Những nhân tố tác động đến đời sống tư tưởng của người Việt Nam thời kỳ đổi mới

nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn ®êi sèng t− t−ëng<br /> cña ng−êi viÖt nam thêi kú ®æi míi<br /> <br /> nguyÔn v¨n d©n(*)<br /> <br /> <br /> I. T− t−ëng vµ hÖ t− t−ëng thêi kú ®æi míi t− duy con ng−êi, mét lo¹i s¶n phÈm tinh<br /> thÇn cña con ng−êi. Vµ theo ®Þnh nghÜa<br /> Theo nghÜa chung nhÊt, t− t−ëng<br /> vÒ v¨n ho¸, th× mäi s¶n phÈm tinh thÇn<br /> chÝnh lµ sù suy nghÜ, lµ ý nghÜ. Theo<br /> cña con ng−êi ®Òu lµ v¨n ho¸, cho nªn t−<br /> mét nghÜa ®Æc thï, t− t−ëng lµ “Quan<br /> t−ëng con ng−êi còng lµ mét lÜnh vùc cña<br /> ®iÓm vµ ý nghÜ chung cña con ng−êi ®èi<br /> v¨n ho¸. ChÝnh v× vËy mµ ë n−íc ta lÜnh<br /> víi hiÖn thùc kh¸ch quan vµ ®èi víi x·<br /> vùc t− t−ëng ®−îc ghÐp víi v¨n ho¸, gäi<br /> héi” (Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt). Theo chóng<br /> lµ lÜnh vùc t− t−ëng-v¨n ho¸.(*)<br /> t«i, nãi chÝnh x¸c h¬n, t− t−ëng lµ quan<br /> ®iÓm vµ ý nghÜ cña con ng−êi vÒ hiÖn V× t− t−ëng lµ mét lo¹i s¶n phÈm<br /> thùc kh¸ch quan, vÒ x· héi vµ vÒ chÝnh trùc tiÕp cña t− duy con ng−êi, cho nªn<br /> b¶n th©n con ng−êi. nã cã nhiÒu cÊp ®é tån t¹i: t− t−ëng cña<br /> mét c¸ nh©n, t− t−ëng cña mét giai cÊp,<br /> Nh− vËy, t− t−ëng còng chÝnh lµ ý mét tÇng líp x· héi, t− t−ëng cña mét<br /> thøc cña con ng−êi vÒ tån t¹i kh¸ch chÕ ®é, t− t−ëng cña mét d©n téc vµ t−<br /> quan cña tù nhiªn, x· héi vµ con ng−êi. t−ëng cña mét x· héi. Tuy nhiªn, trong<br /> Vµ, víi t− c¸ch lµ ý thøc, t− t−ëng n»m mét céng ®ång cã chung lîi Ých, t− t−ëng<br /> ë th−îng tÇng kiÕn tróc x· héi, chÞu sù cña mét c¸ nh©n lu«n cã xu h−íng gia<br /> quyÕt ®Þnh cña tån t¹i x· héi. Nh−ng nhËp víi t− t−ëng chung cña céng ®ång.<br /> chóng ta ai còng biÕt r»ng, theo phÐp “Nh÷ng t− t−ëng gièng nhau ®ã ®−îc<br /> biÖn chøng duy vËt lÞch sö, ý thøc x· héi kh¸i qu¸t l¹i, ®−îc n©ng lªn thµnh hÖ<br /> l¹i cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng trë l¹i tån t¹i thèng c¸c quan ®iÓm chung cña mét giai<br /> x· héi, thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t cÊp nhÊt ®Þnh, trë thµnh hÖ t− t−ëng”<br /> triÓn cña x· héi. V× thÕ, ng−êi ta còng (TrÝch theo 1, tr.41). V× thÕ, nghiªn cøu<br /> nãi ®Õn t− t−ëng tiÕn bé, t− t−ëng ph¶n t− t−ëng cña céng ®ång lu«n cã vai trß<br /> ®éng, t− t−ëng cÊp tiÕn, t− t−ëng b¶o quan träng trong viÖc nhËn d¹ng ®Ó<br /> thñ, v.v... ®¸nh gi¸ vai trß ®éng lùc cña t− t−ëng<br /> MÆt kh¸c, mÆc dï t− t−ëng chÞu sù ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi.<br /> quyÕt ®Þnh cña tån t¹i x· héi, nh−ng nã T¸c ®éng cña t− t−ëng ®Õn tån t¹i<br /> kh«ng ph¶i lµ con ®Î trùc tiÕp cña tån t¹i x· héi cã tÇm quan träng rÊt lín, cho<br /> x· héi, mµ lµ do tån t¹i x· héi t¹o ra<br /> th«ng qua t− duy cña con ng−êi. Nh− (*)<br /> PGS., TS., Phã ViÖn tr−ëng ViÖn Th«ng tin<br /> thÕ, t− t−ëng lµ s¶n phÈm trùc tiÕp cña khoa häc x· héi.<br /> 20 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 2.2010<br /> <br /> nªn, ë mäi thêi ®¹i, mäi x· héi, giai cÊp vµ lèi sèng cña ®¹i bé phËn ng−êi d©n<br /> l·nh ®¹o vµ c¸c giai cÊp c¸ch m¹ng lu«n ViÖt Nam. Cuéc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m<br /> coi träng lÜnh vùc t− t−ëng, coi nã lµ mét ®· h¹ bÖ t− t−ëng Nho gi¸o ®Ó ®Æt hÖ t−<br /> “mÆt trËn” cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn sù t−ëng Marx-Lenin du nhËp tõ Liªn X«<br /> thµnh b¹i cña sù ph¸t triÓn x· héi vµ lªn vÞ trÝ dÉn ®Çu. Trong suèt hai cuéc<br /> con ng−êi. kh¸ng chiÕn cña d©n téc, trong t− t−ëng<br /> cña céng ®ång ng−êi d©n ViÖt Nam<br /> Cho nªn, viÖc theo dâi, t×m hiÓu ®Ó<br /> kh«ng cã chç cho t− t−ëng c¸ nh©n.