Nuôi cấy mô lá đinh lăng (polyscias fruticosa l. harms) tạo rễ tơ và nhận biết hoạt chất Saponin tích lũy

Journal of Science – 2015, Vol.7 (1), 75 – 83<br /> <br /> Part C: Agricultural Sciences, Fisheries and Biotechnology<br /> <br /> NUÔI CẤY MÔ LÁ ĐINH LĂNG (Polyscias fruticosa L. Harms) TẠO RỄ TƠ VÀ NHẬN<br /> BIẾT HOẠT CHẤT SAPONIN TÍCH LŨY<br /> Nguyễn Trung Hậu1, Trần Văn Minh2<br /> 1<br /> 2<br /> <br /> Trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh<br /> Trường Đại học Quốc tế, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh<br /> <br /> Thông tin chung:<br /> Ngày nhận bài: 21/07/15<br /> Ngày nhận kết quả bình duyệt:<br /> 12/08/15<br /> Ngày chấp nhận đăng : 08/15<br /> Title:<br /> Hairy root induction derived<br /> from leaves of Dinh lang<br /> (Polyscias fruticosa L. Harm)<br /> and identification of saponin<br /> in cultures<br /> Từ khóa:<br /> Rễ tơ, nuôi cấy lá, saponin,<br /> Polyscias fruticosa, tăng sinh<br /> <br /> ABSTRACT<br /> The one year old leaves of Dinh Lang was sterilized with dilution Javel water<br /> (50%) for 10 minutes. The sterile leaf explants rate reached to 96.3%. MS<br /> medium supplemented with NAA 1 mg/l was favored for hairy-root induction<br /> (0.322 g/cum). Hairy-root was strongly proliferated on the MS medium<br /> supplemented with 0.5 mg/l NAA. Oleanolic acid and saponin concentration<br /> accumulating in hairy-roots was analysed by HPLC method. The results were<br /> shown that oleanolic acid 40.1 µg/g and saponin 396.2 µg/g were accumulated in<br /> cultures. A new technique for saponin accumulation via hairy-root cultures of<br /> Dinh lang was set up.<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> Lá cây đinh lăng 1 năm tuổi được khử trùng bằng nước javel pha loãng 50%<br /> trong 10 phút. Mẫu lá vô trùng đạt hiệu suất 96,3%. Môi trường MS có bổ sung<br /> NAA 1 mg/l thích hợp cho nuôi cấy phát sinh rễ tơ đạt 0,322 g/cum. Rễ tơ tăng<br /> Keywords:<br /> Hairy-root, leaf culture, saponin, sinh mạnh trên môi trường MS có bổ sung NAA 0,5 mg/l. Hàm lượng oleanolic<br /> Polyscias fruticosa, proliferation acid và saponin tích tụ được xác định bằng HPLC. Kết quả cho thấy qua nuôi cấy<br /> tích tụ trong rễ tơ 40,1 µg/g và saponin 396,2 µg/g.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Đinh lăng (Polyscias fruticosa L. Harms) là cây<br /> sống nhiều năm, ưa ẩm, ưa sáng, có khả năng chịu<br /> hạn, chịu nóng nhưng không chịu ngập úng; sinh<br /> trưởng và phát triển trên nhiều loại đất nhưng tốt<br /> nhất là đất pha cát; và trồng được quanh năm.<br /> Thời vụ trồng tốt nhất là mùa xuân. Cây ra hoa từ<br /> tháng 4 đến tháng 7 hàng năm (Phạm Hoàng Hộ,<br /> 2003).