Nghieân cöùu Y hoïc<br />
<br />
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 2* 2002<br />
<br />
ÑOÁT ÑIEÄN TAÏI HAÏCH GASSER<br />
TRONG ÑIEÀU TRÒ ÑAU DAÂY V TÖÏ PHAÙT: 30 TRÖÔØNG HÔÏP<br />
Traàn Duy Höng *<br />
<br />
TOÙM TAÉT<br />
Muïc ñích cuûa nghieân cöùu naøy laø ñaùnh giaù hieäu quaû ñieàu trò ñau daây thaàn kinh soï soá V töï phaùt, baèng<br />
caùch ñoát ñieän caùc nhaùnh daây V coù choïn loïc xuyeân qua da, nhôø xöû duïng maùy Radionics phaùt taàn soá soùng<br />
Radio. Keát quaû sau ñieàu trò 30 tröôøng hôïp ñau daây V töï phaùt ñöôïc theo doõi trong 6 thaùng.<br />
Tuoåi: Nhoû nhaát 33 tuoåi, lôùn nhaát 86 tuoåi. Nam 12 ca (40%), nöõ 18 ca (60%). Vò trí ñau: Nhaùnh V1 ñôn<br />
thuaàn chæ coù 1 ca (3,3%), ñau caû 3 nhaùnh V1, V2, V3 coù 3 ca (10%), coøn laïi 26 ca (86,7%). Thôøi gian ñau<br />
ngaén nhaát 2 thaùng, laâu nhaát 45 naêm.<br />
Heát ñau ngay sau khi ñoát laàn thöù nhaát coù 19 ca (63,3%), coù 10 ca (33,3%) heát ñau sau ñoát laàn thöù hai,<br />
vaø 1 ca (3,3%) duy nhaát phaûi ñoát laàn thöù ba môùi heát ñau. Khoâng coù bieán chöùng naëng neà hoaëc töû vong xaûy<br />
ra. Phöông phaùp an toaøn, xaâm phaïm toái thieåu, coù hieäu quaû toát..<br />
<br />
SUMMARY<br />
THERMAL COAGULATION OF THE GASSERIAN GANGLION<br />
FOR IDIOPATHIC TRIGEMINAL NEURALGIA: 30 CASES<br />
Traàn Duy Höng * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 6 - No 1 - 2002: 79 – 83<br />
<br />
The objective of this study was to evaluate the effectiveness of percutaneous, controlled radiofrequency<br />
trigeminal rhizotomy (RF -TR) by Radionics. The outcome of 30 patients with idiopathic trigeminal<br />
neuralgia after RF –TR was analyzed after a follow - up period of 6 months<br />
Age: Minimum was 33 years old, maximum was 86 years old. Sex: 12 male (40%), 18 female (60%).<br />
Pain location: There was only one V1 (3.3%), 3 cases were V1, V2, V3 (10%), and the remainder 26 cases.<br />
Pain period: Minimum was 2 months, maximum was 45 years.<br />
Acute pain relief was accomplished in first procedure of 19 patients (63.3%), 10 patients (33.3%)<br />
underwent second procedure had experienced pain relief, only one case (3.3%) had to undergo third<br />
<br />
* Khoa Phaãu thuaät Thaàn kinh, Beänh vieän Chôï Raãy<br />
<br />
procedure after that complete pain relief. Mostly, patients had mild headache. No mortalities occurred.<br />
Percutaneous, controlled RF –TR represents a minimally invasive, low-risk technique with a high rate of<br />
efficacy.<br />
loaïi ñau naøy vaø cuõng ñöa ra caùc phöông phaùp ñieàu<br />
ÑAËT VAÁN ÑEÀ<br />
trò.<br />
Theo y vaên ñau daây thaàn kinh V ñaõ ñöôïc moâ<br />
