56<br />
<br />
NGON NGtr & Bin S 6 N G<br />
<br />
s i 2 (244)-2016<br />
<br />
PHAT NGON - BIEN THE CU PHAP CUA CAU<br />
UTTERANCE - SYNTACTIC VARIANTS OF SENTENCE<br />
D I T O N G X U A N QUANG<br />
<br />
(ThS-NCS; Dai hpc K H X H & NV, D H Q G Hk N$i)<br />
Abstract: This article interests m the close relation between Sentence and Utterance. We<br />
discussed the utterance, that difference sentence as Langue is the opposite of Parole, by the<br />
analysis of the content of concept - syntactic variant. And the utterance is mvestigated by<br />
semiotics with three aspects: syntactics - semantics - pragmatics. The most important aim of<br />
this researeh is to discover the foundation of utterance (reality) by sentence (abstract).<br />
Key words: Sentence, Utterance, Syntactic variant.<br />
1. Dan nhap<br />
Trong tieng Latin e6 mft tuySn ngfin: "Nihil<br />
est in lingua, quod non fiierit in oratione",<br />
nghTa 1^: "Khdng cd mpt cdi gi trong ngdn ngO"<br />
md lgi khdng cd trong cdu ruii"" [din theo Cao<br />
Xuan H90 2005: 26] nhSm khang djnh vi hi d§c<br />
bift ciia cau noi trong nghien cuu ngon ngiJ.<br />
Myc dich cua mpi cSu n6i Ii de truyen tdi<br />
nhOng th5ng difp. Thong difp ay la nhOng<br />
nhSn dinh, nhimg danh gid cfta ngircri noi ve<br />
nhihig sir tinh cua th^ gidi khdch quan. Tuy<br />
nhien do nhung hoan canh giao tiep khac nhau<br />
mk nhQng nfi dung thflng difp dugc t6 chiic<br />
khdc nhau theo dfing nhu cau giao tilp cy the.<br />
Sdn pham ciia qud trinh th ehijcc that^ nhflng<br />
t^n t^i cy thi trong hifn thyc ndi ndng ay Id<br />
Phdt ngon, hay theo mft s6 quan nifm dinh<br />
danh Id Cau. DT nhien, sy t6n tgi ciia khdi nifm<br />
Phdt ngon ben cgnh khdi nifm bdy lau d u ^<br />
tmyen th6ng chdp nhjui sii dyng - Cau hdn chdc<br />
c6 nhihig li do. V§y m6i quan hf giOa Cdu vd<br />
Phdt ngfln la gi? 6 bdi viet ndy, chiing toi sS<br />
trlnh bdy nhimg kiln gidi de ldm ro hon sy khdc<br />
bift cung nhu m6i lien hf bin eh§t gifla hai d6i<br />
tugng nghien eiju co bdn nay. Hay hien ngon<br />
hon, nhifm vy ciia bdi viet Id dinh vj khdi nifm<br />
Phdt n ^ n trong he thong ngon ngii hgc dya<br />
tren co so phdn bift ciia F. de Saussure doi vdi<br />
don vj ngfln ngfl- truu tugng vd cdc biin thi \in<br />
ndi ciia n6 trong ddi song thyc tai.<br />
2. Blln the or cap df C3u<br />
Ke tilp nghien ciiu ve biin thi khdi phdt tir<br />
dia hgt Ngif dm - am vi hgc ciia N. Tmbetzkoy<br />
va R. Jakobson, nhflng y nifm dau tien vl bien<br />
<br />
the 6 cap do cau ciing dugc mgt thanh vien cua<br />
tnidng phdi Praha Id F. DaneS dua ra nam 1964<br />
trong bdi viet tong kit vh ba binh difn ng|ii€n<br />
cihi cii phdp "A three-level approach to syntex"<br />
