Phát triển chế biến các sản phẩm cao su khu vực Tây Nguyên trong hội nhập kinh tế quốc tế

Phát triển chế biến các sản phẩm...<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> PHÁT TRIỂN CHẾ BIẾN CÁC SẢN PHẨM CAO SU KHU VỰC<br /> TÂY NGUYÊN TRONG HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ<br /> Võ Hoàng An*<br /> TÓM TẮT<br /> Trong những năm gần đây, cây cao su đang trở thành một cây trồng thế mạnh và thu hút được<br /> nhiều người trồng bởi giá trị kinh tế to lớn. Nông dân ở các tỉnh trồng nhiều cây cao su cũng giàu lên<br /> nhờ cao su. Vị thế của ngành cao su Việt Nam trên thế giới ngày càng được khẳng định, Việt Nam<br /> đứng thứ sáu thế giới về diện tích trồng cao su, thứ năm về sản lượng, thứ tư về xuất khẩu và thứ ba<br /> về năng suất vườn cây. Khu vực Tây Nguyên là một trong những vùng có nhiều tiềm năng để phát<br /> triển nông nghiệp, trong đó phát triển cây cao su được xác định là cây trồng chủ lực bên cạnh các cây<br /> trồng như cà phê, hồ tiêu. Sự phát triển cây cao su đã góp phần thực hiện chủ trương chuyển đổi cơ<br /> cấu cây trồng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn, giải quyết việc làm, định canh<br /> định cư đối với đồng bào vùng sâu, vùng xa, đồng bào dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, bên cạnh việc phát<br /> triển đó, cũng còn tồn tại nhiều khó khăn, vướng mắc làm hạn chế tiềm năng của ngành cao su tại<br /> Tây Nguyên so với các vùng khác. Vì thế, song song với việc phát triển, thì việc xác định những chính<br /> sách, giải pháp phù hợp là việc hết sức cần thiết để phục vụ cho việc phát triển lâu dài của ngành cao<br /> su tại vùng Tây Nguyên.<br /> Từ khóa: Phát triển chuỗi giá trị, ngành cao su, liên vùng Tây Nguyên<br /> DEVELOPMENT OF PROCESSING OF RUBBER PRODUCTS IN HIGHLANDS<br /> REGIONAL ECONOMIC INTEGRATION INTERNATIONAL<br /> ABSTRACT<br /> In recent years, rubber trees are becoming a powerful crop and attracting many growers because<br /> of great economic value. Farmers in the provinces growing rubber trees are also rich in rubber. The<br /> position of Vietnam’s rubber industry in the world is increasingly affirmed, Vietnam ranks sixth in the<br /> world in terms of rubber plantation area, fifth in terms of output, fourth in export and third in garden<br /> productivity. Higlands region is one of the regions with great potential for agricultural development,<br /> in which the development of rubber trees is identified as a key crop alongside crops such as coffee and<br /> pepper. The development of rubber trees has contributed to the implementation of the policy of crop<br /> restructuring and agricultural and rural economic restructuring, job creation and sedentarization<br /> for people in remote areas. , ethnic minority. However, besides that development, there are still many<br /> difficulties and obstacles that limit the potential of the rubber industry in higlands compared to other<br /> regions. Therefore, in parallel with the development, the determination of appropriate policies and<br /> solutions is essential to serve the long-term development of the rubber industry in Tay Nguyen.