Beänh laønh tính nhöng aûnh höôûng raát nhieàu ñeán<br />
taû hôn 300 naêm, vaøo naêm 1677 John Locke ñaõ moâ<br />
cuoäc soáng, söï ñau ñôùn laøm cuoäc soáng trôû neân khoå<br />
taû caùc trieäu chöùng gioáng nhö ngaøy nay(6). Ñeán naêm<br />
sôû, lo laéngï, chôø ñôïi côn ñau ñeán laøm cuoäc soáng<br />
1956 baùc só Nicolaus Andreù (Phaùp) ñaët teân Tic<br />
khoù chòu.<br />
Douloureux moät danh töø rieâng ñeå chæ caên beänh<br />
Nguyeân nhaân sinh beänh chöa roõ neân coøn nhieàu<br />
ñoäc ñaùo naøy, vaø ñöôïc xöû duïng trong haàu heát caùc y<br />
(5)<br />
phöông<br />
phaùp trò lieäu. Thuoác ñaëc trò hieän ñöùng ñaàu<br />
vaên . Töø ñoù ñeán nay raát nhieàu taùc giaû nghieân cöùu<br />
laø<br />
Carbamazepine,<br />
keá<br />
ñeán<br />
Phenytoin,<br />
<br />
1<br />
<br />
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 2* 2002<br />
Clonazepan, Baclofen. Raát nhieàu phöông phaùp<br />
ngoaïi khoa ñaõ vaø ñang söû duïng ñeå laøm giaûm ñau,<br />
hieän nay 2 phöông phaùp: ñoát ñieän taïi haïch Gasser<br />
vaø moå vi phaãu giaûi eùp maïch maùu – thaàn kinh ôû hoá<br />
sau ñöôïc nhieàu trung taâm treân theá giôùi aùp duïng<br />
roäng raõi vôùi hieäu quaû cao.<br />
Ñôn giaûn, an toaøn vaø hieäu quaû neân ñoát ñieän taïi<br />
haïch Gasser coù choïn loïc xuyeân qua da, nhôø xöû<br />
duïng maùy Radionics phaùt taàn soá soùng Radio<br />
thöôøng laø phöông phaùp trò lieäu choïn löïa ñaàu tieân.<br />
<br />
SOÁ LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN<br />
CÖÙU<br />
Phöông phaùp nghieân cöùu<br />
<br />
Nghieân cöùu Y hoïc<br />
MRI ñeå loaïi tröø khoái choaùn choã trong soï.<br />
<br />
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU<br />
Soá lieäu thoáng keâ<br />
Tuoåi<br />
Nhoû nhaát 33 tuoåi, lôùn nhaát 86 tuoåi, tuoåi trung<br />
bình 61,5 tuoåi.<br />
Döôùi 60 tuoåi 11 (36,7%), treân 60 tuoåi 19<br />
(63,3%).<br />
Giôùi tính<br />
Nam 12 (40%), nöõ 18 (60%).<br />
20<br />
<br />
- Phaân tích tieán cöùu<br />
- Ñaùnh giaù möùc ñoä giaûm ñau sau ñoát ñieän<br />
<br />
15<br />
12<br />
<br />
11<br />
<br />
10<br />
<br />
Chia laøm 3 möùc ñoä:<br />
Ñoä 1<br />
<br />
heát ñau, coøn < 10%<br />
<br />
Ñoä 2<br />
<br />
giaûm ñau 10% - 90%<br />
<br />
Ñoä 3<br />
<br />
coøn ñau<br />
<br />
>90%<br />
<br />
Söû duïng maùy Radiofrequency Generator – 3C<br />
(RFG – 3C)<br />
Ñoát ñieän taïi haïch Gasser qua da ñöôïc<br />
Kirschner ôû Heidelberg naêm 1930 giôùi thieäu, sau<br />
ñoù Sweet naêm 1970 caûi tieán hieän ñaïi hôn nhôø öùng<br />
duïng naêng löôïng soùng voâ tuyeán RF(3). Ngaøy nay<br />
nhieàu theá heä maùy môùi ra ñôøi tieän lôïi vaø an toaøn<br />
