Qua phần 1 đoạn Đất Nước, phân tích cảm hứng về đất nước của Nguyễn Khoa Điềm

Đề bài: Qua phần 1 đoạn Đất Nước, phân tích cảm hứng về đất nước của Nguyễn <br /> Khoa Điềm<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Đoạn Đất Nước trích gần chọn chương V của trường ca Mặt đường khát vọng, thể hiện <br /> khá tập trung những cảm nhận sâu sắc và có phần mới mẻ  về  đất nước của nhà thơ <br /> Nguyễn Khoa Điềm.<br /> <br /> Nếu không đọc kĩ trọn vẹn trường ca Mặt đường khát vọng dễ nhầm tưởng rằng dường <br /> như  chương V này không đề  cập trực tiếp đến các vấn đề  của thanh niên trí thức miền  <br /> Nam, không nói đến hiện thực sôi động trong cuộc chiến đấu trong các thành thị  miền  <br /> Nam thời Mĩ ­ Ngụy, do đó nó không thật gắn bó chặt chẽ với toàn bộ  tác phẩm. Song, <br /> thực ra chương này lại là hạt nhân quan trọng nhất của tác phẩm: Sự ý thức về đất nước, <br /> về nhân dân đã dẫn đến sự ý thức về trách nhiệm của thế hệ trẻ, trong cuộc chiến tranh  <br /> oanh liệt vì đất nước, vì nhân dân.<br /> <br /> Trong văn học Việt Nam, đất nước vốn là một đề tài lớn. Điều đó có thể giải thích bằng <br /> đặc điểm quá trình lịch sử đấu tranh sinh tồn của dân tộc. Trải qua hàng ngàn năm phải <br /> liên tục chiến đấu gìn giữ  đất nước, hơn ai hết, người Việt Nam luôn luôn gắn bó sâu  <br /> nặng với đất nước, với đồng bào. Trong văn học viết thời phong kiến đã có những kiệt  <br /> tác  viết  về   đất  nước  như  bài  thơ   Thần của   Lí  Thường  Kiệt,   Bài  cáo bình  Ngô  của <br /> Nguyễn Trãi. Từ sau Cách mạng Tháng Tám đề tài này thường xuyên xuất hiện trong văn  <br /> học: Nguyễn Đình Thi viết bài Đất nước nổi tiếng chủ yếu thời kì chống Pháp. Cùng thế <br /> hệ  với Nguyễn Khoa Điềm, Nguyễn Duy, Thanh Thảo, Hữu Thỉnh... đều có những tác  <br /> phẩm thể hiện đề tài đất nước, ở đề tài này, các tác giả ghi nhận những thành công nhất  <br /> định. Nhưng đoạn trích Đất Nước nói riêng, và trường ca Mặt đường khát vọng nói chung  <br /> vẫn chiếm được cảm tình của người đọc bởi nhà thơ  Nguyễn Khoa Điềm đã mang đến <br /> cho đề tài này một số nội dung có phần mới mẻ và một cách phô diễn khá độc đáo, hấp  <br /> dẫn, không giống bất kỳ cây bút nào đi trước.<br /> Cảm nhận về đất nước của Nguyễn Khoa Điềm bắt đầu thật bình dị. Dưới góc nhìn và  <br /> cảm nhận của nhà thơ trẻ, đất nước là những gì vô cùng gần gũi, bình dị, gắn bó thật sâu <br /> nặng với mỗi con người, mỗi gia đình, hiện diện từng giây, từng phút trong cuộc sống <br /> thường nhật vừa lả trừu tượng, song lại hết sức cụ thể đối với từng thành viên. Theo tác <br /> giả, đất nước chẳng có gì xa lạ. Đất nước có trong những câu chuyện mà mỗi bà mẹ  kể <br /> cho con nghe hay bắt đầu bằng câu "Ngày xửa ngày xưa...". Đất Nước còn là những tập <br /> quán lưu giữ từ ngàn đời nay, biểu hiện ở miếng trầu bây giờ vẫn ăn, hay thói quen "bới <br /> tóc sau đầu" của mẹ. Đất nước còn là mối quan hệ  thủy. chung son sắt giữa người với  <br /> người cùng sống trên dải đất Việt Nam. Điều ấy, trước hết được chứng minh bằng quan <br /> hệ bền vững trước sau của mẹ với cha ­ của vợ với chồng. Trong căn nhà đơn sơ, bao thế <br /> hệ người Việt Nam đã sinh con đẻ cái, cần mẫn, lam lũ sớm trưa không bao giờ thiếu mái  <br /> rạ, cây tre. Trong căn nhà rất đỗi quen thân ẩy, không thể thiếu cái kèo, cái cột... Đây cũng  <br /> chính là đất nước!<br /> <br /> Cái mới lạ, sức hấp dẫn  ở  đoạn thơ  này chính là cách nói hết sức bình dị  của nhà thơ. <br /> Điều này đã khơi dậy trong tiềm thức sâu xa của người đọc những kỉ  niệm, những  ấn  <br /> tượng về một quê hương Việt Nam, con người Việt Nam quen thuộc gần gũi mà bất kỳ <br /> một người đọc nào cũng đã từng chứng kiến, khiến họ  không khỏi bồi hồi xao xuyến  <br /> nhận ra: Trong đất nước có một phần máu thịt của mình.