<br /> nhËn d¹ng t− t−ëng céng ®ång lu«n<br /> Trong ®iÒu kiÖn lÞch sö nh− vËy, viÖc<br /> ®−îc ®Æt ë vÞ trÝ trung t©m chó ý cña<br /> thèng nhÊt t− t−ëng cã mét −u ®iÓm lµ<br /> giai cÊp l·nh ®¹o, ®ång thêi viÖc ph¸t<br /> gióp cho giai cÊp l·nh ®¹o ViÖt Nam<br /> hiÖn nh÷ng t− t−ëng tiÕn bé ®Ó nh©n<br /> huy ®éng ®−îc tæng lùc cña toµn x· héi<br /> réng vµ biÕn nã thµnh ®éng lùc cña sù<br /> phôc vô cho c¸c nhiÖm vô chiÕn l−îc cña<br /> ph¸t triÓn x· héi chÝnh lµ nhiÖm vô<br /> ®Êt n−íc lµ ®Êu tranh gi¶i phãng d©n<br /> träng t©m cña chÝnh s¸ch v¨n ho¸, ®Æc<br /> téc vµ thèng nhÊt ®Êt n−íc.<br /> biÖt lµ cña v¨n ho¸ chÝnh trÞ.<br /> Tõ ngµy thµnh lËp n−íc ViÖt Nam Tr−íc vËn mÖnh cña ®Êt n−íc, mäi<br /> d©n chñ céng hoµ, sau lµ Céng hoµ x· c«ng d©n ViÖt Nam ®Òu tù gi¸c hy sinh<br /> héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®Õn nay, x· héi c¸i c¸ nh©n v× c¸i tËp thÓ. Nh÷ng t−<br /> n−íc ta ®· tr¶i qua nh÷ng biÕn ®éng to t−ëng cña c¸ nh©n còng chØ lµ nh÷ng<br /> lín, dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi kh«ng ®iÒu tu©n thñ t− t−ëng céng ®ång.<br /> ngõng trong t− t−ëng cña céng ®ång Trong giai ®o¹n ®Çu x©y dùng CNXH,<br /> ng−êi d©n ViÖt Nam, tõ hÖ t− t−ëng c¸c lý thuyÕt ngo¹i nhËp vÒ CNXH vµ<br /> phong kiÕn ®· chuyÓn sang hÖ t− t−ëng CNCS ®· ®Æt ra nh÷ng gi¸o ®iÒu cho t−<br /> d©n chñ XHCN. Tuy nhiªn, ngoµi viÖc t−ëng mäi c¸ nh©n. §ã lµ t− t−ëng m×nh<br /> chÞu sù quyÕt ®Þnh cña tån t¹i x· héi v× mäi ng−êi; t− t−ëng lµm chñ tËp thÓ;<br /> trong néi bé mét ®Êt n−íc, sù thay ®æi t− t−ëng coi CNTB ®ang ®i ®Õn chç diÖt<br /> cña t− t−ëng cßn lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng vong; t− t−ëng vÒ tÝnh −u viÖt cña<br /> t¸c ®éng qua l¹i gi÷a nã víi c¸c h×nh CNXH; t− t−ëng ®èi ®Çu gi÷a CNTB/c¸i<br /> th¸i ý thøc x· héi kh¸c, gi÷a nã víi xÊu xa víi CNXH/c¸i tèt ®Ñp; t− t−ëng<br /> nh÷ng lý thuyÕt t− t−ëng cña thêi qu¸ bµi trõ chÕ ®é së h÷u t− nh©n; t− t−ëng<br /> khø vµ víi nh÷ng lý thuyÕt t− t−ëng cã vÒ tÝnh tèi −u cña chÕ ®é bao cÊp; t−<br /> xuÊt xø tõ bªn ngoµi. VÝ dô nh− khi nãi t−ëng vÒ nhµ n−íc phóc lîi chung; t−<br /> vÒ t− t−ëng [ý thøc] d©n chñ-x· héi, t−ëng ®Ò cao tÝnh chiÕn ®Êu cña v¨n ho¸<br /> Lenin còng ®· nãi râ: “C«ng nh©n tr−íc vµ coi nhÑ chøc n¨ng gi¶i trÝ cña v¨n<br /> ®©y kh«ng thÓ cã ý thøc d©n chñ-x· héi ho¸-v¨n nghÖ... TÊt c¶ nh÷ng t− t−ëng<br /> ®−îc. ý thøc nµy chØ cã thÓ lµ tõ bªn nµy ®Òu cã chung mét ®Æc tr−ng lµ duy<br /> ngoµi ®−a vµo...” ( TrÝch theo 1, tr.45). ý chÝ, tho¸t ly c¸c quy luËt kh¸ch quan<br /> cña thùc tÕ.<br /> Trong tinh thÇn ®ã, hÖ t− t−ëng<br /> phong kiÕn ViÖt Nam tr−íc ®©y chÝnh lµ Nh− vËy, tõ chç kh«ng t«n träng<br /> kÕt qu¶ cña sù ¶nh h−ëng mang tÝnh tÝnh biÖn chøng trong mèi quan hÖ gi÷a<br /> quyÕt ®Þnh cña hÖ t− t−ëng Nho gi¸o tõ tån t¹i víi ý thøc/t− t−ëng ®i ®Õn chç<br /> Trung Quèc, nã chi phèi nh©n sinh quan phãng ®¹i vai trß cña t− t−ëng, hÖ t−<br /> Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng… 21<br /> <br /> t−ëng tr−íc §æi míi cña chóng ta ®· ®−îc nh÷ng t− t−ëng mang tÝnh môc<br /> xuÊt ph¸t ®óng nh−ng tíi ®Ých sai, ®i tõ tiªu ®ã, chóng ta ®· ph¶i tõ bá nhiÒu<br /> chñ nghÜa duy vËt ®Õn chñ nghÜa duy quy ®Þnh gi¸o ®iÒu kh«ng cßn phï hîp<br /> t©m duy ý chÝ, lµm cho ®Êt n−íc l©m vµo víi t− t−ëng míi: Mäi ng−êi ®Òu ®−îc<br /> cuéc khñng ho¶ng toµn diÖn, ®Ó cuèi lµm kinh tÕ t− nh©n, kÓ c¶ ®¶ng viªn.