Nghiên cứu ứng dụng số đo của góc α và góc β trong phẫu thuật sinh thiết bằng khung định vị

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> NGHIÊN CỨU ỨNG DỤNG SỐ ĐO CỦA GÓC α VÀ GÓC β<br /> TRONG PHẪU THUẬT SINH THIẾT BẰNG KHUNG ĐỊNH VỊ<br /> Chu Tấn Sĩ*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Phát huy tối ña các ưu ñiểm của phẫu thuật (PT) Stereotaxy ñối với các tổn thương ở não bộ.<br /> Phương pháp: nghiên cứu tiền cứu, mô tả, thực hiện trên 37 trường hợp tại khoa Phẫu thuật Thần kinh, Bệnh viện Chợ<br /> Rẫy, trong năm 2004 và hai tháng 07 và 08 năm 2005.<br /> Kết quả - Bàn luận: 37 bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu, gồm 26 nam (70,3%), 11 nữ (29,7%). Tuổi trung bình là<br /> 34,13 (từ 6 ñến 70 tuổi). Tổn thương não thực hiện sinh thiết ở trán 5 trường hợp (13,5%), ñính 6 trường hợp (16,2%), thái<br /> dương 9 trường hợp (26,3%), ñồi thị 2 trường hợp (5,4%),bao trong 2 trường hợp (5,4%), tuyến tùng 13 trường hợp (35,2%).<br /> Dẫn lưu DNT trước PT Stereotaxy 10 trường hợp (27%), 100% trường hợp ñược gây tê tại chỗ. Góc α trung bình = 44,21o,<br /> số ño góc α nhỏ nhất ñược sử dụng là 21o và lớn nhất là 87o, phần lớn các trường hợp ñều nằm trong nhóm 41o -50 o (45,8%).<br /> Góc β trung bình = 84,56 o, số ño góc β nhỏ nhất ñược sử dụng là 43o và lớn nhất là 120 o, phần lớn các trường hợp ñều nằm<br /> trong nhóm 71o - 90o (56,6%). Hầu hết các trường hợp phẫu thuật ñều cho kết quả giải phẫu bệnh lý “dương tính”. U tế bào<br /> sao và u tế bào mầm chiếm tỉ lệ khá cao. 2 trường hợp (5,4%) xuất huyết trong lúc mổ, sau ñó tự cầm. 2 trường hợp tử vong<br /> (5,4%) sau mổ vào ngày thứ 10 và 14 do tiến triển của bệnh.Đối với u vùng tuyến tùng, có 10 trường hợp (76,92%) ñược dẫn<br /> lưu dịch não tủy trước mổ sinh thiết, góc α trung bình = 40,07 o, góc α nhỏ nhất là 31 o và lớn nhất là 53 o, góc β trung bình =<br /> 84,46 o, góc β nhỏ nhất là 78 o và lớn nhất là 101 o, 2 trường hợp xuất huyết trong lúc mổ và tự cầm, 1 trường hợp tử vong.<br /> Kết luận: Số ño góc α và góc β có giá trị ứng dụng thực tế lâm sàng nhất ñịnh, la ưu ñiểm của phẫu thuật sinh<br /> thiết các tổn thương não bộ bằng khung ñịnh vị. Số ño góc α và góc β xác ñịnh nên hướng ñi của kim sinh thiết.<br /> Từ khóa: PT Stereotaxy, góc α, góc β.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> RESEARCH APPLICATIONS ANGLE α AND βIN STEREOTACTIC BIOPSY<br /> Chu Tan Si * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 14 - Supplement of No 2 - 2010: 43 - 54<br /> Objectives: promoting maximum strengths of the Stereotactic biopsy for the brain tumors.<br /> Method: research funds, description, carried out on 37 cases of Neurosurgical department, ChoRay hospital, in 2004 and two<br /> months (Jully and August) in 2005.