(sau ndy dugc tdp hgp trong vyng tgp Travaux<br />
Linguistique de Prague 1966). Theo flng, khSi<br />
nifm ndy nhdm xdc dinh nhung biin dli ciia<br />
mft miu cdu chuin d l tgo n€n nhihig bien tiie<br />
ciia chiing tren co s6 phan tich binh dien to<br />
chOc phdt ngdn. Sau d6 cdc trudng phu C^<br />
tnic, Tgo sinh va Cht>c ndng diu co nhihig (pm<br />
tam khdc nhau tdi hifn tugng ngon ng& nay. Tir<br />
diem nhin Chiie ndng lugn, K. Lambercht dd c6<br />
nhihig kiln giai sau sdc vl bien the d cap d§:<br />
cdu, md rfng nhihig ^ tudng ban dau ciia<br />
Dane§. Ong diing thugt ngfl' "Allosentence" vdi<br />
n^Ta "Id cdc biiu hiin bi mdt cda mpt m?iih<br />
de tuong duong nhau vi ngie nghm nhieng khdc<br />
nhau vi mat hinh thiec vd dung ftpc"<br />
[Lambrecht 1994: 39]. Nhieu nhd ng&hpc danh<br />
gid Lambrecht la ngudi k l tyc cong vifc bj b6<br />
dd ciia DaneS nhu Joybrato Mukheqee (2001),<br />
Thomas Hoffinann & CJraeme Trousdale<br />
(2013), nhung chung tfli cho i ^ g Lambrecht c6<br />
vai trfl quan trgng trong vifc dinh Wnh cung<br />
nhu phdt trien khdi nifm biin the d cap dp cau.<br />
Lambercht nhdn manh nhihig tdc dfng tryc tilp<br />
cua cau true thong tin d6i vdi biin the d cap d§<br />
cdu: "Su khdc nhau trong cdu trdc thdng tin<br />
cUa cdu ludn duprc hiiu nhu Id s^ tuang phdn<br />
giiea cdc biin thi..." [Lambrecht 1994: 10] hay<br />
"Trong khi cdu true hinh thdi cu phdp va ngon<br />
diiu cda cdc cdu riing ri cd thi duprc phdn tich<br />
md khdng cdn viin din cdc phgm trii cdu trk<br />
<br />
S62(244)-2016<br />
<br />
N G 6 N NGf & B(n<br />
<br />
thdng tin. thi chi cd cdu trdc thdng tin mdi cd<br />
thi gidi thich duprc s{e khdc nhau giSa cdc biin<br />
thi cda cdu.'" [Lambrecht 1994:124]. Xuat phdt<br />
tur nhung nghien ciiu v l ciu true thflng tin, flng<br />
djnh hinh co chl tgo l|p bien thi nhu Id sy hifn<br />
thye h6a mgt mfnh de trim tugng tiem an trong<br />
tdm tri ciia con ngudi. Ong quan nifm: "...cdc<br />
biin thi cd phdp thezy the diin dgt mpt m$nh di<br />
nhdt dinh tdn tgi tiim tdng..." [Lambrecht<br />
1994: 10]. Day la sy noi dai rdt hf thong d cap<br />
df cau md Lambrecht dd ke thiia tii tmyIn<br />
tiling xdc dinh biin the am vj, biin the hinh<br />
thai. Vd d ^ bift, ong cung xdc l|p nfi hdm ciia<br />
bien the eii phdp thong qua mft nhgn dinh<br />
mang gid tri thao tdc l u ^ ve cau tnic thong tin:<br />
"Phdn tich cdu true thdng tin Id tgp trun^ vdo<br />
vi^c so sdnh cdc cdp cdu tuang duang ve ngie<br />
nghia nhung khdc nhau vi hinh thuc vd d\ing<br />
hpc." [Lambrecht 1994: 10]. Tir day, bien the d<br />
cdp dp cau - Allosentence dugc chdp n h ^ nhu<br />
la mft khdi nifm hodn chinh trong nghien cihi<br />
Ngfln ng& hpc.<br />
d Vift Nam cung dd c6 mft s6 chii y doi vdi<br />
