Nghiên cứu về lao động việc làm ở khu vực nông thôn huyện Hương Thủy

TAP CHI KHOA HOC, Đai hoc Huê, Sô 47, 2008<br /> ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ́<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU VỀ LAO ĐỘNG VIỆC LÀM Ở KHU VỰC <br /> NÔNG THÔN HUYỆN HƯƠNG THỦY<br />    Ngô Sỹ Hùng, Phan Thu Hương<br /> Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Lao động là một nguồn lực vô cùng quý giá và cũng là động lực chính của sự phát triển  <br /> kinh tế xã hội ở mỗi địa phương. Để có kế hoạch sử dụng một cách hiệu quả  nhất nguồn lực  <br /> này phục vụ cho việc phát triển kinh tế, cần thiết phải điều tra phân tích đánh giá một cách cụ  <br /> thể  và chi tiết nguồn lao động  ở  địa phương. Trên cơ  sở  nghiên cứu nguồn số  liệu từ  huyện  <br /> Hương Thủy; niên giám thống kê huyện và điều tra khảo sát 150 hộ  trên địa bàn huyện trong  <br /> năm 2007, bằng các phương pháp phân tích thống kê, kết hợp phân tích định lượng và định tính;  <br /> nghiên cứu này nhằm đánh giá thực trạng về lao động và việc làm trên địa bàn huyện; tìm hiểu  <br /> về  số  lượng và chất lượng của nguồn lao động cũng như  mức độ  đáp ứng nhu cầu việc làm  <br /> trên địa bàn.<br /> <br /> <br /> 1. THỰC TRẠNG VỀ LAO ĐỘNG<br /> 1.1. Đánh giá tình hình chung về dân số và lao động nông thôn<br /> Vấn đề dân số và lao động ảnh hưởng rất lớn đến việc phát triển kinh tế của <br /> địa phương, nó vừa là động lực, vừa là thách thức. Hương Thuỷ  là một huyện đông <br /> dân và tỷ lệ sinh còn khá cao, tỷ lệ dân nông thôn chiếm đa số. Tính đến năm 2006, số <br /> dân  ở khu vực nông thôn chiếm 81.284 người, gấp 5,66 lần so với dân số  ở  khu vực  <br /> thành thị [5].<br /> Theo số liệu thống kê,  dân số toàn huyện năm 2006 là 95.655 người, trong đó <br /> có 47.367 nam, chiếm 49,52% và 48.288 nữ, chiếm 50,48%. Toàn huyện có 21.354 hộ,  <br /> trong đó 12.577 hộ  nông nghiệp, chiếm 58,89% và 8.777 hộ  phi nông nghiệp, chiếm <br /> 41,11% [5]. <br /> Cùng với  sự  gia tăng dân số, lực lượng lao  động của huyện cũng không  <br /> ngừng tăng lên. Năm 2004, tổng số  lao động của huyện là 52.422 người, trong đó  <br /> lao động nông nghiệp là 30.074 người, chiếm 57,37%, số lao động phi nông nghiệp  <br /> là 22.348 người, chiếm 42,63%. Năm 2005, tổng số  lao động của huyện tăng 928 <br /> người so với năm 2004, tương  ứng tăng 1,77%. Năm 2006, tổng số  lao động của  <br /> huyện là 54.475 người, tăng 1.125 người so với năm 2005, tương ứng tăng 2,11%[5]. <br />  Nhìn chung, số  lao động tham gia vào các lĩnh vực hoạt động kinh tế  ­ xã  <br /> hội trên địa bàn huyện hiện nay chưa hợp lý. Đặc biệt, nhu cầu sử  dụng lao động <br /> trong sản xuất nông nghiệp còn mang tính thời vụ  khá cao, sản xuất công nghiệp,  <br /> tiểu thủ  công nghiệp không  ổn định đã dẫn đến tình trạng thiếu việc làm, năng  <br /> suất lao động thấp.