<br /> <br /> Đất là nơi anh đến trường,<br /> <br /> Nước là nơi em tắm,<br /> <br /> Đất Nước là nơi ta hò hẹn,<br /> <br /> Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm<br /> <br /> Đất là nơi "con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc"<br /> <br /> Nước là nơi "con cá ngư ông móng nước biển khơi"<br /> <br /> Tiếp theo, nhà thơ  cảm nhận đất nước qua độ  dài vô tận của "thời gian đằng đẵng" lẫn  <br /> độ dài vô tận của "không gian mênh mông". Như vậy thời gian chủ yếu được cảm nhận  <br /> trong chiều sâu của lịch sử hình thành và phát triển của đất nước, của dân tộc. Không gian  <br /> vừa là núi cao sông rộng, muôn trùng núi bạc, bát ngát biển khơi, lại vừa là nơi sinh sống <br /> của bao nhiêu người Việt Nam từ thế hệ này qua thế hệ khác:<br /> <br /> Những ai đã khuất,<br /> <br /> Những ai bây giờ,<br /> <br /> Yêu nhau và sinh con đẻ cái,<br /> <br /> Gánh vác phần người đi trước để lại,<br /> <br /> Dặn dò con cháu chuyện mai sau,<br /> <br /> Hàng năm ăn đâu làm đâu,<br /> <br /> Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ.<br /> <br /> Bởi vậy như một tất yếu, mỗi thành viên phải có nghĩa vụ đối với đất nước này. Nhờ sự <br /> dắt dẫn ở phần trên, nhờ xúc cảm chân thành, lời nhắn nhủ có vẻ như là "hô khẩu hiệu"  <br /> của tác giả, ở phần sau được người đọc chấp nhận một cách khá tự nhiên, rất ít có cảm  <br /> giác sống sượng:<br /> <br /> Em ơi em, Đất Nước là máu xương của mình,<br /> <br /> Phải biết gắn bó và san sẻ,<br /> <br /> Phải biết hoá thân cho dáng hình xứ sở,<br /> <br /> Làm nên Đất Nước muôn đời...<br /> <br /> Như vậy, đất nước được cảm nhận một cách khá phong phú, có sự  kết hợp hài hòa trên <br /> nhiều lĩnh vực: những phong tục lâu đời, những truyền thống văn hoá, giữa không gian và <br /> thời gian, giữa cá nhân và cộng đồng, giữa cái to lớn hùng vĩ với những sinh hoạt thường <br /> nhật của mỗi một con người. Nếu một số tác phẩm trước đây, đất nước được biểu hiện  <br /> bằng một giọng điệu trang trọng, uy nghi, chủ yếu với những hình ảnh lớn lao, thì ở Mặt <br /> đường khát vọng đất nước được thể  hiện bằng những hình  ảnh gần gũi với một giọng  <br /> thơ thiết tha lắng đọng, ý thơ được phát triển một cách khá tự  do, tự  nhiên; nhưng đoạn <br /> thơ vẫn đảm bảo được kết cấu hợp lý.<br /> <br /> Điều đặc biệt đáng lưu ý là tác giả đã sử dụng một cách hết sức linh hoạt, sáng tạo vốn  <br /> hiểu biết phong phú về văn hoá dân gian. Chẳng hạn, muốn diễn đạt ý tưởng đất nước ta  <br /> có từ  lâu đời, tác giả  cho người đọc liên tường đến kho tàng truyện cổ  tích. Truyện cổ <br /> tích thường bắt đầu bằng lời kể Ngày xửa ngày xưa... Tiếp đến nhà thơ  giúp người đọc  <br /> nhớ đến truyện Trầu cau bất hủ bằng câu: "Đất nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà  <br /> ăn". Và mấy ai không nghĩ đến truyền thuyết Thánh Gióng, khi đọc câu thơ  "Đất nước  <br /> lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc". Còn câu "Cha mẹ  thương nhau bằng  <br /> gừng cay muối mặn chính là sự  vận dụng tuyệt vời câu ca dao từng làm rung động con  <br /> tim bao người Việt Nam:<br /> <br /> Tay nâng chén muối đĩa gừng<br /> <br /> Gừng cay muối mặn, xin đừng quên nhau.<br /> <br /> Cho dù chỉ sử dụng ý trong ca dao trong các truyện dân gian, hay là trích nguyên văn, nhìn  <br /> chung Nguyễn Khoa Điềm đều tạo nên được những câu thơ  những ý thơ  mới. Những ý <br /> thơ  này gắn bó một cách khá chặt chẽ với nhau, chẳng hạn, đang nói chuyện "ngày xửa <br /> ngày xưa"... nhà thơ  chuyển đột ngột đến bây giờ  (Đất là nơi anh đến trường ­ Nước là  <br /> nơi em tắm). Rồi từ  đó, tác phẩm lại dẫn người đọc vào thế  giới xa xưa với dân ca và <br /> truyền thuyết (truyện Sự tích trăm trứng, dân ca xứ Huế..)<br /> <br /> Cách diễn đạt ấy khá khêu gợi trí tưởng tượng người đọc. Các yếu tố văn hóa dân gian đã <br /> góp phần không nhỏ  biểu hiện tư  tưởng cốt lõi của tác phẩm Đất Nước của nhân dân. <br /> Đồng thời nó tạo được ở người đọc ấn tượng sâu sắc về đất nước Việt Nam phong phú, <br /> sống động lạ  thường, muôn màu muôn vẻ  dài theo không gian và thời gian, gần gũi thân  <br /> thiết với từng con người Việt Nam.<br /> Ngày nay đọc lại đoạn trích này, chúng ta càng thấy rõ phần nào những cống hiến của <br /> Nguyễn Khoa Điềm đối với sự phát triển của thơ ca thời chống Mĩ Sự dồi dào trong xúc <br /> cảm và chiều sâu trí tuệ đã khiến cho đoạn thơ có tính chính luận trên đây ít bị cũ kĩ theo <br /> thời gian, có phần tránh được số phận của một số bài thơ cùng thời.