Phát triển lực lượng lao động công nghiệp tỉnh Đồng Nai trong hội nhập quốc tế

Phát triển lực lượng . . .<br /> <br /> Chính trị - Xã hội<br /> <br /> PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG LAO ĐỘNG CÔNG NGHIỆP<br /> TỈNH ĐỒNG NAI TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ<br /> Cảnh Chí Hoàng*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Trong bài viết này, tác giả khảo sát 309 công nhân lao động trực tiếp và lao động văn phòng<br /> đang làm việc trong các khu công nghiệp và cụm công nghiệp tỉnh Đồng Nai nhằm đánh giá thực<br /> trạng chất lượng của lực lượng lao động công nghiệp từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng<br /> cao chất lượng của lực lượng lao động công nghiệp tỉnh Đồng Nai đáp ứng yêu cầu của hội nhập<br /> quốc tế.<br /> Từ khóa: lao động công nghiệp, lực lượng lao động công nghiệp, Đồng Nai<br /> <br /> LABOUR FORCE DEVELOPMENT INDUSTRIAL DONG NAI<br /> INTEGRATION IN INTERNATIONAL<br /> ABSTRACT<br /> In this essay, the authors surveyed 309 manual workers and office employees who are<br /> working in industrial zones and industrial parks in Dong Nai province in order to evaluate the<br /> industrial workforce’s actual quality and then propose some feasible remedies to enhance such<br /> quality in Dong Nai in accordance with the requirements of international integration.<br /> <br /> Keywords: industrial labor, industrial workforce, Dong Nai.<br /> <br /> * Giảng viên khoa QTKD, trường Đại học Tài chính – Marketing TP. HCM - Email: canhchihoang@gmail.com . Điện thoại: 0908807899<br /> <br /> 101<br /> <br /> Taïp chí Kinh teá - Kyõ thuaät<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Sản xuất vật chất là cơ sở tồn tại và phát<br /> triển của xã hội loài người, làm nên các thời<br /> đại kinh tế khác nhau của lịch sử nhân loại như<br /> V.I.Lênin đã nói “Lực lượng sản xuất hàng đầu<br /> của toàn thể nhân loại là công nhân, người lao<br /> động”1. Đồng Nai là một trung tâm kinh tế công<br /> nghiệp lớn của cả nước; nơi mà các khu công<br /> nghiệp (KCN), cụm công nghiệp (CCN) xuất<br /> hiện ngày càng nhiều với quy mô và tốc độ<br /> lớn, đang rất cần một lực lượng lao động công<br /> nghiệp (LLLĐCN) với số lượng ngày càng tăng,<br /> chất lượng ngày càng cao với cơ cấu hợp lý.<br /> Đồng Nai hiện có 554.038 người làm việc trong<br /> ngành công nghiệp, GDP công nghiệp ngày<br /> càng chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu kinh tế,<br /> GDP công nghiệp chiếm 57% trong cơ cấu GDP<br /> toàn tỉnh. Tuy nhiên, tay nghề của LLLĐCN<br /> không cao, vừa yếu và vừa thiếu. Đánh giá đúng<br /> chất lượng của LLLĐCN, xu thế phát triển và<br /> yêu cầu một LLLĐCN đủ về số lượng, mạnh<br /> về chất lượng và phù hợp về cơ cấu cho phát<br /> <br /> triển công nghiệp của tỉnh trong giai đoạn tới, sẽ<br /> giúp các nhà lãnh đạo tỉnh Đồng Nai xác định rõ<br /> những điểm mạnh và điểm yếu về vốn nhân lực<br /> của mình để từ đó đưa ra những biện pháp điều<br /> chỉnh kịp thời nhằm nâng cao chất lượng nguồn<br /> nhân lực và thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh<br /> doanh trong giai đoạn hội nhập.