Những vấn đề lý luận về tự học và hướng dẫn phương pháp tự học

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TỰ HỌC VÀ HƯỚNG DẪN <br /> PHƯƠNG PHÁP TỰ HỌC<br /> <br /> Các bạn sinh viên thân mến việc tự  học giữ  một vị trí quan trọng  trong  <br /> phương pháp học tập  ở  trường đại học,  tự  học giúp cho sinh viên  nắm <br /> vững kiến thức nói chung và phát huy tính tích cực hoạt động trí tuệ  của  <br /> sinh viên nói riêng. Để các em làm quen với phương pháp tự học giúp các <br /> em đáp ứng được yêu cầu của xã hội và mục tiêu đào tạo của khoa chúng <br /> tôi mong các em tìm hiểu các vấn đề sau:<br /> <br />                                   1.Khái niệm tự học<br /> <br /> Trong các giáo trình, tài liệu, các tác giả  đã đưa ra các định nghĩa khác <br /> nhau về tự học, sau đây là một số định nghĩa cơ bản:<br /> <br /> ­ Nhà tâm lý học N.ARubakin coi: Tự tìm lấy kiến thức – có nghĩa là tự <br /> học. Tự học là quá trình lĩnh hội tri thức, kinh nghiệm xã hội, lịch sử trong  <br /> thực tiễn hoạt động cá nhân bằng cách thiết lập các mối quan hệ cải tiến  <br /> kinh nghiệm ban đầu, đối chiếu với các mô hình phản ánh hoàn cảnh thực  <br /> tại, biến tri thức của loài người thành vốn tri thức, kinh nghiệm, kỹ năng ,  <br /> kỹ xảo của chủ thể.<br /> <br /> ­ Trong cuốn “Học tập hợp lí” R.Retke chủ biên, coi “Tự học là việc hoàn <br /> thành các nhiệm vụ  khác không nằm trong các lần tổ  chức giảng dạy” ­  <br /> Theo tác giả Lê Khánh Bằng: thì tự học (self learning) là tự mình suy nghĩ,  <br /> sử dụng các năng lực trí tuệ, các phẩm chất tâm lý để chiếm lĩnh một lĩnh <br /> vực khoa học nhất định<br /> <br /> ­ Theo Giáo sư Đặng Vũ Hoạt và Phó giáo sư Hà Thị Đức trong cuốn “Lý <br /> luận dạy học đại học” thì “Tự  học là một hình thức tổ  chức dạy học cơ <br /> bản  ở  đại học. Đó là một hình thức nhận thức của cá nhân, nhằm nắm  <br /> vững hệ thống tri thức và kỹ năng do chính người học tự tiến hành ở trên  <br /> lớp hoặc  ở  ngoài lớp, theo hoặc không theo chương trình và sách giáo <br /> khoa đã được qui định.<br /> <br /> ­ Theo tác giả  Nguyễn Văn Đạo: “Tự  học phải là công việc tự  giác của <br /> mỗi người do nhận thức được đúng vai trò quyết định của nó đến sự tích <br /> luỹ  kiến thức cho bản thân, cho chất lượng công việc mình đảm nhiệm,  <br /> cho sự tiến bộ của xã hội”<br /> <br /> ­ Theo Giáo sư – Tiến sỹ Nguyễn Cảnh Toàn: “Tự học – là tự mình động <br /> não, suy nghĩ, sử  dụng các năng lực trí tuệ  (quan sát, so sánh, phân tích, <br /> tổng hợp...) và có khi cả  cơ  bắp (khi phải sử  dụng công cụ) cùng các  <br /> phẩm chất của mình, rồi cả  động cơ, tình cảm, cả  nhân sinh quan, thế <br /> giới quan (như  tính trung thực, khách quan, có chí tiến thủ, không ngại <br /> khó, ngại khổ, kiên trì, nhẫn nại, lòng say mê khoa học, ý muốn thi đỗ,  <br /> biến khó khăn thành thuận lợi..vv...) để chiếm lĩnh một lĩnh vực hiểu biết  <br /> nào đó của nhân loại, biến lĩnh vực đó thành sở hữu của mình”.<br /> <br /> Từ những quan điểm về tự học nêu trên, chúng tôi đi đến định nghĩa về tự <br /> học như sau: Tự học là quá trình cá nhân người học tự giác, tích cực, độc <br /> lập tự  chiếm lĩnh tri thức  ở  một lĩnh vực nào đó trong cuộc sống bằng  <br /> hành động của chính mình nhằm đạt được mục đích nhất định.