Nghiên cứu sự thay đổi chỉ số trở kháng động mạch gan ở bệnh nhân xơ gan

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

65
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết nghiên cứu sự thay đổi chỉ số trở kháng động mạch gan (ĐMG) ở 60 bệnh nhân (BN) xơ gan. Bài viết cho thấy chỉ số trở kháng (cùng với đường kính và tốc độ dòng chảy) ĐMG tăng cao ở nhóm BN xơ gan hơn so với nhóm chứng, p < 0,001. Không có sự khác biệt về chỉ số trở kháng ĐMG theo các mức độ suy chức năng gan, p > 0,05.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu sự thay đổi chỉ số trở kháng động mạch gan ở bệnh nhân xơ gan

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2013 NGHIÊN CỨU SỰ THAY ĐỔI CHỈ SỐ TRỞ KHÁNG ĐỘNG MẠCH GAN Ở BỆNH NHÂN XƠ GAN Dương Quang Huy*; Hoàng Đình Anh*; Trần Việt Tú* TÓM TẮT Nghiên cứu sự thay đổi chỉ số trở kháng động mạch gan (ĐMG) ở 60 bệnh nhân (BN) xơ gan, chúng tôi nhận thấy: - Chỉ số trở kháng (cùng với đƣờng kính và tốc độ dòng chảy) ĐMG tăng cao ở nhóm BN xơ gan hơn so với nhóm chứng, p < 0,001. - Không có sự khác biệt về chỉ số trở kháng ĐMG theo các mức độ suy chức năng gan, p > 0,05. - 53,4% BN xơ gan có tăng trở kháng, trong đó 2 BN xơ gan có chỉ số sức cản ĐMG giảm. * Từ khóa: Xơ gan; Động mạch gan; Chỉ số trở kháng. CHANGES OF HEPATIC ARTERY RESISTIVE INDEX IN CIRRHOTIC PATIENTS SUMMARY The study of hepatic artery resistive index was carried out on 60 cirrhotic patients in Digestive Department of 103 Hospital. The results showed that: - Hepatic artery resistive index, diameter and flow velocity revealed by Doppler sonography were higher in patients with cirrhosis than that in control group, p < 0.001. - There was no significant correlation between the degree of cirrhosis and hepatic artery resistive index, p > 0.05. - 53.4% of cirrhotic patients had increased hepatic artery resistive index. * Key words: Cirrhosis; Hepatic artery; Resitive index. ĐẶT VẤN ĐỀ Xơ gan là bệnh lý khá phổ biến trên thế giới, căn nguyên chủ yếu là do nhiễm virut viêm gan B, C và lạm dụng rƣợu quá mức với tỷ lệ tử vong tƣơng đối cao ở hầu hết các nƣớc trên thế giới. Ở BN gan xơ có sự biến đổi cấu trúc nhu mô gan cũng nhƣ thay đổi về hình thái và huyết động các mạch máu gan [3]. Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh thay đổi huyết động ĐMG nhƣ giãn động mạch, tăng tốc độ dòng chảy, tăng chỉ số trở kháng là những thông số không chỉ có ý nghĩa góp phần chẩn đoán bệnh, mà còn có giá trị trong lựa chọn BN xơ gan cho ghép gan và theo dõi sau ghép [4, 6]. Hiện nay ở Việt Nam có rất ít nghiên cứu về chỉ số trở kháng ĐMG ở BN xơ gan. Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài nghiên cứu này nhằm mục tiêu: Đánh giá sự biến đổi chỉ số trở kháng ĐMG ở BN xơ gan. * Bệnh viện 103 Người phản hồi (Corresponding): Dương Quang Huy huyduonghvqy@gmail.com 75 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2013 ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tƣợng nghiên cứu. * Nhóm nghiên cứu: 60 BN xơ gan, điều trị nội trú tại Khoa Nội Tiêu hóa, Bệnh viện 103 từ tháng 02 - 2012 đến 06 - 2012. Chẩn đoán xơ gan khi lâm sàng và xét nghiệm có đÇy đủ 2 hội chứng kinh điển là suy chức năng gan và tăng áp lực tĩnh mạch cửa cùng với những thay đổi hình thái gan trên siêu âm gan. Loại khỏi nhóm nghiên cứu những trƣờng hợp xơ gan kèm theo ung thƣ biểu mô tế bào gan, đang có biến chứng nặng nhƣ xuất huyết tiêu hóa hoặc có các bệnh lý tim mạch kèm theo, đang sử dụng một số thuốc ảnh hƣởng đến huyết động ĐMG nhƣ thuốc chẹn β, thuốc lợi tiểu… * Nhóm chứng: 30 ngƣời khỏe mạnh, không có bệnh lý gan mật, tim mạch, hô hấp, nội tiết, có phân bố tuổi, giới tƣơng đƣơng với nhóm bệnh. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. Nghiên cứu theo phƣơng pháp mô tả cắt ngang. Tất cả BN chọn vào nghiên cứu đƣợc khám lâm sàng và chỉ định làm các xét nghiệm cận lâm sàng cần thiết để xác định hội chứng suy chức năng gan và tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Phân loại chức năng gan theo tiêu chuẩn của Child - Pugh (1973). Siêu âm đánh giá huyết động ĐMG: thực hiện trên máy siêu âm Doppler màu Envisor (Hãng Phillips), đầu dò convex 3,5 MHz, có đủ chế độ Doppler màu và Doppler xung. BN nhịn ăn ít nhất 6 giờ, nghỉ ngơi trong vòng 15 phút trƣớc làm siêu âm, tƣ thế nằm ngửa, 2 chân duỗi thẳng hoặc nằm nghiêng trái, thở nhẹ bình thƣờng. Đầu dò ở diện cắt chếch dƣới sƣờn phải hoặc qua kẽ sƣờn để nhìn rõ ĐMG. Khi đặt cửa sổ siêu âm Doppler để thu phổ Doppler ĐMG, phải điều chỉnh góc tạo bởi chiều dòng chảy và trục của chùm siêu âm < 200, khi đó các thông số đo đƣợc sẽ có độ chính xác cao [3]. Các thông số về ĐMG: - Đƣờng kính ĐMG đo tại rốn gan. - Đo vận tốc đỉnh tâm thu (PSV), vận tốc cuối tâm trƣơng (EDV) từ phổ Doppler của ĐMG. - Tính chỉ số trở kháng (hay chỉ số sức cản) theo công thức: (PSV - EDV) RI = (V1 - V2) = (PSV) V1 Trong đó: PSV: tốc độ đỉnh tâm thu (peak systolic velocity). EDV: tốc độ cuối tâm trƣơng (end diastolic velocity). RI: chỉ số sức cản (resistive index). Gan luôn đòi hái máu liên tục, nên ĐMG có trở kháng thấp với chỉ số trở kháng trong khoảng 0,55 - 0,70 [3, 6]. Xử lý số liệu theo phƣơng pháp thống kê y sinh học. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN Bảng 1: Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu. Giới Nhóm tuổi Tuổi trung bình SỐ LƢỢNG TỶ LỆ % Nam 54 90 Nữ 6 10 < 40 4 6,7 40 - 59 38 63,3 > 60 18 30,0 55,4 ± 13,6 77 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2013 (1) (2) (3) (4) 15 25,0 Yếu tố nguy cơ Nhiễm virut (B, C) Rƣợu 40 66,7 Rƣợu và virut 5 8,3 Child A 13 21,7 Child B 26 43,3 Child C 21 35,0 Chức năng gan BN xơ gan trong nghiên cứu chủ yếu là nam (90%), tuổi hay gặp nhất từ 40 - 59 tuổi (63,3%). Mức độ suy chức năng gan nặng chiếm đa số (Child - Pugh B và C chiếm 78,3%) và 66,7% BN có tiền căn lạm dụng rƣợu, trong đó 25% nhiễm virut B hoặc C. Bảng 2: Kết quả nghiên cứu các thông số siêu âm ĐMG ở nhóm xơ gan so với nhóm chứng. sức cản trong gan [1, 3]. Đồng thời, chúng tôi nhận thấy ĐMG giãn và tốc độ dòng chảy thì tâm thu tăng cao ở nhóm BN xơ gan so với nhóm chứng, p < 0,001. Đây là cơ chế bù đắp, vì ở BN xơ gan, lƣu lƣợng dòng chảy tĩnh mạch cửa đến gan thƣờng giảm sút do tăng áp lực, đòi hòi ĐMG phải giãn ra, dòng máu chảy mạnh hơn để duy trì tƣới máu gan [6]. Bảng 3: Kết quả nghiên cứu các thông số siêu âm ĐMG ở nhóm xơ gan theo mức độ suy chức năng gan. CHỨC NĂNG GAN CHỈ SỐ Đƣờng kính ĐMG (mm) Child A (n = 13) Child B (n = 26 ) Child C (n = 21) 0,52 ± 0,14 0,56 ± 0,14 0,60 ± 0,16 PSV (cm/s) 60,12 ± 25,15 57,35 ± 24,00 71,33 ± 30,08 CHỈ SỐ NHÓM CHỨNG (n = 30) NHÓM XƠ GAN (n = 60) p EDV (cm/s) 16,82 ± 6,67 16,55 ± 9,40 19,09 ± 12,08 Đƣờng kính ĐMG (cm) 0,45 ± 0,03 0,57 ± 0,15 Chỉ số trở kháng RI 0,71 ± 0,07 0,71 ± 0,08 < 0,001 PSV (cm/s) 39,63 ± 7,39 62,70 ± 27,03 < 0,001 EDV (cm/s) 18,41 ± 3,93 17,47 ± 8,83 > 0,05 Chỉ số trở kháng RI 0,68 ± 0,05 0,72 ± 0,08 < 0,05 p Chỉ số sức cản ĐMG ở nhóm BN xơ gan cao hơn so