<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> <br /> Ngày nay, việc tìm kiếm các hoạt chất tự nhiên có<br /> hoạt tính sinh học cao để làm thuốc là một xu thế<br /> được rất nhiều các nhà khoa học quan tâm. Việt<br /> Nam là một trong những quốc gia thuộc vùng<br /> nhiệt đới, nơi chứa đựng giá trị đa dạng sinh học<br /> cao chưa được khám phá (Đỗ Huy Bích và cs.,<br /> 2004). Khoảng 40 - 50 năm trở lại đây, nhiều nhà<br /> khoa học trên thế giới đã chú ý đến tác dụng tăng<br /> lực, bồi bổ cơ thể của nhiều cây cùng họ với cây<br /> nhân sâm (LaCaille - Dubois và Wagner, 1996).<br /> Một số cây trong họ này cho những vị thuốc bổ<br /> nổi tiếng và được dùng từ lâu đời trong nhân dân<br /> ta như nhân sâm, ngũ gia bì, tam thất, đinh lăng,<br /> v.v. có tác dụng như nhiều cây trong cùng họ<br /> (Trần Hùng, 2003).<br /> <br /> Đinh lăng có tác dụng hồi phục sức khỏe, chống<br /> stress, tăng khả năng chịu đựng của cơ thể, giảm<br /> rối loạn tiền đình, phòng chống nhiễm ký sinh<br /> trùng sốt rét, bức xạ siêu cao tầng (Nguyễn Thị<br /> Thu Hương và cs., 2001). Đinh lăng còn có tác<br /> dụng kháng viêm, giảm đau, chống xơ vữa động<br /> mạch dựa trên tác dụng hạ cholesterol toàn phần<br /> và lipid toàn phần trong huyết thanh. Có tác dụng<br /> 75<br /> <br /> Journal of Science – 2015, Vol.7 (1), 75 – 83<br /> <br /> Part C: Agricultural Sciences, Fisheries and Biotechnology<br /> <br /> pháp lý tưởng, có tiềm năng ứng dụng rất lớn cho<br /> sản xuất các hoạt chất thứ cấp có trong nhiều loại<br /> thực vật (Gupta và cs., 2012; Shanks và Morgan,<br /> 1999; Toivonen, 1993).<br /> <br /> kháng khuẩn và kháng tốt trên các chủng Gr (+)<br /> như Staphylococcus, yếu ở vi khuẩn Gr (-) và nấm<br /> mốc. Cao đinh lăng có độc tính thấp LD50 là 8,51<br /> g/kg thể trọng. Lá đinh lăng chứa saponin<br /> triterpen chiếm 1,65% là một genin dạng acid<br /> oleanolic có tác dụng dược liệu. Trung tâm Sâm<br /> và Dược liệu TPHCM đã phân lập được 5 loại<br /> hợp chất polyacetylen từ lá đinh lăng là:<br /> panaxynol, panoxydol, heptadeca - 1,8(E) – dien 4,6 diyn - 3,4 diol, heptadeca - 1,8 (E) – dien - 4,6<br /> diyn – 3 ol – 10 on, heptadeca - 1,8 (Z) - 4,6 diyn<br /> – 3 ol – 10 on. Trong rễ chỉ tìm thấy 5 hợp chất<br /> polyacetylen panaxynol, panoxydol, heptadeca 1,8 (E) – dien - 4,6 diyn – 3 ol – 10 on là ba hợp<br /> chất giống trong lá. Các hợp chất này có tác dụng<br /> kháng khuẩn mạnh và có tác dụng ức chế tế bào<br /> khối u (Trần Công Luận, 1996).<br /> <br /> 2.<br /> <br /> Vật liệu nuôi cấy: Vật liệu được sử dụng trong<br /> nghiên cứu là mô lá non cây đinh lăng (Polyscias<br /> fruticosa L. Harms) một năm tuổi được thu thập<br /> tại Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh.<br /> Phương pháp: Mô lá non của cây đinh lăng một<br /> năm tuổi được thu thập và khử trùng bằng cồn<br /> 70% trong 1 phút, rửa mẫu bằng nước cất vô trùng<br /> 3 lần, sau đó khử trùng bằng nước javel (50 100%) bổ sung với 3 - 4 giọt tween 80% trong<br /> thời gian 10 - 20 phút, tiếp tục rửa mẫu 3 lần bằng<br /> nước cất vô trùng. Mẫu sau khử trùng được cấy<br /> vào môi trường nuôi cấy.