<br /> <br /> Bài làm 2:<br /> <br /> Qua bài thơ Đất Nước, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm xúc và suy ngẫm về <br /> đất nước dưới dạng một câu chuyện tâm tình mạch cảm hứng có vẻ  tự  do, phóng túng <br /> như một tùy bút thơ, nhưng thực ra vẫn có một hệ thống lập luận khá chặt chẽ, thể hiện  <br /> đất nước trên các phương diện: trong chiều dài của thời gian lịch sử (quá khứ­hiện tại­<br /> tương lai), trong chiều rộng không gian địa lý, trong nền văn hóa, phong tục, lối sống, tâm <br /> hồn và tính cách dân tộc. Ba phương diện này có sự gắn bó thống nhất với nhau. Tất cả <br /> góp phần làm sâu sắc thêm cho ý niệm về đất nước của thơ ca Nguyễn Khoa Điềm.<br /> <br /> Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi<br /> <br /> Đất Nước có trong những cái "ngày xửa ngày xưa..." mẹ thường hay kể<br /> <br /> Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn<br /> <br /> Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc<br /> <br /> Đất nước là những gì ta bắt gặp ngay  ở  cuộc sống bình dị  thường ngày: từ  câu chuyện  <br /> mẹ  kể hay từ  miếng trầu rồi hạt gạo ta ăn, ngôi nhà ta ở. Để  nói về  sự  trường tồn của  <br /> đất nước nhà thơ  đã không bắt đầu với những dẫn chứng cụ  thể  với những số liệu mà  <br /> bằng những gì rất gần gũi thân thuộc với cuộc sống của nhân dân từ văn hóa dân gian hay <br /> trong những câu ca dao tục ngữ. Những câu thơ  gợi đến những truyền thuyết từ  xa xưa  <br /> của dân tộc (truyền thuyết Thánh Gióng, truyện Trầu Cau). Đó chính là sự cảm nhận về <br /> chiều sâu lịch sử của đất nước qua thơ của Nguyễn Khoa Điềm<br /> <br /> Đất nước còn trường tồn trong không gian và thời gian: Thời gian đằng đẵng­ không gian <br /> mênh mông. Huyền thoại Lạc Long Quân và Âu Cơ, truyền thuyết Hùng Vương, ngày giỗ <br /> tổ đó là chiều dài lịch sử của đất nước, còn không gian địa lý: đất nước là sông núi. Đất  <br /> nước còn là không gian sinh tồn gần gũi với mỗi chúng ta:<br /> <br /> Đất là nơi anh đến trường<br /> <br /> Nước là nơi em tắm<br /> <br /> Đất Nước là nơi ta hò hẹn...<br /> <br /> Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc<br /> <br /> Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khai<br /> <br /> Đất là nơi Chim về<br /> <br /> Nước là nơi Rồng ở<br /> <br /> Lạc Long Quân và Âu Cơ<br /> <br /> Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng<br /> <br /> Đất nước ta còn trường tồn qua các thế hệ mai sau:<br /> <br /> Những ai đã khuất<br /> <br /> Những ai bây giờ<br /> <br /> Yêu nhau và sinh con đẻ cái<br /> <br /> Gánh vác phần người đi trước để lại<br /> <br /> Dặn dò con cháu chuyện mai sau<br /> <br /> Trong chiều rộng của không gian địa lý, chiều dài của lịch sử, đất nước còn được thể <br /> hiện tập chung qua các truyền thống tập quán, tinh thần dân tộc trong đời sống hằng ngày <br /> trong những biến cố của lịch sử trong đời sống mỗi cá nhân trong cộng đồng. Đây chính là <br /> cái nhìn toàn vẹn tổng hợp nhiều chiều của nhà thơ về đất nước.<br />  Trong anh và em hôm nay<br /> <br /> Đều có một phần Đất Nước<br /> <br /> Khi hai đứa cầm tay<br /> <br /> Đất Nước trong chúng mình hài hòa nồng thắm<br /> <br /> Khi chúng ta cầm tay mọi người<br /> <br /> Đất nước vẹn tròn, to lớn<br /> <br /> Mạch cảm xúc thơ dẫn đến suy ngẫm trách nhiệm của mỗi con người với đất nước<br /> <br /> Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình<br /> <br /> Phải biết gắn bó san sẻ<br /> <br /> Phải biết hoá thân cho dáng hình xứ sở<br /> <br /> Làm nên Đất Nước muôn đời...<br /> <br /> Đoạn thơ trên với giọng thơ nhẹ nhàng không mang tính chất giáo huấn mà như là một lời <br /> tâm sự tự nhủ chân thành xuất phát từ đáy lòng nhà thơ nhắc nhở thế hệ trẻ phải có trách <br /> nhiệm cao cả với đất nước, với non sông.<br /> <br /> Trở lại với cảnh không gian địa lý nhà thơ đã có một phát hiện mới độc đáo về cảnh quan  <br /> thiên nhiên những cảnh quan kỳ  thú của non sông gấm vóc (đá Vọng Phu, núi Con Cóc, <br /> con gà ở Vịnh Hạ Long, hòn Trống Mái) không chỉ là vật tặng của tạo hóa mà nó đã gắn  <br /> liền với cuộc sống con người, nó trở thành thắng cảnh qua sự cảm nhận tâm hồn của dân <br /> tộc, gắn liền với lịch sử của dân tộc. Nếu không có những người vợ mòn mỏi chờ chồng  <br /> thì làm sao có sự tích Đá Vọng Phu ở nhiều nơi trên đất nước...