cao.<br />
Nguyeân lyù ñoát ñieän RF<br />
Caùc sôïi thaàn kinh C khoâng coù bao myelin vaø<br />
nhöõng sôïi A coù raát ít bao myelin, laø nhöng sôïi<br />
caûm nhaän ñau thì deã bò huûy do nhieät ñoä hôn laø<br />
nhöõng sôïi A , A coù bao myelin lieân quan ñeán<br />
xuùc giaùc vaø baûn theå, do ñoù coù theå baûo toàn ñöôïc<br />
xuùc giaùc vuøng maët vaø chöùc naêng cô nhai do daây<br />
vaän ñoäng chi phoái.<br />
<br />
5<br />
0<br />
<br />
NAM<br />
<br />
NÖÕ<br />
<br />
TUOÅI60<br />
<br />
Bieåu ñoà 1: Tæ leä tuoåi vaø giôùi tính<br />
<br />
Vò trí ñau<br />
Nhaùnh V1 ñôn thuaàn chæ coù 1 tröôøng hôïp<br />
(3,3%), ñau caû 3 nhaùnh V1, V2, V3 coù 3 tröôøng<br />
hôïp (10%), coøn laïi 26 tröôøng hôïp (86,7%) chuû yeáu<br />
nhaùnh V2, nhaùnh V3 ñôn thuaàn hoaëc phoái hôïp.<br />
Ñau maët beân (P) coù 16 tröôøng hôïp (53,3%),<br />
maët beân (T) coù 14 tröôøng hôïp (46,7%).<br />
30<br />
<br />
26<br />
<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
<br />
Soá lieäu<br />
<br />
5<br />
<br />
Tieâu chuaån choïn beänh nhaân<br />
30 tröôøng hôïp ñau daây thaàn kinh V töï phaùt<br />
ñöôïc chaån ñoaùn laâm saøng, loaïi tröø bònh lyù roái loaïn<br />
ñoâng maùu. Taát caû ñeàu ñöôc chuïp CT Scanner hoaëc<br />
<br />
0<br />
<br />
2<br />
<br />
19<br />
<br />
18<br />
<br />
3<br />
<br />
1<br />
V1<br />
<br />
V2,V3<br />
<br />
V1V2V3<br />
<br />
Bieåu ñoà 2: Phaân boá caùc nhaùnh thaàn kinh chi phoái<br />
<br />
Nghieân cöùu Y hoïc<br />
Thôøi gian ñau<br />
Ngaén nhaát 2 thaùng, laâu nhaát 45 naêm, trung<br />
bình 10 naêm.<br />
Nhoå raêng haøm<br />
Tröôùc ñoù do ñau vuøng haøm treân (chi phoái cuûa<br />
nhaùnh V2) hoaëc vuøng haøm döôùi (chi phoái cuûa<br />
nhaùnh V3) beänh nhaân cho raèng do beänh raêng gaây<br />
ra neân thöôøng ñi nhoå chieám 10 tröôøng hôïp<br />
(33,3%).<br />
Thuû thuaät ngoaïi khoa ñaõ laøm<br />
Beänh nhaân ñaõ ñöôïc laøm thuû thuaät ngoaïi khoa<br />
tröôùc ñoù nhö moå, ñoát ngoaïi bieân, caét ngoaïi bieân,<br />
tieâm coàn chieám 25 tröôøng hôïp (83,3%). Ngoaøi ra<br />
coù 5 tröôøng hôïp (16,6%) ñöôïc chaâm cöùu.<br />
Bieán chöùng<br />
- Coù 4 tröôøng hôïp (13,3%) roái loaïn caûm giaùc<br />
taïi vuøng maët bò ñau, hoài phuïc 3 tröôøng hôïp.<br />
- Coù 2 tröôøng hôïp (6,6%) giaûm phaûn xaï giaùc<br />
maïc maét, hoài phuïc hoaøn toaøn, coù 2 tröôøng hôïp<br />
(6,6%) phoái hôïp caû 2 bieán chöùng treân.<br />
- Coù 1 tröôøng hôïp (3,3%) giaûm vaän ñoäng cô<br />
nhai.<br />
<br />
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 2* 2002<br />
Sau laàn ñoát ñieän thöù nhaát<br />
20<br />
<br />
19<br />