<br /> <br /> Với nhu cầu sử dụng các loài dược liệu làm thuốc<br /> ngày càng tăng, do khai thác liên tục trong nhiều<br /> năm không chú ý tới bảo tồn và phát triển, cộng<br /> với nhiều nguyên nhân khác đã làm cho nguồn tài<br /> nguyên dược liệu Việt Nam bị giảm sút nghiêm<br /> trọng, nhiều loài đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt<br /> chủng.<br /> <br /> Môi trường nuôi cấy là môi trường MS<br /> (Murashige và Skoog, 1962) được khử trùng ở<br /> 121 oC (1 at) trong 30 phút. Mẫu nuôi cấy được<br /> đặt trong phòng nuôi ở nhiệt độ 26 + oC, cường độ<br /> chiếu sáng 22,2 µmol/m2/s, thời gian chiếu sang<br /> 12 giờ/ngày. Có bổ sung 2,4D (2,4dichlorophenoxyacetic<br /> acid),<br /> NAA<br /> (αnaphthaleneacetic acid), IBA (β-indolbutyric<br /> acid), kinetin (6-furfurylaminopurine), oleanic<br /> acid (Sigma Aldrich) và saponin (không có chuẩn<br /> này)<br /> <br /> Nuôi cấy mô in vitro nhằm mục tiêu bảo tồn, cải<br /> thiện chất lượng và phát triển các loài dược liệu<br /> mang lại hiệu quả thiết thực (Shahzad và Sahai,<br /> 2013). Trong đó, kỹ thuật nuôi cấy rễ tơ in vitro<br /> (Asada và cs., 1998; Fukui và cs., 1998; Jung và<br /> cs., 1994; Liu và cs., 1997) giúp tạo nguồn<br /> nguyên liệu sản xuất saponin (Routa và cs., 2000;<br /> Kwon và cs., 1997), không phụ thuộc điều kiện<br /> thời tiết, khí hậu môi trường, giảm chi phí và<br /> nguồn lực đầu tư, là một trong những phương<br /> Tỷ lệ mẫu vô trùng =<br /> <br /> Tỷ lệ mẫu chết =<br /> <br /> Hệ số tăng sinh =<br /> <br /> VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> <br /> Thí nghiệm lặp lại 3 lần, nuôi cấy 3 bình tam giác<br /> cho 1 lần lặp lại, mỗi bình nuôi cấy 7 mẫu. Kết<br /> quả thí nghiệm được xử lý thống kê ANOVA<br /> bằng phần mềm Microsoft Excel. Chỉ tiêu theo<br /> dõi:<br /> Số mẫu không nhiễm<br /> Tổng số mẫu nuôi cấy (%)<br /> Số mẫu bị hoại tử<br /> <br /> Tổng số mẫu nuôi cấy (%)<br /> Sinh khối sau nuôi cấy<br /> <br /> Sinh khối ban đầu đưa vào nuôi cấy (%)<br /> <br /> 76<br /> <br /> Journal of Science – 2015, Vol.7 (1), 75 – 83<br /> <br /> Part C: Agricultural Sciences, Fisheries and Biotechnology<br /> <br /> 50 mL nước nóng và ủ tại 90 oC trong 10 phút.<br /> Thêm 7,5 mL HCl đậm đặc và đun hoàn lưu cách<br /> thủy trong 2 giờ. Tiếp theo, chiết 4 lần x 100 mL<br /> dicloromethan. Pha dicloromethan cô quay tới gần<br /> cạn, phần còn lại được thổi khô hoàn toàn bằng<br /> dòng khí N2. Hòa tan phần cặn bằng pha động, lọc<br /> qua màng lọc 0,45 micro trước khi tiêm.<br /> <br /> Hệ thống sắc ký lỏng siêu cao áp Agilent 1200<br /> (USA) bao gồm: bơm đôi cao áp (trộn dòng áp<br /> suất cao), bộ tiêm mẫu tự động, lò cột, đầu dò<br /> DAD.<br /> Thiết kế thí nghiệm:<br /> Thí nghiệm 1: Ảnh hưởng của nồng độ<br /> chất khử trùng javel và thời gian khử trùng đến tỷ<br /> lệ mẫu vô trùng in vitro: Các mẫu lá sau khi khử<br /> trùng sẽ được cắt thành những đoạn nhỏ có kích<br /> thước 0,5 cm x 1 cm. Sau đó nuôi cấy trên môi<br /> trường MS không chứa chất điều hòa sinh trưởng.<br /> Sau 2 tuần, quan sát và ghi nhận kết quả.