T¹p chÝ Y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018<br />
<br />
NGHIÊN CỨU THAY ĐỔI NỒNG ĐỘ HORMON T3, T4, TSH<br />
HUYẾT TƯƠNG TRÊN BỆNH NHÂN RỐI LOẠN CẢM XÚC<br />
LƯỠNG CỰC GIAI ĐOẠN HƯNG CẢM<br />
Nguyễn Văn Linh*; Bùi Quang Huy*; Lê Văn Quân*<br />
TÓM TẮT<br />
Mục tiêu: đánh giá thay đổi nồng độ hormon T3, T4 và TSH huyết tương trên bệnh nhân rối<br />
loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn hưng cảm. Đối tượng và phương pháp: 59 bệnh nhân được<br />
chẩn đoán rối loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn hưng cảm, điều trị nội trú tại Khoa Tâm thần,<br />
Bệnh viện Quân y 103. Đánh giá thay đổi nồng độ FT3, FT4 và TSH huyết tương theo một số<br />
đặc điểm lâm sàng và thời gian điều trị trên nhóm bệnh nhân này. Kết quả: không có khác biệt<br />
có ý nghĩa thống kê về nồng độ FT3, FT4 và TSH giữa các nhóm tuổi, giới cũng như đặc điểm<br />
có loạn thần hay không có loạn thần, trong khi nồng độ TSH tăng và FT4 giảm ở nhóm bệnh<br />
nhân mắc bệnh > 10 năm so với nhóm bệnh nhân mắc bệnh < 10 năm; sau điều trị so với trước<br />
điều trị. Kết luận: nghiên cứu đưa ra bằng chứng về mối liên quan giữa nồng độ hormon T3, T4<br />
và TSH huyết tương với một số đặc điểm lâm sàng của rối loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn<br />
hưng cảm.<br />
* Từ khóa: Rối loạn cảm xúc lưỡng cực; Hormon T3; T4; TSH.<br />
<br />
Studying the Changes in Serum Concentrations of T3, T4 and TSH<br />
Hormone in Patients with Bipolar Mania<br />
Summary<br />
Objectives: To study the changes in serum concentrations of triiodothyronine, tetraiodothyronine<br />
and thyroid stimulating hormone in patients with bipolar mania. Subjects and methods: 59 patients<br />
with bipolar mania episode were hospitalized and treated at 103 Military Hospital. Serum<br />
concentrations of TSH, FT3 and FT4 were assessed following their clinical features and<br />
treatment duration. Results: There were no significant differences in serum concentrations of<br />
TSH, FT3 and FT4 regarding ranges of ages, genders, delusions, and hallucinations. Serum<br />
concentrations of TSH were increased and FT4 were decreased significantly in patients with<br />
more than 10 years of onset in compared to those in patients with less than 10 years of onset,<br />
respectively. Conclusion: Our study provided new evidences of the correlation between serum<br />
concentrations of FT3, FT4, TSH and some clinical features in patients with bipolar mania.<br />
* Keywords: Bipolar disorder; Serum concentrations of T3; T4; TSH.<br />
* Bệnh viện Quân y 103<br />
Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Văn Linh (nguyenvanlinh.hvqy@gmail.com)<br />
Ngày nhận bài: 19/06/2018; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 27/08/2018<br />
