Nhận xét hình dạng và kích thước cung răng ở trẻ em dân tộc Kinh 12 tuổi tại Hà Nội năm 2016

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ-2017<br /> <br /> NHẬN XÉT HÌNH DẠNG VÀ<br /> KÍCH THƢỚC CUNG RĂNG Ở TRẺ EM DÂN TỘC KINH<br /> 12 TUỔI TẠI HÀ NỘI NĂM 2016<br /> Lâm Thị Huyền Trang*; Trương Mạnh Dũng*<br /> Đỗ Quốc Hương*; Hà Thị Mai*; Trịnh Thị Thái Hà*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: xác định hình dạng và một số kích thước cung răng. Đối tượng và phương pháp:<br /> nghiên cứu mô tả cắt ngang 500 trẻ em người Kinh 12 tuổi tại Hà Nội. Kết quả: tỷ lệ cung răng<br /> hình oval 58,0% (hàm trên), 54,6% (hàm dưới), hình vuông 34,4% (hàm trên), 40,8% (hàm<br /> dưới), hình tam giác 3,7% (hàm trên), 4,6% (hàm dưới). Kích thước chiều rộng trung bình cung<br /> răng trước 34,73 ± 2,43 mm (hàm trên), 26,76 ± 2,64 mm (hàm dưới), kích thước chiều rộng<br /> trung bình cung răng sau 53,49 ± 2,31 mm (hàm trên), 45,23 ± 2,99 mm (hàm dưới). Kết luận:<br /> cung răng hình oval chiếm tỷ lệ cao nhất, kích thước cung răng ở nam lớn hơn so với nữ.<br /> Chiều rộng cung răng hình vuông lớn nhất, tiếp đến là hình oval, nhỏ nhất là hình tam giác.<br /> Ngược lại, chiều dài cung răng hình tam giác dài nhất, tiếp đến là hình oval, ngắn nhất là hình<br /> vuông.<br /> * Từ khóa: Hình dạng cung răng; Kích thước cung răng; Trẻ 12 tuổi.<br /> <br /> Evaluating the Shape and Dimensions of Arch Form of Kinh<br /> Ethnic Children Aged 12 Years Old in Hanoi, 2016<br /> Summary<br /> Objectives: To determine shape and some dimensions of dental arch. Subjects and<br /> methods: Cross-sectional study was conducted on 500 Kinh ethnic children at the age of 12<br /> years old. Results: Oval form accounted for 58.0% (upper), 54.6% (lower), square form 38.4%<br /> (upper), 40.8% (lower), triangular form 3.7% (upper), 4.6% (lower). Mean width of anterior arch<br /> form 34.73 ± 2.43 mm (upper), 26.76 ± 2.64 mm (lower), mean width of posterior arch 53.49 ±<br /> 2.31 mm (upper), 45.23 ± 2.99 mm (lower). Conclusion: Oval-shaped form is the most common,<br /> arch dimensions of male are larger than those of female both in width and length. The arch’s<br /> width (W33, W66) of square form is the largest, the width of oval form is smaller and the width of<br /> triangular form is the smallest. On the contrary, the arch’s length (L13, L16) of triangular form is<br /> the longest, that of oval form is shorter and that of square form is the shortest.<br /> * Keywords: Arch form; Dimensions of dental arch; Children at the age of 12 years old.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Hệ thống hàm mặt là một tổng thể hài<br /> hòa và thống nhất, bất kỳ sự xáo trộn nào<br /> của một thành phần cũng ảnh hưởng đến<br /> <br /> hoạt động chức năng của hệ thống. Do<br /> vậy, bộ răng đóng góp một phần quan<br /> trọng trong sự hài hòa của hệ thống hàm<br /> mặt, trong các hoạt động ăn nhai, phát<br /> âm và thẩm mỹ của con người.