<br /> 2. Thực trạng phát triển lực lượng lao<br /> động công nghiệp tỉnh Đồng Nai<br /> Đồng Nai hiện có 30 KCN, 904 doanh<br /> nghiệp hoạt động với 430.061 lao động, doanh<br /> nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) chiếm<br /> 92%, cơ cấu ngành nghề chủ yếu là các ngành<br /> thâm dụng lao động như dệt may 73.257 lao<br /> động (chiếm 17,03 %); cơ khí 43.501 lao động<br /> (chiếm 10,12%); da giầy 156.262 lao động<br /> (chiếm 36,33%). Quy mô lực lượng lao động<br /> công nghiệp tỉnh Đồng Nai biểu hiện qua số<br /> lượng lao động đang làm việc trong ngành<br /> công nghiệp của tỉnh biểu hiện qua bảng sau:<br /> <br /> Bảng 1. Quy mô lao động trong ngành công nghiệp<br /> Đơn vị: người<br /> Năm<br /> <br /> Dân số<br /> <br /> 2002<br /> 2003<br /> 2004<br /> 2005<br /> 2006<br /> 2007<br /> 2008<br /> 2009<br /> 2010<br /> 2011<br /> 2012<br /> <br /> 2.113.937<br /> 2.149.614<br /> 2.185.694<br /> 2.214.380<br /> 2.263.787<br /> 2.372.648<br /> 2.432.745<br /> 2.499.656<br /> 2.575.063<br /> 2.658.030<br /> 2.720.820<br /> <br /> LĐ đang làm<br /> việc<br /> 989.199<br /> 1.029.150<br /> 1.084.150<br /> 1.149.772<br /> 1.181.993<br /> 1.221.020<br /> 1.263.639<br /> 1.337.670<br /> 1.435.520<br /> 1.532.390<br /> 1.593.030<br /> <br /> LĐ công<br /> nghiệp<br /> 192.035<br /> 232.339<br /> 296.162<br /> 316.546<br /> 363.644<br /> 408.120<br /> 444.034<br /> 449.074<br /> 463.607<br /> 520.728<br /> 554.038<br /> <br /> Tỷ trọng trong công nghiệp (%)<br /> Dân số<br /> LĐ đang làm việc<br /> 9,08<br /> 19,4<br /> 10,8<br /> 22,6<br /> 13,6<br /> 27,3<br /> 14,3<br /> 27,5<br /> 16,1<br /> 30,8<br /> 17,2<br /> 34,4<br /> 18,3<br /> 35,1<br /> 18,0<br /> 33,6<br /> 18,0<br /> 32,3<br /> 19,6<br /> 34,0<br /> 20,4<br /> 34,8<br /> Nguồn: Niên giám thống kê Đồng Nai<br /> <br /> 1. V.I.Lênin Toàn tập (1977), (38), Nxb Tiến bộ, Matxcova, tr.430.<br /> 102<br /> <br /> Phát triển lực lượng . . .<br /> <br /> Như vậy, LLLĐCN ở Đồng Nai trong<br /> những năm qua tăng một cách đáng kể, nếu<br /> như năm 2002 có 192.035 người làm việc<br /> trong ngành công nghiệp của tỉnh chiếm<br /> 9,08% dân số và 19,4% số lao động đang<br /> làm việc trên địa bàn thì đến năm 2008, số<br /> người lao động trong ngành công nghiệp của<br /> tỉnh là 444.034 người chiếm 18,3% dân số<br /> và 35,1% lao động đang làm việc, đây là giai<br /> đoạn lao động làm việc trong ngành công<br /> nghiệp chiếm tỷ lệ cao nhất. Từ năm 2009<br /> đến nay, do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế<br /> toàn cầu, số lượng lao động trong ngành công<br /> nghiệp giảm dần nhưng vẫn duy trì khoảng<br /> 33% trong tổng số lao động đang làm việc.