Ngày bài báo được đăng: 30/08/2018<br />
<br />
60<br />
<br />
T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018<br />
ĐẶT VẤN ĐỀ<br />
Rối loạn cảm xúc (RLCX) lưỡng cực<br />
chiếm tỷ lệ 1% dân số, biểu hiện bằng giai<br />
đoạn hưng cảm phối hợp với giai đoạn<br />
trầm cảm, hưng cảm nhẹ và hỗn hợp.<br />
Nhiều nghiên cứu chỉ ra có nhiều yếu<br />
tố liên quan đến sự xuất hiện, phát triển<br />
của các triệu chứng giai đoạn hưng cảm,<br />
đặc biệt là FT3, FT4, TSH [1, 2]. Ở Việt Nam,<br />
chưa có tác giả nào nghiên cứu về vấn<br />
đề này.<br />
Chúng tôi nghiên cứu đề tài này nhằm:<br />
Khảo sát thay đổi nồng độ hormon T3,<br />
T4, TSH huyết tương và tìm hiểu mối liên<br />
quan giữa nồng độ các hormon trên với<br />
đặc điểm lâm sàng ở bệnh nhân RLCX<br />
lưỡng cực giai đoạn hưng cảm.<br />
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br />
NGHIÊN CỨU<br />
1. Đối tượng nghiên cứu.<br />
Nghiên cứu gồm 59 bệnh nhân (BN)<br />
được chẩn đoán RLCX lưỡng cực giai<br />
đoạn hưng cảm, điều trị nội trú tại<br />
Khoa Tâm thần, Bệnh viện Quân y 103<br />
từ tháng 10 - 2017 đến 7 - 2018.<br />
<br />
Tiêu chuẩn chẩn đoán RLCX lưỡng cực<br />
giai đoạn hưng cảm theo DSM-5 (2013).<br />
2. Phương pháp nghiên cứu.<br />
Nghiên cứu tiến cứu cắt ngang, mô tả<br />
từng trường hợp.<br />
Định lượng FT3, FT4, TSH huyết tương<br />
xác định ở 2 thời điểm: trong vòng 04 ngày<br />
đầu sau vào viện và sau điều trị tuần<br />
thứ 3. Lấy máu vào khoảng 8 giờ sáng ở<br />
tất cả thời điểm nghiên cứu, bảo quản<br />
theo đúng quy trình kỹ thuật. Định lượng<br />
FT3, FT4, TSH huyết tương trên máy xét<br />
nghiệm miễn dịch tự động tại Bộ môn Khoa Sinh hóa, Bệnh viện Quân y 103.<br />
* Phân tích số liệu:<br />
Khác biệt về nồng độ FT3, FT4 và<br />
TSH theo tuổi, thời gian bị bệnh được<br />
phân tích bằng thuật toán thống kê so<br />
sánh phương sai một nhân tố không lặp.<br />
Khác biệt về nồng độ FT3, FT4 và TSH<br />
theo giới, đặc điểm lâm sàng có loạn thần<br />
hay không có loạn thần và thời gian điều<br />
trị được phân tích bằng thuật toán thống<br />
kê so sánh T-test student. Khác biệt có ý<br />
nghĩa thống kê khi p < 0,05. Tất cả số liệu<br />
được biểu diễn dưới dạng trung bình ± SD.<br />
<br />
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br />
1. Thay đổi nồng độ FT3, FT4, TSH theo nhóm tuổi.<br />
Bảng 1: Thay đổi nồng độ FT3, FT4 và TSH theo tuổi.<br />
Tuổi<br />
<br />
TSH (mIU/l)<br />
<br />
FT3 (pg/ml)<br />
<br />
FT4 (ng/dl)<br />
<br />
< 30 tuổi (n = 36)<br />
<br />
1,14 ± 0,73<br />
<br />
2,81 ± 0,65<br />
<br />
1,03 ± 0,21<br />
<br />
30 - 40 tuổi (n = 15)<br />
<br />
1,22 ± 1,06<br />
<br />
2,64 ± 0,56<br />
<br />
1,09 ± 0,22<br />
<br />