<br /> Results - Discussion: 37 patients in the study sample, including 26 men (70.3%), 11 women (29.7%). Average age was<br /> 34.13 (from 6 to 70 years). Brain damage in the frontal lobe done five cases (13.5%), parietal lobe six cases (16.2%),<br /> temporal lobe nine cases (26.3%), corpus calleux two cases (5.4%), internal capsule two cases (5.4%), pineal region 13 cases<br /> (35.2%). CFS drainage before stereotactic biopsy 10 cases (27%), 100% of the local anesthesia. The mean angle used is α =<br /> 44.21o, measure the angle α average angle 21o and 87o is the largest, most cases are located in groups 41o - 50o (45.8%). The<br /> mean angle is β = 84.56o, number of angle measure used β average angle 43o and 120o is the largest, but most cases are<br /> located in groups of 71o - 90o (56.6%). Most cases are the result of histology "positive". Astrocytomas and Germinomas rates<br /> quite high. 2 cases (5.4%) blood discharged during surgery, then self-hold. 2 cases of death (5.4%) after surgery. For tumors<br /> of pineal regions, with 10 cases (76.92%) be taken drainage CFS before stereotactic biopsy, the mean angle is α = 40.07 o,<br /> and β = 84.46o, 2 cases of hemorrhagy during surgery, one case of death. Conclusion: valid practical applications angles α,<br /> β measure certain clinical. Angles α, β should determine the orientation of the needle in stereotactic biopsy.<br /> Keywords: Stereotactic biopsy, angle α, β<br /> <br /> * ĐHYK Phạm Ngọc Thạch, BV Nhân dân 115<br /> Liên hệ tác giả: Chu Tấn Sĩ<br /> ĐT: 0913770055 email: chutansi2004@yahoo.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Công Nghệ Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch Năm 2010<br /> <br /> 43<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Với một sang thương có kích thước nhỏ, có vị trí nằm<br /> sâu trong não bộ, việc chẩn ñoán còn ñang gặp nhiều khó<br /> khăn ; các phẫu thuật kinh ñiển thông thường khó có thể<br /> giải quyết ñược triệt ñể hoặc có thể ñể lại nhiều di chứng<br /> nặng nề … thì PT Stereotaxy có thể giúp các phẫu thuật<br /> viên thần kinh giải quyết ñược phần nào những băn khoăn<br /> này.<br /> Kể từ khi ra ñời, PT Stereotaxy ñã có ñược những<br /> bước tiến bộ nhanh chóng, ñáng kể. Bắt ñầu từ những chỉ<br /> ñịnh phẫu thuật ñơn giản như sinh thiết một thương tổn<br /> trong sâu ở não bộ cùng với các trang thiết bị cổ ñiển, cồng<br /> kềnh, phức tạp, khó thao tác … Cho ñến ngày nay, song<br /> hành cùng với sự ra ñời của các phương tiện chẩn ñóan hiện<br /> ñại như CT scan, DSA, PET scan, MRI … thì PT<br /> Stereotaxy ñã xuất hiện ngày càng nhiều trong các chỉ ñịnh<br /> phẫu thuật của hệ thần kinh trung ương, ñặc biệt là trong<br /> các phẫu thuật thần kinh chức năng như là: ñặt các vi ñiện<br /> cực (microelectrode) trong ñiều trị các bệnh lý rối loạn vận<br /> ñộng, ñặt phóng xạ trong ñiều trị ung thư, ñiều trị ñau<br /> …(19,30), các dụng cụ cũng ñã ñược cải tiến một bước dài và<br /> ñạt mức hòan thiện nhất với khung ñịnh vị gọn nhẹ, thiết kế<br /> ñơn giản, dụng cụ phẫu thuật ñạt ñộ chính xác cao, hình ảnh<br /> rõ nét và những phần mềm vi tính chuyên dùng.