<br /> <br />          2. Các hình thức tự học<br /> <br /> Hoạt động tự học diễn ra dưới nhiều hình thức và mức độ khác nhau:<br /> <br /> * Hình thức 1: Cá nhân tự  mày mò theo sở  thích và hứng thú độc lập  <br /> không có sách và sự hướng dẫn của giáo viên<br /> Hình thức này gọi là tự  nghiên cứu của các nhà khoa học. Kết quả  của  <br /> quá trình nghiên cứu đi đến sự  sáng tạo và phát minh ra các tri thức khoa  <br /> học mới, đây thể  hiện đỉnh cao của hoạt động tự  học. Dạng tự  học này <br /> phải được dựa trên nền tảng một niềm khao khát, say mê khám phá tri  <br /> thức mới và đồng thời phải có một vốn tri thức vừa rộng, vừa sâu. Tới <br /> trình độ  tự  học này người học không thầy, không sách mà chỉ  cọ  sát với  <br /> thực tiễn vẫn có thể tổ chức có hiệu quả hoạt động của mình.<br /> <br /> * Hình thức 2: Tự học có sách nhưng không có giáo viên bên cạnh.<br /> <br /> Ở hình thức tự học này có thể diễn ra ở hai mức:<br /> <br /> Thứ nhất, tự học theo sách mà không có sự hướng dẫn của thầy:<br /> <br /> Trường hợp này người học tự học để  hiểu, để  thấm các kiến thức trong  <br /> sách qua đó sẽ  phát triển về tư duy, tự học hoàn toàn với sách là cái đích  <br /> mà mọi người phải đạt đến để xây dựng một xã hội học tập suốt đời.<br /> <br /> Thứ hai, tự học có thầy ở xa hướng dẫn:<br /> <br />   Mặc dù thầy ở xa nhưng vẫn có các mối quan hệ trao đổi thông tin giữa <br /> thầy và trò bằng các phương tiện trao đổi thông tin thô sơ  hay hiện đại <br /> dưới dạng phản ánh và giải đáp các thắc mắc, làm bài, kiểm tra, đánh <br /> giá,...<br /> <br /> * Hình thức 3: Tự  học có sách, có thầy giáp mặt một số  tiết trong ngày,  <br /> sau đó sinh viên về nhà tự học dưới sự hướng dẫn gián tiếp của giáo viên<br /> <br />  Trong quá trình học tập trên lớp, người thầy có vai trò là nhân tố  hỗ  trợ, <br /> chất xúc tác thúc đẩy và tạo điều kiện để  trò tự  chiếm lĩnh tri thức. Trò <br /> với vai trò là chủ  thể  của quá trình nhận thức: tự  giác, tích cực, say mê, <br /> sáng tạo tham gia vào quá trình học tập. Mối quan hệ  giữa thầy và trò <br /> chính là mối quan hệ giữa Nội lực và Ngoại lực, Ngoại lực dù quan trọng  <br /> đến mấy cũng chỉ là chất xúc tác thúc đẩy Nội lực phát triển.<br /> <br />   Trong quá trình tự  học  ở  nhà, tuy người học không giáp mặt với thầy, <br /> nhưng dưới sự  hướng dẫn gián tiếp của thầy, người học phải phát huy <br /> tính tích cực, tự giác, chủ động tự sắp xếp kế hoạch huy động mọi trí tuệ <br /> và kỹ  năng của bản thân để  hoàn những yêu cầu do giáo viên đề  ra. Tự <br /> học của người học theo hình thức này liên quan trực tiếp với yêu cầu của <br /> giáo viên, được giáo viên định hướng về  nội dung, phương pháp tự  học <br /> để người học thực hiện. Như vậy ở hình thức tự học thứ ba này quá trình <br /> tự học của sinh viên có liên quan chặt chẽ với quá trình dạy học, chịu sự <br /> tác động của nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố tổ chức và quản lý quá trình <br /> dạy học của giáo viên và quá trình tự học của sinh viên.