<br /> Keywords: Value chain development, rubber industry, inter-region Highlands<br /> <br /> *<br /> ThS. Tập đoàn Cao su VN. Email: vohoangan@rubbergroup.vn. Điện thoại: 0918347552<br /> <br /> 25<br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ thu nhập thỏa đáng để tái canh cho chu kỳ sau,<br /> Cao su thiên nhiên là nguồn nguyên liệu đồng thời, tạo nguồn nguyên liệu phát triển<br /> thiết yếu cho ngành ô tô với 70% sản lượng ngành chế biến đồ gỗ cao su, làm giảm áp lực<br /> được sử dụng để sản xuất lốp xe và 30% được nhập khẩu nguyên liệu gỗ hoặc hạn chế việc<br /> đưa vào chế biến sản phẩm phục vụ cho đời phá rừng lấy gỗ. Cây cao su còn đóng góp vào<br /> sống và nhiều ngành công nghiệp như găng việc bảo vệ môi trường qua khả năng che phủ<br /> tay, đế giày, vòng đệm, băng tải, nệm gối, chỉ đất chống xói mòn và tăng độ ẩm, duy trì dinh<br /> thun…Nhu cầu tiêu thụ cao su thiên nhiên trên dưỡng của đất giúp năng suất của cây cao su<br /> thế giới tăng trưởng liên tục trong nhiều năm vẫn được đảm bảo sau 3 – 4 chu kỳ tái canh<br /> và chỉ tăng chậm lại trong những năm gần đây, trong hơn 100 năm qua. Cây cao su là nơi hấp<br /> đạt bình quân khoảng 2,52% hàng năm do ảnh thu khí các-bon góp phần giảm khí thải gây<br /> hưởng khủng hoảng kinh tế toàn cầu từ 2009 và hiệu ứng nhà kính làm biến đổi khí hậu với khả<br /> sự phục hồi yếu của nền kinh tế thế giới. năng gần bằng cây rừng.<br /> Với nguồn gốc là cây rừng xuất xứ từ lưu Giá cao su thiên nhiên tăng liên tục từ<br /> vực sông Amazon, Nam Mỹ, cây cao su được năm 2002 đến 2011, đã đạt mức đỉnh điểm vào<br /> trở thành cây trồng trong 140 năm qua tại hơn 20 năm 2011 (chủng loại SMR 20 của Malaysia đạt<br /> nước ở châu Á và châu Phi. Đến năm 2015, diện 4.472 kg/tấn). Thời kỳ giá cao này đã thúc đẩy<br /> tích cây cao su toàn thế giới ước đạt 13,14 triệu nhiều nước mở rộng diện tích cây cao su trong<br /> ha, cung cấp khoảng 12,31 triệu tấn cao su thiên những năm 2005 – 2013 và diện tích này làm sản<br /> nhiên, được tiêu thụ 12,17 triệu tấn, chiếm 45,5% lượng cao su thiên nhiên tăng đáng kể khi được<br /> tổng nhu cầu cao su của thị trường, còn lại là cao thu hoạch từ năm 2012. Cung vượt cầu liên tiếp<br /> su tổng hợp sản xuất từ dầu thô chiếm khoảng trong các năm 2012 – 2014 đã làm lượng cao su<br /> 54,5%, đạt 14,56 triệu tấn (IRSG, 4 – 6/2016). thiên nhiên tồn kho tăng cao và gây áp lực đẩy<br /> Cây cao su được các nước trồng khẳng giá giảm từ năm 2012 đến nay.<br /> định là giải pháp tích cực để phát triển kinh tế Hiện nay, nhiều nước đang tìm cách cân<br /> kết hợp với cải thiện điều kiện xã hội và môi đối cung cầu cao su thiên nhiên bằng cách kiềm<br /> trường. chế sản lượng xuất khẩu và tăng tiêu thụ trong<br /> Cây cao su mang lại việc làm và cải thiện nước để chế biến sản phẩm cao su trong những<br /> thu nhập cho vùng nông thôn với quy mô rộng ứng dụng mới (phủ mặt đường, gạch cao su,<br /> và liên tục trong năm. Nguồn thu ngoại tệ từ thảm sàn, đập thủy lợi…). Đồng thời, gỗ cao su<br /> cây cao su không chỉ qua xuất khẩu nguyên liệu được sử dụng vào sản xuất đồ gỗ nội thất cao<br /> cao su thiên nhiên mà còn nhờ xuất khẩu sản cấp để có thêm nguồn thu giúp người trồng ứng<br /> phẩm cao su và đồ gỗ cao su. Ngành cao su đặc phó với thời kỳ giá mủ cao su giảm sâu.<br /> biệt thành công trong việc xóa đói, giảm nghèo, 2. HIỆN TRẠNG CHUỖI GIÁ TRỊ CAO SU<br /> chuyển đổi tập quán du canh du cư, đốt rừng LIÊN VÙNG TÂY NGUYÊN<br /> làm nương rẫy của đồng bào dân tộc ít người Vùng Tây Nguyên bao gồm 5 tỉnh: Kon<br /> sang phương thức sản xuất định cư, định canh. Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng.<br /> Mạng lưới các nhà máy sơ chế mủ trong vùng Tây Nguyên có tiềm năng lớn về phát triển<br /> trồng cao su đã tạo điều kiện phát triển cơ sơ hạ nông lâm nghiệp, công nghiệp chế biến nông<br /> tầng vùng nông thôn (điện, cầu đường, trường lâm sản, du lịch, thủy điện, khoáng sản bô-xít.<br /> học, trạm xá…). Lượng gỗ từ vườn cao su thanh Nông nghiệp Tây Nguyên đã phát triển mạnh<br /> lý khi cây già có thể cung cấp 150 – 200 m3 gỗ thành những vùng sản xuất hàng hóa xuất khẩu<br /> tròn/ha, mang lại cho người trồng một khoản có năng lực cạnh tranh cao như cà phê, cao su,<br /> <br /> <br /> 26<br />  Phát triển chế biến các sản phẩm...<br /> <br /> <br /> hồ tiêu, tạo cơ sở để Tây Nguyên phát triển phẩm và kinh doanh xuất nhập khẩu đã được<br /> các chuỗi giá trị sản phẩm chủ lực, gắn kết từ hình thành.<br /> khâu nông nghiệp đến công nghiệp chế biến Năm 2017, diện tích cao su tại Tây Nguyên<br /> sâu, góp phần nâng cao giá trị của một số mặt đạt 249 ngàn ha (chiếm 25,7% tổng diện tích cao<br /> hàng nông nghiệp Việt Nam và phát triển kinh su cả nước), sản lượng 215,4 ngàn tấn (19,7% so<br /> tế xã hội liên vùng trong quá trình tái cơ cấu với cả nước) và năng suất 1.412 kg/ha (84,2% so<br /> kinh tế và chuyển đổi mô hình tăng trưởng ở với năng suất trung bình của cả nước). Trong đó,<br /> Việt Nam. diện tích cao su quốc doanh khoảng 122,6 ngàn<br /> Trong thời gian qua, vùng cao su Tây ha, cao su thuộc doanh nghiệp tư nhân khoảng<br /> Nguyên đã trở thành vùng trọng điểm thứ hai 39,2 ngàn ha và cao su tiểu điền khoảng 87,1<br /> sau vùng cao su Đông Nam Bộ. Chuỗi giá trị ngàn ha. Tỉnh Gia Lai có diện tích và sản lượng<br /> ngành hàng cao su tại Tây Nguyên từ khâu trồng cao su nhiều nhất ở vùng Tây Nguyên, đạt 100<br /> trọt đến sơ chế, chế biến nguyên liệu thành sản ngàn ha và gần 95 ngàn tấn năm 2017.<br /> <br /> Bảng 1. Thống kê diện tích, sản lượng, năng suất cây cao su vùng Tây Nguyên năm 2017<br /> Tỉnh Diện tích (ha) Sản lượng (tấn) Năng suất (kg/ha)<br /> Quốc Tư Tiểu Quốc Tư Tiểu Quốc Tư Tiểu Trung<br /> Cộng Cộng<br /> doanh nhân điền doanh nhân điền doanh nhân điền bình<br /> Kon<br /> 30.011 15.447 29.298 74.756 27.107 884 25.584 53.575 1.540 1.410 1.421 1.479<br /> Tum<br /> Gia Lai 61.692 16.631 22.033 100.356 58.479 10.738 25.742 94.958 1.396 1.265 1.242 1.335<br /> Đắk Lắk 23.794 - 14.587 38.381 26.968 - 10.200 37.168 1.600 - 1.373 1.531<br /> Đắk<br /> 5.639 1.684 19.025 26.348 2.085 - 24.481 26.566 1.069 - 1.467 1.425<br /> Nông<br /> Lâm<br /> 1.510 5.475 2.188 9.173 - 1.392 1.715 3.107 - 1.392 1.374 1.382<br /> Đồng<br /> Tây<br /> 122.646 39.237 87.131 249.014 114.639 13.014 87.721 215.374 1.464 1.286 1.369 1.412<br /> Nguyên<br /> Cả<br /> 405.589 69.063 495.033 969.685 375.254 41.050 678.214 1.094.519 1.626 1.579 1.711 1.676<br /> nước<br /> Tỷ lệ so<br /> cả nước 30,2 56,8 17,6 25,7 30,5 31,7 12,9 19,7 90,0 81,4 80,0 84,2<br /> (%)<br /> Nguồn: Hiệp hội Cao su Việt Nam tổng hợp từ nguồn Tổng cục Thống kê, các Cục thống kê<br /> <br /> Trong khâu trồng và sản xuất nguyên liệu ứng nhu cầu sơ chế cao su toàn vùng (Phụ lục 2).