> 40 tuổi ( n = 8)<br />
<br />
1,56 ± 0,98<br />
<br />
2,83 ± 0,53<br />
<br />
1,06 ± 0,16<br />
<br />
> 0,05<br />
<br />
> 0,05<br />
<br />
> 0,05<br />
<br />
p<br />
<br />
Kết quả cho thấy không có khác biệt có ý nghĩa thống kề về nồng độ huyết tương<br />
của cả 3 hormon T3, T4 và TSH giữa các nhóm tuổi (p > 0,05).<br />
61<br />
<br />
T¹p chÝ Y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018<br />
2. Thay đổi nồng độ FT3, FT4, TSH theo giới.<br />
Bảng 2: Nồng độ FT3, FT4 và TSH giữa nam và nữ.<br />
Giới<br />
<br />
TSH (mIU/l)<br />
<br />
FT3 (pg/ml)<br />
<br />
FT4 (ng/dl)<br />
<br />
Nam (n = 28)<br />
<br />
1,15 ± 0,71<br />
<br />
2,91 ± 0,63<br />
<br />
1,01 ± 0,19<br />
<br />
Nữ (n = 31)<br />
<br />
1,39 ± 1,08<br />
<br />
2,59 ± 0,53<br />
<br />
1,11 ± 0,20<br />
<br />
> 0,05<br />
<br />
> 0,05<br />
<br />
> 0,05<br />
<br />
p<br />
<br />
Không có khác biệt có ý nghĩa thống kê về giá trị nồng độ huyết tương của hormon<br />
T3, T4 và TSH giữa 2 giới trên BN RLCX lưỡng cực giai đoạn hưng cảm (p > 0,05).<br />
3. Thay đổi nồng độ FT3, FT4, TSH theo thời gian mắc bệnh.<br />
Bảng 3: Thay đổi hormon tuyến giáp theo thời gian mắc bệnh.<br />
Thời gian mắc bệnh<br />
Chỉ số<br />
<br />
p<br />
<br />
< 5 năm (1) (n = 31)<br />
<br />
5 - 10 năm (2)<br />
(n = 15)<br />
<br />
> 10 năm (3)<br />
(n = 13)<br />
<br />
TSH (mIU/l)<br />
<br />
1,09 ± 0,65<br />
<br />
1,16 ± 0,75<br />
<br />
1,87 ± 1,40<br />
<br />
p3-1,2 < 0,05<br />
<br />
FT3 (pg/ml)<br />
<br />
2,65 ± 0,65<br />
<br />
2,84 ± 0,48<br />
<br />
2,86 ± 0,62<br />
<br />
p > 0,05<br />
<br />
FT4 (ng/dl)<br />
<br />
1,08 ± 0.11<br />
<br />
1,06 ± 0,13<br />
<br />
0,90 ± 0,15<br />
<br />
p3-1 < 0,05<br />
p3-2 < 0,1<br />
<br />
Nồng độ TSH tăng dần, trong khi FT4 giảm dần ở nhóm BN có thời gian bị bệnh<br />
< 5 năm, 5 - 10 năm và > 10 năm. Tuy nhiên, khác biệt có ý nghĩa thống kê về nồng độ<br />
TSH và FT4 chỉ thấy giữa nhóm mắc bệnh > 10 năm với 2 nhóm mắc bệnh 5 - 10 năm<br />
và < 10 năm (p < 0,05). Chúng tôi không thấy khác biệt có ý nghĩa thống kê về nồng độ<br />
FT3 giữa các nhóm BN.<br />
4. Mối liên quan giữa nồng độ FT3, FT4, TSH với đặc điểm lâm sàng.<br />
Bảng 4: Mối liên quan giữa FT3, FT4, TSH với đặc điểm lâm sàng.<br />
Đặc điểm lâm sàng<br />
<br />
TSH (mIU/l)<br />
<br />
FT3 (pg/ml)<br />
<br />
FT4 (ng/dl)<br />
<br />
Có loạn thần (n = 32)<br />
<br />
1,35 ± 1,09<br />
<br />
2,56 ± 0,47<br />
<br />
1,08 ± 0,20<br />
<br />
Không có loạn thần (n = 27)<br />
<br />
1,21 ± 0,69<br />
<br />
2,96 ± 0,67<br />
<br />
1,03 ± 0,21<br />
<br />
> 0,05<br />
<br />
> 0,05<br />
<br />
> 0,05<br />
<br />
p<br />
<br />
Không có khác biệt có ý nghĩa thống kê về nồng độ các hormon trên giữa 2 nhóm BN<br />