hifn tugng cde cdu/ phdt ngfln tuong duong ve<br />
ngfl nghTa nhung khdc nhau ve hinh thiic. Cdc<br />
nhd Vift ngfl- hgc nhu Hodng Trpng Philn<br />
(1980), Ddi Xuan Ninh (1981), Nguyin HOu<br />
Chucmg (1999), v.v. ggi chung hifn tugng ndy<br />
id cau d6ng nghTa. Tuy nhifin, thiit nghT, khdi<br />
fiifm Cdu dong nghTa cdn dugc phdn tich ngi<br />
ham r5 rang trude khi d6ng nhdt vdi khdi nifm<br />
Allosentence cua nin ngfl- hgc thi gidi. Xin<br />
quan sdt vEdy sau:<br />
(1) a. Con di ngU dil<br />
b. Di ngu!<br />
c. Di ngu di. conl<br />
d. Con khdng di ngii al<br />
e. Cd di ngU khdng thi bdol<br />
Theo quan nifm ve cau d6ng nghTa ciia Vift<br />
ngii hpc, vi du (1) la nh&ng phdt ngfln cfl cung<br />
mflt nfi dung ngfl- nghTa ySu cau dira con ciia<br />
chii ngfln di ngu vdi la dugc xem nhu mgt phat<br />
ngfln chuan. Song hlnh thirc the hifn cfl thi<br />
dugc phdn thdnh hai nhflm. Nhflm 1 bao g&m<br />
lb vd le, Id nhiing phdt ngfln md hlnh thiic bieu<br />
hifn cfln bdo luu tuong doi todn v?n cau tnic cfi<br />
phdp cung nhu s\r hifn difn cfia cdc thanh th tfivyng so vdi phdt ngon chuan la. Clfln nhflm Id<br />
vd le Id nhflng phdt ngfln khdc hodn toan vl<br />
<br />
S6NG<br />
<br />
57<br />
<br />
hinh thuc, chi co si^ tuong dong ve binh difn<br />
ngii nghTa voi la. V^y bien the eu phap la hifn<br />
tugng dugc the hifn d nhom 1, d nhom 2 hay Id<br />
d ca hai nhflm? Doi vdi nhung nghien curu vl<br />
bien the d cdp dg cau, F. DaneS va K.<br />
Lambrecht deu ehi d l cgp mcr hS "khdc bift ve<br />
hinh thiic" nhung cac vi dy cua hg phdn nao the<br />
hifn quan dilm v l biin the. Biin the phdi la<br />
nhiing phat ngfln co thanh to tii v\mg eo bdn<br />
giong nhau. 6 bdi vilt ng^n ciia mhih, Danes<br />
dua ra mpt vi du ve bien the d edp dp cau Irong<br />
tieng Tif p:<br />
(2) a. Stcay ucitel - pise - u stolu - dopis synovi. (Ngudi gido vien gid - viet - tren bdn biJrc thu - eon trai/ Tren ban, ngudi gido vien<br />
gia vilt thu cho con trai)<br />
b. Ustolupise dopis story ucitel synovi,<br />
( Tren bdn - vilt - birc thu - ngudi gido vien<br />
gia - con trai )<br />
c. U stolu plSe dopis synovi stary ucitel.<br />
(Tren ban - viet - biic thu - con trai - ngudi giao<br />
vien gia)<br />
Con Lambrecht thi phdn tfch rat nhieu vi dy<br />
nhu:<br />
(3) a. Here comes the cat (Dang den day,<br />
mft con meo).<br />
b. Here the cat comes.( Mgt con mdo dang<br />
din day).<br />
Thgm chi cd nhung cap cdu cfl bilu hifn<br />
hinh thiic tCr vyng hodn toan giong nhau vdi<br />
nhung khac bift ton tgi d ngfl- dieu van dugc<br />
Lambrecht chap nhdn la "khdc bift ve hinh<br />
thiic":<br />
(4) a. SHE is my friend. (Who is your<br />
friend?) ( CO A Y Id ban toi. (Ai Id ban cfia<br />
anh?)<br />
