Lê Thị Hường và Đtg<br />
<br />
Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br />
<br />
191(15): 75 - 79<br />
<br />
QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC VÀ VỀ VAI TRÒ<br />
CỦA NGƯỜI THẦY TRONG SỰ NGHIỆP TRỒNG NGƯỜI<br />
Lê Thị Hường1*, Đào Thu Huyền2<br />
1<br />
<br />
Trường Cao đẳng Kinh tế - Tài chính Thái Nguyên,<br />
2<br />
Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Trung ương<br />
<br />
TÓM TẮT<br />
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”. Nhận thức được tác hại của<br />
dốt ngay sau khi đất nước được độc lập, là người đứng đầu của Nhà nước, Người không những<br />
quan tâm tới giáo dục mà còn đưa ra những quan điểm có tính triết lý xâu xa là kim chỉ nam soi<br />
sáng cho sự nghiệp giáo dục sau này. Để giáo dục thực sự là ''quốc sách hàng đầu'' thì người thầy<br />
còn có vai trò quan trọng là người truyền đạt kiến thức, đào tạo nguồn nhân lực để đưa dân tộc ta<br />
tới đỉnh cao văn hóa, văn minh, xứng đáng một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa sánh kịp với các<br />
“cường quốc năm châu” trên thế giới.<br />
Từ khóa: Giáo dục, Hồ Chí Minh, người giáo viên, chuyên môn, nghiệp vụ<br />
<br />
ĐẶT VẤN ĐỀ*<br />
Chủ tịch Hồ Chí Minh – vị lãnh tụ vĩ đại,<br />
Người là tượng trưng cho tinh hoa, ý trí kiên<br />
cường, bất khuất của dân tộc Việt Nam. Chủ<br />
tịch Hồ Chí Minh không chỉ là một nhà yêu<br />
nước chân chính mà còn là một nhà văn hóa<br />
kiệt xuất, Người là sự kết hợp hài hòa giữa<br />
những thành tựu và bản sắc của văn hóa Đông<br />
- Tây, một nhân cách hoàn hảo với những<br />
phẩm chất vừa phi thường, vừa bình dị. Trong<br />
cuộc đời hoạt động của mình, Người đã để lại<br />
cho dân tộc Việt Nam một tài sản tinh thần vô<br />
cùng quý giá, trong đó tư tưởng Hồ Chí Minh<br />
về giáo dục và về vài trò của người giáo viên<br />
trong sự nghiệp trồng người đã tạo nền tảng<br />
cho sự nghiệp xây dựng và kiến thiết nền giáo<br />
dục nước nhà. Những tư tưởng ấy không chỉ<br />
có ý nghĩa lý luận sâu sắc mà còn chứa đựng<br />
những bài học thực tiễn sinh động.<br />
NỘI DUNG<br />
Giáo dục và vai trò của người giáo viên là<br />
một vấn đề luôn được Đảng và Nhà nước ta<br />
xác định là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Vì<br />
vậy, đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào<br />
tạo, phát triển nguồn nhân lực, đã từng được<br />
khẳng định trong các văn kiện Đảng trước<br />
đây, đặc biệt là trong Nghị quyết số 29 của<br />
Hội nghị Trung ương 8, khóa XI, khẳng định<br />
*<br />
<br />
Tel: 0969 387167, Email: lehuongkttc@gmail.com<br />
<br />
đây không chỉ là quốc sách hàng đầu, là “chìa<br />
khóa” mở ra con đường đưa đất nước tiến lên<br />
phía trước, mà còn là “mệnh lệnh” của cuộc<br />
sống. Trong Văn kiện đại hội XII, kế thừa<br />
quan điểm chỉ đạo của nhiệm kỳ trước, Đảng<br />
ta đưa ra đường lối đổi mới căn bản, toàn diện<br />
giáo dục, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực,<br />
xác định đây là một kế sách, quốc sách hàng<br />
đầu, tiêu điểm của sự phát triển, mang tính<br />
