Phân tích đoạn thơ sau trong bài Bên kia sông Đuống: "Bên kia sông Đuống... Đường trơn mưa lạnh mái đầu bạc phơ"

Đề bài: Phân tích đoạn thơ sau trong bài Bên kia sông Đuống: Bên kia sông Đuống... <br /> Đường trơn mưa lạnh mái đầu bạc phơ<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Trong dòng cảm xúc của Hoàng Cầm về  Bên kia sông Đuống, người mẹ  là vùng nhớ <br /> thương, đau đáu nhất:<br /> <br /> Bên kia sông Đuống<br /> <br /> Đường trơn mưa lạnh mái đầu bạc phơ<br /> <br /> Nói đến quê hương, phải bắt đầu bằng người Mẹ<br /> <br /> Theo lời kể của chính tác giả, thì sau khi nghe kể về tình hình quê hương ở vùng bị địch <br /> chiếm đóng, đêm  ấy, ông trằn trọc, vật vã mãi: Trong người tôi lúc bấy giờ  thật y hệt <br /> một cuốn phim của một người đạo diễn rối loạn tâm thần, các hình bóng quấn lộn vào <br /> nhau, các âm thanh màu sắc chen chèn lấn rối bốn bề, và trên bức vách, các hình thù ngả <br /> nghiêng theo ánh đèn dầu sở  lắt lay. Một lúc lâu thi những hình  ảnh rõ nét hiện lên bức  <br /> vách, cứ như  quay tròn nhường chỗ  cho nhau. Quanh khuôn mặt dầu dãi của mẹ  tôi, các <br /> bộ mặt khác như đậu chênh vểnh vào đấy... (Hoàng Cầm, thơ văn và cuộc đời, Nxb. Vãn <br /> hóa Thông tin, 1997, tr.218).<br /> <br /> Sau này, nhìn lại đời thơ và đời mình, nhà thơ Hoàng Cầm còn viết: Nói đến quê hương,  <br /> phải bắt đầu bằng người Mẹ. Mẹ  là incarnation (Incarnation (tiếng Pháp): Sự  hóa thân,  <br /> sự  hiện thân, tượng trưng (BQH)), là hiện thân trọn vẹn nhất, sinh động nhất của quê <br /> hương (Sđd, tr.186). Vì thế, mỗi dòng, mỗi chữ  thơ  của Hoàng Cầm khi viết về  người  <br /> mẹ  như  chạm khắc vào thời gian để  đến nay vẫn còn biết bao xúc động đối với người  <br /> đọc.<br /> <br /> Từ  nơi xa xôi, người con hướng về  quê hương bên kia sông Đuống, nơi có người mẹ <br /> nghèo khổ:<br />  Bên kia sông Đuống<br /> <br /> Mẹ già nua còm cõi gánh hàng rong<br /> <br /> Dăm miếng cau khô<br /> <br /> Mấy lọ phẩm hồng<br /> <br /> Vài thếp giấy đầm hoen sương sớm<br /> <br /> Đó là hình ảnh,về người mẹ tảo tần, vất vả, đúng là người mẹ quê Việt Nam ngày xưa.  <br /> Chỉ có 4 câu thơ nhưng hình ảnh mẹ lại rất gợi nhờ hàng loạt hình dung từ: già nua, còm  <br /> cõi, hàng rong, cau khô, hoen sương sớm. Không nói rõ nhưng người đọc vẫn biết sự lam <br /> lũ của mẹ. Đặc biệt, câu thơ Vài thiếp giấy đầm hoen sương sớm thể hiện sự đồng cảm  <br /> sâu sắc của người con đối với nỗi cực nhọc của mẹ. Bao nhiêu sương sớm làm hoen  <br /> những thiếp giấy là bấy nhiêu sương gió thấm đẫm vào người mẹ, Những từ  chỉ  số <br /> lượng: đám, mấy, vài càng cho thấy gánh hàng ít  ỏi và sự vất vả  kiếm sống của bà mẹ <br /> quê.