<br /> Với ñiểm A là mục tiêu sinh thiết nằm trên tổn thương,<br /> theo hệ trục tọa ñộ Descartes, chúng ta sẽ có các tọa ñộ mục<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> tiêu là Xa, Ya, Za. Đây là các tọa ñộ kinh ñiển và luôn cần<br /> thiết phải xác ñịnh khi muốn thực hiện PT Stereotaxy. Bên<br /> cạnh ñó, ở một số nơi và trong một số trường hợp còn sử<br /> dụng thêm số ño góc và góc, nhất là trong các phẫu thuật<br /> thần kinh chức năng … Khi ñó góc và góc sẽ xác ñịnh nên<br /> hướng ñi của kim sinh thiết.<br /> Dựa vào các nguyên lý toán học cơ bản ñể tạo nên các<br /> phần mềm vi tính xử lý chuyên dùng của PT Stereotaxy,<br /> chúng tôi thực hiện ñề tài nêu trên.<br /> ĐỐITƯỢNG–PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Tiền cứu, mô tả cắt ngang.<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Tất cả các trường hợp bệnh nhân ñược phẫu thuật sinh<br /> thiết bằng khung ñịnh vị các tổn thương trong não bộ như: u<br /> não, u di căn não, áp-xe não, nhiễm ký sinh trùng não …, có<br /> thực hiện ứng dụng số ño góc α, góc β tại khoa Phẫu thuật<br /> Thần kinh, Bệnh viện Chợ Rẫy, trong năm 2004 và hai<br /> tháng 07 và 08 năm 2005.<br /> Nghiên cứu một số ñặc ñiểm lâm sàng trước phẫu thuật<br /> có ảnh hưởng ñến kết quả phẫu thuật<br /> Nghiên cứu ñặc ñiểm kỹ thuật trong PT Stereotaxy<br /> Nghiên cứu kết quả phẫu thuật<br /> <br /> Khung ñịnh vị Leksell – G Góc α<br /> <br /> Góc β<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Công Nghệ Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch Năm 2010<br /> <br /> 44<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Công thức (*) ñể ứng dụng thực tế lâm sàng:<br /> α = Tang –1 (dZ / dY)<br /> β = Tang –1 (dX / √ dY2 + dZ2, hay<br /> β = 90o ± Tang –1 (dX / √ dY2 + dZ2 (do β là góc ñược tạo bởi hướng ñi của kim sinh thiết với mặt phẳng<br /> ñứng dọc giữa của khung ñịnh vị).<br /> Đoạn BA = √ dX2 + dY2 + dZ2, với:<br /> dX = | Xa – Xb |: khoảng cách giữa hai ñiểm A và B theo trục X<br /> dY = | Ya – Yb |: khoảng cách giữa hai ñiểm A và B theo trục Y<br /> dZ = | Za – Zb |: khoảng cách giữa hai ñiểm A và B theo trục Z<br /> Tổng kết và xử lý số liệu<br /> Phần mềm Epi Info 6.0<br /> KẾT QUẢ<br /> Mẫu NC có 37 trường hợp trong thời gian nghiên cứu.<br /> Dịch tễ học<br /> Nữ = 11 (29,7%), Nam = 26 (70,3%)<br /> Độ tuổi trung bình = 34,13<br /> (σ =15,39, µ =34,13 ± 2,53)<br /> Trẻ nhất là 6 tuổi và lớn nhất là 69 tuổi.<br /> Vị trí tổn thương<br /> Trong mẫu nghiên cứu có sự phân phối ngẫu nhiên về vị trí của tổn thương, nhưng gặp nhiều nhất là ở<br /> vùng thái dương và vùng tuyến tùng.<br /> Bảng 1: Tỉ lệ phân phối theo vị trí tổn thương<br /> Vị trí<br /> Số ca<br /> Tỉ lệ%<br /> Trán<br /> 5<br /> 13,5<br /> Đính<br /> 6<br /> 16,2<br /> Thái dương<br /> 9<br /> 24,3<br /> Đồi thị<br /> 2<br /> 5,4<br /> Bao trong<br /> 2<br /> 5,4<br /> Tuyến tùng<br /> 13<br /> 35,2<br /> Cộng<br /> 37<br /> 100<br /> GCS trước mổ<br /> Do có sự chuẩn bị khá tốt trước mổ nên hầu hết bệnh nhân hoàn toàn tỉnh táo và hợp tác.<br /> Bảng 2: Tỉ lệ phân phối theo GCS<br /> GCS<br /> Số ca<br /> Tỉ lệ%<br /> 15<br /> 35<br /> 94,6<br /> 14<br /> 0<br /> 0<br /> 13<br /> 2<br /> 5,4<br /> 12<br /> 0<br /> 0<br />