<br /> <br /> Theo Luật Giáo dục, học từ  xa, vừa học vừa làm, tự  học có hướng dẫn  <br /> thuộc phương thức giáo dục không chính quy (mục d­ điều 41 Luật Giáo <br /> dục). Trong các hình thức giáo dục này, người hoc chủ  yếu phải tự  học  <br /> bằng sách giáo khoa, bằng các loại học liệu, bằng kế  hoạch và các điều <br /> kiện, phương tiện của mình để  đạt được một mục tiêu hay một chương <br /> trình đào tạo. Ví dụ: “Giáo dục từ  xa là một tổng thể  các hoạt động do  <br /> một cơ  sở  giáo dục đảm nhiệm nhằm khuyến khích sự  học cho những <br /> nguời không tới trường học hoặc không có điều kiện tới trường học”.  <br /> (Đề án tổng thể về phát triển giáo dục từ xa ở Việt Nam đến năm 2010 ­  <br /> Bộ Giáo dục và đào tạo 12 – 2002). Như vậy bản chất của việc học từ xa  <br /> là tự học, người học phải biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo  <br /> với sự trợ giúp của các cơ sở đào tạo.<br /> <br />   3.Vai trò của tự học trong quá trình dạy học<br /> Trong quá trình dạy học nói chung, dạy học ở đại học nói riêng, giáo viên <br /> luôn giữ một vai trò quan trọng đặc biệt không thể thiếu được đó là sự tổ <br /> chức, điều khiển, hướng dẫn, chỉ  đạo hoạt động học tập của  sinh viên.  <br /> Nhưng thực tế  cho thấy rằng, dù giáo viên có kiến thức uyên thâm đến <br /> đâu, phương pháp giảng dạy hay đến mấy nhưng học sinh không chịu đầu <br /> tư  thời gian, không có sự  lao động của cá nhân, không có niềm khao khát <br /> với tri thức, không có sự  say mê học tập, không có kế  hoạch và phương  <br /> pháp học tập hợp lý, không tự  giác tích cực trong học tập... thì việc học  <br /> tập không đạt kết quả cao được.<br /> <br /> Vì vậy, có thể khẳng định vai trò của hoạt động tự học luôn giữ một vị trí  <br /> rất quan trọng trong quá trình học tập của người học. Tự  học là yếu tố <br /> quyết định chất lượng và hiệu quả của hoạt động học tập.<br /> <br /> Khi bàn về vai trò của tự học nguyên Tổng bí thư Đỗ Mười đã phát biểu: <br /> “Tự học, tự đào tạo là con đường phát triển suốt cuộc đời của mỗi người,  <br /> trong điều kiện kinh tế – xã hội nước ta hiện nay và cả mai sau đó cũng là <br /> truyền thống quý báu của người Việt Nam và dân tộc Việt Nam. Chất  <br /> lượng và hiệu quả giáo dục được nâng cao khi tạo ra được năng lực sáng <br /> tạo của người học, khi biến được quá trình giáo dục thành quá trình tự <br /> giáo dục. Qui mô của giáo dục được mở  rộng khi có phong trào toàn dân <br /> tự học” (Trích thư gửi Hội thảo khoa học nghiên cứu phát triển tự học, tự <br /> đào tạo ngày 6/1/1998).<br /> <br /> Học ở đại học, đòi hỏi sinh viên phải tiếp thu một lượng kiến thức lớn và  <br /> khó, cho nên ngoài thời gian học trên lớp sinh viên phải tự học, tự nghiên  <br /> cứu ngoài giờ  lên lớp để  mở  rộng và đào sâu tri thức. Cũng chính thông <br /> qua hoạt động tự  học này đã giúp rất nhiều cho sinh viên trong quá trình <br /> học tập biểu hiện.<br /> <br /> Thứ  nhất, tự  học giúp sinh viên nắm vững tri thức, kỹ  năng kỹ  xảo và <br /> nghề  nghiệp trong tương lai. Chính trong quá trình tự  học sinh viên đã <br /> từng bước biến vốn kinh nghiệm của loài người thành vốn tri thức riêng  <br /> của bản thân. Hoạt động tự  học đã tạo điều kiện cho sinh viên hiểu sâu <br /> tri thức, mở rộng kiến thức, củng cố ghi nhớ vững chắc tri thức, biết v ận  <br /> dụng tri thức vào giải quyết các nhiệm vụ học tập mới.