<br />
15<br />
10<br />
<br />
8<br />
<br />
5<br />
0<br />
<br />
3<br />
ÑOÄ 1<br />
<br />
ÑOÄ 2<br />
<br />
ÑOÄ 3<br />
<br />
Bieåu ñoà 3: Keát quaû sau ñoát laàn thöù nhaát<br />
<br />
Keát quaû sau ñoát laàn thöù hai<br />
5<br />
<br />
5<br />
<br />
5<br />
<br />
4<br />
3<br />
2<br />
1<br />
<br />
1<br />
0<br />
<br />
ÑOÄ 1<br />
<br />
ÑOÄ 2<br />
<br />
ÑOÄ 3<br />
<br />
- Coù 21 tröôøng hôïp (70%) khoâng bieán chöùng.<br />
Ña soá coù trieäu chöùng nhöùc ñaàu thoaùng qua<br />
trong ngaøy ñaàu tieân. Khoâng coù bieán chöùng naëng<br />
neà xaûy ra.<br />
Keát quaû sau ñoát ñieän taïi haïch gasser<br />
Heát ñau ngay sau khi ñoát laàn thöù nhaát coù 19<br />
tröôøng hôïp (63,3%), coù 10 tröôøng hôïp (33,3%) heát<br />
ñau sau ñoát laàn thöù hai, vaø 1 tröôøng hôïp (3,3%)<br />
duy nhaát phaûi ñoát laàn thöù ba môùi heát ñau.<br />
<br />
Bieåu ñoà 4: Keát quaû sau ñoát laàn thöù hai<br />
<br />
Keát quaû sau ñoát laàn thöù ba<br />
1 tröôøng hôïp sau ñoù heát hoaøn toaøn<br />
<br />
BAØN LUAÄN<br />
Veà soá lieäu thoáng keâ<br />
Tuoåi<br />
Ña soá treân 60 tuoåi, chieám 2/3. Ñieàu naøy cuõng<br />
phuø hôïp vôùi y vaên theá giôùi. Beänh lyù ñau daây V töï<br />
phaùt thöôøng gaëp ôû beänh nhaân lôùn tuoåi, raát hieám<br />
döôùi 30 tuoåi, lyù do xaûy ra ôû löùa tuoåi naøy hieän nay<br />
chöa roõ. Moät vaøi taùc giaû cho raèng do söï thoaùi hoùa<br />
myelin(1).<br />
Giôùi<br />
Tæ leä maéc beänh giöõa nam vaø nöõ cho thaáy nöõ<br />
giôùi deã bò nhieàu hôn, trong caùc baùo caùo khaùc cuõng<br />
ghi nhaän töông töï.<br />
<br />
3<br />
<br />
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 2* 2002<br />
Vò trí ñau<br />
Chieám nhieàu nhaát laø nhaùnh phaân boá V2, V3,<br />
phuø hôïp nhieàu coâng trình nghieân cöùu, ñau rieâng<br />
daây V1 raát hieám, coøn ñau caû 3 daây V1, V2, V3 chæ<br />
gaëp ôû moät soá tröôøng hôïp.<br />
Rieâng vò trí ñau vuøng maët beân phaûi hoaëc traùi<br />
töông töï nhau, khoâng coù öu theá roõ cho rieâng beân<br />
naøo.<br />
Veà thôøi gian ñau<br />
Thôøi gian ñau ngaén nhaát 2 thaùng vaø laâu nhaát<br />
45 naêm, trung bình 10 naêm. Chuùng toâi khoâng ghi<br />
nhaän roõ raøng moái lieân quan giöõa thôøi gian ñau vaø<br />
keát quaû ñoát ñieän.<br />
Caùc thuû thuaät can thieäp ngoaïi khoa<br />
Caùc thuû thuaät can thieäp ngoaïi khoa tröôùc ñoù,<br />
nhö caét ngoaïi bieân, ñoát ngoaïi bieân, tieâm coàn, moå<br />
giaûi aùp chieám 25 tröôøng hôïp (83,3%), ñieàu naøy<br />
cho thaáy raát nhieàu phöông phaùp ñieàu trò ñau daây V<br />
töï phaùt, nhöng chöa coù keát quaû cao. Rieâng ñoái vôùi<br />
thuû thuaät chaâm cöùu, duø soá lieäu ít 5 tröôøng hôïp,<br />