<br /> <br /> Họ đã sống và chết<br /> <br /> Giản dị và bình tâm<br />  Không ai nhớ mặt đặt tên<br /> <br /> Nhưng họ đã làm ra Đất Nước<br /> <br /> Khi nói về  bốn nghìn năm lịch sử  của đất nước nhà thơ  không nhắc lại các vị  anh hùng <br /> nổi tiếng trong các triều đại mà trước hết nhắc đến vô vàn những người vô danh, họ  đã <br /> sống và chết vì đất nước vì non sông. Những con người bình dị đã gìn giữ truyền lại cho  <br /> thế hệ sau này mọi giá trị văn hóa, văn minh tinh thần và vật chất của dân tộc: từ hạt lúa,  <br /> ngọn lửa, giọng nói, đến ngôn ngữ dân tộc...Họ cũng là những người:<br /> <br /> Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm<br /> <br /> Có nội thù thì vùng lên mà đánh<br /> <br /> Đất Nước này là của nhân dân, Đất Nước của ca dao đồng thoại là một cách định nghĩa  <br /> về  đất nước thật giản dị  mà độc đáo. Bởi đất nước đẹp  ở  vẻ  đẹp tâm hồn  ở  truyền  <br /> thống ca dao. Tác giả  chọn ba câu trong kho tàng phong phú ca dao phong phú Việt Nam <br /> để  nói về  phương diện quan trọng nhất của truyền thống nhân dân: Thật say đắm thiết  <br /> tha trong tình yêu "yêu em từ thuở trong nôi" quý trọng tình nghĩa nhưng cũng thật quyết <br /> liệt với kẻ thù. Vẻ đẹp thơ mộng của núi sông đất nước như được kết động trong những  <br /> câu dân ca, nhất là câu dân ca trên sông nước, hay cũng thể nói là chính tâm hồn giàu chất  <br /> thơ của dân tộc ta đã hòa nhập soi bóng cùng vẻ đẹp núi sông:<br /> <br /> Ôi những dòng sông bắt nước từ đâu<br /> <br /> Mà khi về đất nước mình thì lên câu hát<br /> <br /> Người đến hát khi chèo đò, kéo thuyền vượt thác<br /> <br /> Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi.<br /> <br /> Tư  tưởng đất nước của nhân dân đã hình thành từ  trong lịch sử  dựng nước và giữ  nước <br /> lâu dài của dân tộc nhưng trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ thì tư  tưởng ấy  <br /> mới được nhận thức sâu sắc.<br /> Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm đã góp một thành công trong dòng thơ  nói về  Đất <br /> Nước, làm cho người đọc thấy được hình ảnh đất nước hiện lên thật gần gũi với người <br /> dân đặc biệt cho ta thấy được sâu sắc tinh thần dân tộc, dựng nước và giữ nước của ông  <br /> cha ta và khẳng định đất nước là của nhân dân do dân làm nên.<br /> <br /> Bài làm 3:<br /> <br /> Trong số các nhà thơ thế hệ chống Mỹ, Nguyễn Khoa Điềm là người rất thành công với <br /> giọng thơ trữ tình chính luận thể hiện rõ những tâm tư  của thế  hệ  trẻ đô thị  miền Nam. <br /> Trường ca "Mặt đường khát vọng" (1971) là tiếng vọng tâm tình của một hồn thơ  hòa  <br /> cùng mạch cảm xúc của dân tộc đứng trước dòng thác lũ thời đại, trong đó chương V  <br /> "Đất nước" đã gói ghém trọn vẹn tâm tình của thế hệ chống Mỹ:<br /> <br /> "Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi<br /> <br /> Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể<br /> <br /> Đất Nước bắt đầu từ miếng trầu bây giờ bà ăn<br /> <br /> Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc..."<br /> <br /> Giọng thơ thủ thỉ đã chuyển tải suy ngẫm của nhà thơ về Nhân Dân ­ Đất Nước, tiếp nối  <br /> mạch suy tưởng của thi ca giai đoạn trước.<br /> <br /> Đất Nước là một chủ  đề  xuyên suốt bao trùm lên các tác phẩm trong giai đoạn kháng  <br /> chiến chống Mỹ cứu nước. Các nhà thơ nhà văn bằng tình cảm công dân đã có nhiều phát  <br /> hiện mới mẻ độc đáo về Tổ quốc, nhân dân. Tổ quốc thường được soi chiếu từ bình diện <br /> lịch sử chống ngoại xâm, được khái quát bằng những hình tượng kỳ vĩ, khai thác triệt để <br /> chất sử thi hoành tráng. Trong dòng chủ lưu ấy, Nguyễn Khoa Điềm đã chọn lựa cách thể <br /> hiện riêng của mình, bằng trải nghiệm tuổi trẻ, bằng nhiệt tình cách mạng và cả  bằng <br /> vốn tri thức được đào tạo bài bản từ mái trường xã hội chủ nghĩa, tạo nên chiều sâu của <br /> hình tượng Đất Nước, hoà mạch thơ chính luận ­ trữ tình.