Phân tích vẻ đẹp của bài thơ Bài ca ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ

Đề bài: Phân tích Vẻ đẹp của bài thơ Bài ca ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ<br /> <br /> Nguyễn Công Trứ  (1778­1858) biệt hiệu là Hi Văn, một danh tướng triều Nguyễn, <br /> văn võ toàn tài. về  sự  nghiệp văn chương, ông để  lại khoảng 150 bài thơ, câu đối, bài <br /> "Hàn nho phong vị phú" là một kiệt tác. Với những bài thơ  hát nói, Nguyễn Công Trứ  có  <br /> giọng điệu mạnh mẽ, hào hùng: "Chí nam nhi", "Chí khí anh hùng", "Nợ  tang bồng"...  <br /> trong đó, độc đáo nhất là "Bài ca ngất ngưởng".<br /> <br /> Vẻ đẹp của "Bài ca ngất ngưởng" thật đặc sắc và rất thú vị. Đó là vẻ  đẹp của một  <br /> nhà nho giàu cá tính, dám đem tài năng thi thố  với đời, dám hành động cho thoả  chí nam  <br /> nhi, đồng thời cũng dám hành lạc biểu lộ bản ngã của một khách tài tử.<br /> <br /> Vẻ đẹp của "Bài ca ngất ngưởng" còn là chất thơ, chất nhạc in đậm dấu ấn của một  <br /> tao nhân mặc khách, một tài tử mang cốt cách anh hùng.<br /> <br /> Thơ trung đại vốn phi ngã, nhưng "Bài ca ngất ngưởng" đã thể  hiện cái tôi một cách  <br /> đàng hoàng với tất cả niềm tự hào hiếm thấy.<br /> <br /> Một cách xưng danh thật hào hùng. Trong xã hội phong kiến đã mấy ai dám nói như <br /> Nguyễn Công Trứ?<br /> <br /> "Vũ trụ nội mạc phi phận sự,<br /> <br /> Ông Hi Vân tài bộ đã vào lồng."<br /> <br /> Kẻ nam nhi dám đem "tài bộ " ra thi thố với thiên hạ, làm tròn trách nhiệm với đời.<br /> <br /> Phải ngất ngưởng, phải sống khác người, vì đã có công danh, về cử nghiệp đã đỗ thủ <br /> khoa. Về  binh nghiệp đã làm Tham tán. về  hoạn lộ  đã làm Tổng đốc Đông. Có tài thao <br /> lược mới có thể ngất ngưởng, mới dám sống ngất ngưởng:<br /> <br /> "Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,<br /> <br /> Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng".<br />  Có thể hiểu ngất ngưởng vì hơn đời, hơn người, do có "tài bộ".<br /> <br /> Con đường công danh như được trải dài và mở rộng. Ông Hi Văn đang sống lại những <br /> tháng ngày oanh liệt:<br /> <br /> "Lúc bình Tây cờ đại tướng,<br /> <br /> Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên".<br /> <br /> Chữ "khi" được điệp lại bốn lần, đan xen với chữ "lúc", đã nêu bật tính thời gian và <br /> con đường công danh của một kẻ  sĩ anh hùng được mở  ra với bao tự  hào, kiêu hãnh.  <br /> Giọng thơ mạnh mẽ hào hùng thể hiện cốt cách của một đấng nam nhi tài ba lỗi lạc. Con  <br /> người ấy đã sống đẹp hơn bao giờ hết:<br /> <br /> "Đã mang tiếng ở trong trời đất,<br /> <br /> Phải có danh gì với núi sông".<br /> <br /> (Nợ tang bồng)<br /> <br /> Bức chân dung tự  hoạ  của ông Hi Văn là một trong những vẻ  đẹp của "Bài ca ngất <br /> ngưởng" mà ta cảm nhận được.