đột phá, khai mở con đường phát triển nguồn<br />
nhân lực Việt Nam trong thế kỷ XXI, khẳng<br />
định quan điểm mới của nền giáo dục nước<br />
nhà “dạy người, dạy chữ, dạy nghề” (trước<br />
đây là dạy chữ, dạy người, dạy nghề). Để<br />
quan điểm về đổi mới giáo dục trong Đại hội<br />
đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng đạt<br />
hiệu quả cao và đi vào cuộc sống, chúng ta<br />
quay trở lại vấn đề mang tính cốt lõi, là tư<br />
tưởng, kim chỉ nam của tư tưởng Hồ Chí<br />
Minh về giáo dục và thấy rằng những nội<br />
dung này vẫn còn nguyên giá trị, đặc biệt là<br />
trong giai đoạn hiện nay. Trong quan điểm về<br />
giáo dục, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khái quát<br />
thành hai vấn đề lớn: Một là, nhiệm vụ, mục<br />
tiêu của giáo dục hướng tới người học; hai là,<br />
vị trí vai trò của người giáo viên, chủ thể<br />
chính trong sự nghiệp giáo dục đào tạo. Trên<br />
cơ sở đó chúng ta sẽ thấy được cách nhìn sâu<br />
sắc, logic và thực tiễn của Chủ tịch Hồ Chí<br />
Minh về giáo dục, đào tạo.<br />
75<br />
<br />
Lê Thị Hường và Đtg<br />
<br />
Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br />
<br />
Phát triển nền giáo dục toàn diện, “học” đi<br />
đôi với “hành”, đào tạo con người vừa<br />
“Hồng” vừa “Chuyên”<br />
Trong bản Tuyên ngôn độc lập, Chủ tịch Hồ<br />
Chí Minh đã khẳng định: “Tất cả mọi người<br />
sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho<br />
họ những quyền không ai có thể xâm phạm<br />
được, trong những quyền ấy, có quyền được<br />
sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh<br />
phúc” [2, tr.555]. Từ quan điểm trên của Chủ<br />
tịch Hồ Chí Minh chúng ta khẳng định rằng<br />
quyền được học tập và nâng cao trình độ cũng<br />
là một quyền bất khả xâm phạm của con<br />
người. Đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh học tập<br />
của mọi người và việc tổ chức hoạt động giáo<br />
dục đào tạo cho con người của Nhà nước là một<br />
trong những nội dung quan trọng trong công<br />
cuộc xây dựng một xã hội mới thể hiện quyền<br />
dân chủ của nhà nước xã hội chủ nghĩa.<br />
Chủ tịch Hồ Chí Minh thấy được vị trí to lớn<br />
của giáo dục đối với phát triển xã hội mới, vì<br />
vậy, kế thừa và phát triển tư tưởng “Hữu giáo<br />
vô loài” của Khổng Tử (tức là giáo dục không<br />
phân biệt tầng lớp); Người cho rằng giáo dục<br />
phải mang tính quần chúng, phải phục vụ mọi<br />
tầng lớp, giai cấp và dân tộc. Mọi thành phần<br />
trong xã hội đều có nhiệm vụ học tập để phục<br />
vụ công cuộc xây dựng đất nước vì mục tiêu<br />
ấm no, hạnh phúc cho nhân dân.<br />
Đối với các cháu thiếu nhi học tập là một<br />
nhiệm vụ quan trọng. Người nói: Tuổi nhỏ<br />
làm việc nhỏ tùy theo sức của mình. Trong<br />
thư gửi học sinh nhân ngày khai trường đầu<br />
tiên của một đất nước được hưởng độc lập, tự<br />
do, Người khẳng định: “Trước đây cha anh<br />
các em và mới năm ngoái cả các em nữa, đã<br />
phải chịu một nền học vấn nô lệ, nghĩa là nó<br />
đào tạo nên những kẻ làm tay sai, làm tôi tớ<br />