<br /> <br /> Trả  lời cho câu hỏi: "Đất Nước là gì? Đất Nước từ  đâu ra?", nhà thơ  đã bắt đầu bằng  <br /> những kí  ức tuổi thơ  để  hình dung ra một sự  tồn tại của Đất Nước trong nhận thức và  <br /> tình cảm tự  nhiên nhất của con người. Những vẻ  đẹp được khơi lên từ  mạch tâm tình,  <br /> thấm đẫm hơi thở ca dao dân ca, huyền tích sử thi của dân tộc. Cái hay của phần mở đầu  <br /> chương Đất Nước chính là sự  xuất hiện của hàng loạt những hình  ảnh có ý nghĩa biểu <br /> trưng nhưng rất gần gũi:<br /> <br /> Tóc mẹ thì búi sau đầu<br /> <br /> Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn<br /> <br /> Cái kèo cái cột thành tên<br /> <br /> Hạt gạo phải một nắng hai sương xay giã dần sàng<br /> <br /> Đất Nước có từ ngày đó...<br /> <br /> Sức gợi từ  những hình  ảnh đã dựng lên cả  một không gian văn hoá truyền thống, mang <br /> theo hơi thở tâm tình của ca dao "gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau" thấm thía tình  <br /> nghĩa thủy chung. Mạch nguồn  ấy tiếp tục với quá trình trưởng thành của từng cá nhân,  <br /> từ thuở cắp sách đến trường đến khoảnh khắc rung động đầu đời. Tất cả đều xuất phát  <br /> một cách rất tự nhiên, nôn nao ngọt ngào kỷ niệm:<br /> <br /> Đất là nơi anh đến trường<br /> <br /> Nước là nơi em tắm<br /> <br /> Đất Nước là nơi ta hò hẹn<br /> <br /> Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm...<br /> <br /> Đan xen với khoảnh khắc thời gian không gian hiện tại là sự  thức tỉnh của ký  ức cộng  <br /> đồng, với sự tổng hoà những vẻ  đẹp trong đời sống tinh thần, tâm linh của người Việt.  <br /> Vẻ đẹp quê hương đất nước được tái hiện trong những lời ca dao toát lên lòng tự hào về <br /> non sông gấm vóc, về Cha Rồng Mẹ Tiên, gắn với lòng biết ơn tổ tiên đã ăn sâu vào tiềm <br /> thức từng người Việt:<br />  Đất là nơi "con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc"<br /> <br /> Nước là nơi "con cá ngư ông móng nước biển khơi"<br /> <br /> Thời gian đằng đẵng<br /> <br /> Không gian mênh mông<br /> <br /> Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ<br /> <br /> Đất là nơi Chim về<br /> <br /> Nước là nơi Rồng ở<br /> <br /> Lạc Long Quân và Âu Cơ<br /> <br /> Đẻ ra đồng bào mình trong bọc trứng...<br /> <br /> Quá khứ, hiện tại, tương lai đã gắn kết trong một ý thức cộng đồng bền chặt, là nguồn  <br /> sức mạnh và cũng là phẩm chất tâm hồn dân tộc đã được nhà thơ  lý giải qua những hình  <br /> tượng thơ giàu tính thẩm mỹ và hàm chứa mối quan hệ Đất Nước ­ con người Nhân Dân <br /> không thể tách rời. Thời gian lịch sử, không gian văn hoá hoà quyện trong mạch thơ đầy <br /> ân tình đã phác hoạ rõ nét dần tượng đài Đất Nước. Không chỉ tiếp cận hình tượng trong  <br /> huyền sử, trong hiện thực đời sống, trong mối quan hệ  cá nhân ­ cộng đồng, Nguyễn <br /> Khoa Điềm còn dẫn dắt độc giả  trở  về  với hiện thực trực tiếp của cuộc kháng chiến <br /> chống Mỹ, nói lên tiếng nói đầy trách nhiệm của cả một thế hệ chống Mỹ thật sự trưởng  <br /> thành trong nhận thức và tình cảm:<br /> <br /> Trong anh và em hôm nay<br /> <br /> Đều có một phần Đất Nước<br /> <br /> Ý thơ  thật giản dị, không hề  gượng ép tình cảm, khi từ  mối quan hệ riêng tư  để  hướng <br /> về  với quan hệ  cộng đồng, dân tộc. Tứ  thơ  độc đáo chính là từ  sự  mở  rộng từ  thế  giới  <br /> của "anh và em hôm nay" đến với "mọi người". Vẻ đẹp Đất Nước được phát hiện thêm <br /> với những vẻ  đẹp "hài hòa nồng thắm" và "vẹn tròn to lớn". Đó cũng là sự  kết hợp hài  <br /> hoà của lý trí và tình cảm con người thời đại chống Mỹ. Hơn thế nữa, những câu thơ này <br /> còn cắt nghĩa cho vẻ  đẹp tình yêu của thế  hệ  trẻ  chống Mỹ  không hề  mất đi vẻ  lãng <br /> mạn, khi khoảnh khắc cầm tay hiện tại đã nghĩ về  thế  hệ  tương lai, về một ngày thanh <br /> bình và sự phát triển của Đất Nước với "tháng ngày mơ mộng". Không dừng lại ở đó, nhà <br /> thơ  tiếp tục đi sâu vào mối quan hệ  Đất Nước với tâm hồn của từng con người. giọng  <br /> thơ tâm tình thấm thía:<br /> <br /> Em ơi em<br /> <br /> Đất Nước là máu xương của mình<br /> <br /> Phải biết gắn bó và san sẻ<br /> <br /> Phải biết hoá thân cho dáng hình xứ sở<br /> <br /> Làm nên Đất Nước muôn đời.