<br /> <br /> Cái vốn liếng ít ỏi ấy dù đủ để đau lòng người rồi, nhưng dẫu sao đó cũng là những ngày  <br /> thanh bình. Đỉnh điểm của hoàn cảnh là khi lũ giặc tàn bạo xuất hiện:<br /> <br /> Chợt lũ quỷ mắt xanh trừng trợn<br /> <br /> Khua giày đinh đạp gãy quán gầy teo<br /> <br /> Xì xồ cướp bóc<br /> <br /> Tan phiên chợ nghèo<br /> <br /> Từ  chợt diễn tả  là sự  đột ngột, bất ngờ. Quân giặc đến thật bất ngờ, nhanh chóng gây  <br /> nỗi hốt hoảng cho người dân nghèo. Câu thơ  đồng thời diễn tả  sự thảng thốt của chính <br /> tác giả.<br /> <br /> Kẻ thù không được tả nhiều, chỉ với 3 chi tiết, nhưng đã lột tả được bản chất tàn ác của  <br /> chúng: mắt xanh trừng trợn, giày đinh đạp gãy quán, xì xồ  cướp bóc. Nhà thơ  gọi giặc <br /> Pháp theo cách dân gian, của người dân quê: lũ quỷ. Chúng không phải là con người nữa.  <br /> Giặc đến đồng nghĩa với sự chết chóc, ảm đạm:<br /> <br /> Lá đa lác đác trước lều<br /> <br /> Vài ba vết máu loang chiều mùa đông<br /> <br /> Câu thơ  chuyển sang thể lục bát như  để  diễn tả  nỗi đau xót xa đến nghẹn ngào, không  <br /> cùng của tác giả. Đôi mắt nhà thơ như  nương theo ánh nắng chiều trong nỗi nhớ về quê  <br /> hương xa xăm. Cảnh  ở đây vẫn là bức tranh làng quê quen thuộc với cây đa, quán nước, <br /> những vắng lặng, buồn thảm. Trước mắt là cảnh tượng tan hoang khi giặc đến. Sự vắng  <br /> lặng đến kinh hoàng bởi người ta cảm nhận được từng chiếc lá đa đang bay lác đác dưới <br /> ánh nắng chiều. Trên cái nền ấy là những vết máu loang trông ghê sợ. Còn đâu con sông  <br /> Đuông lấp lánh trôi đi còn đâu bờ  cát trắng phẳng lì, cùng những hội hè đình đám tưng <br /> bừng rộn rã?<br /> <br /> Nếu như   ở  các câu thơ  trên, nhà thơ  đã sử  dụng nhiều hình dung từ  và những từ  chỉ  số <br /> lượng để  diễn tả  nỗi nghèo khó của bà mẹ  quê, thì  ở  đây cũng với những loại từ   ấy  <br /> nhưng hàm ý khác hẳn, nhất là khi chúng được đặt trong thế  đối lập. Chẳng hạn: Khua <br /> giày đinh đạp gãy quán gầy teo là sự  đối lập một đằng là sức mạnh cường bạo với sự <br /> yếu đuối, không có gì chống đỡ. Hoặc Xì xồ  cướp hóc diễn tả hành động ngang ngược, <br /> trái với lẽ thường. Thông thường, vài ba không phải là nhiều nhưng vài ha vết máu hiện <br /> lên trên cảnh hoang tàn của phiên chợ nghèo đang vắng lặng thì có sức ám ảnh tâm trí con <br /> người rất lớn.<br /> <br /> Trên cái nền của cảnh chợ chiều tưởng như hoang vắng, không còn ai là hình ảnh người <br /> mẹ yếu ớt và cô đơn:<br /> <br /> Chưa bán được một đồng<br /> <br /> Mẹ già lại quẩy gánh hàng rong<br />  Bước cao thấp bên bờ tre hun hút<br /> <br /> Có con cò trắng bay vùn vụt<br /> <br /> Lướt ngang dòng sông Đuống về đâu<br /> <br /> Mẹ ta lòng đói dạ sầu<br /> <br /> Đường trơn mưa lạnh mái đầu bạc phơ<br /> <br /> Đây là những câu thơ giàu chất tạo hình của cả đoạn, gây ấn tượng cho người đọc.