cho thực dân Pháp. Ngày nay các em được cái<br />
may mắn hơn cha anh là được hấp thụ một<br />
nền giáo dục của một nước độc lập, một nền<br />
giáo dục sẽ đào tạo các em nên những người<br />
công dân hữu ích cho nước Việt Nam, một<br />
nền giáo dục làm phát triển hoàn toàn những<br />
năng lực sẵn có của các em” [3, tr.40].<br />
76<br />
<br />
191(15): 75 - 79<br />
<br />
Đối với thanh niên, Người cho rằng đây là<br />
một thế hệ vẻ vang, vì vậy, phải tự giác tự<br />
nguyện, tự động cải tạo tư tưởng của mình để<br />
xứng đáng với nhiệm vụ, tức là phải có tài, có<br />
đức. Học tập của thanh niên gắn với yêu Tổ<br />
quốc, yêu nhân dân, yêu chủ nghĩa xã hội, yêu<br />
lao động và yêu khoa học kỹ thuật.<br />
Đối với người già việc tham gia vào lớp xóa<br />
mù chữ là một tấm gương cảm động để<br />
khuyến khích con cháu noi theo. Trong thư<br />
gửi các cụ phụ lão xã Nam Liên, huyện Nam<br />
Đàn, Tỉnh Nghệ An, Người đã viết “Các cụ<br />
đã ra sức đôn đốc và giúp đỡ đồng bào trong<br />
việc bình dân học vụ, như vậy các cụ thật<br />
xứng đáng là lão dương ích tráng (sống khỏe<br />
và sống có ích)” [3, tr.32].<br />
Đặc biệt đối với phụ nữ, Người nói lại càng<br />
phải học bởi vì chị em đã từng bị kìm hãm,<br />
đây là lúc chị em phải cố gắng để theo kịp<br />
nam giới, để xứng đáng là một phần tử trong<br />
nước, có quyền bầu cử và ứng cử.<br />
Với việc xác định vai trò của giáo dục cho<br />
từng đối tượng cụ thể trong sự nghiệp xây<br />
dựng xã hội mới, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn<br />
đề cập tới tính hiệu quả và chất lượng giáo dục.<br />
Người nói học phải đi đôi với hành, khi học tập<br />
cần phải đặt ra câu hỏi: “Học để làm gì? Học để<br />
phục vụ cho ai? Đây là hai câu hỏi cần được trả<br />
lời dứt khoát thì mới có phương hướng để sửa<br />
chữa khuyết điểm của mình” [5, tr.172].<br />
Người cho rằng học tập là để áp dụng vào<br />
việc làm, làm mà không có lý luận thì không<br />
khác gì đi đêm tối, vừa chậm chạp vừa hay<br />
vấp váp có lý luận thì mới hiểu được mọi việc<br />
trong xã hội, trong phong trào để có chủ<br />
trương cho đúng. Khi thực hiện phong trào<br />
bình dân học vụ, Người nói: “Học phải có<br />
nhiều sáng kiến và hình thức, dán chữ vào<br />
cánh tay, viết chữ trên mẹt hàng, gắn vào lưng<br />
áo người đi trước, viết chữ cắm vào nơi đông<br />
người qua lại” [6, tr.348].<br />
Giáo dục bao giờ cũng phải kiên trì nhẫn nại.<br />
Người nhấn mạnh: “Vì lợi ích mười năm<br />
trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng người”<br />
[3, tr.228]. Theo Người, việc học cần phải<br />
<br />
Lê Thị Hường và Đtg<br />
<br />
Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br />
<br />
biết gạn đục khơi trong, “Quý hồ tinh bất quý<br />
hồ đa” (tức là không cần nhiều mà cần chất<br />
lượng, chuyên sâu). Việc học cũng như trồng<br />
cây, trồng cây nào thì phải chăm sóc đến nơi<br />
đến chốn, không được bỏ giữa chừng, vừa phí<br />
công lai vô ích. Người nói: “Học không bao<br />
giờ cùng; học mãi để tiến bộ lên mãi; càng<br />
tiến bộ, càng thấy phải học thêm” [4, tr.1057].<br />
