Quản lí nhà nước về giáo dục ở vùng dân tộc thiểu số khu vực đồng bằng sông Cửu Long

VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số 428 (Kì 2 - 4/2018), tr 1-6<br /> <br /> QUẢN LÍ NHÀ NƯỚC VỀ GIÁO DỤC Ở VÙNG DÂN TỘC THIỂU SỐ<br /> KHU VỰC ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG<br /> Lê Hoàng Dự - Sở Giáo dục và Đào tạo Cà Mau<br /> Ngày nhận bài: 27/02/2018; ngày sửa chữa: 16/03/2018; ngày duyệt đăng: 19/03/2018.<br /> Abstract: The article is the result of a research and analysis of state management for the education<br /> levels; state management in areas of ethnic minorities; reform of state management for education<br /> in ethnic minority areas as well as the education reform in Mekong Delta. Based on the analysis,<br /> the article proposes some solutions to improve the effectiveness of fulfilling the fundamental and<br /> comprehensive education reform for areas of ethnic minorities in Mekong Delta.<br /> Keywords: Management, State management, ethnic minorities, Mekong Delta.<br /> 1. Mở đầu<br /> Phát triển giáo dục ở vùng dân tộc thiểu số (DTTS)<br /> luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm trong mọi giai<br /> đoạn của cách mạng Việt Nam. Để đạt kết quả, cần bắt<br /> đầu từ khâu quản lí. Nghiên cứu quản lí nhà nước<br /> (QLNN) về giáo dục ở vùng DTTS là nhu cầu thực tiễn.<br /> Thực hiện tuyên truyền làm cho các cấp uỷ đảng, chính<br /> quyền, đoàn thể, các tổ chức xã hội và đội ngũ nhà giáo,<br /> cán bộ quản lí giáo dục vùng DTTS coi nhiệm vụ đổi mới<br /> căn bản, toàn diện GD-ĐT là nhiệm vụ của chính mình.<br /> Giáo dục ở vùng DTTS là một bộ phận của hệ thống<br /> giáo dục quốc dân, với vai trò nâng cao dân trí, tạo nguồn<br /> cán bộ người DTTS, đáp ứng yêu cầu phát triển KT-XH<br /> ở các vùng này. Do đặc điểm vùng miền và tộc người,<br /> khi thực hiện nội dung, chương trình giáo dục quốc gia ở<br /> vùng DTTS, cần chú ý tới đặc điểm này. Do đó, công tác<br /> quản lí giáo dục ở vùng DTTS cần có những điều chỉnh<br /> cho phù hợp với vùng.<br /> Nghiên cứu vấn đề QLNN về giáo dục nói chung,<br /> QLNN về giáo dục vùng DTTS nói riêng là hết sức cần<br /> thiết, không chỉ nâng cao nhận thức cho bản thân mà còn<br /> góp phần vào phát triển khoa học quản lí nói chung, quản<br /> lí giáo dục ở vùng DTTS nói riêng, đáp ứng yêu cầu của<br /> thực tiễn. Việc nghiên cứu QLNN về giáo dục ở vùng<br /> DTTS khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) xác<br /> định được những nguyên nhân cơ bản cản trở sự phát<br /> triển giáo dục vùng DTTS, làm cơ sở đề xuất những nội<br /> dung cơ bản về đổi mới căn bản và toàn diện đối với giáo<br /> dục ở vùng này và phát triển đội ngũ giáo viên (ĐNGV)<br /> dạy tiếng Khmer là yêu cầu khách quan của thực tiễn<br /> phát triển giáo dục khu vực ĐBSCL - một trong những<br /> thành tố quan trọng góp phần nâng cao dân trí, nâng cao<br /> chất lượng nguồn nhân lực, tạo nguồn cán bộ người<br /> DTTS; bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.<br /> <br /> 2. Nội dung nghiên cứu<br /> 2.1. Quản lí nhà nước<br /> Trước hết, cần hiểu khái niệm “quản lí”. Có nhiều<br /> cách định nghĩa về quản lí, song đều thống nhất với nhau<br /> hướng đến hiệu quả của công tác quản lí và phụ thuộc<br /> vào các yếu tố: Chủ thể quản lí, khách thể quản lí,<br /> phương pháp, công cụ và mục tiêu quản lí. Do đó, quản<br /> lí là quá trình tác động gây ảnh hưởng của chủ thể quản<br /> lí với khách thể quản lí thông qua việc thực hiện các chức<br /> năng quản lí bằng những công cụ và phương pháp mang<br /> tính đặc thù nhằm đạt được mục tiêu chung của tổ chức.