<br /> Quy mô của LLLĐCN tỉnh Đồng Nai tăng<br /> lên không ngừng chứng tỏ các ngành công<br /> <br /> nghiệp ngày càng mở rộng và thu hút ngày<br /> càng nhiều lao động vào làm việc. Xu hướng<br /> trên là vấn đề cần quan tâm của các cấp quản<br /> lý, của nhà nước trong việc xây dựng chính<br /> sách phát triển LLLĐCN cho phát triển kinh<br /> tế - xã hội tỉnh.<br /> Cùng với cả nước, Đồng Nai là một<br /> trong những địa phương tiên phong trong<br /> công cuộc CNH, HĐH theo hướng phát triển<br /> công nghiệp hiện đại. KCN là mô hình đã<br /> rất lâu đời trên thế giới nhưng vẫn còn mới<br /> mẻ tại Việt Nam. Thực tế 20 năm hoạt động<br /> các KCN ở Đồng Nai đã thu hút và sử dụng<br /> một LLLĐCN lớn nhưng mới chỉ đáp ứng<br /> khoảng 80%. Số lượng lao động làm việc<br /> trong các KCN tỉnh Đồng Nai biểu hiện cụ<br /> thể qua bảng sau:<br /> <br /> Bảng 2. Quy mô LLLĐ trong các KCN giai đoạn 2006- 2012<br /> Năm<br /> 2006<br /> 2007<br /> 2008<br /> 2009<br /> 2010<br /> 2011<br /> 2012<br /> <br /> Số lao động<br /> (người)<br /> 240.628<br /> 280.176<br /> 314.498<br /> 338.115<br /> 348.473<br /> 375.615<br /> 430.061<br /> <br /> Quy mô<br /> tăng<br /> 33.256<br /> 39.548<br /> 34.322<br /> 23.617<br /> 37.500<br /> 27.142<br /> 27.446<br /> <br /> Tốc độ tăng<br /> %<br /> 11,83<br /> 11,64<br /> 11,23<br /> 10,75<br /> 10,30<br /> 10,78<br /> 10,73<br /> <br /> LĐ trong công<br /> nghiệp<br /> 363.644<br /> 408.120<br /> 444.034<br /> 449.074<br /> 463.607<br /> 520.728<br /> 535.848<br /> <br /> Đơn vị: người<br /> % so với LĐ trong<br /> công nghiệp<br /> 66,17<br /> 68,65<br /> 70,83<br /> 75,29<br /> 75,17<br /> 72,13<br /> 80,26<br /> <br /> Nguồn: Ban quản lý các KCN tỉnh Đồng Nai<br /> Nhìn vào bảng trên ta thấy, cùng với việc<br /> gia tăng thu hút vốn đầu tư vào tỉnh Đồng Nai,<br /> đặc biệt là các doanh nghiệp FDI, LLLĐCN<br /> tham gia làm việc trong các KCN trong tỉnh<br /> ngày càng tăng nhằm đáp ứng nhu cầu của<br /> các doanh nghiệp công nghiệp. Nếu như năm<br /> 2006, LLLĐ trong các KCN chỉ có 240.628<br /> lao động trong tổng số lao động ngành công<br /> <br /> nghiệp thì đến hết 31/12/2012 số lượng lao<br /> động làm việc trong các KCN trong tỉnh đã<br /> là 430.061 lao động, tốc độ tăng lao động<br /> bình quân mỗi năm là 8,98%/năm. Tỷ lệ lao<br /> động trong các KCN trong tổng số lao động<br /> công nghiệp của tỉnh tăng từ 66,17% năm<br /> 2006 lên 75,17% năm 2010, giảm nhẹ ở năm<br /> 2011 còn 62,13% do khủng hoảng kinh tế<br /> 103<br /> <br /> Taïp chí Kinh teá - Kyõ thuaät<br /> <br /> toàn cầu cũng như sự xuất hiện nhiều KCN ở<br /> các địa phương khác trên cả nước. Số lượng<br /> lao động tăng lên đáng kể vào năm 2012 là<br /> 80,26% trong tổng số lao động