<br /> <br /> Nguyễn Khoa Điềm viết nên những câu thơ  này bằng tất cả  sự  trải nghiệm của một  <br /> người lăn lộn trong phong trào tranh đấu của thanh niên đô thị miền Nam. Nhà thơ đã thay <br /> mặt thế hệ mình để  phát biểu tâm tư  với tinh thần công dân, với nhiệt tình tuổi trẻ. Đó  <br /> cũng là lời đáp cho câu hỏi mang tính chính luận về  sự  trường tồn của Đất Nước. Đất <br /> Nước bất tử chính nhờ ở tinh thần của những con người sẵn sàng dâng bầu máu của tuổi <br /> thanh xuân, biết sống có trách nhiệm với thời đại và đầy khát vọng về  tương lai trường  <br /> tồn của Đất Nước.<br /> <br /> Phần mở  đầu của chương Đất Nước được cấu tứ  trên cơ  sở  gắn bó giữa các vẻ  đẹp <br /> riêng biệt, độc đáo và giàu sức biểu cảm để  làm nên vẻ  đẹp chung tổng hoà thành hình <br /> tượng Đất Nước kỳ vĩ và giàu sức thuyết phục với bạn đọc. Nhà thơ đã trữ tình hoá vấn <br /> đề mang tính chính luận, nhằm trả lời những câu hỏi lớn mà dân tộc đang phải tìm lời đáp <br /> trong cuộc chiến đấu vì lý tưởng độc lập tự do, cuộc chiến đấu của lương tri chống lại  <br /> thế lực bạo tàn.<br /> Những vần thơ rất đẹp trong Đất Nước đã vượt qua thử thách của thời gian, tiếp tục tỏa  <br /> sáng, giúp thế hệ học sinh hôm nay hiểu hơn về thế hệ cha ông trong những ngày tháng  <br /> hào hùng nhất của dân tộc. Trong thời đại mới, những giá trị của ngày hôm qua góp phần  <br /> khơi dậy lòng tự hào và ý thức trách nhiệm, tình cảm cho mỗi con người trong khát vọng  <br /> đưa Đất Nước đi xa đến những tháng ngày mơ mộng.<br /> <br /> Bài làm 4:<br /> <br /> Trong suốt ba mươi năm  ấy, vận mệnh của đất nước luôn luôn là vấn đề  lớn lao, nóng  <br /> bỏng và chi phối mọi lĩnh vực của đời sống dân tộc và mỗi con người Việt Nam. Vì thế, <br /> cùng là lẽ tự nhiên, tình cảm yêu nước đã trở thành cảm hứng chủ đạo trong thơ ca hiện  <br /> đại Việt Nam, tiếp nối một truyền thống sâu đậm của văn học dân tộc từ ngàn xưa.<br /> <br /> Tình cảm yêu nước được biểu hiện trong thơ ca ta thống nhất nhưng cũng rất đa dạng,  <br /> phong phú tùy theo hoàn cảnh sáng tác, tâm trạng cụ thể của từng nhà thơ. Trường ca Mặt  <br /> đường khát vọng được viết giữa những năm tháng hào hùng ca toàn quân, toàn dân ta đang  <br /> tập trung sức lực, tập trung trí tuệ  để chiến thắng đế  quốc Mĩ, có vai trò không nhỏ  của  <br /> tầng lớp tuổi trẻ  học sinh, sinh viên các thành thị  vùng tạm chiếm miền Nam đang thức  <br /> tỉnh, xiết chặt đội ngũ xuống đường. Tầng lớp này cũng có nhiều tâm tư, nhiều suy ngẫm <br /> về  thế hệ mình, về  đất nước. Từ góc độ  đó, ở  Đất Nước, chương V của bản trường ca  <br /> Mặt đường khát vọng, Nguyễn Khoa Điềm đã định nghĩa, cảm nhận ngợi ca vẻ   đẹp <br /> nhiều mặt của đất nước, trình bày ý thức trách nhiệm đối với vận mệnh dân tộc giữa cơn  <br /> thử thách lớn của lịch sử.<br /> <br /> Hình tượng đất nước, trong cảm nhận của Nguyễn Khoa Điềm, gắn với những hình ảnh <br /> hết sức cụ thể với những sinh hoạt rất đỗi thường ngày của mỗi chúng ta. Tình yêu lớn <br /> lao nhưng không hề xa xôi, trừu tượng mà được khơi gợi từ những sự vật, sinh hoạt gần  <br /> gũi, từ những phong tục văn hóa có tự ngàn xưa. Đất nước có trong những câu chuyện cổ <br /> tích mẹ thường hay kể cho ta từ tuổi bé thơ, trong miếng trầu bây giờ bà ăn, trong lũy tre  <br /> làng bao đời thành lũy thành chông cho dân mình đánh giặc. Đất nước gắn cùng tục búi <br /> tóc sau đầu, câu ca dao gừng cay muối mặn, gắn cùng cái kèo, cái cột, hạt gạo một nắng  <br /> hai sương. Cảm nhận đất nước từ những cái bình thường quanh ta đã dẫn Nguyễn Khoa  <br /> Điềm đến biện pháp nghệ  thuật chiết tự. Từ ghép đất nước được tách thành đôi để  nhà  <br /> thơ định nghĩa thật cụ thể từng thành tố Đất và Nước:<br /> <br /> Đất là nơi anh đến trường<br /> <br /> Nước là nơi em tắm<br /> <br /> Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc<br /> <br /> Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi<br /> <br /> Đất là nơi Chim về<br /> <br /> Nước là nơi Rồng ở<br /> <br /> Dòng suy tưởng đưa Nguyễn Khoa Điềm trở  về  quá khứ, với huyền