<br /> <br /> * Viện Đào tạo Răng Hàm Mặt, Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Người phản hồi (Corresponding): Lâm Thị Huyền Trang (lamtrangyhn@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 29/07/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 04/09/2017<br /> Ngày bài báo được đăng: 08/09/2017<br /> <br /> 387<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ-2017<br /> Để hoạt động của hệ thống nhai được<br /> hiệu quả, các thành phần trong cung răng<br /> cần được sắp xếp một cách liên tục theo<br /> những nguyên tắc nhất định. Mỗi răng có<br /> vị trí và đặc điểm riêng trong cung răng,<br /> đảm bảo hài hòa về giải phẫu và chức<br /> năng của toàn bộ cung hàm.<br /> Cùng với sự phát triển kinh tế và xã<br /> hội, nhu cầu nắn chỉnh răng ngày càng<br /> tăng. Để tiên lượng cũng như quyết định<br /> điều trị, việc xác định hình dạng và kích<br /> thước cung răng là một bước không thể<br /> thiếu. Tại Việt Nam, mới chỉ có nghiên<br /> cứu của Hoàng Tử Hùng và Nguyễn Kim<br /> Anh (1994) [1], Nguyễn Thị Thu Phương<br /> (2012) [4] đo đạc kích thước cung răng<br /> theo cả 3 chiều trong không gian ở người<br /> trưởng thành. Chưa có nhiều nghiên cứu<br /> về xác định kích thước cung răng của trẻ<br /> em tuổi 12 dân tộc Kinh tại Hà Nội. Do<br /> vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu với<br /> mục tiêu: Xác định hình dạng và một số<br /> kích thước cung răng ở trẻ em dân tộc<br /> Kinh 12 tuổi tại Hà Nội năm 2016.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> 500 trẻ dân tộc Kinh (260 nam, 240 nữ),<br /> 12 tuổi, sống tại Hà Nội.<br /> - Tiêu chuẩn lựa chọn: trẻ dân tộc Kinh,<br /> 12 tuổi (sinh từ 01 - 01 - 2004 đến 31 - 12<br /> - 2004), đồng ý tham gia nghiên cứu và<br /> được bố mẹ cho phép, không có tiền sử<br /> điều trị chỉnh hình hoặc phục hình trước<br /> đó, không có tiền sử chấn thương hàm<br /> mặt hoặc dị tật vùng hàm mặt, có đủ 24<br /> răng vĩnh viễn, răng số 6 còn nguyên vẹn.<br /> Thời gian: năm 2016 tại Khoa Răng Hàm<br /> 388<br /> <br /> Mặt, Viện Đào tạo Răng Hàm Mặt,<br /> Trường Đại học Y Hà Nội.<br /> - Tiêu chuẩn loại trừ: các đối tượng<br /> không đạt tiêu chuẩn lựa chọn.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> Nghiên cứu mô tả cắt ngang.<br /> Cỡ mẫu: theo công thức tính cỡ mẫu<br /> ước tính cho một giá trị trung bình trung<br /> bình trong quần thể:<br /> <br /> Trong đó:<br /> n: cỡ mẫu nghiên cứu tối thiểu.<br /> Sai sót loại I (α): chọn α = 0,05, tương<br /> ứng có < 5% cơ hội, kết luận dương tính<br /> giả.<br /> Sai sót loại II (β) hoặc lực mẫu (power<br /> là 1-β): chọn β = 0,1 (hoặc lực mẫu = 0,9),<br /> tương ứng có 90% cơ hội, kết luận âm<br /> tính giả.<br /> : độ lệch chuẩn.<br /> : sai số mong muốn, nghiên cứu của<br /> Trịnh Hồng Hương 2012 [3], chiều rộng<br /> sau 30,32 ± 3,63.<br /> n = (1,96 + 1,28)2 * 3,632: 0,82 = 216.<br /> Trong đề tài nghiên cứu cộng đồng<br /> chọn hệ số thiết kế DE= 2,4, được cỡ<br /> mẫu n = 500 trẻ.<br /> * Quy trình nghiên cứu:<br /> Khám đến khi đủ 500 em đạt tiêu<br /> chuẩn, hoàn thiện phiếu điều tra; lấy dấu<br /> hai hàm bằng alginat với sáp cắn ở tư thế<br /> khớp cắn lồng múi tối đa, sau đó đổ mẫu<br /> bằng thạch cao đá. Phân tích, đo trên<br /> mẫu. Sử dụng thước cặp Panme độ<br /> chính xác 0,02 mm, đo dưới ánh sáng tự<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ-2017<br /> nhiên, tất cả các mẫu hàm đều do một<br /> người đo, mỗi mẫu đo làm 3 lần, mỗi lần<br /> cách nhau 10 phút, lấy giá trị trung gian,<br /> ghi lại số liệu vào phiếu nghiên cứu.