làm việc trong<br /> ngành công nghiệp của tỉnh. Tỷ lệ phần trăm<br /> lao động trong các KCN luôn cao chứng tỏ,<br /> LLLĐCN ngày càng trở thành nguồn lực<br /> chủ yếu đóng góp cho phát triển ngành công<br /> <br /> nghiệp nói riêng và phát triển kinh tế - xã<br /> hội của tỉnh nói chung. Trong khoảng 60%<br /> lao động đang làm việc trong các KCN tỉnh<br /> Đồng Nai, thì có đến 50% trong số đó đến từ<br /> các tỉnh miền Bắc và miền Trung. Điều này<br /> cho thấy vấn đề nhà ở cho đối tượng này là<br /> một vấn đề đáng quan tâm, có thể thấy rõ<br /> hơn qua hình sau:<br /> <br /> Hình 1. Nguồn gốc của lao động di cư<br /> <br /> <br /> Nguồn: Tác giả khảo sát năm 2012<br /> Số lượng lao động mặc dù tăng nhanh<br /> nhưng vẫn chưa đáp ứng cho các doanh nghiệp,<br /> nguyên nhân sâu xa là do không đáp ứng đủ<br /> tiêu chuẩn của các nhà tuyển dụng. Tình hình<br /> chung hiện nay, tuy với mức độ khác nhau,<br /> các ngành sản xuất đều “đói lao động đúng<br /> chuẩn”. Thực chất là tay nghề tạo ra chưa bao<br /> quát hết nhu cầu, đồng thời kỹ năng được đào<br /> tạo có nhược điểm nổi bật là chưa theo kịp<br /> tiến độ kỹ thuật công nghệ của thế giới và rất<br /> yếu về thực hành. Hay nói cách khác, một số<br /> lao động lớn vừa dôi ra (thừa) nhưng lại thiếu<br /> do chất lượng của lực lượng này đang bộc lộ<br /> nhiều hạn chế nhất định. Chất lượng lao động<br /> là nhân tố mang tính quyết định, đột phá làm<br /> cho lao động có năng suất cao hơn, là đòn bẩy<br /> thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế bởi<br /> <br /> vì trong nền kinh tế thị trường người ta quan<br /> tâm chủ yếu đến chất lượng chứ không phải là<br /> số lượng lao động.<br /> Thực tế hiện nay chất lượng lao động<br /> công nghiệp chưa đáp ứng yêu cầu phát triển<br /> các doanh nghiệp. Các dự án đầu tư thu hút<br /> vào các KCN, CCN ở huyện có nhu cầu lớn<br /> về cán bộ quản lý người Việt Nam giỏi, công<br /> nhân có tay nghề cao, kỷ luật lao động tốt,<br /> song đa số các nơi chưa đáp ứng được. Để<br /> có nhìn nhận đầy đủ về thực trạng này, tác<br /> giả phân tích chất lượng lao động công nghiệp<br /> dưới các tiêu chí sau:<br /> Về trình độ học vấn, chuyên môn<br /> Tính đến hết 31/12/2012, các KCN tỉnh<br /> Đồng Nai đã thu hút 430.061 lao động vào<br /> làm việc. Phần lớn số lao động làm trong các<br /> 104<br /> <br /> Phát triển lực lượng . . .<br /> <br /> doanh nghiệp ở KCN có tuổi đời còn rất trẻ.<br /> Theo kết quả khảo sát của tác giả, độ tuổi từ<br /> 16 – 29 chiếm 75,1%. Trong đó, nam chiếm<br /> 69,9% và nữ chiếm 30,1%. Tỷ lệ công nhân<br /> nữ nhiều hơn nam phản ánh sự phù hợp với<br /> tình hình cơ cấu ngành nghề ở các KCN trong<br /> tỉnh. Bởi lẽ các doanh nghiệp trong KCN tỉnh<br /> Đồng Nai phần lớn là chế biến, chế tạo như:<br /> dệt may, giày da, chế biến nông sản... Những<br /> ngành này thường có xu hướng sử dụng nhiều<br /> công nhân nữ hơn công nhân nam.