nhöng caùc beänh nhaân ñeàu cho bieát khoâng hieäu<br />
quaû, vaãn phaûi söû duïng thuoác giaûm ñau.<br />
Nhoå raêng haøm<br />
Do ñau laâu, neân haàu heát 1/3 tröôøng hôïp nhoå<br />
raêng haøm, thaäm chí coù beänh nhaân duøng acid chaám<br />
vaøo raêng, coù tröôøng hôïp nhoå caû 2 haøm raêng nhöng<br />
keát quaû ñau vaãn khoâng thay ñoåi. Ñaây cuõng laø ñaëc<br />
ñieåm ñaùng chuù yù vì soá lieäu khaù nhieàu vaø maëc duø<br />
raêng cuûa ña soá beänh nhaân coøn raát toát.<br />
<br />
Nghieân cöùu Y hoïc<br />
ñau ngay vaø keùo daøi cho ñeán nay (6 thaùng) goàm<br />
17 tröôøng hôïp, roõ raøng phöông phaùp ñoát ñieän taïi<br />
haïch Gasser ñaõ mang laïi keát quaû.<br />
Coù 12 tröôøng hôïp phaûi ñoát laàn thöù hai, vaø 1<br />
tröôøng hôïp duy nhaát phaûi ñoát laàn thöù ba môùi heát<br />
ñau. Chuùng toâi ñaõ ghi nhaän ñöôïc haàu heát caùc<br />
tröôøng hôïp phaûi ñoát laàn thöù hai, thöôøng rôi vaøo<br />
nhöõng tröôøng hôïp ñaàu tieân, coù theå giaûi thích do<br />
kinh nghieäm ban ñaàu cuûa chuùng toâi chöa ñöôïc<br />
kheùo leùo, trong khi ñoù nhöõng tröôøng hôïp veà sau<br />
naøy haàu nhö chæ caàn ñoát 1 laàn ñaõ thaønh coâng toát.<br />
Taát caû beänh nhaân sau khi heát ñau ñeàu thoûa<br />
maõn, vui möøng vì khoâng coøn taâm traïng lo laéng nhö<br />
tröôùc ñaây chôø ñôïi côn ñau ñeán.<br />
Nhö vaäy taát caû caùc beänh nhaân ñöôïc theo doõi<br />
trong thôøi gian ngaén 6 thaùng ñeàu heát ñau, keát quaû<br />
naøy cho thaáy phöông phaùp naøy thích hôïp trong<br />
ñieàu trò ñau daây V töï phaùt. Chuùng toâi ñaõ coù keá<br />
hoaïch vaãn tieáp tuïc theo doõi hieäu quaû cuûa phöông<br />
phaùp naøy moät caùch laâu daøi trong nhieàu naêm veà<br />
sau. Thöïc söï keát quaû heát ñau laâu daøi laø muïc ñích<br />
theo ñuoåi cuûa chuùng toâi vì caùc baùo caùo taïi nhieàu<br />
trung taâm treân theá giôùi hoï tieán haønh nghieân cöùu töø<br />
treân 5 naêm trôû neân, trong taøi lieäu chuùng toâi coù<br />
ñöôïc, taùc giaû Kanpolat vaø coäng söï theo doõi 25<br />
naêm(2).<br />
Töông töï nhö caùc baùo caùo khaùc sau khi ñoát taát<br />
caû beänh nhaân chuùng toâi khoâng coøn söû duïng thuoác<br />
ñaëc trò nhö Tegretol, Di-hydan.<br />
<br />
Veà bieán chöùng<br />
Haàu nhö khoâng coù bieán chöùng naëng neà xaûy ra<br />
trong y vaên vaø trong coâng trình cuûa chuùng toâi,<br />
phöông phaùp naøy raát an toaøn, xaâm phaïm toái thieåu,<br />
thöïc hieän döôùi maøn huyønh quang C-arm. Taát caû<br />
nhöõng bieán chöùng nheï thoaùng qua ñaõ ñöôïc ñeà caäp<br />
trong y vaên, chuùng toâi coù gaëp, nhaát laø teâ vuøng maët<br />
taïi vuøng chi phoái cuûa thaàn kinh bò ñoát, veà sau theo<br />