<br /> <br /> Để định lượng saponin tổng số, các nhánh đường<br /> gắn trên aglycone được thủy phân trong môi<br /> trường acid để chuyển hết về dạng aglycone. Do<br /> đó, saponin tổng số được định lượng thông qua<br /> acid oleanolic.<br /> <br /> Thí nghiệm 2: Ảnh hưởng của chất điều<br /> hòa sinh trưởng 2,4D và NAA đến tạo rễ tơ in<br /> vitro: Mẫu nuôi cấy vô trùng sau 2 tuần nuôi cấy<br /> trong thí nghiệm 1 được chuyển sang nuôi cấy<br /> trên môi trường tạo rễ. Môi trường MS bổ sung<br /> 2,4D (0,5; 1,0; 1,5; 2,0 mg/l) và NAA (0,5; 1,0;<br /> 1,5; 2,0 mg/l). Sau 4 tuần, ghi nhận kết quả.<br /> <br /> * Quy trình HPLC phân tách và định<br /> lượng oleanolic acid và saponin:<br /> Hệ thống sắc ký lỏng siêu cao áp agilent 1200<br /> (USA) bao gồm: bơm đôi cao áp (trộn dòng áp<br /> suất cao), bộ tiêm mẫu tự động, lò cột, đầu dò<br /> DAD.<br /> Pha tĩnh: cột ACE3- C18 (4.6 mm x 150 mm, 3,5<br /> µm), được ổn nhiệt ở 20 0C.<br /> Pha động: chương trình pha động được thực hiện<br /> tại tốc độ dòng 0,5 mL/phút tại tỷ lệ pha A: pha B<br /> là 10:90 v/v. Trong đó, pha A là đệm trietylamine<br /> (TEA)/HCl, pH 3 và pha B là MeOH chứa 0,1%<br /> acid formic., bước sóng 210 nm.<br /> * Phương pháp tính toán hàm lượng<br /> oleanoic acid và saponin tổng số trong mẫu được<br /> thực hiện theo phương pháp ngoại chuẩn: Pha 5<br /> điểm chuẩn oleanoic acid các nồng độ C1, C2,<br /> C3, C4, C5. Sau đó tiến hành ghi tín hiệu sắc ký<br /> của các điểm chuẩn này. Từ sắc ký đồ thu được<br /> của các điểm chuẩn, lấy tín hiệu diện tích mũi sắc<br /> ký của từng điểm chuẩn được các giá trị S1, S2,<br /> S3, S4, S5. Từ đó, dựng đường tuyến tính diện<br /> tích mũi sắc ký theo nồng độ thu được hàm số bậc<br /> nhất: y = ax + b. Trong đó, y là diện tích mũi, x là<br /> nồng độ dung dịch chuẩn oleanoic đã biết từ sắc<br /> ký đồ của các mẫu phân tích, lấy diện tích của<br /> mũi sắc ký oleanoic acid được giá trị S mẫu. Giá<br /> trị S mẫu được áp vào đường tuyến tính y = ax + b<br /> sẽ thu được giá trị nồng độ oleanoic acid trong<br /> mẫu.<br /> <br /> Thí nghiệm 3: Ảnh hưởng của các chất<br /> điều hòa sinh trưởng 2,4D, NAA và IBA, kinetin<br /> đến quá trình tăng sinh rễ tơ in vitro: Mẫu nuôi<br /> cấy vô trùng sau 2 tuần nuôi cấy trong thí nghiệm<br /> 1 được chuyển sang nuôi cấy trên môi trường tạo<br /> rễ tơ MS có bổ sung các chất điều hòa sinh trưởng<br /> 2,4D (0,3; 0,5; 1,0 mg/l), NAA (0,3; 0,5; 1,0<br /> mg/l), IBA (0,3; 0,5; 1,0 mg/l) và kinetin (1 mg/l)<br /> để tìm môi trường tối ưu nhất ảnh hưởng đến tăng<br /> sinh rễ tơ. Sau 4 tuần, ghi nhận kết quả.<br /> Thí nghiệm 4: Định lượng saponin trong<br /> mẫu rễ tơ:<br /> Định lượng saponin bằng phương pháp<br /> phân tích HPLC (Trịnh Thị Nhung, 2012): Ngoài<br /> phương pháp tạo bọt (Nguyễn Kim Phi Phụng,<br /> 2007), oleanic acid và saponin được phân tích<br /> định lượng bằng phương pháp HPLC.