với nhóm chứng (0,72 ± 0,08 so với 0,68 ± 0,05, p < 0,05). Pierce ME và CS (1990) nghiên cứu 31 BN xơ gan so sánh với 27 ngƣời khỏe mạnh tƣơng đồng về tuổi và giới cũng cho kết quả chỉ số trở kháng ĐMG ở nhóm xơ gan (X = 0,82, SE = 0,2) khác biệt rõ so với nhóm chứng (X = 0,72, SE = 0,2), p < 0,001 [4]. Chỉ số trở kháng ĐMG tăng là biểu hiện của tình trạng viêm phù nề, hình thành cục tân tạo và phát triển tổ chức xơ chèn ép ĐMG, làm tăng 0,74 ± 0,10 > 0,05 Không có sự khác biệt về đƣờng kính ĐMG cũng nhƣ chỉ số trở kháng ĐMG ở nhóm xơ gan theo mức độ suy chức năng gan khác nhau. Nghiên cứu của Vassiliades VG và CS (1993) trên 43 BN viêm gan mạn và xơ gan ở những mức độ khác nhau nhận thấy chỉ số trở kháng ĐMG không tƣơng quan với mức độ nặng của xơ gan cũng nhƣ mức độ tổn thƣơng viêm trên mô bệnh học [5]. Do đó, chỉ số trở kháng ĐMG thay đổi ở nhóm BN này chỉ là dấu hiệu của thay đổi cấu trúc nhu mô gan và/hoặc mạch máu gan, mà không có giá trị trong dự báo mức độ nặng của xơ gan hay mức độ viêm gan. 78 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2013 Bảng 4: Thay đổi chỉ số trở kháng ĐMG ở nhóm xơ gan. Chỉ số trở kháng (RI) - Không có sự khác biệt về chỉ số trở kháng ĐMG theo mức độ suy chức năng gan, p < 0,05. SỐ LƢỢNG TỶ LỆ % Tăng (> 0,70) 32 53,4 Bình thƣờng 26 43,3 TÀI LIỆU THAM KHẢO Giảm (< 0,55) 2 3,3 1. Colli A, Cocciolo M, Mumoli N, Cattalini N, Fraquelli M, Conte D. Hepatic artery resistance in alcoholic liver disease. Hepatology. 1998, 28, pp.1182-1186. 53,4% BN xơ gan có tăng trở kháng, trong đó, 3,3% chỉ số sức cản ĐMG lại giảm. Tỷ lệ BN có chỉ số trở kháng bình thƣờng cũng tƣơng đối cao (43,3%). Colli A và CS (1998) gặp 87% BN xơ gan có chỉ số trở kháng ĐMG tăng > 0,70, còn ở nhóm không xơ gan, chỉ có 17% [1]. Tuy nhiên, tăng chỉ số trở kháng ĐMG không phải là dấu hiệu đặc trƣng cho xơ gan, vì ở BN xơ gan có thể gặp trở kháng bình thƣờng, thậm chí giảm trong trƣờng hợp có shunt động tĩnh mạch trong gan hoặc gia tăng thêm các động mạch nhỏ, một hiện tƣợng không phải hiếm gặp trong xơ gan [2, 3]. Pierce ME và CS (1990) cũng nhận thấy, nếu lấy giá trị ngƣỡng chỉ số trở kháng > 0,77 thì độ nhạy, độ đặc hiệu và độ chính xác trong chẩn đoán xơ gan tƣơng đối thấp (lần lƣợt là 68%, 70% và 69%) [5]. KẾT LUẬN Nghiên cứu chỉ số trở kháng ĐMG ở 60 BN xơ gan, chúng tôi nhận thấy: - Chỉ số trở kháng (cùng với đƣờng kính và tốc độ dòng chảy) ĐMG tăng cao ở nhóm BN xơ gan hơn so với nhóm chứng, p < 0,001. - 53,4% BN xơ gan có tăng trở kháng, trong đó, 2 BN xơ gan có chỉ số sức cản ĐMG giảm. 2. Han SH, Rice S, Cohen SM, Reynolds TB, Fong TL. Duplex Doppler ultrasound of the hepatic artery in patients with acute alcoholic hepatitis. J Clin Gastroenterol. 2002, 34 (5), pp.573-577. 3. McNaughton DA, Abu-Yousef MM. Doppler US of the liver made simple. Radiographics. 2011, 31, pp.161-188. 4. Pierce ME, Sewell R. Identification of hepatic cirrhosis by duplex doppler ultrasound value of the hepatic artery resistive index. Australas Radiol. 1990, 34 (4), p.331. 5. Vassiliades VG, Ostrow TD, Chezmar JL, Hertzler GL, Nelson RC. Hepatic arterial resistive indices: correlation with the severity of cirrhosis. Abdominal Imaging. 1993, 18 (1), pp.6165. 6. Zimmerman P et al. Doppler sonography of the hepatic vasculature. Radiology. 2000, 29 (11), pp.11-18. Ngày nhận bài: 7/3/2013 Ngày phản biện đánh giá bài báo: 28/4/2013 Ngày bài báo được đăng: 23/5/2013 79 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2013 80