thoại Lạc Long  <br /> Quân và Âu Cơ  khẳng định cội nguồn thống nhất của con người Việt. Đất nước trường <br /> tồn trong thời gian đằng đẵng, không gian mênh mông. Vậy là những hình  ảnh, sự  vật <br /> trên rất đỗi bình thường, nhưng đâu phải tầm thường; trong đó ẩn chứa sâu xa chiều dài  <br /> lịch sử, truyền thống văn hóa với bao phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc. Gợi lên  <br /> truyền thống lịch sử ­ văn hóa vững bền, không gian địa lý mênh mông của đất nước từ <br /> những điều giản dị, thường ngày, đó là thành công đặc biệt của Nguyễn Khoa Điềm  ở <br /> đoạn trích này. Đất nước là đời sống, là hơi thở hàng ngày của mỗi chúng ta. Đất nước là <br /> sông bể mênh mông, núi rừng hùng vĩ. Đất nước trải suốt chiều dài lịch sử truyền thuyết <br /> Hùng Vương, đến đạo lý Hùng năm ăn đâu làm đâu ­ Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ.  <br /> Ai biết được tự bao giờ con người Việt Nam biết kể chuyện c ổ tích, có tục ăn trầu... Ai  <br /> biết được tự bao giờ con người Việt Nam biết làm bạn với cây tre, với cái kèo, cái cột...  <br /> Đằng sau những điều giản dị ấy là truyền thống lịch sử ­ văn hóa lâu đời, bền vững của  <br /> đất nước Việt Nam ta. Từ góc độ đời sống cá nhân, nhà thơ nói được cả cuộc sống cộng  <br /> đồng, đưa đến cho người đọc cảm nhận toàn vẹn, tổng hợp về vẻ đẹp đất nước.<br /> <br /> Có lẽ  chưa bao giờ  như  trong thời đại dân tộc Việt Nam ta đánh Mĩ, vai trò to lớn, sức  <br /> mạnh vô địch của nhân dân được thể hiện đầy đủ đến thế. Cuộc đối chọi quyết liệt với <br /> một kẻ  thù giàu có và hung bạo vào bậc nhất đòi hỏi phải huy động triệt để  sức mạnh <br /> của khối đoàn kết toàn dân. Bởi vậy, Đất Nước của Nhân dân đã trở  thành tư  tưởng <br /> chung của thời đại, đã chi phối toàn bộ  nền văn học cách mạng và làm lên rất nhiều tác <br /> phẩm có giá trị. Trong bối cảnh ấy, đoạn trích Đất Nước trong trường ca Mặt đường khát  <br /> vọng của Nguyễn Khoa Điềm đã đóng góp một cách cảm nhận. Cách thể  hiện đặc sắc. <br /> Khi nói về  bốn nghìn năm lịch sử  của đất nước, nhà thơ  không đếm lại các triều đại,  <br /> những anh hùng nổi tiếng mà tự hào nhắc đến vô vàn lớp người vô danh bình dị:<br /> <br /> Năm tháng nào cũng người người lớp lớp<br /> <br /> Con gái, con trai bằng tuổi chúng ta<br /> <br /> Cần cù làm lụng<br /> <br /> Khi có giặc người con trai ra trận<br /> <br /> Người con gái trở về nuôi cái cùng con<br /> <br /> Đối với nhân dân, cần cù làm lụng và ra trận đánh giặc, sống và chết đều thật giản dị và  <br /> bình tâm vì lẽ tồn vong của đất nước. Khi đất nước thanh bình, họ "cui cút làm ăn, toan lo  <br /> nghèo khó". Khi đất nước gặp nạn ngoại xâm, họ đứng dậy cầm vũ khí, sẵn sàng xả thân <br /> vì độc lập, chủ quyền như lẽ tự nhiên. Chính những con người không ai nhớ mặt đặt tên <br /> ấy đã làm ra Đất Nước. Trong trường kì lịch sử, nhân dân là lực lượng chủ yếu sáng tạo, <br /> giữ gìn truyền lại mọi tài sản vật chất, mọi giá trị tinh thần để làm nên Đất Nước muôn <br /> đời:<br /> <br /> Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng<br /> <br /> Họ truyền lửa qua mỗi nhà từ hòn than qua con cái<br /> <br /> Họ truyền giọng điệu mình cho con tập nói<br /> <br /> Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân.<br /> Bao lớp người vô danh, thầm lặng ấy đã hóa thân cho đất nước vững bền. Nguyễn Khoa  <br /> Điềm đã cảm nhận sự  hóa thân của nhân dân hiển hiện trên gương mặt địa lý của đất <br /> nước. Không ít tác phẩm thơ  văn đã nhắc tới những danh lam thắng cảnh, nhưng sự tích <br /> núi sông của đất nước Việt Nam bốn ngàn năm văn hiến. Nhưng gắn chúng cùng số <br /> phận, cùng phẩm chất của những người dân bình dị, thấy trong đó cuộc đời hy sinh cao  <br /> đẹp của quần chúng nhân dân, ấy là Nguyễn Khoa Điềm. Sau khi nhắc tới hàng loạt danh <br /> lam thắng cảnh, sự  tích núi sông trên các miền đất nước, nhà thơ  đi đến một khái quát <br /> thấm thía:<br /> <br /> Và ở đâu trên khắp ruộng đồng, gò bãi<br /> <br /> Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông cha<br /> <br /> Ôi Đất Nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thủy<br /> <br /> Những cuộc đời đã hóa núi sông ta...