Vậy để việc học đạt hiệu quả thì không thể<br />
thiếu vai trò to lớn của người giáo viên.<br />
Người giáo viên vinh dự lớn, trách nhiệm<br />
nặng nề, là hiện thân của chuẩn mực đạo<br />
đức và không ngừng vươn lên, vững vàng về<br />
chuyên môn, nghiệp vụ<br />
Khi nói về vai trò của người giáo viên đối với<br />
sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, Chủ<br />
tịch Hồ Chí Minh cho rằng giáo viên là một<br />
nghề khó khăn, vất vả, vì đây là nghề đào tạo<br />
ra thế hệ tương lai cho đất nước. Người nói:<br />
“Chúng ta phải đào tạo ra những công dân tốt<br />
và cán bộ tốt cho nước nhà. Nhân dân, Đảng,<br />
Nhà nước giao các nhiệm vụ đào tạo thế hệ<br />
tương lai cho các cô, các chú. Đó là một trách<br />
nhiệm nặng nề, nhưng rất vẻ vang. Mong mọi<br />
người phải cố gắng làm tròn nhiệm vụ. Tất cả<br />
giáo viên không nên cho học thế này là đủ,<br />
mà phải tiếp tục học tập thêm để tiến bộ mãi”<br />
[6, tr.44].<br />
Trong công cuộc xây dựng đất nước, Chủ tịch<br />
Hồ Chí Minh khẳng định vai trò của giáo viên<br />
rất quan trọng. Bởi vì, họ là những người<br />
cung cấp cho xã hội những cán bộ nông<br />
nghiệp, công nghiệp và các ngành văn hóa,<br />
kinh tế. Người nói:“Có gì vẻ vang hơn là<br />
nghề đào tạo những thế hệ sau này tích cực<br />
góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ<br />
nghĩa cộng sản? Người thầy giáo tốt, thầy<br />
giáo xứng đáng là thầy giáo - là người vẻ<br />
vang nhất. Dù là tên tuổi không đăng trên<br />
báo, không được thưởng huân chương, song<br />
những người thầy giáo tốt là những người anh<br />
hùng vô danh... Nếu không có thầy giáo dạy<br />
dỗ cho con em nhân dân, thì làm sao mà xây<br />
dựng chủ nghĩa xã hội được? Vì vậy nghề<br />
thầy giáo rất là quan trọng, rất là vẻ vang”[7,<br />
<br />
191(15): 75 - 79<br />
<br />
tr.332]. Để hoàn thành được sứ mệnh vẻ vang<br />
đó, mỗi người thầy giáo, cô giáo phải không<br />
ngừng rèn luyện để luôn tiến bộ, phải có kiến<br />
thức và phương pháp giảng dạy tốt, có nhân<br />
cách đạo đức và có tình thương yêu học sinh,<br />
say mê với nghề nghiệp. Bác chỉ rõ trách<br />
nhiệm của người thầy giáo, cô giáo: “Giáo<br />
viên phải chú ý cả tài, cả đức, tài là văn hóa,<br />
chuyên môn, đức là chính trị. Muốn cho học<br />
sinh có đức thì giáo viên phải có đức ... Cho<br />
nên thầy giáo, cô giáo phải gương mẫu, nhất<br />
là đối với trẻ con”[5, tr. 492].<br />
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, giáo viên phải<br />
gần gũi với nhân dân. Giáo viên cũng như các<br />
trí thức khác đều là lao động trí óc. Lao động<br />
trí óc phải biết sinh hoạt cùng nhân dân, nếu<br />
chỉ biết đọc sách thì chưa đủ. Giáo viên phải<br />
yêu dân, yêu học sinh, phải gần gũi cha mẹ<br />
học sinh. Giữa gia đình, nhà trường và xã hội<br />
phải có mối quan hệ khăng khít với nhau.<br />
Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng giáo viên<br />
phải yêu nghề của mình. Người khẳng định:<br />
“Còn gì vẻ vang hơn là nghề đào tạo những<br />
thế hệ sau này tích cực góp phần xây dựng<br />