b. She is my FRIEND. (Who is she?) (Co ay<br />
la BAN toi. (Cfl dy la ai?)<br />
RS rang, biin thi cfia cau nfin dugc hieu la<br />
nhihig dang thirc ton tgi efl thanh to tfi- vyng ve<br />
CO bdn giong nhau, nhu nhflng gi ngfl' hpc thi<br />
gidi ngam dinh. Vdy thi nhom 1 vdi lb vd le d<br />
vi dy (1) mdi Id bien the cfia cau. Khdi nifm<br />
"tuong duong ve ng& nghTa nhung khde nhau<br />
ve hinh thiic va dyng hpc" cua Lambrecht, nlu<br />
khflng dugc cy thi hoa, se lien tilp gay ra<br />
nhung nhdm ldn ti-ong qua trinh xac lgp bien the<br />
<br />
58<br />
<br />
NGON NGU & B O l s y m i<br />
<br />
cua cau. Bdi dinh nghia ndy hodn todn co the<br />
dugc hilu nhu quan nifm ve cdu dong nghTa<br />
trong Vift ngii hgc. Tuy nhien, nlu khflng dira<br />
vdo vgt chdt hifn difn cy thi la cdc thdnh to tii<br />
vyng thi rdt khfl dl xac dinh mflt thyc the tinh<br />
thdn trOru tugng nhu nghTa. Lam sao de biet<br />
dugc hai cdu/ phdt ngfln la tuong dflng vfi nghTa<br />
nlu khong co co sd tuong can toi thilu d mdt<br />
hinh thiic. Ddu rdng tinh than tdc dgng lam thay<br />
doi vdt chat, song vat chat vin Id co sd de tmh<br />
than khdi sinh.<br />
3. M6i quan hf Ket hge - NghTa hpc Dyng hgc trong mgt chinh the CSu<br />
Trone khoa hgc nghien ciiu ve cdc ki hifu,<br />
nguoi dau tien nhdc tdi ba bhih difn Kit hgc,<br />
NghTa hgc, Dyng hpc Id Charles Sanders Peirce<br />
nhung cflng lao dinh hinh vai tro cfia ba binh<br />
difn trong phdn tich ki hifu cflng nhu dua ngfln<br />
ngii vdo tam diem cfia phdn ti'ch do lgi thufc ve<br />
Charles W. Morris. Tir tieu ludn 59 trang nam<br />
1938 Foundations of tiie Theory of Signs (Thiit<br />
lgp ll thuyet ve ki hifu) cho tdi tgp chuyen<br />
Idiao do sf Writmgs on the General Theory of<br />
Signs (Nhiing bdi vilt li lu|n dgi cuong ve ki<br />
hifu) nam 1971, Morris dd nhdt qudn xdc djnh<br />
mgt mfl hinh tam phan dl nghiSn cfiu kf hifu<br />
tren nen chung cfia ngdnh ki hifu hpc<br />
(Semiotics). Mfl hinh ay vdi ba binh dien Ket<br />
hpc, NghTa hpc, Dyng hpc nhu ba goc dp soi<br />
chiiu mft ki hifu. Ngfln ngft dugc Saussure<br />
chiing minh la mfit hf th6ng ki hifu. Boi vay,<br />
nhihig thdnh tim trong nghien ciiu ki hifu hpc<br />
dugc cdc nha ngfln ngii hgc, dac bift la trudng<br />
phdi chiic nang lugn, tiep noi ap dyng trift de<br />
trong nhiing n ^ i e n ciiu ciia minh. Vd cdu, vdi<br />
tu cdch mpt don vj co to chiic hodn chinh,<br />
nhdm trayin tai mft nfli dung trgn V9n dl ddm<br />
bdo vai trfl giao tiep. Id mft bilu thiJK; ngon<br />
ngfl', hem bat Id bilu thiic ndo hit, can/ phdi<br />
dugc mo hinh ba binh difn ciia ki hifu hpc<br />
xem xet. Du rdng da co rdt nhilu cong trinh<br />
nghiSn ciiu cfi phdp hpc, dua li lugn ki hifu<br />
hpc dl phan tich cau nhung moi quan hf cfia ba<br />