<br /> <br /> Giữa triều đình, ông Hi Văn đã sống hết mình, đem tài bộ  ra thi thố  với thiên hạ  "đã <br /> nên tay ngất ngưởng". Lúc trả áo mũ về  trí sĩ, ông Hi Văn lại chơi hết mình: "Đạc ngựa  <br /> bò vàng đeo ngất ngưởng". Chiếc mo cau đeo sau đuôi con bò cái như để  che miệng thế <br /> gian, như để giễu đời.<br /> <br /> Thật ung dung và thảnh thơi giữa chốn lâm tuyền. Như có một sự hoá thân kì lạ:<br /> <br /> "Kìa núi nọ phau phau mây trắng,<br /> <br /> Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi.<br /> <br /> Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì,<br />  Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng".<br /> <br /> Nhìn thấy "dạng từ bi" đó của ông Hi Văn, làm sao Bụt chẳng "nực cười" được?<br /> <br /> Mọi chuyện được mất, khen chê bỏ  hết ngoài tai, "ông ngất ngưởng" chính là một <br /> khách tài tử, rất thanh cao. Các điệp ngữ  (khi, không) làm cho nhịp thơ, điệu thơ, giọng <br /> thơ như nhún nhảy. Cũng là một nét đẹp của ông Hi Văn, cũng là một nét đẹp của "Bài ca  <br /> ngất ngưởng":<br /> <br /> "Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng,<br /> <br /> Không Phật, không Tiên, không vướng tục".<br /> <br /> Bức chân dung tự  hoạ  của "ông ngất ngưởng" đã hoàn chỉnh, vừa bề  thế, vừa trang  <br /> trọng. Sự  thuỷ  chung về  "nghĩa vua tôi" là cái thần của bức chân dung tự  hoạ   ấy. Sao <br /> không tự hào được?<br /> <br /> "Chẳng Trái, Nhạc cũng phường Hàn, Phú,<br /> <br /> Nghĩa vua tôi cho vẹn dạo sơ chung,<br /> <br /> Trong triều ai ngất ngưởng như ông!".<br /> <br /> Vẻ đẹp của "Bài ca ngất ngưởng" đâu chỉ có thế. Còn là vẻ đẹp văn chương, vẻ đẹp <br /> của một bài thơ  hát nói dôi khổ  (hai khổ  thơ). Ngôn từ  thật biến hoá: khi là "tay ngất <br /> ngưởng" rồi lại "đeo ngất ngưởng lúc trở thành "ông ngất ngưởng" rồi còn cất tiếng hỏi:  <br /> ’Trong triều ai ngất ngưởng như ông!".<br /> <br /> Câu thơ  co duỗi biến hoá: sáu chữ, bảy chữ, tám chữ; sử  dụng điệp ngữ  thần tình, <br /> giọng  thơ   du  dương,   trầm   bổng.   Chất  nhạc   cũng   làm   nên  vẻ   đẹp  của   "Bài   ca   ngất  <br /> ngưởng".<br /> <br /> Nguyễn Công Trứ  đã làm Dinh điền sứ  tổ  chức di dân lấn biển, lập nên hai huyện  <br /> Kim Sơn (Ninh Bình), Tiền Hải (Thái Bình) đến nay vẫn được nhân dân hai miền quê ấy  <br /> thờ cúng, đội ơn sâu.<br />  Nguyễn Công Trứ  đã trải qua nhiều thăng trầm trên con đường hoạn lộ, nhưng lúc <br /> nào ông cũng thể  hiện một bản lĩnh đáng trọng và tự  hào: "Lúc làm đại tướng, ta không  <br /> thấy thế làm vinh; lúc làm lính thú, ta cũng không lấy thế làm nhục".<br /> <br /> Nói về vẻ đẹp của "Bài ca ngất ngưởng" là nói về vẻ đẹp của chí anh hùng, chí nam  <br /> nhi là nói về vẻ đẹp ung dung thanh cao của một tao nhân mặc khách đã để lại nhiều bài  <br /> thơ hát nói nổi tiếng.<br /> <br /> Ngất ngưởng sao mà đẹp vậy!<br />