<br /> <br /> Chiêm ngưỡng tiếp nhận Đất Nước câu Nhân dân, Đất Nước câu ca dao thần thoại từ góc <br /> độ thế hệ trẻ trong thời đại dân tộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, Nguyễn Khoa Điềm <br /> đã gợi nhắc trách nhiệm đối với vận mệnh đất nước. Phải chăng đây chính là mục đích  <br /> của đoạn thơ Đất Nước này khi ra đời giữa những năm tháng chiến tranh quyết liệt, hào  <br /> hùng, khi lịch sử đang yêu cầu mọi con người phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sử. Ý <br /> thức trách nhiệm này được Nguyễn Khoa Điềm cảm nhận, dẫn dắt rất tự nhiên cùng quá <br /> trình khám phá ngày càng sâu về  đất nước. Ban đầu, đất nước là những gì thân thiết  ở <br /> ngoài ta,  ở  xung quanh ta. Nhưng dần về sau, đất nước đã ở  trong ta, đất nước có trong <br /> mỗi người:<br /> <br /> Trong anh và em hôm nay<br /> <br /> Đều có một phần Đất Nước<br /> <br /> Khi hai đứa cầm tay<br /> <br /> Đất Nước trong chúng ta hài hòa nồng thắm<br />  Khi chúng ta cầm tay mọi người<br /> <br /> Đất Nước vẹn tròn, to lớn<br /> <br /> Mỗi con người hôm nay đều đang thừa hưởng những di sản vật chất và tinh thần quý báu <br /> của đất nước, của nhân dân, của bao thế hệ đi trước, vì thế phải biết cống hiến đời mình  <br /> vì lẽ tồn vong của đất nước. Ý thức trách nhiệm được nhà thơ trình bày thật thiết tha. Đó <br /> là mệnh lệnh cất lên từ trái tim đang xúc động:<br /> <br /> Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình<br /> <br /> Phải biết gắn bó và san sẻ<br /> <br /> Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở<br /> <br /> Làm nên Đất Nước muôn đời...<br /> <br /> Như  vậy, tiếp thu nguồn mạch cảm hứng yêu nước chưa bao giờ  vơi cạn trong lịch sử <br /> văn học Việt Nam, nằm trong bối cảnh của thời đại dân tộc kháng chiến chống đế quốc <br /> Mĩ, đoạn trích Đất Nước trong trường ca Mặt đường khát vọng đã thể  hiện những nhận <br /> thức, khám phá mới mẻ  về  vẻ  đẹp đất nước. Trên nền văn hóa dân gian vững chắc, <br /> Nguyễn Khoa Điềm đã hướng sự tìm tòi, suy ngẫm tới nhiều bình diện như  lịch sử, địa <br /> lý, phong tục... để làm nổi bật tư tưởng Đất Nước của Nhân dân và gợi nhắc ý thức trách  <br /> nhiệm trước vận mệnh đất nước. Nhưng sức hấp dẫn của chương Đất Nước không chỉ <br /> ở các nội dung cảm nhận mà còn ở cách thể  hiện của Nguyễn Khoa Điềm. Khi đưa vào  <br /> đây nhiều kiến thức về lịch sử, địa lí, về văn hoá dân gian, thơ dễ sa vào diễn ca theo lối  <br /> phô bày hiểu biết, dễ chỉ tác động vào lý trí mà khó lay thức tình cảm người đọc. Nguyễn <br /> Khoa Điềm đã vượt qua thử thách đó và Đất Nước vừa làm sáng bừng nhận thức, vừa lay  <br /> động sâu xa tâm hồn mỗi con người Việt Nam. Cái gì đã tạo nên thành công ấy? Điều chủ <br /> yếu là do tất cả các kiến thức, tư liệu, sự kiện phong phú này đã được thẩm thấu qua tâm <br /> hồn chứa chan xúc cảm của Nguyễn Khoa Điềm và nhà thơ  đã tìm được một cách nói  <br /> riêng, bằng giọng điệu tâm tình, qua hồi ức lại những kỉ niệm riêng tư:<br />  Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi<br /> <br /> Đất Nước có trong những cái "ngày xửa ngày xưa..." mẹ thường hay kể<br /> <br /> Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn<br /> <br /> Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc<br /> <br /> Ngay từ phần mở đầu. Đất Nước dẫn ta vào câu chuyện tâm tình thiết tha, sâu lắng. Toàn  <br /> bộ chương này được thể hiện bằng hình thức "anh" trò chuyện cùng "em". Với hình thức <br /> này, giọng điệu thơ  tất phải ngọt ngào, thủ  thỉ. Nguyễn Khoa Điềm nói về  lịch sử  mà  <br /> như  tâm sự về những kỉ niệm tuổi thơ, như nhắc lại những hồi  ức cảm động về  người <br /> thân trong gia đình là bà, là mẹ. Bề dày của lịch sử, của nền văn hóa phong phú, lâu đời,  <br /> cả không khí của truyền thuyết Thánh Gióng, cổ tích Trầu Cau bỗng được sống dậy trong <br /> cảm nhận gần gũi của mỗi người đọc. Chính nhờ lối thể hiện ấy mà vẻ  đẹp sâu xa của <br /> đất nước, ý thức trách nhiệm công dân trước vận mệnh đất nước được người đọc nhận <br /> cảm một cách tự nhiên, thấm thía.<br /> <br />  <br />