<br /> <br /> Thứ  hai, tự  học không những giúp sinh viên không ngừng nâng cao chất <br /> lượng và hiệu quả học tập khi còn ngồi trên ghế  nhà trường mà còn giúp <br /> họ  có được hứng thú thói quen và phương pháp tự  thường xuyên để  làm <br /> phong phú thêm, hoàn thiện thêm vốn hiểu biết của mình. Giúp họ  tránh <br /> được sự  lạc hậu trước sự  biến đổi không ngừng của khoa học và công  <br /> nghệ trong thời đại ngày nay.<br /> <br /> Thứ  ba, tự  học thường xuyên, tích cực, tự  giác, độc lập không chỉ  giúp  <br /> sinh viên mở  rộng đào sâu kiến thức mà còn giúp sinh viên hình thành <br /> được những phẩm chất trí tuệ và rèn luyện nhân cách của mình. Tạo cho  <br /> họ có nếp sống và làm việc khoa học, rèn luyện ý chí phấn đấu, đức tính <br /> kiên trì, óc phê phán, hứng thú học tập và lòng say mê nghiên cứu khoa <br /> học.<br /> <br /> Thứ tư, trong quá trình học tập ở trường đại học, nếu bồi dưỡng được ý <br /> chí và năng lực tự  học cần thiết thì sẽ  khơi dậy được  ở  sinh viên tiềm <br /> năng to lớn vốn có của họ, tạo nên động lực nội sinh của quá trình học  <br /> tập, vượt lên trên mọi khó khăn, trở  ngại bên ngoài. Khả  năng tự  học  <br /> chính là nhân tố nội lực, nhân tố quyết định chất lượng đào tạo.<br /> <br /> Tuy nhiên, nói như vậy không có nghĩa là hạ thấp vai trò của giáo viên và  <br /> tập thể  sinh viên trong nhà trường. Các lực lượng này có tác dụng lớn <br /> trong việc động viên khuyến khích hướng dẫn sinh viên tự học một cách <br /> đúng hướng và hiệu quả.<br /> <br /> Trong xã hội phát triển vai trò của giáo dục ngày càng quan trọng, là động  <br /> lực thúc đẩy sự phát triển và tiến bộ xã hội. Giáo dục phải đào tạo được  <br /> thế  hệ  trẻ  năng động, sáng tạo, có đủ  tri thức, năng lực và có khả  năng  <br /> thích ứng với đời sống xã hội, làm phát triển xã hội. Muốn vậy thế hệ trẻ <br /> phải có năng lực đặc biệt đó là khả  năng tự  học, tự  nâng cao, tự  hoàn <br /> thiện và những khả  năng này phải được hình thành từ  cấp tiểu học. Có <br /> như vậy mới rèn luyện cho họ được kỹ năng tự học, tự nghiên cứu, không <br /> ngừng nâng cao vốn hiểu biết về văn hoá, khoa học kỹ thuật và hiện đại <br /> hoá vốn tri thức của mình để  trở  thành người công dân, người lao động <br /> với đầy đủ hành trang bước vào cuộc sống.<br /> <br /> 4. Ý nghĩa của tự học<br /> <br /> Ở bất kỳ bậc học hay cấp học nào hoạt động tự học cũng có ý nghĩa rất <br /> quan trọng đối với kết quả  học tập, tuy nhiên đối với sinh viên  ở  các  <br /> trường đại học nó lại càng thiết thực hơn bởi hoạt động tự học của  sinh <br /> viên  ở các trường đại học có nét đặc thù so với phổ thông, thể hiện hoạt  <br /> động nhận thức của sinh viên ở mức cao hơn, mang tính chất độc lập, tự <br /> lực, tự giác, sáng tạo trong việc tiếp thu tri thức cũng như việc vận dụng <br /> tri thức vào các tình huống cụ  thể. Phương pháp học tập của sinh viên  <br /> cũng khác, nó mang tính chất tự  học, tự  nghiên cứu nhưng điều đó cũng <br /> không có nghĩa là thiếu vai trò của người giáo viên. Do đó có thể nói hoạt  <br /> động tự học là một khâu của quá trình giáo dục, là một quá trình gia công, <br /> chế biến và tự điều khiển theo đúng mục tiêu giáo dục qui định.