chủ nghĩa xã hội. Dù tên tuổi không đăng trên<br />
báo, không được thưởng huân chương, song<br />
những người thầy giáo tốt là những anh hùng<br />
vô danh. Đây là một điều rất vẻ vang. Nếu<br />
không có thầy giáo dạy dỗ cho con em nhân<br />
dân, thì làm sao mà xây dựng được chủ nghĩa<br />
xã hội” [7, tr.331-332].<br />
Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định nghề giáo<br />
phải luôn luôn tu dưỡng đạo đức và thường<br />
xuyên nghiên cứu chuyên môn, bởi vì, học<br />
sinh tốt hay xấu là do giáo viên. Muốn vậy,<br />
giáo viên phải làm gương và đi đầu trong mọi<br />
lĩnh vực. Giáo viên không được tự mãn về<br />
chuyên môn. Muốn cho học trò tốt, giáo viên<br />
phải dạy học trò biết yêu nước, yêu nhân dân,<br />
yêu lao động, yêu chủ nghĩa xã hội.<br />
Người nói giáo viên luôn phải có tư tưởng:<br />
Học không biết chán, dạy không biết mỏi. Vì<br />
vậy, giáo viên phải luôn cố gắng học thêm,<br />
học chính trị, học chuyên môn để nâng cao<br />
77<br />
<br />
Lê Thị Hường và Đtg<br />
<br />
Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br />
<br />
trình độ…Nếu không tiến bộ, thì sẽ không<br />
theo kịp đà tiến chung của xã hội, sẽ trở thành<br />
lạc hậu. Người thầy giáo trong chế độ mới<br />
phải có chí khí cao thượng, phải tiên ưu hậu<br />
lạc nghĩa là khó khăn thì phải chịu trước thiên<br />
hạ, sung sướng thì hưởng sau thiên hạ. Theo<br />
Chủ tịch Hồ Chí Minh, giáo dục luôn luôn<br />
phải theo kịp thời đại và phục vụ cho xây<br />
dựng đất nước, tức là dạy và học cần theo nhu<br />
cầu của dân tộc và xã hội.<br />
Trong quá trình giảng dạy, giáo viên phải<br />
luôn luôn cải tiến và sáng tạo phương pháp<br />
dạy học. Giáo viên phải đặt câu hỏi: Dạy cái<br />
gì? Dạy như thế nào? Tức là giáo viên dạy<br />
làm sao cho học sinh hiểu chóng, nhớ lâu, tiến<br />
bộ nhanh. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, giáo<br />
viên cần tránh lối dạy nhồi nhét, tránh lối học<br />
vẹt. Giáo viên cần học tập nhiều kinh nghiệm<br />
giảng dạy trong nhân dân, bởi vì công nhân,<br />
nông dân, trí thức… có nhiều kinh nghiệm để<br />
tham khảo, từ đó, làm cho cách dạy ngày<br />
càng tiến bộ. Có thể nói rằng tư tưởng của<br />
Chủ tịch Hồ Chí Minh về giáo dục vừa là<br />
thành quả của sự chắt lọc tinh tế tinh hoa văn<br />
hóa dân tộc và nhân loại, vừa mang đậm hơi<br />
thở của cuộc sống hiện thực, chính vì vậy ở Hồ<br />
Chí Minh lý luận giáo dục và thực tiễn phải có<br />
sự thống nhất hữu cơ không tách rời nhau.<br />
Kế thừa những quan điểm, tư tưởng lớn của<br />
Người, Văn kiện Đại hội lần thứ XII của<br />
Đảng tiếp tục khẳng định: “Giáo dục, đào tạo<br />
là quốc sách hàng đầu, chuyển mạnh quá trình<br />
giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang<br />
phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất<br />
người học; học đi đôi với hành, lý luận gắn<br />
liền với thực tiễn” [1, tr.114]. Phát triển giáo<br />
dục và đào tạo gắn với nhu cầu phát triển kinh<br />
<br />
78<br />
<br />
191(15): 75 - 79<br />
<br />
tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; phấn<br />