<br /> Theo báo cáo của Ban quản lý các KCN<br /> tỉnh Đồng Nai, trình độ học vấn và tay<br /> <br /> nghề của người lao động làm việc tại các<br /> KCN đang có chiều hướng nâng lên, từng<br /> bước thích ứng với quá trình công nghiệp<br /> hóa. Tỷ lệ lao động phổ thông có xu hướng<br /> giảm, thay vào đó là trình độ lao động từ<br /> cao đẳng trở lên ngày càng tăng. Nếu như<br /> năm 2006, trình độ của lao động phổ thông<br /> chiếm 85,94%; trình độ trung cấp chuyên<br /> nghiệp và trung cấp nghề chiếm 10,28% và<br /> trình độ từ cao đẳng, đại học trở lên chiếm<br /> 3,78% thì đến năm 2012 các chỉ tiêu này<br /> tương ứng là 82,69%; 11,56% và 5,75%,<br /> cụ thể:<br /> <br /> Bảng 3. Trình độ học vấn của lao động công nghiệp<br /> Đơn vị: %<br /> Trình độ học vấn<br /> LĐPT<br /> THCN/CNKT<br /> CĐ/ĐH &SĐH<br /> Tổng<br /> <br /> 2006<br /> 85,94<br /> 10,28<br /> 3,78<br /> 100<br /> <br /> 2007<br /> 85,06<br /> 10,74<br /> 4,20<br /> 100<br /> <br /> 2008<br /> 83,13<br /> 12,52<br /> 4,35<br /> 100<br /> <br /> Năm<br /> 2009<br /> 84,03<br /> 11,34<br /> 4,63<br /> 100<br /> <br /> 2010<br /> 83,11<br /> 12,08<br /> 4,81<br /> 100<br /> <br /> 2011<br /> 83,62<br /> 11,13<br /> 5,25<br /> 100<br /> <br /> 2012<br /> 82,69<br /> 11,56<br /> 5,75<br /> 100<br /> <br /> Nguồn: Ban Quản lý các KCN tỉnh Đồng Nai<br /> Theo khảo sát của tác giả trong năm 2012<br /> với 309 lao động hiện đang làm việc trong các<br /> KCN tỉnh Đồng Nai, mặc dù là tỉnh có trình<br /> độ dân trí cao, chất lượng nhân lực tốt so với<br /> trung bình của vùng kinh tế trọng điểm phía<br /> Nam, tuy nhiên, xét theo yêu cầu của công<br /> việc thì trình độ chuyên môn của LLLĐCN<br /> trong các KCN của tỉnh còn nhiều hạn chế. Số<br /> công nhân chưa qua đào tạo chiếm 78,6%. Số<br /> công nhân đã qua đào tạo từ trung cấp trở lên<br /> chiếm 21,4%, bộ phận chiếm tỷ lệ ít và chủ<br /> yếu là lao động quản lý, kế toán, văn phòng.<br /> Về tính kỷ luật, ý thức của lao động<br /> Thực tế đại bộ phận người lao động trong<br /> các KCN tỉnh Đồng Nai hiện nay chưa được<br /> <br /> đào tạo về kỷ luật lao động công nghiệp.<br /> Phần lớn trong số họ là lao động xuất thân<br /> từ nông nghiệp, nông thôn còn mang nặng<br /> tác phong sản xuất của một nền kinh tế tiểu<br /> nông, tùy tiện về giờ giấc và hành vi. Người<br /> lao động hầu như chưa được trang bị các<br /> kiến thức và kỹ năng làm việc theo nhóm,<br /> không có khả năng hợp tác và gánh chịu rủi<br /> ro, ngại phát huy sáng kiến và chia sẻ kinh<br /> nghiệm làm việc.<br /> Ý thức chấp hành kỷ luật lao động kém,<br /> hiểu biết kiến thức về luật pháp chưa cao,<br /> nên trong thực tế đã xảy ra không ít những vụ<br /> tranh chấp lao động, xô xát, hành hung giữa<br /> những người lao động với nhau. Họ luôn xem<br /> 105<br /> <br />