<br /> <br /> Nhờ có tự học và chỉ bằng con đường tự học, người học mới có thể nắm  <br /> vững tri thức, thông hiểu tri thức, bổ xung và hoàn thiện tri thức cũng như <br /> hình   thành   những   kỹ   năng,   kỹ   xảo   tương   ứng.   Điều   này   đã   được <br /> K.Đ.Usinxki nói: chỉ  có công tác tự  học của học sinh mới tạo điều kiện <br /> cho việc thông hiểu tri thức. Và như vậy hoạt động tự học sẽ quyết định <br /> chất lượng giáo dục ­ đào tạo của nhà trường.<br /> <br /> Hoạt động tự  học của học sinh, sinh viên không chỉ  nâng cao năng lực  <br /> nhận  thức, rèn luyện thói quen, kỹ  năng, kỹ  xảo vận dụng tri thức của  <br /> bản thân vào cuộc sống mà còn giáo dục tình cảm và những phẩm chất <br /> đạo đức của bản thân. Vì trên cơ sở những tri thức họ tiếp thu được nó có <br /> ý nghĩa sâu sắc đến việc giáo dục tư  tưởng đạo đức, lối sống, niềm tin, <br /> rèn luyện phong cách làm việc cá nhân cũng như  những phẩm chất ý chí <br /> cần thiết cho việc tổ chức lao động học tập của mỗi học sinh; Bên cạnh <br /> đó còn rèn luyện cho họ  cách suy nghĩ, tính tự  giác, độc lập… trong học <br /> tập cũng như  rèn luyện thói quen trong hoạt động khác. Nói cách khác <br /> hoạt động tự học hướng vào việc rèn luyện phát triển toàn diện nhân cách <br /> học sinh. Mặt khác hoạt động tự  học không những là yêu cầu cấp bách,  <br /> thiết yếu của học sinh, sinh viên đang ngồi trên ghế  nhà trường để  họ <br /> tiếp nhận tri thức, nâng cao trình độ  hiểu biết của bản thân mà còn có ý <br /> nghĩa lâu dài trong suốt cuộc đời mỗi con người, đó là thói quen học tập  <br /> suốt đời, bởi sau khi ra trường vẫn phải tiếp tục: Học, học nữa, học mãi <br /> và người học sinh, sinh viên Cần phải học khi còn là học sinh, nhưng cần <br /> phải học tập hơn nữa khi đã rời ghế nhà trường và sự học tập ở giai đoạn <br /> thứ hai này còn quan trọng hơn gấp bội lần sự học tập thứ nhất và hiệu <br /> quả của nó, ảnh hưởng của nó đến cá nhân con người và đến xã hội.<br /> <br /> Tự học không chỉ có ý nghĩa đối với bản thân người học mà còn góp phần  <br /> to lớn nâng cao chất lượng dạy học và đào tạo. Nói như  vậy không có  <br /> nghĩa là hạ  thấp vai trò trách nhiệm của người giáo viên mà dưới sự  tổ <br /> chức, hướng dẫn, chỉ  đạo của người giáo viên, học sinh đã biết cách tự <br /> học, chủ động, sáng tạo chiếm lĩnh kho tàng tri thức của nhân loại.<br /> <br /> Như  vậy muốn nâng cao chất lượng học tập của sinh viên trong trường  <br /> học nói chung, khoa y sinh học TDTT nói riêng, chúng ta cần phải quan <br /> tâm đúng mức đến việc bồi dưỡng kiến thức, nâng cao trình độ nghiệp vụ <br /> của người giáo viên đồng thời phải đặc biệt chú ý đến vị trí trung tâm của <br /> người sinh viên trong hoạt động tập thể  để  làm sao khai thác triệt để <br /> những tiềm năng vốn có trong người họ, phát huy tính tự  giác, tích cực <br /> sáng tạo, chủ động trong quá trình lĩnh hội tri thức nhằm đào tạo nhân tài <br /> cho đất nước, đáp ứng nhu cầu của sự nghiệp TDTT đất nước.<br /> <br /> 5.Hướng dẫn phương pháp tự học các môn y sinh học  <br /> <br />   5. 