<br /> cïng chóng ta ph¶i lµm mét cuéc §æi II. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù thay ®æi trong<br /> míi mµ theo chóng t«i, nã t−¬ng ®−¬ng ®êi sèng t− t−ëng thêi kú ®æi míi<br /> víi mét cuéc c¸ch m¹ng trong t− t−ëng.<br /> Së dÜ cã ®−îc nh÷ng thay ®æi trªn lµ<br /> Së dÜ nãi ®ã lµ mét cuéc c¸ch m¹ng do nhiÒu nh©n tè t¸c ®éng. §øng tõ gãc<br /> t− t−ëng lµ v×, mÆc dï chóng ta vÉn ®é quan hÖ chñ thÓ – kh¸ch thÓ, chóng<br /> kiªn tr× hÖ t− t−ëng Marx-Lenin, nh−ng ta cã nh©n tè chñ quan vµ nh©n tè<br /> chóng ta ®· ®æi míi c¨n b¶n nh÷ng t− kh¸ch quan; cßn ®øng tõ gãc ®é kh«ng<br /> t−ëng chØ ®¹o cô thÓ vÒ c¸c mèi quan hÖ gian, chóng ta cã nh©n tè bªn trong vµ<br /> kinh tÕ vµ x· héi. Cã thÓ nãi, trong khi nh©n tè bªn ngoµi. Trªn thùc tÕ, hai cÆp<br /> chóng ta vÉn duy tr× môc tiªu cña hÖ t− ph¹m trï nµy cã thÓ chång chÐo lªn<br /> t−ëng Marx-Lenin, nh−ng chóng ta ®· nhau. Ch¼ng h¹n, nh©n tè chñ quan<br /> ®æi míi c¸c t− t−ëng chiÕn l−îc ®Ó ®¹t th−êng lµ nh©n tè bªn trong, nh−ng<br /> ®−îc môc tiªu ®ã. C¸c kh¸i niÖm nh− kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶ c¸c nh©n tè bªn<br /> chuyªn chÝnh v« s¶n, lµm chñ tËp thÓ ®· trong; cßn nh©n tè kh¸ch quan th× bao<br /> kh«ng ®−îc nh¾c ®Õn n÷a, thay vµo ®ã gåm c¶ nh©n tè bªn trong lÉn bªn ngoµi.<br /> lµ nh÷ng kh¸i niÖm kinh tÕ t− b¶n t− Chóng t«i ph©n ra nh− vËy ®Ó x¸c ®Þnh<br /> nh©n, kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, tÝnh râ ®Æc tr−ng cña tõng lo¹i nh©n tè.<br /> nh©n v¨n vµ d©n chñ XHCN. Chóng ta<br /> b¾t ®Çu chó ý ®Õn t− t−ëng chung sèng 1. Nh©n tè chñ quan<br /> hoµ b×nh, ®èi tho¹i thay cho ®èi ®Çu; ®Ò T− t−ëng cña x· héi n−íc ta kh«ng<br /> cao ãc s¸ng t¹o c¸ nh©n, khuyÕn khÝch ph¶i tù nhiªn mµ cã, nã lµ kÕt qu¶ cña<br /> ®a d¹ng ho¸ t− duy nhËn thøc vµ s¸ng qu¸ tr×nh giao l−u, phæ biÕn v¨n ho¸.<br /> t¹o v¨n ho¸... Ngay tõ nghÞ quyÕt Trung Qu¸ tr×nh giao l−u ®ã lµm cho t− t−ëng<br /> −¬ng 5 kho¸ VIII n¨m 1998, §¶ng ta ®· vµ v¨n ho¸ lu«n lu«n ph¸t triÓn, kh«ng<br /> tuyªn bè c¸c quan ®iÓm chØ ®¹o vÒ x©y tån t¹i cè ®Þnh bÊt biÕn. Chñ tÞch Hå<br /> dùng con ng−êi míi ViÖt Nam: §ã lµ con ChÝ Minh ®· chñ tr−¬ng toµn §¶ng toµn<br /> ng−êi cã ý thøc tËp thÓ (chø kh«ng ph¶i d©n ph¶i thùc hiÖn ®Êu tranh tù phª<br /> lµ tinh thÇn lµm chñ tËp thÓ), nh−ng b×nh vµ phª b×nh. §¶ng còng ®· nhiÒu<br /> ph¶i “Lao ®éng ch¨m chØ víi l−¬ng t©m lÇn nhËn lçi tr−íc quèc d©n ®ång bµo:<br /> nghÒ nghiÖp, cã kü thuËt, s¸ng t¹o, lÇn nhËn lçi vÒ sai lÇm trong c¶i c¸ch<br /> n¨ng suÊt cao v× lîi Ých cña b¶n th©n, ruéng ®Êt lµ mét vÝ dô. §Õn giai ®o¹n<br /> gia ®×nh, tËp thÓ vµ x· héi”. Nh− vËy, §æi míi, §¶ng ®· nhËn thøc ®−îc t−<br /> c©u nµy ®· th©u tãm ®Çy ®ñ mét lo¹t t− t−ëng sai lÇm trong chØ ®¹o hîp t¸c x·<br /> t−ëng míi: §Ò cao ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, theo kiÓu cò, kÞp thêi ra chÝnh s¸ch<br /> kü n¨ng chuyªn m«n, ãc s¸ng t¹o, ®Ò cao kho¸n 10 trong n«ng nghiÖp, quyÕt t©m<br /> viÖc lµm ra nhiÒu cña c¶i, phôc vô c¶i t¹o giai cÊp n«ng d©n tËp thÓ. Trªn<br /> [tr−íc hÕt] cho lîi Ých c¸ nh©n, råi ®Õn tinh thÇn ®ã, Héi N«ng d©n tËp thÓ sau<br /> lîi Ých gia ®×nh vµ lîi Ých t©p thÓ. §Ó ®¹t ®ã ®· ®−îc ®æi tªn thµnh Héi N«ng d©n<br /> 22 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 2.2010<br /> <br /> ViÖt Nam (víi tiÒn th©n lµ N«ng Héi §á quy t¾c nhiÒu khi chØ ®−îc tu©n thñ mét<br /> tõ n¨m 1930). ý thøc tù gi¸c ®Êu tranh c¸ch bÊt thµnh v¨n chø kh«ng ®−îc ®iÓn<br /> phª b×nh vµ tù phª b×nh ®Ó nhËn thøc quy ho¸ chÆt chÏ theo logic øng xö. Tuy<br /> ®−îc c¸i ®óng c¸i sai cña m×nh ®· trë nhiªn ë giai tÇng b×nh d©n, t− t−ëng cã<br /> thµnh truyÒn thèng quý b¸u cña §¶ng xu h−íng vËn ®éng tù do h¬n, phãng<br /> ta. Ngµy nay, chóng ta thÊy bÇu kh«ng kho¸ng h¬n, Ýt bÞ rµng buéc h¬n. §iÒu<br /> khÝ phª vµ tù phª ®ang tá ra s«i ®éng ®ã ®−îc thÓ hiÖn ra thµnh c¸c t¸c phÈm<br /> h¬n bao giê hÕt. Nã ®−îc thÓ hiÖn trong nghÖ thuËt mang t− t−ëng phãng<br /> c¸c cuéc chÊt vÊn t¹i Quèc héi, trong kho¸ng nh− t−îng cÆp ®«i t¹i c¸c ®Òn<br /> viÖc mét sè quan chøc cÊp cao ®· tù ®µi ë Ên §é, tiÓu thuyÕt b×nh d©n kiÓu<br /> nhËn lçi tr−íc d©n, cã bé tr−ëng cßn xin Thuû Hö, Kim B×nh Mai... ë Trung<br /> tõ chøc. Hay nh− sù kiÖn gÇn ®©y nhÊt Quèc. §iÒu nµy còng cã thÓ gi¶i thÝch<br /> vÒ viÖc lµm bé phim Th¸i tæ Lý C«ng t¹i sao vµo thêi kú tiÒn c¶i c¸ch ë Trung<br /> UÈn, PGS., TS. Ph¹m Quang Long, Quèc ®· cã hiÖn t−îng “kho¸n chui” cña<br /> Gi¸m ®èc Së V¨n ho¸ - Th«ng tin Hµ 18 hé d©n nghÌo nhÊt t¹i huyÖn Ph−îng<br /> Néi, còng ®· th¼ng th¾n nhËn mét phÇn D−¬ng tØnh An Huy. Cßn ë ViÖt Nam th×<br /> tr¸ch nhiÖm (Xem: 2). còng ®· cã hiÖn t−îng “kho¸n chui” xuÊt<br /> hiÖn tr−íc §æi míi hµng chôc n¨m<br /> ViÖc nhËn thøc ®−îc nh÷ng h¹n chÕ (chÝnh x¸c lµ tõ nh÷ng n¨m 60 cña thÕ<br /> cña nh÷ng t− t−ëng cò ®Ó ®æi míi t− kû XX d−íi thêi bÝ th− tØnh uû VÜnh<br /> duy, tøc ®æi míi t− t−ëng, chÝnh lµ nh©n Phóc Kim Ngäc) tr−íc khi cã NghÞ quyÕt<br /> tè chñ quan t¸c ®éng ®Õn sù thay ®æi 10 kho¸ VI n¨m 1988 cho phÐp kho¸n<br /> cña ®êi sèng t− t−ëng cña ng−êi ViÖt hé gia ®×nh trong n«ng nghiÖp (v× thÕ<br /> Nam thêi kú §æi míi. V× thÕ, trong c«ng nghÞ quyÕt nµy ®· ®−îc gäi b»ng mét c¸i<br /> cuéc §æi míi, §¶ng ta nhÊn m¹nh tr−íc tªn rÊt Ên t−îng lµ nghÞ quyÕt “kho¸n<br /> hÕt ®Õn ®æi míi t− duy. Nãi mét c¸ch 10”, hay ng¾n gän lµ “kho¸n 10”). ChØ<br /> kh¸c, nhu cÇu tù ®æi míi ®−îc coi lµ mét n¨m sau khi NghÞ quyÕt kho¸n 10<br /> ®éng lùc chñ quan trong truyÒn thèng ra ®êi, tõ mét n−íc th−êng xuyªn ph¶i<br /> t− duy cña ng−êi d©n ViÖt Nam. Cã thÓ nhËp khÈu l−¬ng thùc, lÇn ®Çu tiªn<br /> nãi, nh©n tè chñ quan nµy chÝnh lµ chóng ta ®· xuÊt khÈu ®−îc 1,42 triÖu<br /> nh©n tè néi lùc quan träng ®Çu tiªn lµm tÊn g¹o. §Êy ch¼ng ph¶i lµ mét vÝ dô<br /> nªn thµnh c«ng cña c«ng cuéc §æi míi. ®iÓn h×nh cña tÝnh n¨ng ®éng trong “t−<br /> duy tÇng thÊp” ®ã sao? Vµ ®éng lùc ®æi<br /> Còng cã ý kiÕn cho r»ng c¸i truyÒn<br /> míi t− t−ëng hay t− duy còng chÝnh lµ ë<br /> thèng t«n träng gèc g¸c trong v¨n ho¸<br /> ®ã, ë c¸i miÒn t− duy d©n d· ®ã, c¸i<br /> ph−¬ng §«ng ®· lµm cho t− duy ph−¬ng<br /> miÒn t− duy lu«n b¸m s¸t hiÖn thùc cña<br /> §«ng nãi chung kÐm n¨ng ®éng h¬n so<br /> ®êi sèng kh¸ch quan ®Ó bæ sung vµ ®«i<br /> víi ph−¬ng T©y, cã phÇn b¶o thñ h¬n vµ<br /> khi ®iÒu chØnh c¶ miÒn t− duy cña giai<br /> kÐm tÝnh c¸ch m¹ng h¬n (Xem thªm 3).<br /> tÇng quan ph−¬ng.<br /> §iÒu ®ã cã thÓ ®óng. Nh−ng theo chóng<br /> t«i cã lÏ nªn nh×n nhËn v¨n ho¸ theo 2. Nh©n tè kh¸ch quan<br /> nhiÒu giai tÇng. ë giai tÇng quan<br /> ph−¬ng, tÝnh b¶o thñ th−êng tá ra b¸m Quy luËt kh¸ch quan cña ph¸t triÓn<br /> ch¾c trong t− t−ëng h¬n, th«ng qua c¸c lµm thµnh nh©n tè t¸c ®éng kh«ng thÓ<br /> Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng… 23<br /> <br /> c−ìng l¹i ®èi víi mäi hiÖn t−îng x· héi. “x©y dùng vµ tõng b−íc hoµn thiÖn nÒn<br /> Nh÷ng hiÖn t−îng x· héi do ý chÝ con d©n chñ XHCN, b¶o ®¶m quyÒn lùc<br /> ng−êi ¸p ®Æt, tr¸i