(p > 0,05).<br />
62<br />
<br />
T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018<br />
5. Thay đổi nồng độ FT3, FT4, TSH trước và sau điều trị.<br />
Bảng 5: Thay đổi nồng độ hormon tuyến giáp trung bình trước và sau điều trị.<br />
Chỉ tiêu<br />
<br />
Trước điều trị (n = 38)<br />
<br />
Sau điều trị (n = 38)<br />
<br />
p<br />
<br />
TSH (mIU/l)<br />
<br />
1,41 ± 1,04<br />
<br />
1,98 ± 1,03<br />
<br />
0,001<br />
<br />
FT3 (pg/ml)<br />
<br />
2,72 ± 0,59<br />
<br />
2,79 ± 0,52<br />
<br />
0,541<br />
<br />
FT4 (ng/dl)<br />
<br />
1,02 ± 0,19<br />
<br />
0,84 ± 0,13<br />
<br />
0,000<br />
<br />
Sau điều trị, nồng độ TSH máu tăng và FT4 giảm có ý nghĩa thống kê so với trước<br />
điều trị (p < 0,001), trong khi giữa trước và sau điều trị không có khác biệt có ý nghĩa<br />
thống kê về nồng độ FT3 máu (p > 0,05).<br />
BÀN LUẬN<br />
Trong nghiên cứu này, lần đầu tiên<br />
chúng tôi khảo sát thay đổi nồng độ<br />
hormon T3, T4 và TSH huyết tương trên<br />
BN RLCX giai đoạn hưng cảm mức độ<br />
nặng. Để xác định mối tương quan giữa<br />
nồng độ các loại hormon trên với bệnh<br />
RLCX lưỡng cực, chúng tôi tập trung<br />
đánh giá thay đổi nồng độ của các<br />
hormon trên với đặc điểm lâm sàng trên<br />
BN có RLCX lưỡng cực điều trị nội trú tại<br />
Khoa Tâm thần, Bệnh viện Quân y 103.<br />
Kết quả nghiên cứu cho thấy không có<br />
khác biệt về nồng độ hormon T3, T4 và<br />
TSH trong huyết tương giữa các nhóm<br />
tuổi, giới cũng như đặc điểm có loạn thần<br />
và không có loạn thần. Trong khi, nồng độ<br />
hormon TSH và T4 lại khác biệt theo thời<br />
gian bị bệnh, cũng như giữa trước và sau<br />
điều trị. Cụ thể, nồng độ hormon TSH<br />
tăng, FT4 giảm trên nhóm BN có thời gian<br />
mắc bệnh > 10 năm so với nhóm BN bị<br />
bệnh < 10 năm. Kết quả tương tự giữa<br />
trước và sau điều trị. Kết quả này có thể<br />
so sánh với các nghiên cứu trước đây.<br />
Một số nghiên cứu cho thấy, nồng độ<br />
<br />
TSH cao ở nhóm BN nam lớn tuổi và thấp<br />
hơn ở nhóm BN nam trẻ tuổi [3, 4]. Một<br />
số nghiên cứu chỉ ra tương đồng về nồng<br />
độ hormon tuyến giáp giữa 2 giới [5],<br />
nhưng lại có nghiên cứu cho rằng nồng<br />
độ hormon tuyến giáp ở nữ cao hơn nam<br />
[6]. Khác biệt về kết quả có thể liên quan<br />
đến cỡ mẫu trong nghiên cứu của chúng<br />
tôi với các nghiên cứu trước.<br />
Một số nghiên cứu đưa ra bằng chứng<br />
về mối liên quan giữa nồng độ hormon<br />
tuyến giáp với RLCX lưỡng cực.<br />
Wysokiński và CS phân tích nồng độ<br />
hormon tuyến giáp trên nhóm BN tâm<br />
thần cho thấy nhóm bệnh RLCX lưỡng<br />
cực giai đoạn hưng cảm có nồng độ TSH<br />
máu thấp nhất (giá trị trung bình khoảng<br />
1,38 µIU/ml) [7]. Tương tự, một số nghiên<br />