<br /> Phân loại khớp cắn theo Angle. Sử<br /> dụng thước orthoform (Hãng 3M). Có 3<br /> loại: hình vuông, hình oval, hình tam giác.<br /> Đặt thước lên mẫu sao cho thước nằm<br /> trên mặt phẳng cắn của răng. Nếu hình<br /> dạng cung răng trùng hoặc song song với<br /> hình dạng đường cong vẽ trên thước nào<br /> thì cung răng có dạng của đường cong vẽ<br /> trên thước đó. Trên mẫu thạch cao: chiều<br /> rộng phía trước cung răng (R33), chiều<br /> rộng sau cung răng (R66), chiều dài phía<br /> trước cung răng (D13), chiều dài phía sau<br /> cung răng (D16).<br /> * Xử lý số liệu: bằng mềm chương<br /> trình SPSS 16.0.<br /> Để hạn chế sai số chúng tôi sử dụng<br /> một loại thước đo đạt tiêu chuẩn. Mỗi<br /> mẫu hàm đo 3 lần, mỗi lần cách nhau<br /> 10 phút, do một người đo tại cùng một<br /> thời điểm, lấy giá trị trung gian. Kết hợp<br /> số liệu khám lâm sàng với phân tích trên<br /> mẫu thạch cao để tăng độ chính xác.<br /> <br /> * Đạo đức nghiên cứu:<br /> Tất cả đối tượng nghiên cứu thuộc Đề<br /> tài cấp Nhà nước “Nghiên cứu đặc điểm<br /> nhân trắc người Việt Nam để ứng dụng<br /> trong Y học”. Đã thông qua Hội đồng Đạo<br /> đức trong nghiên cứu Y sinh học, Trường<br /> Đại học Y Hà Nội chấp thuận về các khía<br /> cạnh đạo đức nghiên cứu.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> 1. Hình dạng cung răng.<br /> - Ở hàm trên: hình dạng cung răng<br /> hàm trên hay gặp nhất là hình oval<br /> (58,0%), tiếp theo là hình vuông (38,4%),<br /> ít gặp nhất là hình tam giác (3,6%). Kiểm<br /> định khi bình phương cho thấy chênh lệch<br /> có ý nghĩa thống kê (p < 0,001).<br /> - Ở hàm dưới: hình dạng cung răng<br /> hay gặp là hình oval (54,6%), tiếp theo là<br /> hình vuông (40,8%), ít gặp nhất là hình<br /> tam giác (4,6%). Kiểm định khi bình<br /> phương cho thấy chênh lệch có ý nghĩa<br /> thống kê (p < 0,001). Kết quả của chúng<br /> tôi tương đồng với Nguyễn Thị Thu<br /> Phương khi nghiên cứu kích thước cung<br /> răng ở sinh viên Trường Đại học Y Hải<br /> Phòng (2012) [4].<br /> <br /> Bảng 1: Phân bố hình dạng cung răng hàm trên theo giới.<br /> Hình dạng<br /> <br /> Hình vuông<br /> <br /> Hình oval<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Hình tam giác<br /> <br /> p<br /> <br /> Giới<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 100<br /> <br /> 38,5<br /> <br /> 152<br /> <br /> 58,5<br /> <br /> 8<br /> <br /> 3,1<br /> <br /> 260<br /> <br /> 100<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 92<br /> <br /> 38,3<br /> <br /> 138<br /> <br /> 57,5<br /> <br /> 10<br /> <br /> 4,2<br /> <br /> 240<br /> <br /> 100<br /> <br /> 0,806<br /> <br /> Hình răng cung hàm trên hay gặp là hình oval (nam 58,5%, nữ 57,5%), ít gặp nhất là<br /> hình tam giác (nam 3,1%, nữ 4,2%). Kiểm định khi bình phương cho thấy phân bố hình<br /> dạng cung răng hàm trên ở nam và nữ khác nhau không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).<br /> 389<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ-2017<br /> Bảng 2: Phân bố hình dạng cung răng hàm dưới theo giới.