víi quy luËt kh¸ch thuéc vÒ nh©n d©n” (4, tr.19). Tõ ®ã trë<br /> quan, ¾t sÏ bÞ ®µo th¶i vµ thay thÕ. VÝ ®i, ph¹m trï “hÖ thèng chÝnh trÞ” ®−îc<br /> dô nh− tr−íc ®©y chóng ta ®· ¸p ®Æt t− dïng phæ biÕn ®Ó thay thÕ cho ph¹m trï<br /> t−ëng vÒ con ®−êng ®i lªn CNXH kh«ng “hÖ thèng chuyªn chÝnh v« s¶n”. VÒ mÆt<br /> qua giai ®o¹n TBCN. Tuy nhiªn, thùc tÕ cÊu tróc vµ ph¹m vi, hÖ thèng chÝnh trÞ<br /> ®· chøng minh t− t−ëng nµy tr¸i víi mang tÝnh chÊt réng më h¬n nhiÒu so víi<br /> quy luËt kh¸ch quan, vµ v× thÕ nã ®· cÊu tróc vµ ph¹m vi cña hÖ thèng chuyªn<br /> dÉn ®Õn khñng ho¶ng kinh tÕ-x· héi kÐo chÝnh v« s¶n. Cã thÓ nãi, víi chñ tr−¬ng<br /> dµi cho ®Õn khi chóng ta ph¶i thùc hiÖn ®−êng lèi x©y dùng hÖ thèng chÝnh trÞ<br /> c«ng cuéc §æi míi. Mét vÝ dô kh¸c lµ t− XHCN nh− vËy, ph¹m trï “d©n chñ” ®·<br /> t−ëng lµm chñ tËp thÓ, nã ®· dÉn ®Õn trë thµnh ph¹m trï trung t©m cña hÖ<br /> t×nh tr¹ng cha chung kh«ng ai khãc, s¶n thèng chÝnh trÞ, trë thµnh môc tiªu vµ<br /> xuÊt bÞ ®×nh trÖ... Thùc tÕ kh¸ch quan ®éng lùc cña c«ng cuéc ®æi míi t− t−ëng<br /> sinh ®éng ®· t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn t− cña d©n téc.<br /> t−ëng cña ng−êi d©n, lµm xuÊt hiÖn<br /> Nh− vËy, trong ®êi sèng t− t−ëng cña<br /> nh÷ng c©u ca dao, nh÷ng bµi vÌ, nh÷ng<br /> ng−êi d©n, kiÓu t− duy “mÖnh lÖnh”, t−<br /> c©u ng¹n ng÷ hiÖn ®¹i, ph¶n ¸nh ®óng<br /> duy “bÇy ®µn” ®· chuyÓn sang t− duy<br /> thùc tr¹ng x· héi tr× trÖ lóc ®ã, nh−:<br /> d©n chñ, víi khÈu hiÖu “sèng vµ lµm viÖc<br /> “XHCN” lµ “XÕp hµng c¶ ngµy”...<br /> theo hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt”. §ã lµ mét<br /> §Õn thêi kú §æi míi, hÖ t− t−ëng cña t− t−ëng lµnh m¹nh, phï hîp víi xu thÕ<br /> §¶ng vµ cña ng−êi d©n ViÖt Nam nãi héi nhËp cña thÕ giíi. Tuy nhiªn, trªn<br /> chung ®· cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n. MÆc thùc tÕ, kh«ng ph¶i mäi lóc mäi n¬i<br /> dï vÉn kiªn ®Þnh ®i theo chñ nghÜa chóng ta ®· cã ®−îc mét nÒn d©n chñ<br /> Marx-Lenin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh, thùc sù c«ng b»ng vµ v¨n minh. §ã lµ do<br /> nh−ng chóng ta ®· chuyÓn tõ t− duy ®èi ¶nh h−ëng cña mét thùc tÕ kh¸ch quan<br /> ®Çu sang t− duy ®èi tho¹i. KhÈu hiÖu kh¸c: nh÷ng tµn d− cña thãi quan liªu<br /> cña thêi §æi míi lµ “ViÖt Nam muèn lµ bao cÊp tr−íc ®©y cßn rít l¹i. Nã còng t¹o<br /> b¹n víi tÊt c¶ c¸c n−íc”. T− t−ëng v¨n ra mét luång t− t−ëng bÊt b×nh trong d©n<br /> ho¸ chÝnh trÞ cña n−íc ta còng cã nh÷ng chóng tr−íc hiÖn t−îng “tho¸i ho¸ biÕn<br /> thay ®æi quan träng. Ba n¨m sau khi chÊt” cña mét bé phËn c¸n bé quan liªu.<br /> ph¸t ®éng phong trµo §æi míi mang tÝnh Vµ nãi cho cïng th× luång t− t−ëng nµy<br /> lÞch sö cña ®Êt n−íc, ®Õn Héi nghÞ Trung còng lµ kÕt qu¶ cña t− t−ëng d©n chñ<br /> −¬ng 6 kho¸ VI (th¸ng 3/1989) §¶ng ta cña n−íc ta. Nã lµm thµnh mét t− t−ëng<br /> b¾t ®Çu dïng kh¸i niÖm hÖ thèng chÝnh ®Êu tranh quyÕt liÖt nh»m môc ®Ých x©y<br /> trÞ thay cho kh¸i niÖm chuyªn chÝnh v« dùng mét t− t−ëng d©n chñ tiÕn bé.