1.Phương pháp tự học<br /> <br /> Trước hết ta phải nhận thức được rằng khi ta cho rằng việc tự học cần  <br /> phải được khuyến khích trong học viên thì chính ta đưa ra một ý kiến  <br /> nhất định hoặc đang tiếp nhận một phương pháp tiếp cận đối với quá <br /> trình dạy học, và tất cả mội người sẽ nhất trí về tính ưu việt của phương  <br /> pháp   tiếp   cận   này.   Thật   ra   hầu   hết   mọi   giáo   viên   giỏi   đều   tìm   cách  <br /> khuyến khích học viên tự học tập và nghiên cứu. Đó là thói quen cần thiết  <br /> phải lĩnh hội trong mọi điều kiện.<br /> <br /> Vì thế đây chính là một bài tập suy nghĩ gồm hai cấp độ. Đầu tiên người  <br /> giáo viên phải lồng ghép phương pháp này vào công việc của chính mình, <br /> sau   đó   người   giáo   viên   phải   tìm   ra   một   phương   thức   hoạt   động   hay <br /> phương pháp nào đó nhằm khuyến khích học viên của chính mình tự học.  <br /> Phương pháp này phải được định nghĩa một cách đầy đủ nhưng tổng quát <br /> để có thể thực hiện được trong các nội dung bài giảng khác nhau theo một  <br /> hình thức đơn giản dễ hiểu.<br /> <br /> Các giáo viên và những nhà giáo dục đã phát triển nên một phương pháp <br /> dạy học hiệu quả  dựa trên ý tưởng cho rằng việc học giúp cho cá nhân  <br /> lĩnh   hội   được   khả   năng   khác   nhau   một   cách   thoả   đáng   và   hiệu   quả.  <br /> Phương pháp này gọi là phương pháp tự học.<br /> <br />   Phương pháp tự học của sinh viên là cách thức, con đường mà người học <br /> tự  chọn cho mình trong quá trình học tập để  đạt được những nhiệm vụ <br /> học tập đề  ra. Như vậy phương pháp tự học có vai trò rất quan trọng đối <br /> với kết quả học tập của sinh viên.<br /> <br />  5. 2.Hướng dẫn phương pháp tự học<br /> <br /> Trong thư  gửi Trung tâm Nghiên cứu và phát triển tự  học (Hội khuyến <br /> học   Việt   Nam)   ngày   09/06/1999,   Bộ   trưởng   bộ   Giáo   dục   và   Đào   tạo <br /> Nguyễn Minh Hiển viết: “Tự  học là một khâu rất quan trọng trong quá <br /> trình giáo dục, góp phần hình thành và nâng cao năng lực, phẩm chất của  <br /> học sinh, sinh viên, đặc biệt trong điều kiện hiện nay. Đây là vấn đề <br /> không chỉ  liên quan đến người học mà cả  người dạy. Việc khơi dạy,  <br /> hướng dẫn, đẩy mạnh, phát huy nội lực tự học trong việc dạy và học là <br /> quán triệt chủ  trương xã hội hoá giáo dục mà Đảng và Nhà nước ta rất <br /> quan tâm”.<br /> <br /> Rõ ràng là việc khơi dậy khả  năng tự  học trong thế  hệ  trẻ, đặc biệt là <br /> sinh viên trong các trường đại học, cao đẳng hiện nay đang là vấn đề <br /> được sự  quan tâm của toàn xã hội, bởi đây chính là người chủ  tương lai  <br /> của đất nước, những người sẽ kế tiếp cha anh đưa đất nước đi lên. Muốn <br /> vậy, phải hướng dẫn, giúp đỡ họ có được phương pháp tự học, cách thức <br /> tự học đúng đắn.<br /> <br /> Vậy có thể hiểu một cách khái quát rằng hướng dẫn phương pháp tự học  <br /> là quá trình giúp đỡ, hình thành cho người học có được những phương <br /> pháp, cách thức tự  học, tự  nghiên cứu hợp lý, hiệu quả, qua đó giúp họ <br /> không ngừng nâng cao chất lượng học tập, nghiên cứu khoa học cả  khi <br /> còn đang ngồi trên ghế  nhà trường và khi đã bước vào lao động nghề <br /> nghiệp trong tương lai.