<br /> cao su thiên nhiên, có 25 doanh nghiệp quy mô Năm 2017, có 17 doanh nghiệp tại Tây<br /> lớn và vừa, trong đó, 15 doanh nghiệp thuộc Nguyên tham gia xuất khẩu, ủy thác xuất khẩu<br /> Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam (VRG) mặt hàng cao su thiên nhiên so với tổng số 245<br /> (Phụ lục 1). doanh nghiệp xuất khẩu cao su của cả nước (Phụ<br /> Về lĩnh vực sơ chế cao su thiên nhiên, có lục 3). Trong đó, Công ty TNHH Vạn Lợi (Kon<br /> 23 nhà máy. Ngoài ra, còn có một số nhà máy tư Tum) là doanh nghiệp xuất khẩu cao su thiên<br /> nhân sơ chế cao su quy mô nhỏ, góp phần đáp nhiên đứng thứ hai năm 2017 về kim ngạch.<br /> <br /> <br /> 27<br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> Các doanh nghiệp chế biến sản phẩm cao chế biến sâu còn yếu nên giá trị gia tăng của ngành<br /> su trong vùng Tây Nguyên chưa nhiều, hiện có 2 cao su tại Tây Nguyên chưa cao. Tuy nhiên, hợp<br /> doanh nghiệp ở quy mô nhỏ (Phụ lục 4). tác kinh doanh giữa một số doanh nghiệp đã phát<br /> Ngoài ra, còn có 8 doanh nghiệp chế biến triển trong thời gian gần đây, bước đầu hình thành<br /> gỗ cao su giúp nâng cao giá trị cho chuỗi cung mối liên kết giữa vùng Tây Nguyên với những<br /> ứng của ngành hàng cao su trong vùng Tây vùng kinh tế trọng điểm trong nước và hai nước<br /> Nguyên (Phụ lục 5). láng giềng Lào, Campuchia, giúp tiêu thụ tốt các<br /> Liên kết giữa doanh nghiệp Tây Nguyên sản phẩm chính của cây cao su là mủ cao su và<br /> và doanh nghiệp của các vùng kinh tế khác trong gỗ cao su. Các khu công nghiệp tại Tây Nguyên<br /> lĩnh vực cao su đã bước đầu được hình thành, đã tạo điều kiện cho một số doanh nghiệp ngành<br /> chủ yếu là những mô hình cung cấp nguyên liệu cao su có cơ sở hạ tầng thích hợp để sản xuất, chế<br /> cao su thiên nhiên và gỗ cao su sơ chế cho các biến công nghiệp sản phẩm cao su và đồ gỗ cao<br /> nhà sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu ở những su. Đây là những tiền đề để phát triển chuỗi giá<br /> nơi gần cảng biển như Thành phố Hồ Chí Minh trị ngành hàng cao su tại vùng Tây Nguyên và tạo<br /> (và các tỉnh lân cận), vùng kinh tế trọng điểm điều kiện cho ngành cao su đóng góp vào sự phát<br /> miền Trung, vùng thủ đô Hà Nội và vùng duyên triển liên vùng Tây Nguyên.<br /> hải Bắc Bộ (chủ yếu Hải Phòng). Trong đó, tiêu 2.1. Thuận lợi và cơ hội cho cao su Tây<br /> thụ nhiều nhất là những nhà sản xuất lốp xe như Nguyên<br /> Công ty CP Cao su Đà Nẵng, Công ty TNHH - Thị trường cao su thiên nhiên có triển<br /> Cao su Camel Việt Nam (Quảng Trị), Công ty vọng phát triển lâu dài do nhu cầu của thế giới<br /> CP Cao su Sao Vàng (Hà Nội), Công ty TNHH được dự báo vẫn tăng liên tục dù tốc độ không<br /> Kinh doanh Lốp xe Bridgestone Việt Nam (Hải cao nhưng ổn định và cao su thiên nhiên được<br /> Phòng), Công ty CP Công nghiệp Cao su Miền xem là nguồn nguyên liệu “xanh” do có thể tái<br /> Nam – Casumina (TP.HCM), Công ty TNHH tạo qua các chu kỳ tái canh.<br /> Sailun Việt Nam (Tây Ninh) và những doanh - Gỗ cao su là gỗ cây trồng, có nhu cầu<br /> nghiệp chế biến gỗ cao su, sản xuất ván gỗ MDF ngày càng tăng trước đòi hỏi của xã hội không<br /> (Công ty CP gỗ MDF VRG Quảng Trị, Công phá rừng lấy gỗ làm tác động đến sự biến đổi khí<br /> ty CP gỗ MDF VRG Dongwha – Bình Phước, hậu toàn cầu.