<br /> s¶n, vµ x¸c ®Þnh ph¶i ®æi míi tæ chøc vµ<br /> 3. Nh©n tè bªn trong<br /> ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña hÖ thèng<br /> chÝnh trÞ. §Õn §¹i héi VII, trong C−¬ng Nh÷ng nh©n tè bªn trong dÉn ®Õn<br /> lÜnh x©y dùng ®Êt n−íc trong thêi kú qu¸ sù biÕn ®æi cña ®êi sèng t− t−ëng cña<br /> ®é lªn CNXH, §¶ng ta ®· chØ râ môc tiªu ng−êi d©n ViÖt Nam bao gåm c¸c nh©n<br /> cña hÖ thèng chÝnh trÞ cña chóng ta lµ tè chñ quan nh− ®· ph©n tÝch ë trªn,<br /> 24 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 2.2010<br /> <br /> bªn c¹nh ®ã cßn ph¶i kÓ ®Õn hai nh©n tè tho¹i thay cho ®èi ®Çu”, “lµm b¹n víi tÊt<br /> quan träng, cã liªn quan trùc tiÕp, ®ã lµ: c¶ c¸c n−íc” ®Ó tham gia cuéc ch¬i héi<br /> TruyÒn thèng v¨n ho¸ hoµ b×nh cña nhËp quèc tÕ. V× thÕ, trong ®èi néi<br /> ng−êi d©n ViÖt Nam; Sù æn ®Þnh chÝnh chóng ta ®· vËn dông t− t−ëng cai trÞ<br /> trÞ cña x· héi n−íc ta. b»ng hÖ thèng chÝnh trÞ d©n chñ chø<br /> kh«ng ph¶i b»ng hÖ thèng chuyªn chÝnh<br /> a. TruyÒn thèng v¨n ho¸ hoµ b×nh<br /> v« s¶n; trong ®èi ngo¹i chóng ta ¸p<br /> Hµng ngµn n¨m ®· ch×m d−íi ¸ch dông ®−êng lèi ®èi tho¹i, khÐp l¹i qu¸<br /> ®« hé cña phong kiÕn còng nh− thùc khø ®Ó h−íng tíi t−¬ng lai, chø kh«ng<br /> d©n n−íc ngoµi, v× thÕ −íc muèn hoµ theo chñ nghÜa biÖt lËp ®Ó dÉn ®Õn bµi<br /> b×nh cña ng−êi d©n ViÖt Nam lu«n ngo¹i vµ ®èi ®Çu. TÊt c¶ nh÷ng t− t−ëng<br /> m¹nh mÏ. Tõ xa x−a, d©n téc ta ®· quý ®ã ®Òu b¾t rÔ tõ truyÒn thèng v¨n ho¸<br /> träng t− t−ëng truyÒn thèng yªu hoµ hoµ b×nh cña d©n téc.<br /> b×nh. Mçi lÇn ®¸nh th¾ng qu©n x©m<br /> l−îc, «ng cha ta ®Òu duy tr× quan hÖ b. TruyÒn thèng chÝnh trÞ æn ®Þnh<br /> bang giao hoµ h÷u víi c¸c n−íc l¸ng cña x· héi ViÖt Nam hiÖn ®¹i<br /> giÒng. T− t−ëng ®ã còng ®−îc thÓ hiÖn ChÝnh trÞ æn ®Þnh còng lµ mét nh©n<br /> trong truyÒn thèng v¨n ho¸-v¨n nghÖ tè quan träng gãp phÇn æn ®Þnh t−<br /> qua truyÖn Th¹ch Sanh næi tiÕng: chu t−ëng cña ng−êi d©n vµ dÔ dµng tiÕp thu<br /> cÊp l−¬ng thùc cho kÎ thï ®Ó cho hä vÒ t− t−ëng ®èi tho¹i, hoµ h÷u gi÷a c¸c d©n<br /> quª. §©y còng lµ mét vÝ dô minh ho¹ téc. Nã còng gÇn gòi víi nh©n tè truyÒn<br /> sinh ®éng nhÊt vÒ v¨n ho¸ hoµ b×nh cña thèng v¨n ho¸ hoµ b×nh trªn ®©y. C¸c<br /> d©n téc ta. n−íc t− b¶n lín th−êng cho r»ng ph¶i cã<br /> Cã thÓ nãi, vÒ mÆt ®èi néi vµ ®èi ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ ®èi lËp míi lµ d©n<br /> ngo¹i, t− t−ëng hoµ b×nh trong truyÒn chñ thùc sù.<br /> thèng v¨n ho¸ cña chóng ta lµ cã Thùc ra, viÖc tån t¹i c¸c ®¶ng ®èi lËp<br /> nguyªn t¾c chø kh«ng ph¶i lµ t− t−ëng trong mét quèc gia chÝnh lµ thµnh qu¶<br /> ®Çu hµng, chÞu nhôc ®Ó cÇu an. §ã lµ cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ chÝnh tr−êng cña<br /> nguyªn t¾c coi träng nh©n nghÜa. Nh− thÕ giíi hiÖn ®¹i chø kh«ng ph¶i lµ b¶n<br /> NguyÔn Tr·i ®· ®óc kÕt trong B×nh Ng« chÊt cña d©n chñ. Theo chóng t«i, d©n<br /> ®¹i c¸o: chñ theo ®óng nghÜa ph¶i lµ mét nÒn d©n<br /> “LÊy ®¹i nghÜa ®Ó th¾ng hung tµn chñ nghÞ tr−êng phi ®¶ng ph¸i. §¶ng<br /> ph¸i ch¼ng bao giê ®¹i diÖn ®−îc cho<br /> LÊy chÝ nh©n ®Ó thay c−êng b¹o”.<br /> toµn d©n, mµ chØ lµ ®¹i diÖn cña mét giai<br /> §Õn thêi ®¹i Hå ChÝ Minh, B¸c còng cÊp, mét tÇng líp x· héi ®Ó ®Êu tranh<br /> ®· cô thÓ ho¸ t− t−ëng nh©n nghÜa ®ã giµnh quyÒn lùc chÝnh trÞ vµ môc ®Ých<br /> trong mét c©u th¬ bÊt hñ: “§¸nh cho Mü cuèi cïng lµ ®¹t ®−îc quyÒn lîi vÒ mäi<br /> cót, ®¸nh cho nguþ nhµo”. Chóng ta mÆt. V× thÕ, xÐt theo mét gãc ®é nµo ®ã,<br /> ®¸nh cho Mü cót vµ nguþ ®æ chø kh«ng viÖc cã nhiÒu chÝnh ®¶ng tranh giµnh<br /> ph¶i ®¸nh ®Ó tiªu diÖt hÕt qu©n x©m quyÒn lùc chØ cã h¹i cho ng−êi d©n chø<br /> l−îc vµ bän ph¶n ®éng b¸n n−íc. Víi t− kh«ng ph¶i lµ v× quyÒn lîi cña toµn d©n,<br /> t−ëng truyÒn thèng ®ã, ngµy nay chóng cµng Ýt cã ®¶ng ®èi lËp th× ®Êt n−íc cµng<br /> ta dÔ dµng tiÕp thu t− t−ëng “lÊy ®èi æn ®Þnh vµ ng−êi d©n cµng ®−îc lîi. Vµ<br /> Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng… 25<br /> <br /> vÒ thùc chÊt, mét chÕ ®é kh«ng cã ®¶ng cña nã cã thÓ mang tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn<br /> ®èi lËp th× dï mét ®¶ng hay mét vµi mäi lÜnh vùc, trong ®ã cã lÜnh vùc t−<br /> ®¶ng liªn minh cÇm quyÒn còng kh«ng t−ëng. V× thÕ chóng t«i gäi nh©n tè bªn<br /> cã g× kh¸c nhau. Trong tinh thÇn ®ã, ngoµi ë ®©y lµ nh©n tè toµn cÇu ho¸.