<br /> <br /> Trong quá trình dạy học, người giáo viên cần tăng cường sử  dụng các  <br /> phương pháp dạy học tích cực nhằm khơi dậy hứng thú, tính sáng tạo, óc <br /> tò mò khoa học cho người học; mặt khác bên cạnh việc trang bị cho người <br /> học hệ  thống tri thức, kỹ năng, kỹ  xảo thì cần đặc biệt chú ý hình thành <br /> cho họ ý thức tự học, động cợ tự học đúng đắn. Tiếp theo người giáo viên  <br /> nên hướng dẫn người học có những phương pháp tự  học, cách thức tiến <br /> hành tự học cụ thể hiệu quả như:<br /> <br /> ­ Biết cách xây dựng kế hoạch và thời gian biểu tự học hợp lý.<br /> ­ Biết cách thức làm việc độc lập, bao gồm: Biết đọc sách một cách có hệ <br /> thống, biết phân chia dung lượng kiến thức hợp lý để  tiến hành học tập  <br /> cho có hiệu quả, biết liên hệ, vận dụng lý thuyết để  giải quyết các bài <br /> tập trong quá trình học ở trên lớp và trong thực tiễn.<br /> <br /> ­ Biết cách phân tích, tổng hợp, so sánh.<br /> <br /> ­ Biết ôn tập, hạch toán kiến thức một cách tự  giác, thường xuyên nhằm  <br /> đánh giá được sự tiến bộ của trí tuệ.<br /> <br /> ­ Biết tranh luận và biết trình bày quan điểm của mình.<br /> <br /> ­ Biết tập trung tư tưởng, tiết kiệm thời gian học tập.<br /> <br /> ­ Biết tự kiểm tra, tự đánh giá trình độ của bản thân…<br /> <br /> Để  giúp người học có được những cách thức tiến hành tự  học như  vậy,  <br /> người giáo viên có thể  trực tiếp hướng dẫn họ  ở trên lớp, thông qua các  <br /> bài giảng mà hình thành cho nguời học những phương pháp tự  học đúng <br /> đắn, hiệu quả.<br /> <br /> Giữa phương pháp tự học và phương pháp dạy học tích cực có mối quan  <br /> hệ chặt chẽ  với nhau. Phương pháp dạy học tích cực được quan niệm là <br /> một thuật ngữ rút gọn, dùng để chỉ những phương pháp giáo dục dạy học  <br /> theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học.<br /> <br /> Phương pháp dạy học tích cực có những đặc trưng sau:<br /> <br /> Thứ  nhất dạy và học thông qua tổ  chức các hoạt động học tập của học  <br /> sinh. Trong phương pháp dạy học tích cực người học là chủ thể của họat  <br /> động “học” được cuốn hút vào các hoạt động học tập do giáo viên thiết <br /> kế  tổ  chức và chỉ  đạo, qua đó tự  khám phá chiếm lĩnh tri thức, kỹ  năng  <br /> mới cũng như phương pháp làm ra tri thức kỹ năng đó.<br /> <br /> Thứ  hai dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự  học. Trong xã hội <br /> hiện đại đang biến đổi nhanh ­ với sự  bùng nổ  thông tin, khoa học, kỹ <br /> thuật, công nghệ phát triển như vũ bão – thì không thể nhồi nhét vào đầu <br /> óc học sinh lượng kiến thức ngày càng tăng nhanh. Phải quan tâm dạy học <br /> cho học sinh  phương pháp học tập ngay từ  bậc tiểu học. Trong đó chú <br /> trọng rèn luyện phương pháp tự học. Tuy có được phương pháp, kỹ năng, <br /> thói quen ý chí quyết tâm tự học thì kết quả học tập của học sinh tăng lên <br /> rất nhiều. Chính vì vậy tự học là đặc trưng quan trọng của dạy học tích  <br /> cực. Có thể tự học ở lớp, ở nhà, từ nhiều kênh thông tin.<br /> <br /> Thứ ba chú ý cả dạy học cá thể và dạy học hợp tác.<br /> <br /> Thứ tư dạy học chú trọng cả đánh giá của thầy và tự đánh giá của trò.