<br /> Công ty CP gỗ MDF VRG Kiên Giang) (Phụ - Điều kiện sinh thái Tây Nguyên tuy còn<br /> lục 6). một số yếu tố hạn chế nhưng cây cao su vẫn<br /> Vùng Tây Nguyên còn có thế mạnh trong đạt hiệu quả kinh tế đáng khích lệ, đặc biệt trên<br /> liên kết phát triển kinh tế của khu vực Tam những vùng đất không có hoặc hiếm nguồn<br /> giác phát triển (Việt Nam – Lào – Campuchia). nước tưới.<br /> Thông qua các cửa khẩu quốc tế, nguồn cao su - Vườn trồng cao su có khả năng trồng xen<br /> nguyên liệu từ các dự án của doanh nghiệp Việt với các cây trồng khác hoặc cây rừng và kết hợp<br /> Nam tham gia trồng cao su tại Campuchia và chăn nuôi, giúp tăng thu nhập cho người trồng,<br /> Lào được trung chuyển về Việt Nam (Phụ lục 7). giảm rủi ro khi giá biến động và duy trì sự đa<br /> Nhìn chung, chuỗi giá trị ngành cao su tại dạng sinh học tại địa phương.<br /> vùng Tây Nguyên đã bao gồm các khâu cơ bản - Về bảo vệ môi trường, cây cao su được<br /> từ trồng, sản xuất, sơ chế nguyên liệu đến chế đánh giá cao nhờ khả năng thu hút khí phát thải và<br /> biến sản phẩm và kinh doanh phân phối, nhưng tăng trữ lượng cac-bon, góp phần chống biến đổi<br /> chủ yếu chỉ tập trung ở khâu sản xuất, xuất khẩu khí hậu. Mặt khác, cây cao su là cây trồng thân<br /> nguyên liệu thô, trong khi đó khâu công nghiệp thiện môi trường do không sử dụng nước tưới trên<br /> <br /> <br /> 28<br />  Phát triển chế biến các sản phẩm...<br /> <br /> <br /> vườn sản xuất nên không làm giảm nguồn nước liền với sự hình thành và phát triển các khu vực<br /> và sử dụng ít phân bón, ít hóa chất phòng trừ sâu dân cư mới và khu vực hành chính địa phương,<br /> bệnh so với cây trồng khác. Ngoài ra, bộ lá rụng với ý nghĩa đó sự phát triển cây cao su không<br /> hàng năm là nguồn phân bón hữu cơ cho cây cao những chỉ có vai trò về mặt kinh tế, xã hội mà<br /> su và những cây trồng xen. còn góp phần đắc lực trong việc xây dựng nông<br /> - Các nhà máy chế biến cao su, gỗ cao su thôn mới và thực hiện các nội dung về CNH-<br /> phát triển đồng hành cùng với diện tích cây cao HĐH. Đồng thời phát triển cây cao su ở Việt<br /> su đã và đang cải thiện điều kiện kinh tế, xã hội Nam nói chung và ở các tỉnh dọc theo biên giới<br /> cho vùng Tây Nguyên, góp phần định canh định giáp với Campuchia, Lào, cũng như dự án đầu<br /> cư cho đồng bào dân tộc, ổn định việc làm cho tư cao su ở nước bạn Lào và Cămphuchia còn có<br /> người dân đến từ tỉnh thành khác và tăng cường ý nghĩa to lớn trong việc tăng cường bảo vệ an<br /> an ninh quốc phòng trong vùng. ninh quốc gia trong bối cảnh hiện nay.<br /> - Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế thúc 2.2. Những khó khăn, vướng mắc trong<br /> đẩy cao su Tây Nguyên hướng đến việc đảm bảo quá trình phát triển chuỗi giá trị ngành cao<br /> chất lượng để tham gia vào chuỗi cung ứng cao su tại vùng tây nguyên<br /> su toàn cầu và tái cơ cấu sản phẩm để nâng cao Tuy đạt được nhiều thành tựu khẳng định<br /> giá trị gia tăng, chuyển từ xuất khẩu nguyên liệu khu vực Tây Nguyên chiếm vị thế thứ hai của<br /> thô sang xuất khẩu sản phẩm chế biến sâu và từ ngành cao su Việt Nam, chỉ sau vùng cao su<br /> xuất khẩu qua ủy thác sang xuất khẩu trực tiếp. truyền thống Đông Nam Bộ, nhưng hiện nay,<br /> - Khi tham gia vào các hiệp định thương vẫn còn những khó khăn, vướng mắc làm hạn<br /> mại tự do, đặc biệt vào Hiệp định Đối tác Xuyên chế tiềm năng của ngành cao su tại Tây Nguyên<br /> Thái Bình Dương (TPP), cao su Việt Nam và so với các vùng khác.