<br /> Hình vuông<br /> <br /> Hình dạng<br /> <br /> Hình oval<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Hình tam giác<br /> <br /> p<br /> <br /> Giới<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 102<br /> <br /> 39,2<br /> <br /> 144<br /> <br /> 55,4<br /> <br /> 14<br /> <br /> 5,4<br /> <br /> 260<br /> <br /> 100<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 102<br /> <br /> 42,5<br /> <br /> 129<br /> <br /> 53,8<br /> <br /> 9<br /> <br /> 3,8<br /> <br /> 240<br /> <br /> 100<br /> <br /> 0,573<br /> <br /> Hình dạng cung răng hàm dưới hay gặp là hình oval (nam 55,4%, nữ 53,8%), ít gặp<br /> nhất là hình tam giác (nam 5,4%, nữ 3,8%), khác biệt không có ý nghĩa thống kê<br /> (p > 0,05). Kết quả của chúng tôi tương đồng với nghiên cứu của Hoàng Tử Hùng [2],<br /> Đặng Thị Vỹ [5], Nguyễn Thị Thu Phương [4]: cung răng dạng hình vuông và hình oval<br /> 92%, hình tam giác 8%. Chứng tỏ người Việt Nam cùng một chủng tộc da vàng, cùng<br /> một yếu tố địa lý không có khác biệt về hình dạng cung răng giữa nam và nữ.<br /> 2. Kích thƣớc cung răng.<br /> Bảng 3: Kích thước cung răng hàm trên theo giới.<br /> Giới<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> Nam<br /> <br /> Kích thƣớc<br /> <br /> Chung<br /> p<br /> <br /> Giá trị (mm)<br /> <br /> X<br /> <br /> SD<br /> <br /> X<br /> <br /> SD<br /> <br /> X<br /> <br /> SD<br /> <br /> R33<br /> <br /> 35,25<br /> <br /> 2,36<br /> <br /> 34,17<br /> <br /> 2,37<br /> <br /> 34,79<br /> <br /> 2,43<br /> <br /> 0,0001<br /> <br /> R66<br /> <br /> 53,72<br /> <br /> 2,25<br /> <br /> 53,24<br /> <br /> 2,34<br /> <br /> 53,49<br /> <br /> 2,31<br /> <br /> 0,019<br /> <br /> D13<br /> <br /> 10,43<br /> <br /> 1,69<br /> <br /> 9,89<br /> <br /> 1,81<br /> <br /> 10,17<br /> <br /> 1,77<br /> <br /> 0,001<br /> <br /> D16<br /> <br /> 30,62<br /> <br /> 2,75<br /> <br /> 29,81<br /> <br /> 2,85<br /> <br /> 30,23<br /> <br /> 2,83<br /> <br /> 0,001<br /> <br /> Kích thước trung bình cung răng trên của nam đều lớn hơn nữ. Sự khác biệt có ý<br /> nghĩa thống kê (p < 0,05).<br /> Bảng 4: Kích thước cung răng hàm dưới theo giới.<br /> Giới<br /> Giá trị (mm)<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> Nam<br /> <br /> Kích thƣớc<br /> <br /> Chung<br /> p<br /> <br /> X<br /> <br /> SD<br /> <br /> X<br /> <br /> SD<br /> <br /> X<br /> <br /> SD<br /> <br /> R33<br /> <br /> 26,99<br /> <br /> 2,74<br /> <br /> 26,51<br /> <br /> 2,52<br /> <br /> 26,76<br /> <br /> 2,64<br /> <br /> 0,041<br /> <br /> R66<br /> <br /> 45,91<br /> <br /> 2,78<br /> <br /> 44,50<br /> <br /> 3,06<br /> <br /> 45,23<br /> <br /> 2,99<br /> <br /> 0,0001<br /> <br /> D13<br /> <br /> 6,39<br /> <br /> 1,32<br /> <br /> 5,79<br /> <br /> 1,48<br /> <br /> 6,10<br /> <br /> 1,43<br /> <br /> 0,0001<br /> <br /> D16<br /> <br /> 25,00<br /> <br /> 3,01<br /> <br /> 23,39<br /> <br /> 3,42<br /> <br /> 24,23<br /> <br /> 3,31<br /> <br /> 0,0001<br /> <br /> Kích thước trung bình cung răng dưới của nam đều lớn hơn nữ. Sự khác biệt có ý<br /> nghĩa thống kê (p < 0,05).<br /> 390<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ-2017<br /> Bảng 5: Kích thước cung răng hàm trên của các dạng cung răng.