đấu tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về<br />
chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo.<br />
KẾT LUẬN<br />
Trong suốt cả cuộc đời Chủ tịch Hồ Chí Minh<br />
luôn quan tâm tới giáo dục và vai trò của<br />
người thầy trong sự nghiệp giáo dục thế hệ<br />
trẻ. Với vai trò là định hướng, kim chỉ nam<br />
cho hành động, tư tưởng, quan điểm của Chủ<br />
tịch Hồ Chí Minh về giáo dục, đào tạo vẫn<br />
luôn tỏa sáng trong giai đoạn hiện nay, là nền<br />
tảng định hướng và mục tiêu để toàn Đảng,<br />
toàn dân ta tiếp tục triển khai, thực hiện<br />
những quan điểm của Người để nâng cao chất<br />
lượng giáo dục đào tạo. Nhằm thực hiện tốt<br />
những tư tưởng của Người, mỗi thầy cô giáo<br />
phải làm tốt công tác tuyên truyền và thực<br />
hiện có hiệu quả Cuộc vận động học tập và<br />
làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ<br />
Chí Minh với khẩu hiệu “Lấy người học làm<br />
trung tâm, mỗi thầy cô giáo là một tấm gương<br />
sáng cho học sinh noi theo”.<br />
TÀI LIỆU THAM KHẢO<br />
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2016): “Văn kiện<br />
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII”, Nxb<br />
Chính trị Quốc gia, Hà Nội.<br />
2. Hồ Chí Minh toàn tập (2000), tập 3, Nxb chính<br />
trị Quôc gia, Hà Nội.<br />
3. Hồ Chí Minh toàn tập (2000), tập 4, Nxb chính<br />
trị Quôc gia, Hà Nội.<br />
4. Hồ Chí Minh toàn tập (2000), tập 5, Nxb chính<br />
trị Quôc gia, Hà Nội.<br />
5. Hồ Chí Minh toàn tập (2004), tập 9, Nxb chính<br />
trị Quôc gia, Hà Nội.<br />
6. Hồ Chí Minh toàn tập (2011), tập 10, Nxb chính<br />
trị Quôc gia, Hà Nội.<br />
7. Hồ Chí Minh toàn tập (2000), tập 11, Nxb chính<br />
trị Quôc gia, Hà Nội.<br />
<br />
Lê Thị Hường và Đtg<br />
<br />
Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br />
<br />
191(15): 75 - 79<br />
<br />
ABSTRACT<br />
THE POINTVIEW OF HO CHI MINH PRESIDENT ON EDUCATION AND<br />
ABOUT THE ROLE OF THE TEACHER IN HUMAN GROW<br />
Le Thi Huong1*, Dao Thu Huyen2<br />
1<br />
<br />
Thai Nguyen college of Economics – Finalcial,<br />
The Centrer College of Economics and Technology<br />
<br />
2<br />
<br />
President Ho Chi Minh said: "An ignorant nation is a weak nation". Recognizing the harms of<br />
ignorance after the country was independent. Being the head of the State, he not only cared about<br />
the education but also offered the philosophical perspectives as a guiding light for later education.<br />
To make education becomes the "top policy", teachers also play an important role as people who<br />
transmit knowledge and train the human resources to lead our nation to the top of culture, deserve<br />
a Vietnam socialist country in comparison with the "five powers countries" in the world.<br />
Keyword: Education, Ho Chi Minh, teacher, professionnal knowledge, specialist skill.<br />
<br />
Ngày nhận bài: 26/10/2018; Ngày hoàn thiện: 08/11/2018; Ngày duyệt đăng: 28/12/2018<br />
*<br />
<br />
Tel: 0969 387167, Email: lehuongkttc@gmail.com<br />
<br />
79<br />
<br />