<br /> cao su Tây Nguyên có lợi thế thu hút các nhà - Điều kiện môi trường của Tây Nguyên<br /> đầu tư nước ngoài do các nước thành viên trong có một số yếu tố ít thuận lợi cho cây cao su phát<br /> hiệp định áp dụng thuế suất thuế nhập khẩu 0% triển so với vùng Đông Nam Bộ, do đó, năng<br /> khi hàng hóa sản xuất tại Việt Nam. Từ đó, các suất cây cao su thường thấp hơn.<br /> khu công nghiệp của Việt Nam và Tây Nguyên - Nguyên liệu cao su thiên nhiên sản xuất<br /> có cơ hội đón tiếp các nhà đầu tư nước ngoài tại Tây Nguyên chủ yếu để xuất khẩu, một phần<br /> nhiều hơn để tận dụng lợi thế về thuế quan và trực tiếp và một phần qua ủy thác, nên giá trị thu<br /> nguyên liệu phong phú tại địa phương. được thấp hơn so với tiềm năng. Cơ cấu chủng<br /> - Phát triển cao su Tây Nguyên còn tạo loại cao su thiên nhiên chưa đa dạng, phần lớn<br /> động lực để thực hiện thành công chủ trương xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc nên chịu<br /> công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông ảnh hưởng lớn của thị trường này.<br /> thôn và Chương trình xây dựng nông thôn mới - Chất lượng cao su thiên nhiên của vùng<br /> của quốc gia. Đến năm 2017, bên cạnh 249.000 Tây Nguyên chưa ổn định, chưa đồng đều, do<br /> ha được phủ xanh vùng đất Tây Nguyên, tạo ra vậy, khách hàng nhập khẩu và doanh nghiệp<br /> việc làm cho hơn 140.000 lao động (công nhân trong nước chưa ưu tiên chọn lựa so với cao su<br /> và nông dân), đã có 23 nhà máy sơ chế mủ cao Đông Nam Bộ.<br /> su được thành lập và 8 doanh nghiệp chế biến gỗ - Đầu tư cho công nghiệp chế biến sản<br /> cao su giúp nâng cao giá trị cho chuỗi cung ứng phẩm cao su và đồ gỗ cao su trong vùng Tây<br /> cao su trong vùng Tây Nguyên. Nguyên còn ít và quy mô nhỏ.<br /> Từ thực tế nhiều năm qua cho thấy, sự - Việc xây dựng thương hiệu ít được doanh<br /> phát triển vùng chuyên canh cao su luôn gắn nghiệp trong vùng Tây Nguyên quan tâm.<br /> <br /> <br /> 29<br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> - Chính sách thuế giá trị gia tăng trong Đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu<br /> khâu kinh doanh thương mại đối với cao su sơ chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật để cây<br /> chế chưa được áp dụng như những nông sản cao su tăng năng suất về mủ cao su và cả về gỗ<br /> sơ chế khác đã gây nhiều khó khăn cho doanh cao su nhằm tăng hiệu quả kinh tế và trữ lượng<br /> nghiệp xuất khẩu do phát sinh chi phí vay vốn cac-bon, phát huy vai trò như cây rừng trong thu<br /> trong khi chờ đợi hoàn thuế. Thực chất, thuế giá hút khí phát thải, làm giảm tác động tiêu cực của<br /> trị gia tăng trong khâu kinh doanh thương mại biến đổi khí hậu.<br /> là thuế gián thu, Nhà nước thu trước và hoàn Chuyển phương thức độc canh cây cao<br /> sau cho doanh nghiệp, gây tốn kém về thời gian, su sang đa canh trong những mô hình xen canh<br /> nhân lực và dễ bị thất thoát do gian lận trong và nông lâm kết hợp có hiệu quả, giúp đa dạng<br /> khâu kê khai, hoàn thuế. nguồn thu nhập, giảm rủi ro về thị trường và<br /> 3. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN giữ được sự đa dạng sinh học của địa phương,<br /> CHUỖI GIÁ TRỊ NGÀNH CAO SU LIÊN đồng thời, giảm xói mòn đất trên vùng có độ<br /> VÙNG TÂY NGUYÊN VÀ HỘI NHẬP KINH dốc cao.