<br /> <br /> Các phương pháp dạy học tích cực cần được vận dụng vào phần các môn <br /> y sinh học  là: Phương pháp vấn đáp hay phương pháp đàm thoại; phương  <br /> pháp đặt và giải quyết vấn đề  hay nêu vấn đề; phương pháp hoạt động <br /> nhóm; phương pháp thực hành; phương pháp động não...<br /> <br />  5.3. Hướng dẫn phương pháp tự học các môn y sinh học <br /> <br />    Từ khái niệm về hướng dẫn phương pháp tự học, chúng ta có thể hiểu <br /> hướng dẫn phương pháp tự học  các môn y sinh học  là quá trình giúp đỡ, <br /> hình thành cho người học tổ  chức hoạt động nhận thức của mình được  <br /> tiến hành ở trên lớp hay ngoài lớp, khi có thầy và cả khi không có thầy… <br /> nhằm chiếm lĩnh nội dung tri thức các môn y sinh học, đáp ứng được nhu <br /> cầu xã hội và yêu cầu của thực tiễn TDTT.<br /> Chúng ta biết rằng muốn học tập tốt một bộ môn nào đó thì người sinh <br /> viên phải hiểu được đặc điểm của môn học, tổ  chức được những hoạt <br /> động tương  ứng với  môn học  đó  để  lĩnh hội tri thức, chính bản thân <br /> người học chứ không phải ai khác phải thiết lập được mối quan hệ biện <br /> chứng giữa chủ thể (người học) và khách thể (môn học).<br /> <br /> Việc tự  học các môn y sinh     cũng vậy, muốn học tập đạt kết quả  cao  <br /> trước hết  sinh viên phải hiểu được tính chất, đặc điểm của môn học ­ đó <br /> là một bộ môn vừa mang tính chất lý luận, tính trừu tượng, khái quát lại <br /> vừa có tính thực tiễn rất cao. Vì vậy, việc học tập  các môn y sinh   không <br /> chỉ  đơn thuần là việc nắm vững những nguyên lý, quy luật, những bài <br /> giảng mang tính chất lý luận mà phải gắn liền với việc am hiểu và nắm <br /> vững những kiến thức thực tế vận dụng lý luận dể giải quyết những vấn <br /> đề thực tiễn hoạt động TDTT.<br /> <br /> Như  vậy, để  tự  học tốt, vấn đề  quan trọng trước tiên là  sinh viên phải <br /> hiểu rõ được ý nghĩa, vị  trí của môn học trong nhà trường đối với nghề <br /> nghiệp tương lai của mình. Điều đó sẽ  giúp họ xây dựng được ý thức tự <br /> học, tinh thần tự học, ý chí khắc phục khó khăn trong quá trình tự học.<br /> <br /> Bên cạnh đó, để  tự  học các môn y sinh   đạt hiệu quả  thì việc xây dựng  <br /> phương pháp học tập khoa học và việc lựa chọn hình thức học tập phù <br /> hợp có một ý nghĩa vô cùng quan trọng. Phương pháp tự  học các môn y  <br /> sinh học   không chỉ đơn thuần là học lại máy móc vở ghi, bài giảng của <br /> thầy mà người học còn phải làm quen với việc đọc sách, đọc các tài liệu <br /> tham   khảo,   phải   biết   tìm   hiểu   thực   tiễn   giáo   dục   trong   và   ngoài   nhà <br /> trường, biết kết hợp sáng tạo giữa lý luận và thực tiễn … để  tạo cho <br /> mình vốn tri thức, vốn kinh nghiệm phong phú.<br /> Để tự học tốt các môn y sinh học, người sinh viên cần phải biết tận dụng <br /> mọi hình thức để tự học. Có thể nói học các môn y sinh là học ở mọi nơi,  <br /> mọi lúc, mọi tình huống, trong đó bản thân người học phải có sự nỗ  lực,  <br /> tích cực sáng tạo, luôn có sự  so sánh đối chiếu giữa lý luận và thực tiễn  <br /> để nắm vững, hiểu sâu tri thức môn học đó.<br /> <br /> Đương nhiên để sinh viên làm được điều đó thì vai trò của giáo viên trong  <br /> việc hướng dẫn phương pháp tự học các môn y sinh học là rất quan trọng.<br /> Link: http://khoaysinhhoctdtt.com/node/36<br />