<br /> Qua số liệu dân số của huyện phân chia theo độ tuổi cho thấy, dân số bước vào độ <br /> tuổi lao động ngày một gia tăng; dân số của huyện trẻ, tập trung nhiều ở độ tuổi từ 10 ­  <br /> 25 tuổi. Như vậy, trong tương lai, số người tham gia lực lượng lao động sẽ tăng nhanh, sự <br /> gia tăng này đặt ra yêu cầu cần phải có chính sách để  giải quyết công ăn việc làm cho  <br /> người lao động trong những năm  đến. <br /> Bảng 1:  Dân số của huyện phân theo độ tuổi và giới tính năm 2006<br />                ĐVT: Người<br /> <br /> Độ tuổi Tổng số Nam Nữ<br /> 0­4 tuổi 8.134 4.587 3.547<br /> 5­9 tuổi 9.171 4.689 4.482<br /> 10­14 tuổi 11.368 5.875 5.493<br /> 15­19 tuổi 10.461 5.362 5.099<br /> 20­24 tuổi 8.893 4.479 4.414<br /> 25­29 tuổi 7.740 3.875 3.865<br /> 30­34 tuổi 7.813 4.000 3.813<br /> 35­39 tuổi 7.384 3.698 3.686<br /> 40­44 tuổi 5.601 2.640 2.961<br /> 45­49 tuổi 4.745 2.207 2.538<br /> 50­54 tuổi 3.961 1.822 2.139<br /> 54­59 tuổi 2.581 1.187 1.394<br /> 60­64 tuổi 1.983 800 1.183<br /> 65­69 tuôỉ 1.892 721 1.171<br /> 70­74tuổi 1.631 630 1.001<br /> 75+ 2.297 795 1.502<br /> 95.655 47.367 48.288<br /> (Nguồn: Số liệu Phòng Thống kê huyện Hương Thuỷ)<br /> Việc phân bố lao động trên địa bàn huyện không đồng đều, tập trung đông dân cư <br /> ở khu vực có điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế, có cơ sở hạ tầng, như thị trấn Phú <br /> Bài, các xã Thủy Dương, Thủy Phương, Thủy Phù, Thủy Châu. Đối vói các xã vùng núi,  <br /> điều kiện phát triển kinh tế  còn nhiều khó khăn như  Dương Hòa, Phú Sơn, dân số  lại  <br /> chiếm tỷ lệ rất thấp. Về tỷ lệ phát triển dân số: Theo số liệu của Phòng Thống kê Huyện  <br /> Hương Thủy, tỷ lệ tăng dân số giảm từ 13,10‰ năm 2002 xuống 12,45 ‰ năm 2006, tuy  <br /> nhiên tỷ lệ này vẫn còn khá cao.              <br /> <br /> <br /> 1.2. Kết quả điều tra về dân số và lao động: <br /> 1.2.1. Tình hình chung về lao động:  Qua số liệu điều tra 150 hộ dân, tổng dân <br /> số  của 150 hộ  là 637 người, trong đó nam là 314 người (chiếm 49,3%), nữ  là 323 <br /> người (chiếm 50,7%)<br /> Bảng 2: Dân số phân theo nhóm tuổi <br /> <br /> Nhóm tuổi Số người Tỷ lệ %<br /> 15­24 119 25.1<br /> 25­34 90 19.0<br /> 35­44 100 21.1<br /> 45­54 66 13.9<br /> 55­60 37 7.8<br /> >60 62 13.1<br /> Tổng 474 100<br /> (Nguồn: Số liệu điều tra 2007)<br /> Qui mô dân số bình quân mỗi hộ là 4,25 người, tập trung chủ yếu vào nhóm hộ hạt  <br /> nhân 4­5 người (54,6%), bên cạnh đó tỷ  lệ hộ có 3 hoặc 6 người cũng chiếm tỷ lệ  cao,  <br /> những hộ gia đình có trên 6 người chiếm tỷ lệ rất ít (4%).