<br /> TẾ QUỐC TẾ. Tăng cường công tác quản lý chất lượng<br /> Để vượt qua khó khăn do giá thấp kéo cao su thiên nhiên Việt Nam để nâng cao<br /> dài nhiều năm cũng như ứng phó thành công năng lực cạnh tranh và giá trị của cao su Tây<br /> với những thách thức phải đối diện và tận Nguyên để tham gia sâu vào chuỗi cung ứng<br /> dụng các cơ hội mang đến, ngành cao su cần cao su toàn cầu.<br /> chủ động xây dựng chiến lược phát triển và kế Hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện những hoạt<br /> hoạch hành động phù hợp, hiệu quả trong giai động nghiên cứu thị trường, xúc tiến thương mại<br /> đoạn mới hội nhập kinh tế quốc tế cho cao su mở rộng nguồn khách hàng, tránh lệ thuộc vào<br /> Tây Nguyên. một số ít thị trường truyền thống. Nâng cao kiến<br /> Với mục tiêu nâng cao chuỗi giá trị ngành thức hội nhập kinh tế quốc tế cho doanh nghiệp<br /> hàng cao su vùng Tây Nguyên và sự đóng góp nhằm tận dụng những cơ hội kinh doanh và thuế<br /> của ngành cao su vào sự phát triển của liên vùng quan ưu đãi.<br /> Tây Nguyên, bên cạnh những chính sách vĩ mô Thành lập sự liên kết giữa các doanh<br /> của Nhà nước quy hoạch cho các ngành nghề nghiệp lớn trong chuỗi giá trị ngành hàng cao<br /> trong toàn vùng và liên vùng, cần có những giải su liên vùng Tây Nguyên, phát huy thế mạnh<br /> pháp của Nhà nước, địa phương và Bộ, ngành để của các bên nhằm nâng cao giá trị gia tăng cho<br /> hỗ trợ, tạo cơ chế, chính sách cụ thể cho ngành ngành cao su và phát triển liên vùng, thúc đẩy<br /> cao su, khuyến khích phát triển các mối liên kết chương trình “Người Việt Nam dùng hàng Việt<br /> giữa các doanh nghiệp và tăng cường hiệu quả sự Nam”. Tiếp tục củng cố, phát triển sự hợp tác<br /> hợp tác phát triển kinh tế xã hội và bảo vệ môi giữa Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam và<br /> trường giữa vùng Tây Nguyên, các vùng kinh tế Tập đoàn Hóa chất Việt Nam, ổn định việc cung<br /> trong nước và hội nhập kinh tế quốc tế. cấp và tiêu thụ nguồn nguyên liệu cao su trong<br /> Những kiến nghị được đề xuất như sau: sản xuất săm lốp.<br /> Quy hoạch ổn định diện tích cây cao su Có chính sách ưu đãi cho các doanh<br /> trong những vùng có điều kiện sinh thái phù hợp nghiệp đầu tư phát triển công nghiệp chế biến<br /> và cân đối năng lực về sản lượng, xuất khẩu với sản phẩm cao su và gỗ cao su như giảm thuế thu<br /> nhu cầu của thị trường nhằm góp phần cải thiện nhập doanh nghiệp, giảm thuế đất, không phải<br /> giá cao su, tham gia vào các chương trình phủ kê khai tính nộp thuế giá trị gia tăng trong khâu<br /> xanh đất, phục hồi rừng và bảo vệ rừng. kinh doanh thương mại…<br /> <br /> <br /> 30<br />  Phát triển chế biến các sản phẩm...<br /> <br /> <br /> Xây dựng hệ thống kiểm tra chất lượng nước và nước ngoài, góp phần nâng cao sức<br /> cao su cả nước và hỗ trợ doanh nghiệp vùng Tây cạnh tranh của ngành cao su Việt Nam trên thị<br /> Nguyên đảm bảo chất lượng cao su thiên nhiên trường trong nước và quốc tế.