doõi chuùng toâi thaáy coù hoài phuïc daàn daàn. Nhö vaäy<br />
duø kyõ thuaät khoâng khoù, nhöng caàn thöïc haønh<br />
nhieàu(4).<br />
<br />
Nhaân ñaây, chuùng toâi trình baøy 1 tröôøng hôïp<br />
ñaëc bieät: Beänh nhaân nam 85 tuoåi, ñau caû 3 nhaùnh<br />
V1, V2, V3 vôùi thôøi gian 45 naêm, ñaõ ñöôïc caét<br />
ngoaïi bieân nhieàu laàn, caøng veà sau côn ñau caøng<br />
maïnh, ñeán noãi töï chích thuoác giaûm ñau Nidal moãi<br />
ngaøy 3 oáng vì khoâng theå duøng Tegretol do dò öùng,<br />
caùc thuoác giaûm ñau khaùc ñeàu khoâng taùc duïng,<br />
cuoäc soáng khoå sôû keå caû thaân nhaân cuõng vaäy. Sau<br />
khi aùp duïng phöông phaùp ñoát ñieän taïi haïch Gasser<br />
qua da baèng maùy Radionics, keát quaû thaønh coâng<br />
myõ maõn vaø cho ñeán ngaøy hoâm nay ñaõ laøm thay<br />
ñoåi cuoäc soáng cuûa hoï trôû neân haïnh phuùc hôn.<br />
<br />
Veà keát quaû ñoát ñieän<br />
<br />
KEÁT LUAÄN<br />
<br />
Trong 30 tröôøng hôïp ñau daây V töï phaùt: Heát<br />
<br />
4<br />
<br />
Phöông phaùp ñoát ñieän taïi haïch Gasser xuyeân<br />
<br />
Nghieân cöùu Y hoïc<br />
da qua loã baàu duïc döôùi maøn huyønh quang C-arm,<br />
baèng xöû duïng maùy Radionics RF – 3C laø phöông<br />
phaùp ñieàu trò deã thöïc hieän, an toaøn. Khoâng gaây ra<br />
bieán chöùng ñaùng ngaïi. Ñöôïc chæ ñònh roäng raõi cho<br />
moïi beänh nhaân, tröø tröôøng hôïp roái loaïn ñoâng maùu.<br />
Laø choïn löïa ñaàu tieân trong ñieàu trò ñau daây V töï<br />
phaùt.<br />
<br />
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br />
1.<br />
<br />
HUGHES RAC. Diseases of the fifth cranial nerve. Peripheral<br />
Neuropathy. 1993; 42:801-815.<br />
<br />
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 2* 2002<br />
2.<br />
<br />
3.<br />
<br />
4.<br />
<br />
5.<br />
6.<br />
<br />
KANPOLAT<br />
YUCEL.<br />
Percutaneous<br />
Controlled<br />
Radiofrequency Trigeminal Rhizotomy for the Treatment of<br />
Idiopathic Trigeminal Neuralgia: 25-year Experience with<br />
1600 patients. Neurosurgery, Vol. 48, No. 3, March 2001; 524534.<br />
MENDOZA N, ILLINGWORTH RD. Trigeminal neuralgia<br />
treated by microvascular decompression: a long-term follow-up<br />
study. British J. Neurosurgery 1995; 9: 13-19.<br />
ROVIT RL. Percutaneous radiofrequency thermal coagulation<br />
of the gasserrian ganglion. Trigeminal neuralgia 1990; 6:109126.<br />
WILKINS RH. Historical Perspectives. In: Trigeminal<br />
neuralgia. 1990; 1:1-12.<br />
WILKINS RH. Trigeminal Neuralgia: Introduction. IN:<br />
Neurosurgery volume III. 1996; 405:3921-3928..<br />
<br />
5<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