<br /> * Chuẩn bị mẫu phân tich oleanolic acid:<br /> ́<br /> Cân 150 mg mẫu vào ống COD, chiết siêu âm 4<br /> lần với 10 mL ethylacetatat chứa 1% acid formic.<br /> Thổi khô ethyl acetat. Hòa tan phần cặn bằng pha<br /> động, lọc qua màng lọc 0,45 micro trước khi tiêm<br /> vào hệ thống HPLC.<br /> <br /> Quá trình thủy phân mẫu giúp chuyển các<br /> saponin về dạng acid oleanoic. Do đó, hàm lượng<br /> saponin tổng số (mSaponin) được tính bằng cách lấy<br /> <br /> * Chuẩn bị mẫu phân tích saponin tổng<br /> số: Cân 150 mg mẫu vào bình cầu cổ nhám. Thêm<br /> 77<br /> <br /> Journal of Science – 2015, Vol.7 (1), 75 – 83<br /> <br /> Part C: Agricultural Sciences, Fisheries and Biotechnology<br /> <br /> hàm lượng acid olenoic sau thủy phân (m Oleanoic<br /> STP) trừ cho hàm lượng acid oleanoic không thủy<br /> phân (m Oleanoic KTP).<br /> <br /> Khử trùng mẫu bằng javel (50% và 100%) trong 3<br /> khoảng thời gian 10 phút, 15 phút và 20 phút, cho<br /> tỷ lệ mẫu sống vô trùng cao (51,4 - 96,3%). Khử<br /> trùng mẫu với javel nồng độ 50% trong thời gian<br /> 10 phút cho tỉ lệ mẫu chết thấp nhất (4,7%) và tỉ<br /> lệ mẫu sống vô trùng đạt cao nhất (96,3%) so với<br /> các nghiệm thức khác (Bảng 1). Nước javel<br /> thương mại (có thành phần hoạt chất hypochlorite<br /> - Na 5%) thích hợp dùng để khử trùng các loài<br /> nấm và một phần khuẩn xâm nhập trên bề mặt và<br /> mô lá nuôi cấy. Như vậy, nồng độ javel 50%, khử<br /> trùng mẫu trong 10 phút thích hợp cho khử trùng<br /> mẫu lá cây đinh lăng.<br /> <br /> mSaponin = m Oleanoic STP - m Oleanoic KTP<br /> Trong đó, hàm lượng oleanoic được tính theo<br /> phương pháp ngoại chuẩn.<br /> 3.<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN<br /> <br /> Thí nghiệm 1: Ảnh hưởng của nồng độ chất<br /> khử trùng javel và thời gian khử trùng đến tỷ<br /> lệ mẫu vô trùng in vitro<br /> <br /> Bảng 1. Ảnh hưởng của nồng độ chất khử trùng javel và thời gian khử trùng mẫu đến tỷ lệ mẫu chết và mẫu vô<br /> trùng<br /> <br /> Chất khử trùng<br /> Javel<br /> (50%)<br /> Javel<br /> (100%)<br /> <br /> Thời gian khử trùng<br /> (phút)<br /> 10<br /> 15<br /> 20<br /> 10<br /> 15<br /> 20<br /> <br /> Tỷ lệ mẫu chết<br /> (%)<br /> 4,7a<br /> 20,4b<br /> 16,4b<br /> 20,3c<br /> 24,2d<br /> 48,6e<br /> <br /> Tỷ lệ vô trùng<br /> (%)<br /> 96,3a<br /> 79,6b<br /> 83,6b<br /> 79,7c<br /> 75,8d<br /> 51,4e<br /> <br /> (Các số liệu được theo sau bởi các ký tự khác nhau có ý nghĩa khác biệt với độ tin cậy 95 %).<br /> <br /> với các nghiệm thức khác (Bảng 2) (Hình 1). Ở<br /> các nghiệm thức có bổ sung chất điều hòa sinh<br /> trưởng 2,4D cho thấy không có sự hình thành rễ<br /> tơ; 2,4D là một loại auxin có hoạt lực mạnh, kích<br /> thích sự phân chia tế bào nhu mô phát sinh mô sẹo<br /> hay tế bào tiền phôi (Trần Văn Minh, 2013). Như<br /> vậy, môi trường thích hợp nuôi cấy tạo rễ tơ từ lá<br /> cây đinh lăng là môi trường MS + 1 mg/l NAA.