<br /> (đào tạo, chuyển giao kỹ thuật, hướng dẫn công Để chuỗi giá trị của ngành cao su được<br /> nghệ…). nâng cao hơn nữa và đóng góp hiệu quả cao hơn<br /> Tạo điều kiện cho Viện Nghiên cứu Cao vào sự phát triển vùng kinh tế Tây Nguyên và<br /> su Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh công tác nghiên liên vùng Tây Nguyên, hướng đến các mục tiêu<br /> cứu, chuyển giao giống mới cao sản cả mủ và theo Quy hoạch xây dựng vùng Tây Nguyên<br /> gỗ, tiến bộ kỹ thuật và các mô hình xen canh đến năm 2030 theo Quyết định số 1194/QĐ-<br /> trên vườn cao su để tăng năng suất cây cao su TTg ngày 22/7/2014 của Thủ tướng Chính phủ,<br /> và đa dạng hóa nguồn thu nhập, giảm thiểu rủi bên cạnh chiến lược tái cơ cấu kinh tế chung<br /> ro cho người trồng trong điều kiện nguồn cung cho toàn vùng, đặc biệt là theo ngành và lĩnh<br /> cao su thế giới vượt cầu, gây nhiều biến động vực, ngành cao su cần được Chính phủ, các Bộ,<br /> về giá. ngành và địa phương quan tâm giải quyết những<br /> Đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại, kiến nghị trên và tiếp tục hỗ trợ ngành cao su<br /> quảng bá nguồn cao su thiên nhiên vùng Tây tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để tiến đến phát<br /> Nguyên đến với các nhà công nghiệp trong triển bền vững trong thời kỳ hội nhập quốc tế,<br /> nước và quốc tế. Hỗ trợ thực hiện việc khảo sát, góp phần đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại<br /> nghiên cứu thị trường để có cơ sở chuyển đổi hóa nông nghiệp, nông thôn và phát triển liên<br /> cơ cấu nguyên liệu cao su thiên nhiên phù hợp vùng Tây Nguyên.<br /> với nhu cầu của công nghiệp chế biến sâu trong<br /> nước và quốc tế, cân đối công suất các nhà máy TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> và vùng nguyên liệu, đồng thời, định hướng cho 1. Thủ tướng Chính phủ, 2013. Phê duyệt Đề án<br /> các sản phẩm chủ lực của công nghiệp chế biến tái cơ cấu Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt<br /> cao su và gỗ cao su. Hướng dẫn, hỗ trợ xây dựng Nam giai đoạn 2012 – 2015. Quyết định số<br /> và bảo vệ thương hiệu của doanh nghiệp, tiến 38/QĐ-TTG, ngày 05/01/2013.<br /> đến xây dựng thương hiệu ngành. 2. Thủ tướng Chính phủ, 2013. Quyết định phê<br /> 4. KẾT LUẬN duyệt đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp<br /> Ngành cao su tại Tây Nguyên đã hình theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát<br /> thành vùng sản xuất hàng hóa tập trung và lớn triển bền vững. Quyết định số 899/QĐ-TTg,<br /> thứ hai trong cả nước, với diện tích hiện nay ngày 10/6/2013.<br /> trên 249 ngàn ha và sản lượng trên 215 ngàn 3. Thủ tướng Chính phủ, 2014. Quyết định phê<br /> tấn (25,7% diện tích và 19,7% sản lượng của duyệt chiến lược phát triển công nghiệp Việt<br /> cả nước), có sự tham gia của những thành phần Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035.<br /> kinh tế chủ lực từ doanh nghiệp quốc doanh, Quyết định số 879/QĐ-TTg ngày 09/6/2014.<br /> doanh nghiệp tư nhân và nông hộ tiểu điền, tạo 4. Chu Quỳnh Nhựt Thiện, 2013. Exporting<br /> nguồn nguyên liệu quan trọng về cao su thiên rubber tires of Vietnam. Graduation Thesis,<br /> nhiên và gỗ cao su cho các nhà công nghiệp Foreign Trade University, Ho Chi Minh City<br /> chế biến sâu trong nước và nước ngoài. Đó là Campus, .<br /> những điều kiện cơ bản đã giúp ngành cao su 5. Insdustrial Estate Authority of Thailand, 2016.<br /> tại Tây Nguyên tạo nên chuỗi giá trị sản phẩm Rubber City Industrial Estate. Nguồn: http://<br /> nông nghiệp chủ lực của vùng, liên kết phát www.ieat.go.th/en/rubbercity, 16/4/2016.<br /> triển kinh tế xã hội với các vùng khác trong<br /> <br /> <br /> 31<br />