<br /> n−íc Mü, Anh hay NhËt B¶n còng lµ<br /> nh÷ng n−íc cã nÒn chÝnh trÞ æn ®Þnh v× Toµn cÇu ho¸ ®ang lµm cho thÕ giíi<br /> thùc chÊt chÕ ®é cña hä lµ chÕ ®é liªn thu nhá l¹i nh− mét “ng«i lµng toµn<br /> minh gi÷a hai hoÆc mét vµi ®¶ng lín chø cÇu” (ch÷ cña McLuhan). Nã lµm cho<br /> kh«ng ph¶i lµ chÕ ®é cã ®¶ng ®èi lËp. BÊt mäi ng−êi xÝch l¹i gÇn nhau, tiÕp thu t−<br /> luËn thÕ nµo th× viÖc tranh giµnh quyÒn t−ëng cña nhau, lµm cho ®êi sèng t−<br /> lùc gi÷a c¸c ®¶ng ph¸i còng kh«ng ph¶i t−ëng con ng−êi trë nªn ®a d¹ng h¬n vµ<br /> lµ ®ång nghÜa víi nÒn d©n chñ. phong phó h¬n bao giê hÕt. NÕu nh−<br /> nh÷ng nh©n tè tr−íc cã kh¶ n¨ng huy<br /> Bëi vËy theo chóng t«i, kh«ng nªn ®éng thèng nhÊt t− t−ëng cña toµn céng<br /> g¾n vÊn ®Ò d©n chñ víi vÊn ®Ò mét ®¶ng ®ång, toµn x· héi ®Ó t¹o ra søc m¹nh<br /> hay ®a ®¶ng cÇm quyÒn. CÇn ph¶i tiÕp tæng hîp, th× nh©n tè toµn cÇu ho¸ l¹i<br /> cËn vÊn ®Ò d©n chñ tõ mét b×nh diÖn vµ ®em ®Õn t− t−ëng tù do ®Ó t¹o ra kh¶<br /> gãc ®é kh¸c mµ nã kh«ng thuéc ph¹m vi n¨ng ®a d¹ng ho¸ vµ phong phó ho¸<br /> bµn luËn cña bµi viÕt nµy. ë ®©y, chóng trong t− duy nhËn thøc, n©ng cao t−<br /> t«i chØ muèn nãi r»ng sù æn ®Þnh chÝnh duy s¸ng t¹o cho mçi c¸ nh©n. Mµ tù do<br /> trÞ lµ mét nh©n tè quan träng ®Ó cã mét s¸ng t¹o lµ mét nh©n tè rÊt quan träng<br /> nÒn t− t−ëng æn ®Þnh nh»m phôc vô cho ®Ó ®em l¹i gi¸ trÞ v¨n ho¸ cho con ng−êi<br /> ph¸t triÓn ®Êt n−íc. Sù æn ®Þnh chÝnh vµ x· héi. V× thÕ, trong thêi ®¹i toµn cÇu<br /> trÞ kh«ng nhÊt thiÕt lµ do chÕ ®é mét ho¸ ngµy nay, hÖ gi¸ trÞ cña con ng−êi<br /> ®¶ng cÇm quyÒn t¹o ra, nh−ng còng trë nªn phong phó ch−a tõng thÊy.<br /> kh«ng nhÊt thiÕt lµ cø ph¶i ®a ®¶ng th×<br /> míi cã d©n chñ. Cã d©n chñ mµ kh«ng Toµn cÇu ho¸ lµ ®Ønh cao cña giao<br /> cã æn ®Þnh chÝnh trÞ ®Ó ph¸t triÓn th× l−u. NÕu nh− néi lùc bªn trong lµ yÕu tè<br /> nÒn d©n chñ ®ã sÏ trë thµnh v« nghÜa. kh«ng thÓ thiÕu ®Ó lµm thµnh c¬ së cho<br /> NÕu chÕ ®é mét ®¶ng cÇm quyÒn kh«ng ph¸t triÓn, th× giao l−u chÝnh lµ nguån<br /> ®em l¹i ®−îc t− t−ëng æn ®Þnh ®Ó thùc lùc ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng. ë NhËt<br /> hiÖn nÒn d©n chñ th× ®¶ng ®ã sÏ ph¶i B¶n vµo nöa cuèi thÕ kû XIX, «ng vua<br /> xem xÐt l¹i vai trß cña m×nh nÕu kh«ng Minh TrÞ ®· ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc<br /> muèn ®¸nh mÊt vÞ trÝ l·nh ®¹o. ChÝnh ®Êu tranh kiªn quyÕt víi nh÷ng t−<br /> v× thÕ mµ chóng t«i coi nh©n tè chÝnh trÞ t−ëng b¶o thñ ®Ó tiÕn hµnh cuéc c¶i<br /> æn ®Þnh lµ nh©n tè quan träng ®Ó cã c¸ch duy t©n næi tiÕng (n¨m 1868), më<br /> ®−îc mét nÒn t− t−ëng æn ®Þnh, phï hîp cöa ®Êt n−íc giao l−u víi ph−¬ng T©y,<br /> víi t− t−ëng nh©n nghÜa vµ hoµ b×nh ®Ó tõ ®ã ®−a n−íc NhËt ph¸t triÓn tíi ®Ønh<br /> héi nhËp vµ ph¸t triÓn. cao. TruyÒn thèng më cöa ®ã cña ng−êi<br /> NhËt vÉn tiÕp diÔn cho ®Õn ngµy h«m<br /> 4. Nh©n tè bªn ngoµi<br /> nay, chø kh«ng ph¶i nh− nhiÒu ng−êi ë<br /> Trong thêi ®¹i toµn cÇu ho¸ ngµy n−íc ta vÉn ngé nhËn r»ng n−íc NhËt<br /> nay, nh©n tè bªn ngoµi cã mét vai trß B¶n hiÖn ®¹i ph¸t triÓn ®−îc lµ chØ nhê<br /> kh«ng thÓ xem nhÑ. NhiÒu khi t¸c ®éng dùa vµo truyÒn thèng v¨n ho¸ cña<br /> 26 