binh difn dy trong mft chfi till - Cau, vln can<br />
thSm nhflng thdo lugn.<br />
Ket hgc (Syntactics) dugc Morris quan nifm<br />
Id sy lien hf giiia ki hifu vdi nhiing ki hifu<br />
<br />
So Z (Z44)-ZUI6<br />
<br />
1!<br />
<br />
khde. Trong nghiSn eiiu mgt ki hifu bat ky,<br />
bhih difn kit hpc tgp trung lam rS m6i quan h^<br />
hlnh thiic giiia cac ki hifu trong cdu trfic. d<br />
phgm vi don vi edu, kit hgc thi hifn d rdt nhi^u<br />
khuynh hudng khdc nhau vdi nhirng giai phap<br />
mieu ta da dgng vl t6 chirc cdu tao cua cau<br />
cung nhu nhflng kiln giai phong phu phan tfch<br />
cau nhu mpt cdu trfic cua nhiing thdnh phSn<br />
bilu dgt cy thi. Con vdi binh difn Nghia hijc<br />
(Semantics), Morris xdc dinh moi quan hf r^g<br />
bufc giiia kf hifu va nhiing doi tugng ngodi Id<br />
hifu. tfng dyng bhih difn nghTa hgc trong<br />
nghien c&u cau, cde nhd ngfln ngii hpc quM<br />
tam den nhthig ngi dung cfia thi gidi thirc 1?i<br />
(cfl the hiiu hinh hogc vo hinh) dugc con ngu&i<br />
phdn anh trong cdu. Va cuoi cimg, theo Moms,<br />
binh difn Dyng hgc (Pragmatics) quan tdm t^<br />
sgi day liSn kit giiia ki hifu vdi con nguM.<br />
Binh difn ndy nghien cfin su tdc dflng cua<br />
ngudi dung vd cdu, vdi tu each Id mft ki hi^u<br />
cfia hf thong ngon ngii trong ngfl- canh giao tiep<br />
cy till. Noi each khdc, dyng hgc trong nghien<br />
Cliu ngfln ngii kham pha each ngfln ngu' dupc<br />
con ngudi s i dyng hudng tdi nhiing myc dich<br />
cy till trong hifn thyc.<br />
Tuy nhien, tu trudc tdi nay, cdc nghiSn ciru<br />
ngfln ngii hgc chfi ylu xem xSt ki hifu ngon<br />
ngft tii ba goc nhin bift ldp. Dudng nhu moi<br />
binh difn tu hoach dinh cho minh nhifm vu<br />
cung cdp trgn v?n nhiing dgc trung co bdn cua<br />
ki hifu trSn timg phuong difn: cau tnic hinh<br />
thiic cua kit hpc, nfli dung y nghia cfia nghia<br />
hpc va gia tri trong sii dyng cua dyng hgc.<br />
Song nhiing d$c tnmg ca ban ay, chi rdi r^,<br />
tiing phan ma ft cfl su lien kit tdc dgng qua l?i<br />
lah nhau. Xudt phat tir nhiing phan tich md Do<br />
Hihi Chdu (1993) trinh bdy ve si; tiiong hgp<br />
(integarting, integrant) efia ngii dyng bao triini<br />
vd chi phoi ngii phap va ngft nghia, vfli ca sit<br />
cho rdng mSi ki hifu la mft chinh till toan v?n,<br />
chfing tfli xem xet don vi ngfln ngft Cdu bSng<br />
dudng hudng tiep can ba binh difn nghiSn cfiu<br />
ki hifu nhu sy tong hfla trong mft nhdt thi. C§u<br />
hfli dat ra la: Kit hge, NghTa hge vd Dyng hgc<br />
cfl nhung m6i quan hf nhu the nao trong cung<br />
mgt don vi Cau? hay Cau dugc hhih thdnh nhir<br />
<br />
So2(244Vj016<br />
<br />
NG6N NGC* & Ddi S6NG<br />
<br />
the nao qua nhflng moi quan hf tdc dfng cfia ba<br />
binh difn trSn?<br />