<br /> * Dân số hoạt động kinh tế:  Những người từ đủ 15 tuổi trở lên có việc làm  <br /> hoặc đang thất nghiệp được gọi là dân số  hoạt động kinh tế. Qua khảo sát cho thấy  <br /> có 33,12% dân số từ 15 tuổi trở lên không tham gia hoạt động kinh tế. Trong 66,88%  <br /> còn lại tham gia hoạt động kinh tế  bao gồm 2,53% là thất nghiệp, trong số  có việc  <br /> làm có 32,49% là lao động tự  tạo việc làm và 31,85% là lao động làm công hưởng  <br /> lương. Đối với lao động tự tạo việc làm, lao động nữ chiếm tỷ lệ lớn 66,23%, trong  <br /> khi đối với lao động làm công hưởng lương, lao động nam lại chiếm ưu thế 68,21%.<br /> Bảng 3: Dân số từ 15 tuổi trở lên chia theo hoạt động và giới tính<br /> Hoạt động kinh tế<br /> Không hoạt <br /> Làm công <br /> Tự tạo Thất  động kinh  Chung<br /> hưởng <br /> việc làm nghiệp tế<br /> lương<br /> 1.Số lượng người (người) <br /> Tổng số 154 151 12 157 474<br /> Nam 52 103 11 67 233<br /> Nữ 102 48 1 90 241<br /> 2. Cơ cấu (%)<br />  Tổng số 32,49 31,85 2,53 33,12 100<br /> Nam 10,97 21,72 2,32 14,14 49,16<br /> Nữ 21,52 10,13 0,21 18,98 50,84<br /> (Nguồn: Số liệu điều tra 2007)<br /> 1.2.2. Chất lượng nguồn lao động: <br /> * Trình độ học vấn: Căn cứ vào số liệu điều tra, lao động phần lớn có trình <br /> độ từ tốt nghiệp phổ thông cơ sở trở lên, chiếm 67,9%; tỷ lệ chưa biết chữ nhìn chung  <br /> là thấp, chiếm 0,7%, tuy nhiên con số này chủ yếu rơi vào những người trên 40 tuổi.  <br /> Trình độ  văn hóa có  ảnh hưởng rất lớn đến việc làm và đời sống của ngườ i  <br /> lao động. Kết quả điều tra cho thấy, một xu h ướng khá rõ rệt là khi có trình độ  văn <br /> hóa càng cao người lao động càng thích làm công hưởng lương hơn. Cụ thể có trên <br /> 51,7% lao động làm công hưởng lương có trình độ  tốt nghiệp phổ  thông trung học  <br /> trong khi lao động tự  tạo việc làm chủ  yếu có trình độ  tốt nghiệp tiểu học và phổ <br /> thông cơ sở.<br /> Bảng 4: Lực lượng lao động có việc làm theo hình thức làm việc và trình độ văn hóa<br /> Hình thức làm việc<br /> Trình độ văn hoá Làm công  Tự tạo  Tổng<br /> hưởng lương việc làm<br /> 1.Số lượng người (người) <br /> Không biết chữ 0  2 2<br /> Tiểu học 22  74 96<br /> THCS 51  60 111<br /> PTTH 78  18 96<br /> Tổng 151 154 305<br /> 2. Cơ cấu (%)<br /> Không biết chữ 0 1.3 0.7<br /> Tiểu học 14.6 48.1 31.4<br /> THCS 33.8 40.0 36.5<br /> PTTH 51.7 7.6 31.4<br /> Tổng 100.0 100.0 100.0<br /> (Nguồn: Số liệu điều tra 2007)<br /> Trình độ văn hóa và trình độ chuyên môn kỹ thuật của lao động tự tạo việc làm qua <br /> số liệu điều tra của huyện là thấp, đây là rào cản lớn cho việc phát triển kinh tế trong giai <br /> đoạn tới. Để có bướ c đột phá trong việc phát triển loại hình doanh nghiệp vừa và  <br /> nhỏ, loại hình doanh nghiệp đang đượ c quan tâm phát triển trong giai đoạn hiện <br /> nay ở Việt nam, chúng ta cần quan tâm đào tạo chuyên  môn kỹ thuật đào tạo nghề cho <br /> lực lượng lao động đặc biệt chú trong những người có trình độ thấp.