<br /> Dạng<br /> <br /> Hình vuông<br /> <br /> Kích thƣớc<br /> Giá trị (mm)<br /> <br /> Hình oval<br /> <br /> Hình tam giác<br /> p<br /> <br /> X<br /> <br /> SD<br /> <br /> X<br /> <br /> SD<br /> <br /> X<br /> <br /> SD<br /> <br /> R33<br /> <br /> 34,90<br /> <br /> 2,13<br /> <br /> 34,75<br /> <br /> 2,53<br /> <br /> 32,79<br /> <br /> 3,06<br /> <br /> 0,002<br /> <br /> R66<br /> <br /> 53,58<br /> <br /> 2,37<br /> <br /> 53,55<br /> <br /> 2,20<br /> <br /> 51,44<br /> <br /> 2,41<br /> <br /> 0,001<br /> <br /> D13<br /> <br /> 9,63<br /> <br /> 1,62<br /> <br /> 10,44<br /> <br /> 1,72<br /> <br /> 11,72<br /> <br /> 2,25<br /> <br /> 0,0001<br /> <br /> D16<br /> <br /> 29,99<br /> <br /> 2,80<br /> <br /> 30,35<br /> <br /> 2,84<br /> <br /> 30,81<br /> <br /> 2,77<br /> <br /> 0,250<br /> <br /> Kích thước trung bình của cung răng trên ở các dạng cung răng rất khác nhau,<br /> chiều rộng cung răng phía trước (R33) và phía sau (R66) lớn nhất ở dạng hình vuông,<br /> nhỏ nhất ở dạng hình tam giác. Với chiều dài ngược lại, chiều dài phía trước cung<br /> răng (D13) của dạng hình tam giác lớn nhất, ngắn nhất là dạng hình vuông.<br /> Bảng 6: Kích thước cung răng hàm dưới của các dạng cung răng.<br /> Dạng<br /> Kích thƣớc<br /> Giá trị (mm)<br /> <br /> Hình vuông<br /> <br /> Hình oval<br /> <br /> Hình tam giác<br /> p<br /> <br /> X<br /> <br /> SD<br /> <br /> X<br /> <br /> SD<br /> <br /> X<br /> <br /> SD<br /> <br /> R33<br /> <br /> 26,92<br /> <br /> 2,48<br /> <br /> 26,71<br /> <br /> 2,72<br /> <br /> 25,98<br /> <br /> 3,01<br /> <br /> 0,244<br /> <br /> R66<br /> <br /> 45,78<br /> <br /> 2,87<br /> <br /> 44,89<br /> <br /> 3,06<br /> <br /> 44,38<br /> <br /> 2,57<br /> <br /> 0,002<br /> <br /> D13<br /> <br /> 5,58<br /> <br /> 1,34<br /> <br /> 6,41<br /> <br /> 1,31<br /> <br /> 7,07<br /> <br /> 1,99<br /> <br /> 0,0001<br /> <br /> D16<br /> <br /> 24,13<br /> <br /> 3,46<br /> <br /> 24,16<br /> <br /> 3,08<br /> <br /> 25,77<br /> <br /> 4,28<br /> <br /> 0,072<br /> <br /> Kích thước trung bình của cung răng<br /> dưới ở các dạng cung răng rất khác<br /> nhau, chiều rộng cung răng phía trước<br /> (R33) và phía sau (R66) lớn nhất ở dạng<br /> hình vuông, nhỏ nhất ở dạng hình tam<br /> giác. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê<br /> (p < 0,05). Với chiều dài ngược lại, chiều<br /> dài phía trước cung răng (D13) của dạng<br /> hình tam giác lớn nhất, ngắn nhất là dạng<br /> hình vuông. Như vậy, dạng cung răng<br /> hình vuông rộng nhưng lại ngắn, cung<br /> răng hình tam giác hẹp và dài.<br /> Kích thước cung răng của nam lớn<br /> hơn nữ về cả chiều rộng và chiều dài. Kết<br /> quả của chúng tôi tương đồng với Hoàng<br /> Tử Hùng, Huỳnh Thị Kim Khang (1992)<br /> [2], Đặng Thị Vỹ (2004) [5], Nguyễn Thị<br /> <br /> Thu Phương (2012) [4], Trịnh Hồng<br /> Hương (2012) [3]: kích thước cung răng<br /> của nam lớn hơn nữ và các dạng cung<br /> răng khác nhau thì khác nhau.<br /> KẾT LUẬN<br /> Hình dạng cung răng hay gặp nhất là<br /> hình oval, tiếp theo là hình vuông, ít gặp<br /> nhất là hình tam giác.<br /> Kích thước cung răng của nam lớn<br /> hơn của nữ cả về chiều rộng lẫn chiều<br /> dài. Về chiều rộng cung răng (R33, R66),<br /> lớn nhất là dạng hình vuông, tiếp đến là<br /> hình oval, nhỏ nhất là hình tam giác. Về<br /> chiều dài cung răng (D13, D16), lớn nhất<br /> là dạng hình tam giác, tiếp đến là hình<br /> oval, ngắn nhất là dạng hình vuông.<br /> 391<br /> <br />