Ngfln ngft la mgt sdn phdm tiiufc ve loai<br />
i^udi vdi hai chfitc nang quan trgng: cflng cu<br />
cua tu duy vd phuong tifn cua giao tilp. Do do,<br />
nhifm vy toi tiiugng, Ie ton tgi duy nhdt eua hf<br />
fliong ki hifu ndy la Bilu dat ^ nghTa nhu B.<br />
Whorf da kit ludn: "thuc chdt ciia ngdn ngir<br />
hpc chinh la tim hiiu nghia" [din theo Hodng<br />
Phe 2003: 90]. "Tinh cd npi dung hay tinh cd<br />
nghTa (semanticity), ndi chung thudng du^c<br />
xem Id mdt trong nhiing ddc tnmg diing di dinh<br />
nghia ngdn ngi?' [Lyons 1995 - Nguyen Vdn<br />
Hifp dich: 30]. Binh difn NghTa hgc sS Id dilm<br />
khdi phdt cfia tdt ed mgi qud trinh kien ldp eau.<br />
De chi tilt hfla, cdc nha ngft hgc bdy lau nay da<br />
sfi dyng khdi nifm nghia mieu td, hay nghTa<br />
bilu hifn, nghTa kinh nghifm, nghTa sy tinh,<br />
thgm chi td ngfln lifu nhu Ch. Bally. NghTa<br />
miSu td dugc hilu Id su phdn dnh chan thye ngi<br />
dung mpt sy tinh cua thi gidi khdch quan. Nfl<br />
gan gfli vdi quan nifm ve dilu kifn chdn trj cfia<br />
ngft nghTa hlnh thiie vd eung dugc Stephen C.<br />
Levinson (1983) chia se trong no lye phdn bift<br />
ngft nghTa vd ngft dyng. Tuy nhien, nghia<br />
khflng thi t6n tgi hu vo, nh5m the hifn nhihig<br />
dac trung cfia syr tinh, rdt edn efl hinh thiic de<br />
nghTa nuong tya. Vi IS dy, Kit hgc Id hinh thftc<br />
bieu hifn cfia nfi dung nghTa hgc. J. Lyons<br />
nhgn djnh: "...mdc du phdn ldn cdu trdc ngie<br />
phdp cua ngdn ngfe tu nhiin Id vo dodn. chung<br />
vdn mang tinh phdng hinh" [Lyons 1995 Nguyin VSn Hifp djch: 31] voi nh$n thiic vl<br />
phong hlnh Id: "su tuang ddng giiea hinh thiec<br />
cda tin hiiu vd n0i dung md nd biiu thr [Lyons<br />
1995 - Nguyin Vdn Hifp dich: 31]. Mfl hlnh vi<br />
tft Id trung tdm va cdc tham the bj chi phoi xung<br />
quanh no cfia nghTa hgc dugc chiiu thdnh cdu<br />
trfic hinh thiJK;. Cau trfic ket hgc ndy cflng dimg<br />
nhihig thugt ngft dd dugc ngfl' phdp eo dien djnh<br />
hinh thdnh quen thugc nhung mang mft nfi<br />
ham gid trj khdc. N I U ngft phdp tmyIn tiiong<br />
coi Chfi ngii - Vi ngft tuong ftng vdi chu thi (SSubject) vd vj dieu (P-Predicat) cfia mfnh dl<br />
logic thi xuat phdt tft mo hinh nghia hpc md eac<br />
tdc gid, khdi ddu tft L.Tesnidre cho tdi<br />
Ch.Fillmore, co gdng tdch ngfln ngft hgc ra khfli<br />
<br />
59<br />
<br />
nhthig dnh hudng trilt hgc ay. Vi Id "bflng<br />
hinh" phan chiiu tft nghia hge nSn kit hgc<br />
khuon minh vdo mflt cdu trfie co dinh Chu ngft<br />
- V] ngft - B 6 ngft (- Trgng ngft). Trong dfl, Vi<br />
ngft tuong img vdi vi tft trung tam, Chu ngft vd<br />
Bo ngft Id nhiing mfl phong cua diln to, con<br />
thdnh phan tfiy ^ chu to duge xac djnh Id Trgng<br />