<br /> <br /> Thí nghiệm 2: Ảnh hưởng của chất điều hòa<br /> sinh trưởng 2,4D và NAA đến tạo rễ tơ in vitro<br /> Môi trường nuôi cấy MS có bổ sung 2,4D không<br /> có tác dụng tạo rễ tơ. Bổ sung NAA vào môi<br /> trường nuôi cấy có tác dụng hình thành rễ tơ. Bổ<br /> sung NAA (1 mg/l) vào môi trường nuôi cấy MS<br /> kích thích tạo rễ tơ cao 0,322 g/cụm. Ở môi<br /> trường có nồng độ NAA (0,5 – 1 mg/l) trọng<br /> lượng rễ tạo ra tương đương nhau và nhiều hơn so<br /> <br /> Bảng 2. Ảnh hưởng của 2,4D và NAA đến quá trình tạo rễ tơ<br /> <br /> Nồng độ chất ĐHST ngoại sinh (mg/l)<br /> <br /> Trọng lượng tươi rễ tơ (g/cụm)<br /> <br /> NAA 0,5<br /> <br /> 0,309a<br /> <br /> NAA 1,0<br /> <br /> 0,322a<br /> <br /> NAA 1,5<br /> <br /> 0,296b<br /> <br /> NAA 2,0<br /> <br /> 0,263b<br /> <br /> 2,4D 0,5<br /> <br /> 0<br /> <br /> 2,4D 1,0<br /> <br /> 0<br /> 78<br /> <br /> Journal of Science – 2015, Vol.7 (1), 75 – 83<br /> <br /> Part C: Agricultural Sciences, Fisheries and Biotechnology<br /> <br /> 2,4D 1,5<br /> <br /> 0<br /> <br /> 2,4D 2,0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Hình 1. Hình thái rễ tơ tạo ra từ lá đinh lăng in vitro trong môi trường MS có bổ sung (a): NAA (2 mg/l); (b): NAA<br /> (1 mg/l); (c): 2,4D (1,5 mg/l); (d): 2,4D (1 mg/l)<br /> <br /> sung IBA tạo sợi rễ mảnh và nhỏ hơn so với rễ tơ<br /> được nuôi cấy trong môi trường có bổ sung NAA<br /> (Hình 3,4,5). Kinetin không có tác động đến quá<br /> trình tăng sinh rễ tơ; kinetin là một loại cytokinin<br /> thường sử dụng trong các nghiên cứu kích thích<br /> tăng sinh và biệt hóa vùng tế bào nhu mô như tăng<br /> kích thước củ lily in vitro…, hay kích thích khả<br /> năng biệt hóa tế bào tiền phôi ở cây tiêu sọ…<br /> (Trần Văn Minh, 2013). Như vậy, môi trường<br /> thích hợp cho nuôi cấy tăng sinh rễ tơ in vitro cây<br /> đinh lăng là môi trường MS + NAA (0,5 mg/l).<br /> <br /> Thí nghiệm 3: Ảnh hưởng của các chất điều<br /> hòa sinh trưởng 2,4D, NAA và IBA, kinetin<br /> đến quá trình tăng sinh rễ tơ in vitro<br /> Trên môi trường nuôi cấy có bổ sung 2,4D (Hình<br /> 1) không có sự tăng sinh rễ. Trên môi trường nuôi<br /> cấy bổ sung NAA và IBA đều có sự tăng sinh rễ<br /> tơ sau 4 tuần nuôi cấy. Trên môi trường nuôi cấy<br /> có bổ sung NAA cho tăng sinh rễ tơ nhiều hơn<br /> môi trường có bổ sung IBA. Với nồng độ NAA<br /> (0,5 mg/l) bổ sung vào môi trường, trọng lượng rễ<br /> tăng sinh là 2,018 g/cụm (Bảng 3) (Hình 2). Rễ tơ<br /> in vitro được nuôi cấy trong môi trường có bổ<br /> <br /> Bảng 3. Ảnh hưởng của NAA, IBA và 2,4D đến quá trình tăng sinh rễ tơ<br /> <br /> Nồng độ chất ĐHST ngoại sinh (mg/l)<br /> <br /> Trọng lượng tươi rễ tơ (g/cụm)<br /> <br /> NAA 0,3<br /> <br /> 1,977b<br /> <br /> NAA 0,5<br /> <br /> 2,018a<br /> <br /> NAA 1,0<br /> <br /> 1,985b<br /> <br /> NAA 0,3 + KI 1,0<br /> <br /> 1,979b<br /> <br /> NAA 0,5 + KI 1,0<br /> <br /> 1,988b<br /> <br /> NAA 1,0 + KI 1,0<br /> <br /> 1,965b<br /> <br /> IBA 0,3<br /> <br /> 1,808c<br /> <br /> IBA 0,5<br /> <br /> 1,854c<br /> 79<br /> <br />