<br /> <br /> Đầu tiên là hình ảnh bà mẹ già nua quẩy gánh trở về khi chưa bán được một đồng. Xung <br /> quanh mẹ không có ai mà con đường như mỗi lúc một dài thêm:  Bước cao thấp bên bờ tre  <br /> hun hút.<br /> <br /> Bỗng nhiên xuất hiện hình ảnh con cò:<br /> <br /> Có con cò trắng bay vùn vụt<br /> <br /> Lướt ngang dòng sông Đuống về đâu<br /> <br /> Nhưng đây lại là hình  ảnh con cò lạ  lùng nhất xưa nay. Đó không là con cò trắng quen <br /> thuộc biểu tượng về người phụ nữ Việt Nam tảo tần, khuya sớm:<br /> <br /> Con cò đi đón cơn mưa,<br /> <br /> Tối tăm mù mịt ai đưa cò về?<br /> <br /> Con cò lặn lội bờ sông<br /> <br /> Gánh gạo nuôi chồng tiếng khóc nỉ non<br /> <br /> Đó càng không phải con cò thanh thoát, nhẹ nhàng, thong thả trong cảnh yên bình:<br /> <br /> Con cò bay lả bay la<br /> <br /> Bay từ cửa phủ, bay ra cánh đồng<br /> Lần đầu tiên con cò đi vào văn chương với dáng vẻ hoảng hốt, sợ hãi:<br /> <br /> Có con cò trắng bay vùn vụt<br /> <br /> Lướt ngang dòng sông Đuống về đâu<br /> <br /> Đến con cò bé nhỏ kia cũng là nạn nhân của quân giặc. Những bãi mía nương dâu có ngô  <br /> khoai biêng biếc giờ không còn là đất sông của nó nữa. Hình ảnh con cò bay vùn vụt càng  <br /> khắc sâu nỗi cô đơn, lẻ loi của người mẹ quê:<br /> <br /> Mẹ ta lòng đói rách dạ sầu<br /> <br /> Đường trơn mưa lạnh mái đầu bạc phơ<br /> <br /> Nỗi khổ vật chât (lòng đói) đi liền với là nỗi khổ tinh thần (dạ sầu). Nhịp thơ lục bát 2/2  <br /> gợi gánh nặng chất chồng lên vai mẹ. Buổi chiều  ảm đạm đọng mãi hình  ảnh mái đầu  <br /> bạc phơ của người mẹ già. Câu thơ chỉ tả mà cảm xúc lại nghẹn ngào, đau đớn.<br /> <br /> Những câu thơ trên với hình ảnh trung tâm là người mẹ, được đặt trong bối cảnh bên kia  <br /> sông Đuống, lại trải dài trong một ngày không yên tĩnh. Đó là thời gian của chiến tranh. Vì  <br /> thế, một ngày nhưng cũng là một đời, đời người trong chiến tranh. Lẽ thường, khi chiến <br /> tranh xảy ra, em thơ và người mẹ là những người đáng thương nhất. Hình ảnh người mẹ <br /> vừa thể  hiện một mặt đáng nói nhất của chiến tranh, vừa chất chứa biết bao tình cảm <br /> của người viết.<br /> <br /> Hình  ảnh bà mẹ trong đoạn thơ  trên có thể  là người mẹ  ruột của tác giả, nhưng cũng là <br /> hình  ảnh của biết bao bà mẹ  trong chiến tranh. Khái quát hơn, đấy còn là hình  ảnh đất <br /> nước Việt Nam trong thời kỳ  cháy bỏng đau thương và căm hờn. Bởi vậy, đến những  <br /> dòng thơ ấy gây xúc động sâu sắc cho người đọc.<br />