ngft. Tuy nhien, cau trfic cfi phap cfia cdu dugc<br />
xem xet tft binh difn kit hpc nay vin chi Id<br />
dgng t6n tgi tiiiu tugng, dugc sdp xIp ti-ong tu<br />
tudng cfia mft cgng dong ngudi. De dua cau<br />
vao hoat dgng giao tilp can thiet phdi efl su<br />
tham gia cfia nhiing npi dung Ihufc vl Dyng<br />
hpc. Mft sy tinh diln ra tnrdc mdt con ngucri,<br />
vd hg ngay Idp tiic thau nhgn vdo nSo bf nhu<br />
mgt trdi nghifm cfia bdn thdn, 6e r^i mfl phflng<br />
Igi chinh sy tinh bdng ngfln tft. Song ndng lyc<br />
cfia moi cd nhan la khac nhau, vl v^y sy tii<br />
nhan cfia moi cd nhdn doi vdi sy tinh Id khdc<br />
nhau. D6ng thfli v(5i do la nhung nhgn dinh ve<br />
su tinh cfia hg ciing khac nhau kto theo vifc till<br />
hifn tinh thdi doi vdi m5i hiSn thyc khdch quan<br />
vo Cling da dang vd phong phfi. Ro rang, co<br />
nhieu trudng hgp cung mpt sy tinh hifn thyc<br />
nhung dugc khfic xa qua lang kinh n h ^ thftc ca<br />
nhan tgo nen nhiing khac bift, cfl thi Id chdc<br />
chdn, CO thi Id hodi nghi, v.v. tfiy theo miic df<br />
cam ket ve khd ndng chan thyc cfia sy tinh x^t<br />
vl mgt nhgn thftc hogc ciing cfl the Id dong<br />
thugn, do dy hay phdn khang, v.v. phy thufc<br />
vdo thai dg ddnh gid su tinh dugc nhdc tdi tren<br />
Igp trudng dao nghia. Nhdn to con ngudi da<br />
dinh vi tinh thdi nen thuge ve binh difn dyng<br />
hgc. Song nhflng bilu hifn cfia tinh thdi vin<br />
gdn chdt vdi nfi dung mfnh de cua nghTa hgc<br />
hudng tdi mfl hlnh edu trim tugng phdn dnh<br />
trpn v?n sy tinh cfia the gidi khdch quan bdng<br />
nhdn thftc chu quan cfia con ngudi. Nhdm thfic<br />
ddy qua trinh chuyin bien cdu tft nhflng ton tgi<br />
truu tugng thdnh nhflng hifn thyc nfli ndng,<br />
dyng hgc Id mft chuoi nhfing tdc dfng dam<br />
nhifm vai trfl cdu noi giiia ngudi sft dyng vdi<br />
ki hifu. Phgm vl nghien cftu cfia ngft dyng hpc<br />
rat da dgng vd phong phu, song hai nfi dung<br />
quan trgng dugc cdc nha ngft hgc chfi y trong<br />
nghien ciiu cu phdp Id myc di'ch phdt ngfln va<br />
cau trfic thflng tin. N I U myc dich phdt ngfln gdn<br />
<br />
NGON N G C & B(n<br />
<br />
60<br />
<br />
So 2 (244)-2016<br />
<br />
S6NG<br />
<br />
voi lyc ngon trung dugc J.L. Austin (1962), J. cdnh giao tilp chi la qud trinh hifn thyc hfla ciia<br />
Searle (1969) va cdc tdc gid sau ndy ban luan mft cdu, ma fing hg nhdn dinh cua J.Lyons:<br />
tiong khung Ii thuyet Hanh dflng ngfln tii "khdng cd hai phdt ngdn ndo khdc nhau vi tr^t<br />
(Speech Acts) tdp tinng phan tich nhu cau tu tie... lgi cd thi Id nhitng dgng thuc cM cw^g<br />
tuong tdc xa hfli dnh hudng tdi cau trim tugng mpt cdu" [Lyons 1995 - Nguyin Vdn Hi^<br />
(xdc dinh kilu cau) vd san phdm phdt ngfln hifn dich:172]. Tuy nhien, hg cung lufhig ly: 'WgftEj;<br />