cứu khác cũng cho thấy BN RLCX lưỡng<br />
cực giai đoạn hưng cảm có nồng độ<br />
hormon tuyến giáp T3, T4 tăng và nồng<br />
độ hormon TSH giảm [8]. Điều này phù<br />
hợp với kết quả của chúng tôi. Chúng tôi<br />
thấy nồng độ hormon TSH huyết tương<br />
thấp và nồng độ FT4 cao trong giai đoạn<br />
hưng cảm (thời điểm trước điều trị),<br />
63<br />
<br />
T¹p chÝ Y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018<br />
khi so sánh giá trị này trong giai đoạn<br />
được điều trị ổn định (thời điểm sau điều<br />
trị). Hơn nữa, nhóm BN bị bệnh > 10 năm<br />
có nồng độ hormon TSH cao và T4 thấp<br />
hơn nhóm BN bị bệnh < 10 năm. Điều<br />
này có thể giải thích do ảnh hưởng của<br />
quá trình điều trị hoặc tính chất đảo pha<br />
trong bệnh RLCX lưỡng cực làm ảnh<br />
hưởng ít nhiều đến chức năng nội tiết.<br />
Vấn đề này cần được nghiên cứu tiếp.<br />
KẾT LUẬN<br />
Qua nghiên cứu đánh giá thay đổi<br />
nồng độ hormon T3, T4 và TSH huyết<br />
tương trên BN RLCX lưỡng cực giai đoạn<br />
hưng cảm cho thấy không có khác biệt có<br />
ý nghĩa thống kê về nồng độ trong huyết<br />
tương của các hormon trên theo tuổi, giới,<br />
đặc điểm loạn thần. Ngược lại, hormon<br />
TSH tăng và hormon T4 giảm trên nhóm<br />
BN bị bệnh > 10 năm và sau 3 tuần điều trị.<br />
Kết quả này là bằng chứng khoa học về<br />
mối liên quan giữa hormon T3, T4 và<br />
TSH với bệnh RLCX lưỡng cực giai đoạn<br />
hưng cảm.<br />
<br />
64<br />
<br />
TÀI LIỆU THAM KHẢO<br />
1. Krishna V.N, Thunga R, Unnikrishnan B<br />
et al. Association between bipolar affective<br />
disorder and thyroid dysfunction. Asian Journal<br />
of Psychiatry. 2013, pp.42-45.<br />
2. Sadock B.J, Kaplan H.I. Synopsis of<br />
th<br />
psychiatry. 2015, 11 edition, pp.1358-1361.<br />
3. Burroughs V, Shenkman L. Thyroid<br />
function in the elderly. Am J Med Sci. 1982,<br />
283 (1), pp.8-17.<br />
4. Peeters R.P. Thyroid hormones and<br />
aging. Hormones (Athens). 2008, 1, pp.28-35.<br />
5. Subho Chakrabarti. Thyroid functions<br />
and bipolar affective disorder. J Thyroid Res.<br />
2011, pp.306-367.<br />
6. Ahmadi-Abhari S, Ghaeli P, Fahimi F<br />
et al. Risk factors of thyroid abnormalities in<br />
bipolar patients receiving lithium: A case<br />
control study. BMC Psychiatry. 2003, 3, p.4.<br />
7. Wysokiński A, Kłoszewska I. Level of<br />
thyroid-stimulating hormone in patients with<br />
acute schizophrenia, unipolar depression or<br />
bipolar disorder. Neurochem Res. 2014, 39 (7),<br />
pp.1245-1253.<br />
8. Rugüla K.C, Yasemina G, Bülent S.M et al.<br />
Haematological and biochemical differences<br />
between mania and euthymia. Eur J Psychiat.<br />
2016, 30 (3), pp.163-171.<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