<br />  * Trình độ  chuyên môn kỹ  thuật (CMKT):   Trình độ  CMKT là một trong <br /> những điều kiện quan trọng nhất để người lao động tiếp cận được việc làm tốt.  Kết quả <br /> cho thấy, lao động không có trình độ  chuyên môn kỹ thuật chiếm tỷ lệ cao (chiếm hơn  <br /> 54,6%), tỷ lệ có trình độ đào tạo từ trung học chuyên nghiệp trở lên chiếm 12,6%.<br />  Bảng 5 : Lực lượng lao động theo trình độ chuyên môn và giới tính<br /> <br /> Nam  Nữ Chung<br /> Trình độ chuyên môn Số người Tỷ lệ  Số  Tỷ lệ  Số  Tỷ lệ <br /> (%) ngườ (%) người (%)<br /> i<br /> 1. Chưa qua đào tạo 66 39.8 107 70.9 173 54.6<br /> 2. CNKT không có bằng 64 38.6 16 10.6 80 25.2<br /> 3. Có chứng chỉ nghề ngắn  9 5.4 9 6.0 18 5.7<br /> hạn<br /> 4. Có bằng nghề dài hạn 6 3.6 0 0 6 1.9<br /> 5. Trung học chuyên nghiệp 7 4.2 9 6.0 16 5.0<br /> 6. Cao đẳng 1 0.6 9 6.0 10 3.2<br /> 7. Đại học 13 7.8 1 0.7 14 4.4<br /> Tổng 166 100.0 151 100.0 317 100.0<br /> (Nguồn: Số liệu điều tra 2007)<br /> Trình độ CMKT thấp và không có CMKT được coi là một trở ngại lớn đối với <br /> người lao động, họ  khó tìm được việc làm theo mong muốn và ít có cơ  hội tham gia <br /> vào thị trường lao động. Qua bảng số liệu ta thấy những người có trình độ CMKT tập <br /> trung ở hình thức làm công hưởng lương. <br /> Bảng 6: Lực lượng lao động theo trình độ chuyên môn và hình thức việc làm<br />      Đơn vị: Số người<br /> Hình thức việc làm<br /> Trình độ chuyên môn Làm công  Tự tạo Thất <br /> hưởng lương  việc làm nghiệp<br /> 1. Chưa qua đào tạo 40 127 6<br /> 2. CNKT không có bằng 60 18 2<br /> 3. Có chứng chỉ nghề ngắn  14 4 0<br /> hạn<br /> 4. Có bằng nghề dài hạn 5 1 0<br /> 5. Trung học chuyên nghiệp 14 0 2<br /> 6. Cao đẳng 9 0 1<br /> 7. Đại học 13 0 1<br /> Tổng 155 150 12<br /> (Nguồn: Số liệu điều tra 2007)<br /> 2. THỰC TRẠNG VIỆC LÀM:<br /> 2.1. Đánh giá chung về thực trạng việc làm: <br />  Khả  năng tạo việc làm  ở  khu vực nông thôn hàng năm là hạn hẹp. Hơn nữa, <br /> trong những năm qua, quá trình cơ  cấu lại khu vực kinh tế nhà nước nói chung và sắp <br /> xếp các DNNN nói riêng có tác động mạnh đến sự gia tăng lao động dôi dư trong nền  <br /> kinh tế, việc sắp xếp lại lao động, tinh giảm biên chế đã làm cho nhiều lao động phải đi  <br /> tìm việc ở khu vực kinh tế ngoài quốc doanh, trong đó một số lao động chuyển về nông <br /> thôn tìm kiếm việc làm từ sản xuất nông nghiệp. Phần lớn những lao động này chỉ làm  <br /> những công việc tạm thời, hoặc làm thuê, công việc không  ổn định, làm cho nhu cầu  <br /> việc làm ở nông thôn càng tăng lên. Việc làm nông thôn phụ thuộc chủ yếu vào đất đai <br /> canh tác, diện tích đất nông nghiệp tính bình quân mỗi hộ  thấp (0,247 ha). Tình trạng <br /> thiếu việc làm hay còn gọi là thất nghiệp bộ  phận, bán thất nghiệp, là đặc trưng phổ <br /> biến  ở  lao động nông thôn. Khu vực nông thôn huyện