tiiyc (trong chiiu kich cfia nhflng hanh dgng cA(i di trudc het, neu khongphdi hodn torn, la<br />
bdng Ifli) thi ngi dung tdc dflng nhieu b5i qud vdn de cua nghfa phdt ngdn" [Lyons 1995 trinh hifn thyc hfla cau tiftu tugng Id cdu tiftc Nguyin Vdn Hifp dich: 172] hay "...bin cgnh<br />
thflng tin. Vdi nhiem vy xde lap tiSu diem thong phdn nghia duprc coi la nghTa cua cdu (chu yiu<br />
bao, cau trfic cfl nguon g6c tft H thuylt phdn phdn nghta duprc xdc dinh thdng qua diiu kiin<br />
doan thuc tgi nay nhdn mgnh chfi dl cdn trayin chdn tri ciia cdu) thi nghlh chd di chU yiu lit,<br />
dgt cfia cau. Vi nhung yeu cdu giao tilp khac vdn di cua phdt ngdn, tiec la logi nghfa thu$c<br />
nhau, tiieo tiing ngft cdiJi giao tiep cy the, vifc phgm vi dung hpc..." [Nguyen Vdn Hifp 2008:<br />
lya chgn doi tugng idm tieu diem thflng bdo 195]. Cau chuyfn thupc ve binh difn r ^ I a hgc<br />
thfic day qua trinh tdi cdu tnic Igi mfl hinh tiiiu hay dyng hgc cfta thao tdc xdc dinh tiSu diem<br />
tugng ma kit hgc da sdp xep tft sy dnh xa ciia chu de can duge dya vdo bdn chat, gia trj chfic<br />
n'^a. hgc, dyng hpc de tgo thdnh nhiing biin nang md nfl bilu dgt chft khflng phai nhflng ti€n<br />
thi phdt ngon trong ddi sing ngfln ngfl- hiSn nghifm vl logi hinh. Vifc xdc dinh chu de cua<br />
tiiyc. Dl nhien, hifn nay trong nghien cftu ngon cau trong dfli s6ng giao tilp hifn thuc n£n<br />
ngft hpc, vin cfln nhftng tranh ludn vl nfi dung thugc vl phgm vi cfia dyng hpc bdi chu dl ldb$<br />
xdc djnh chu de cfia cau thufc binh difn nghTa phgn (thdnh phan ndg do cfia cau trfic) ngir6i<br />
hpc hay dyng hpc. Vi du nhu NguySn Vdn Hifp dfing muon nhdn manh trong mft phat ngon<br />
quan niem: '"'^nghia chii di cd the dupc coi la hifn thyc, hoan toan tuong ftng vdi moi quaa<br />
thupc vi nghta ciia edit' INguyln Vdn Hifp hf giu'a ngufli sft dyng vd ki hifu cfia cdch tilp<br />
2008: 195] bdi xudt phdt tii dac tiimg loai hinh cgn binh difn dyng hgc theo Ii ludn vl ki hifu<br />
ngfln ngft dcm Idp khflng bien hinh md ong hgc.<br />
khflng chap nhgn sy thay doi trgt ty tft do ngft<br />
Tom lai, cfl the hhih dung qud trinh tft Ific hinh thdnh mft cdu triiu tugng den khi vgn df ng de<br />
hifn fliuc thanh mgt phat ngfln cy thi, vdi tu cdch mft ki hifu la mpt chu§i nhiing hogt dflng tirong<br />
tdc de cai bien trong mil quan hf ba binh difn Kit hgc - NghTa hgc - Dyng hgc theo mfl hinh sau:<br />
<br />
f<br />
<br />
--____^^ PH.<br />
DVNG HQC<br />
Myc dfch phdt ngdn<br />
<br />
NGHiA H p c<br />
NOi dung<br />
sytlnh<br />
DVNG HQC<br />
Ttah thai<br />
<br />
y<br />
KET HQC<br />
cdu tnic<br />
Hinh thi'rc<br />
<br />
V<br />
k..<br />
<br />
/ /y ' I —DVNG HQC<br />
\<br />
<br />
C^u trdc thdng tin<br />
<br />
\l J<br />
)<br />
<br />