là  hiện  tượng  sinh  lý  của  người <br /> phụ nữ trong lứa tuổi sinh sản. Nhằm mục đích <br /> đáp  ứng  với  kích  thích  sinh  lý  do  sự  xuất  hiện <br /> của  thai,  phần  phụ  của  thai  và  tạo  một  môi <br /> trường thuận lợi cho sự phát triển của thai nhi, <br /> các  cơ  quan  trong  cơ  thể  người  mẹ  đều  có  sự <br /> thay đổi về giải phẫu, sinh lý, sinh hoá, trong đó <br /> có  hệ  thống  các  tế  bào  máu  và  đông  máu.  Tuy <br /> nhiên, những biến đổi này đôi khi vượt quá giới <br /> hạn  bình  thường  hoặc  diễn  biến  một  cách  bất <br /> thường gây ra tác động có hại cho sức khoẻ của <br /> thai phụ cũng như thai nhi(3). <br /> Chảy máu có thể xảy ra vào bất kỳ thời điểm <br /> nào:  trước,  trong  và  sau  đẻ.  Đây  có  thể  là  triệu <br /> chứng của một số bệnh lý sản khoa nhưng cũng <br /> có  thể  là  dấu  hiệu  cảnh  báo  tình  trạng  bất <br /> thường  của  hệ  thống  đông  máu  trong  cơ  thể <br /> người  mẹ.  Chảy  máu  kéo  dài  trong  quá  trình <br /> mang  thai  có  thể  gây  thiếu  máu  mẹ,  thai  nhi <br /> chậm phát triển, có thể là nguyên nhân gây tăng <br /> tỷ lệ thai chết lưu, sảy thai, trẻ sơ sinh non yếu, <br /> là một gánh nặng cho gia đình và xã hội. Thậm <br /> chí có những rối loạn đông máu chỉ thực sự gây <br /> triệu  chứng  chảy  máu  dữ  dội  và  nhanh  khi <br /> chuyển  dạ  và  sau  đẻ,  là  một  trong  những  tai <br /> biến  sản  khoa  gặp  hàng  đầu  để  lại  hậu  quả <br /> nghiêm trọng như tử vong mẹ, suy thai, suy hô <br /> hấp  sơ  sinh.  Chính  vì  vậy,  việc  phát  hiện  được <br /> sớm  và  đúng  những  trường  hợp  bất  thường <br /> đông  máu  có  nguy  cơ  chảy  máu  trong  thời  kỳ <br /> mang  thai  là  rất  quan  trọng  để  đảm  bảo  cho <br /> người phụ nữ có một thai kỳ khoẻ mạnh. Tránh <br /> trường hợp bỏ sót hoặc lại được xử trí khi chưa <br /> thực sự cần thiết gây hậu quả đáng tiếc(3,7,8). <br /> <br /> Chuyên Đề Truyền Máu – Huyết Học <br /> <br /> Trên  thế  giới  đã  có  các  nghiên  cứu  về  sự <br /> thay đổi đông máu ở phụ nữ mang thai như Liu <br /> XH,  Jiang  YM,  Shi  H  và  cộng  sự  (2009)  nghiên <br /> cứu  232  sản  phụ  có  kết  quả  PTs,  INR,  APTTs, <br /> rAPTT  giảm,  SLTC  giảm  dần  trong  thời  kỳ <br /> mang  thai(6).  Ở  Việt  Nam  đã  có  một  số  nghiên <br /> cứu  về  đông  máu  ở  phụ  nữ  mang  thai  như <br /> nghiên  cứu  của  Đoàn  Thị  Bé  Hùng  (2007), <br /> Hoàng  Hương  Huyền  (  2010),  Phan  Thị  Minh <br /> Ngọc (2011)(3,5,9).  Nhưng  những  nghiên  cứu  này <br /> chưa hệ thống được sự thay đổi của một số xét <br /> nghiệm  đông  máu  qua  từng  thời  kì  mang  thai. <br /> Vì  vậy,  để  góp  phần  vào  việc  tìm  hiểu  về  tình <br /> trạng đông máu ở phụ nữ mang thai, chúng tôi <br /> tiến hành nghiên cứu đề tài này với hai mục tiêu <br /> sau: <br /> ‐ Nghiên cứu một số đặc điểm xét nghiệm đông <br /> máu cơ bản ở từng thời kì mang thai. <br /> ‐ Tìm hiểu mối liên quan giữa sự thay xét nghiện <br /> đông máu cơ bản với tuổi thai.  <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Nhóm thai phụ <br /> Gồm  2700  phụ  nữ  mang  thai,  trong  đó  900 <br /> phụ  nữ  mang  thai  3  tháng  đầu,  900  phụ  nữ <br /> mang thai 3 tháng giữa và 900 phụ nữ mang thai <br /> 3 tháng cuối đến khám tại Bệnh viện Phụ sản Hà <br /> Nội từ tháng 5 năm 2011 đến tháng 11 năm 2012 <br /> đủ tiểu chuẩn nghiên cứu. <br />  Được chẩn đoán xác định là có thai bằng các <br /> phương  pháp  lâm  sàng  và  siêu  âm:  nhớ  chính <br /> xác  ngày  đầu  chu  kỳ  kinh  cuối  hoặc  tuổi  thai <br /> được khẳng định bằng kết quả siêu âm lần đầu <br /> trong  quý  1  thai  kỳ  khi  không  nhớ  chính  xác <br /> ngày đầu kỳ kinh cuối.  <br /> <br /> 285<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 5 * 2013<br /> <br /> Tiêu chuẩn phân chia tuổi thai(1) <br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU <br /> <br /> Quý  1  (3  tháng  đầu):  tuần  đầu  tiên  ‐  hết <br /> tuần 13. Quý 2 (3 tháng giữa): tuần thứ 14 đến <br /> hết tuần 27. Quý 3 (3 tháng cuối): từ tuần thứ <br /> 28 trở lên. <br /> <br /> Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu <br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ <br /> Loại trừ khỏi nhóm nghiên cứu các thai phụ: <br /> có các bệnh lý liên quan đến rối loạn đông cầm <br /> máu bẩm sinh, những thai phụ đang điều đang <br /> điều trị các thuốc ảnh hưởng đến quá trình đông <br /> cầm máu.  <br /> <br /> Nhóm chứng <br /> Gồm  45  phụ  nữ  bình  thường  khoẻ  mạnh <br /> trong  lứa  tuổi  sinh  đẻ  có  độ  tuổi  tương  đương <br /> với nhóm nghiên cứu. <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Thiết kế nghiên cứu  <br /> Sử dụng phương pháp nghiên cứu tiến cứu, <br /> mô tả cắt ngang có đối chứng. Mỗi thai phụ có <br /> một phiếu nghiên cứu theo mẫu thống nhất. <br /> Các thông số nghiên cứu <br /> Thông tin  chung:  Tuổi  mẹ,  tuổi  thai,  thứ  tự <br /> lần sinh, bệnh lý mẹ…. <br /> Thông số đông máu: Các chỉ số xét nghiệm <br /> đông máu cơ bản (APTT, PT và fibrinogen). <br /> Vật liệu nghiên cứu: 2ml máu tĩnh mạch khi <br /> bệnh  nhân  chưa  ăn  sáng  và  cách  bữa  tối  hôm <br /> trước ít nhất 12 giờ. <br /> <br /> Các  kỹ  thuật  xét  nghiệm  và  tiêu  chuẩn  đánh <br /> giá <br /> Các kỹ thuật xét nghiệm được thực hiện theo <br /> quy  trình  đang  được  áp  dụng  tại  Khoa  Huyết <br /> học‐Truyền  máu  Bệnh  viện  Bạch  Mai.  Các  xét <br /> nghiệm  đông  máu  cơ  bản  (ĐMCB)  PT,  APTT, <br /> định lượng fibrinogen: thực hiện  trên  máy  CA‐<br /> 1500 và hóa chất của hãng Sysmex Nhật Bản. <br /> ‐ PT %: bình thường 70‐140%. <br /> ‐ APTT: Bình thường 26 đến 36 giây, rAPTT <br /> bình thường 0,8‐1,2.  <br /> ‐ Nồng độ fibrinogen: bình thường 2‐4g/l. <br /> <br /> 286<br /> <br /> Qua  nghiên  cứu  2700  thai  phụ,  tuổi  trung <br /> bình là 27,615,22. Chủ yếu mang thai lần 1 và 2 <br /> (42,52% và 38,33%), mang thai lần 3 và trên 3 lần <br /> chỉ chiếm 11,11% và 8,04%.  <br /> <br /> Đặc điểm đông máu cơ bản ở từng thời kỳ <br /> mang thai  <br /> Đặc  điểm  đông  máu  cơ  bản  của  thai  phụ  3 <br /> tháng đầu: <br /> Qua  nghiên  cứu  900  thai  phụ  có  tuổi  thai <br /> dưới  14  tuần  đến  khám  thai  định  kỳ  tại  Bệnh <br /> viện  Phụ  Sản  Hà  Nội  từ  tháng  3  đến  tháng  12 <br /> năm 2012, chúng tôi thu được kết quả như sau: <br /> Bảng 1. So sánh kết quả xét nghiệm ĐMCB của <br /> nhóm thai phụ ba tháng đầu với nhóm chứng <br /> Nhóm Nhóm thai phụ Nhóm chứng<br /> (n=900)<br /> (n=45)<br /> Chỉ số<br /> <br /> x  SD<br /> <br /> p<br /> <br /> x  SD<br /> <br /> APTT (s)<br /> 27,68 ± 2,18<br /> 28,18 ± 1,63<br /> >0,05<br /> rAPTT<br /> 0,97 ± 0,07<br /> 1,04 ± 0,06<br /> >0,05<br /> PT (s)<br /> 11,56 ± 0,71<br /> 11,62 ± 0,52<br /> >0,05<br /> PT (%)<br /> 101,39 ± 12,32 100,37 ± 9,35 >0,05<br /> Fibrinogen (g/l)<br /> 3,31 ± 0,58<br /> 2,75 ± 0,38 < 0,001<br /> <br /> Nhận  xét:  từ  bảng  1  cho  chúng  tôi  thấy <br /> lượng  fibrinogen  trung  bình  của  nhóm  thai <br /> phụ là 3,31g/l cao hơn có ý nghĩa thống kê so <br /> với nhóm chứng với p140% có 4/900 trường hợp <br /> chiếm 0,44%. Lượng fibrinogen tăng trên 4 g/l <br /> có 104/900 trường hợp chiếm 11,56%. <br /> <br /> Đặc  điểm  đông  máu  cơ  bản  của  thai  phụ  3 <br /> tháng giữa <br /> Nghiên  cứu  900  thai  phụ  có  tuổi  thai  từ  14 <br /> tuần  đến  dưới  28  tuần,  chúng  tôi  thu  được  kết <br /> <br /> Chuyên Đề Truyền Máu – Huyết Học  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 5 * 2013 <br /> quả như sau: <br /> Bảng 3. So sánh kết quả xét nghiệm ĐMCB của <br /> nhóm thai phụ ba tháng giữa với nhóm chứng <br /> Nhóm Nhóm thai phụ Nhóm chứng<br /> (n=900)<br /> (n=45)<br /> Chỉ số<br /> <br /> x  SD<br /> <br /> p<br /> <br /> x  SD<br /> <br /> APTT (s)<br /> 27,27 ± 2,12<br /> 28,18 ± 1,63<br /> >0,05<br /> rAPTT<br /> 0,96 ± 0,34<br /> 1,04 ± 0,06<br /> >0,05<br /> PT (s)<br /> 11,18 ± 0,64<br /> 11,62 ± 0,52<br /> >0,05<br /> PT (%)<br /> 108,94 ± 12,59 100,37 ± 9,35  4g/l. <br /> <br /> Đặc  điểm  đông  máu  cơ  bản  của  thai  phụ  3 <br /> tháng cuối <br /> Nghiên  cứu  900  thai  phụ  có  tuổi  thai  ≥  28 <br /> tuần, chúng tôi thu được kết quả như sau: <br /> Bảng 5. So sánh kết quả xét nghiệm ĐMCB của <br /> nhóm thai phụ ba tháng cuối với nhóm chứng <br /> Nhóm Nhóm thai phụ Nhóm chứng<br /> (n=900)<br /> (n=45)<br /> Chỉ số<br /> <br /> x  SD<br /> <br /> p<br /> <br /> x  SD<br /> <br /> APTT (s)<br /> 27,07 ± 2,13<br /> 28,18 ± 1,63<br /> >0,05<br /> rAPTT<br /> 0,94 ± 0,07<br /> 1,04 ± 0,06<br /> >0,05<br /> PT (s)<br /> 11,07 ± 0,65<br /> 11,62 ± 0,52<br />