Hương Thủy chiếm khoảng  <br /> 57,36% lực lượng lao động của huyện, trong đó thường xuyên có gần 30% lao động  <br /> thiếu việc làm, phải tìm việc làm thêm  ở  các địa phương khác. Hoạt động sản xuất  <br /> nông nghiệp nói chung phụ thuộc nhiều vào điều kiện thiên nhiên, khí hậu, thời tiết như <br /> bão, lụt, hạn hán và mang tính thời vụ cao. Tính chất thời vụ, rủi ro cao và tình trạng bất  <br /> ổn định là đặc trưng của sản xuất nông nghiệp và lao động nông thôn. <br /> Những năm gần đây tình trạng nông nhàn trở  thành vấn đề  nổi cộm  ở  nông <br /> thôn, đó là một trong những nguyên nhân đầu tiên dẫn đến di chuyển lao động nông  <br /> thôn mang tính thời vụ, tìm kiếm thêm việc làm, tăng thu nhập, mang đầy tính rủi ro và  <br /> bất  ổn.  Hương thủy là một huyện có kinh tế  phát triển so với toàn tỉnh, các khu công <br /> nghiệp Phú Bài, Phú Thứ, Cảng hàng không Phú Bài,.. đã thu hút được một lực lượng lao <br /> động khá lớn của địa phương, chủ yếu là những lao động có CMKT và trình độ học vấn. <br /> 2.2. Kết quả nghiên cứu thực trạng việc làm: <br /> Kết quả điều tra trong 474 người ở độ tuổi lao động cho thấy, có 305 lao động có <br /> việc làm (chiếm 64,3%), số người trong độ tuổi lao động không có nhu cầu làm việc là  <br /> 157 người (chiếm 33,1%), số người thất nghiệp là 12 (chiếm 2,5%). <br /> Bảng 7: Lao động phân theo tình trạng việc làm <br /> <br /> Tình trạng việc làm Số người Tỷ lệ<br /> Thất nghiệp 12 2,5<br /> Có việc làm 305 64,3<br /> Không tham gia lao động  157 33,1<br /> Tổng 474 100<br /> (Nguồn: Số liệu điều tra 2007)<br /> Thực tiễn những năm qua ở  Thừa Thiên Huế nói chung và huyện Hương Thủy <br /> nói riêng, tỷ  trọng lao động làm việc trong ngành sản xuất Nông – lâm – ngư  nghiệp  <br /> đang có xu hướng giảm dần và lực lượng lao động ở ngành thương mại­ dịch vụ, công <br /> nghiệp – xây dựng có xu hướng tăng. Điều này chứng tỏ có sự chuyển dịch cơ cấu lao  <br /> động nông thôn từ khu vực nông – lâm – ngư sang khi vực dịch vụ ­ thương mại, công  <br /> nghiệp – xây dựng. Tuy nhiên, việc chuyển dịch cơ cấu lao động này còn mang tính tự <br /> phát, người lao động chưa được chuẩn bị  về  tinh thần cũng như  trình độ. Chất lượng <br /> lao động khu vực nông nghiệp nông thôn như hiện nay, khó đáp ứng nhu cầu lực lượng  <br /> lao động cho các khu công nghiệp cũng như nâng cao chất lượng ngành dịch vụ ­ thương <br /> mại. Qua nghiên cứu cho thấy, các doanh nghiệp trên địa bàn huyện, lực lượng lao động <br /> của địa phương không đáp ứng được mà phải tuyển dụng lao động ở địa bàn thành phố <br /> Huế  và các địa phương khác. Để  chủ  động và hạn chế  được tình trạng trên, vấn đề <br /> nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là một yêu cầu cấp thiết trong chiến lược phát  <br /> triển kinh tế của huyện.   <br /> Bảng 9: Lực lượng lao động có việc làm phân theo nhóm ngành kinh tế<br /> <br /> Nông – Lâm – Ngư CN­XD TM­DV Chung<br /> Số lượng lao động <br /> 174 56 80 305<br /> (người)<br /> Tỷ lệ % (%) 55,41 18,36 26,23 100<br /> <br /> (Nguồn: Số liệu điều tra 2007)<br /> Kết luận: Qua số liệu tổng hợp và điều tra cũng như những phân tích ở trên ta  <br /> có thể đi đến một số kết luận sau đây: Nguồn lao động của huyện Hương Thủy đang  <br /> được bổ sung ngày càng nhiều từ  nguồn dân số  đến tuổi lao động trên địa bàn. Điều  <br /> đó gây một sức ép đáng kể cho vấn đề giải quyết việc làm ở địa phương; Chất lượng  <br /> nguồn lao động thấp, chưa được trang bị về nghề nghiệp, CMKT; Sự chuyển dịch cơ <br /> cấu lao động nông thôn đang diễn ra một cách tự phát, chưa được định hướng; Phương <br /> hướng và kế  hoạch phát triển kinh tế  xã hội  ở  địa phương tạo ra một tiềm năng lớn <br /> về việc làm trên địa bàn. Tuy nhiên đang có một sự bất cập giữa nhu cầu lao động và  <br /> chất lượng nguồn lao động trên địa bàn huyện. Vấn đề  cốt yếu là cần có một chiến  <br /> lược đào tạo nâng cao chất lượng nguồn lao động để đáp ứng được yêu cầu phát triển  <br /> kinh tế xã hội ở địa phương.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Báo cáo phát triển kinh tế xã hội huyện Hương Thuỷ 2006 – 2010.<br /> 2. Báo cáo tổng hợp qui hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội tỉnh Thừa Thiên  <br /> Huế đến năm 2020.<br /> 3. Chu Tiến Quang, Việc làm  ở nông thôn ­ Thực trạng và giải pháp, NXB Nông <br /> nghiệp, Hà Nội, 2001.<br /> 4. Nghị quyết Đảng bộ Tỉnh Thừa Thiên Huế lần thứ XIII, năm 2006.<br /> 5. Niên giám thống kê huyện Hương Thuỷ 2002  ­ 2006,<br /> 6. Niên giám thống kê tỉnh Thừa thiên Huế năm 2000 – 2006.<br /> 7. Nguyễn Xuân Khoát, Lao động, việc làm và phát triển kinh tế xã hội nông thôn Việt Nam, <br /> NXB Đại học Huế, 2007.<br />  A SURVEY ON LABOUR AND EMPLOYMENT IN THE <br /> RURAL AREA IN HUONG THUY DISTRICT<br /> Ngo Sy Hung, Phan Thu Huong<br /> College of Economics, Hue University<br /> <br /> SUMMARY<br /> Labour represents an important resource and major motivation in the socio­economic <br /> development of a local region. To have plans for the most effective use of this resource for <br /> economic development, it is necessary to make a detailed survey, analysis and appraisal of <br /> labour resource in the area. Based on the data resource collected from Huong Thuy, the <br /> statistical yearbook of the district, a survey on 150 householders in the area in 2007 and the <br /> adoption of qualitative and quantitative methodology, this research aims at evaluating the <br /> overall situation of labour and employment in the district, finding out the quality and quantity of <br /> the labour resource as well as the level of satisfying the employment need.<br />