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 2.2010<br /> <br /> m×nh. Trung Quèc thêi hiÖn ®¹i còng ®· d©n téc, nh−ng còng kh«ng ®−îc phÐp<br /> ph¶i kiªn quyÕt tõ bá chÝnh s¸ch bÕ coi nhÑ nh÷ng tinh hoa t− t−ëng cña thÕ<br /> quan to¶ c¶ng cña nhµ Thanh míi cÊt giíi, nhÊt lµ khi chóng ta ®ang sèng<br /> c¸nh lªn ®−îc nh− b©y giê. trong thêi ®¹i toµn cÇu ho¸ nh− ngµy<br /> Theo ®ã, toµn cÇu ho¸ còng thóc ®Èy nay, khi mµ ranh giíi gi÷a bªn trong víi<br /> viÖc ®a d¹ng ho¸ vµ phong phó ho¸ t− bªn ngoµi nhiÒu khi kh«ng cßn x¸c ®Þnh<br /> duy nhËn thøc cña ng−êi d©n ViÖt Nam. ®−îc mét c¸ch r¹ch rßi. X−a kia Chñ<br /> Nhê cã nh÷ng t− t−ëng tõ bªn ngoµi mµ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ph¶i ®i mét vßng<br /> ng−êi d©n ý thøc ®−îc vai trß cña m×nh. tr¸i ®Êt míi t×m ®−îc t− t−ëng Lenin.<br /> Ng−êi ta gäi viÖc ®ã lµ më réng d©n chñ Cßn giê ®©y, mçi ng−êi d©n b×nh th−êng<br /> ®Ó ng−êi d©n tham gia vµo viÖc qu¶n lý cã thÓ chØ víi mét c¸i nhÊn chuét m¸y<br /> x· héi. §ã chÝnh lµ sù thay ®æi ph−¬ng tÝnh lµ hµng lo¹t t− t−ëng cña thÕ giíi<br /> thøc t− duy, chuyÓn tõ lèi t− duy tõ bªn ®æ vÒ. HiÖn t−îng nµy cã mÆt tÝch cùc lµ<br /> trªn xuèng sang t− duy tõ d−íi lªn, tøc n©ng cao tri thøc cho ng−êi d©n trong<br /> lµ ph¶i xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña ng−êi mét x· héi mµ ngµy nay ®ang ®−îc<br /> d©n ®Ó nhËn thøc vÊn ®Ò chø kh«ng mÖnh danh b»ng mét tõ rÊt míi lµ x·<br /> ph¶i lµ xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña Nhµ héi tri thøc. Nh−ng nã còng cã nh÷ng<br /> n−íc nh− tr−íc ®©y. Trong tinh thÇn t¸c ®éng tiªu cùc lµ cã nguy c¬ lµm cho<br /> nµy, cã mét hiÖn t−îng míi mÎ lµ ngµy chñ nghÜa c¸ nh©n ph¸t triÓn mét c¸ch<br /> nay ng−êi d©n ViÖt Nam b¾t ®Çu ý thøc th¸i qu¸, ®«i khi dÉn ®Õn chñ nghÜa v«<br /> ®−îc vÒ vai trß cña tiÒn thuÕ ®ãng gãp chÝnh phñ, g©y nªn sù ph¸ ho¹i ®èi víi<br /> cña m×nh cho mäi chi tiªu cña ChÝnh bÊt cø mét x· héi nµo, kÓ c¶ ë ph−¬ng<br /> phñ. V× thÕ xuÊt hiÖn mét t− t−ëng cho §«ng lÉn ph−¬ng T©y. V× thÕ, nhËn thøc<br /> r»ng khi nh×n nhËn mét viÖc chi tiªu râ c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn t− t−ëng<br /> cña chÝnh quyÒn th× ph¶i hiÓu ®ã lµ cña ng−êi d©n sÏ gióp ta ch¾t läc ®−îc<br /> chÝnh quyÒn ®ang tiªu tõ tiÒn thuÕ cña nh÷ng tinh hoa tÝch cùc vµ lo¹i bá<br /> d©n chø kh«ng ph¶i tõ tiÒn cña Nhµ nh÷ng yÕu tè tiªu cùc ®Ó x©y dùng mét<br /> n−íc, kÓ c¶ tiÒn vay cña n−íc ngoµi th× x· héi v¨n minh, nh©n v¨n vµ d©n chñ.<br /> còng sÏ ph¶i lÊy tiÒn thuÕ cña d©n ®Ó Tµi liÖu tham kh¶o<br /> tr¶ nî. 1. D−¬ng Phó HiÖp. TriÕt häc vµ ®æi<br /> Cã thÓ nãi, toµn cÇu ho¸ lµ nh©n tè míi. H.: ChÝnh trÞ Quèc gia, 2008.<br /> quan träng t¸c ®éng ®Õn sù biÕn ®æi t− 2. Ph¸t ng«n vµ hµnh ®éng hay nhÊt<br /> t−ëng theo h−íng thóc ®Èy tù do s¸ng 2008 (1). tuanvietnam.net,<br /> t¹o vµ lµm phong phó t− duy nhËn thøc. 26/12/2008.<br /> Thay lêi kÕt 3. NguyÔn V¨n D©n. Ph−¬ng §«ng –<br /> §æi míi t− t−ëng ë n−íc ta hiÖn nay Ph−¬ng T©y: tõ mét bµi th¬ suy nghÜ<br /> vÉn ®ang diÔn ra theo quy luËt kÕ thõa vÒ kh¸c biÖt vµ thèng nhÊt. T¹p chÝ<br /> vµ tiÕp thu. Chóng ta cã kÕ thõa t− TriÕt häc, sè 2 (213), 2009.<br /> t−ëng cña «ng cha, vµ chóng ta tiÕp thu 4. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. C−¬ng<br /> nh÷ng thµnh tùu t− t−ëng tiÕn bé cña lÜnh x©y dùng ®Êt n−íc trong thêi kú<br /> thÕ giíi. Chóng ta kh«ng ®−îc phÐp qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. H.: Sù<br /> l·ng quªn t− t−ëng truyÒn thèng cña thËt, 1991.<br />