<br /> QLNN xuất hiện cùng với Nhà nước, là quản lí công<br /> việc của nhà nước. Nội hàm của QLNN thay đổi phụ<br /> thuộc vào chế độ chính trị, trình độ phát triển KT-XH của<br /> mỗi một quốc gia qua các giai đoạn lịch sử. Ngày nay,<br /> QLNN xét về mặt chức năng bao gồm hoạt động lập<br /> pháp, hoạt động hành chính (chấp hành và điều hành) của<br /> Chính phủ và hoạt động tư pháp của hệ thống tư pháp.<br /> Có thể hiểu, QLNN là một dạng quản lí xã hội đặc<br /> biệt, mang tính quyền lực nhà nước và sử dụng pháp luật<br /> nhà nước để điều chỉnh hành vi hoạt động của con người<br /> trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội do các cơ quan<br /> trong bộ máy nhà nước thực hiện, nhằm thỏa mãn nhu<br /> cầu hợp pháp của con người, duy trì sự ổn định và phát<br /> triển của xã hội.<br /> Các yếu tố của QLNN: Yếu tố xã hội (hay yếu tố con<br /> người), yếu tố chính trị, yếu tố tổ chức, yếu tố uy quyền,<br /> yếu tố thông tin, yếu tố văn hóa tổ chức.<br /> 2.2. Quản lí nhà nước về giáo dục<br /> QLNN về giáo dục là việc nhà nước thực hiện quyền<br /> lực công để điều hành, điều chỉnh toàn bộ các hoạt động<br /> giáo dục trong phạm vi toàn xã hội nhằm thực hiện mục<br /> tiêu giáo dục của nhà nước. Đây là sự tác động có tổ chức<br /> và điều chỉnh bằng quyền lực nhà nước đối với các hoạt<br /> động giáo dục do các cơ quan quản lí có trách nhiệm về<br /> <br /> 1<br /> <br /> Email:<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số 428 (Kì 2 - 4/2018), tr 1-6<br /> <br /> giáo dục của nhà nước từ Trung ương đến cơ sở tiến hành<br /> để thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo quy định của nhà<br /> nước nhằm phát triển sự nghiệp giáo dục, duy trì kỉ<br /> cương, thoả mãn nhu cầu giáo dục của nhân dân, thực<br /> hiện mục tiêu giáo dục của nhà nước.<br /> Có thể thấy, QLNN về giáo dục có ba bộ phận chính, đó<br /> là: 1) Chủ thể QLNN về giáo dục: là các cơ quan có thẩm<br /> quyền (cơ quan lập pháp, hành pháp); 2) Khách thể của<br /> QLNN về giáo dục: là hệ thống giáo dục quốc dân và mọi<br /> hoạt động giáo dục trong phạm vi toàn xã hội; 3) Mục tiêu<br /> giáo dục: Về tổng thể đó là việc bảo đảm trật tự kỉ cương<br /> trong các hoạt động giáo dục để thực hiện được mục tiêu<br /> nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho<br /> xã hội, hoàn thiện và phát triển nhân cách của công dân.<br /> Trong khái niệm QLNN về giáo dục còn phải kể tới<br /> hai yếu tố quan trọng trong việc điều hành, điều chỉnh<br /> các hoạt động giáo dục, đó là: Công cụ chủ yếu trong<br /> quản lí hành chính Nhà nước (hệ thống các văn bản quy<br /> phạm pháp luật, do đó công tác thể chế tạo ra hành lang<br /> pháp lí cho các hoạt động QLNN về giáo dục) và Phương<br /> pháp quản lí hành chính nhà nước (chủ yếu là phương<br /> pháp hành chính - tổ chức).<br /> 2.3. Phân cấp quản lí giáo dục<br /> 2.3.1. Khái niệm và bản chất của phân cấp quản lí<br /> Có nhiều định nghĩa khác nhau về phân cấp quản lí: 1)<br /> Phân cấp quản lí là một hình thức tổ chức theo đó quyền tự<br /> chủ được chuyển giao cho các bộ phận cấu thành hệ thống;<br /> 2) Phân cấp quản lí là sự ủy quyền của cơ quan đầu não cho<br /> các bộ phận bên trong hoặc bên ngoài của hệ thống nào đó;<br /> 3) Phân cấp quản lí là thiết lập một trình tự nhằm giảm nhẹ<br /> quyền lực của các cơ quan cấp trên, tăng quyền ra quyết<br /> định ở cấp dưới. Nói cách khác, phân cấp quản lí là quá trình<br /> phân bổ lại trách nhiệm và quyền ra quyết định về những<br /> nhiệm vụ cụ thể của Trung ương đối với cấp cơ sở.<br /> Phân cấp quản lí giáo dục là quá trình thiết kế lại hệ<br /> thống và các quy định về trách nhiệm, quyền hạn và tính<br /> tự chịu trách nhiệm trong hệ thống giáo dục. Nói cách<br /> khác, phân cấp quản lí giáo dục là quá trình phân bổ lại<br /> trách nhiệm và quyền ra quyết định về những nhiệm vụ<br /> cụ thể của Trung ương đối với cấp cơ sở.<br /> Trong điều kiện phân cấp quản lí giáo dục ở nước ta<br /> hiện nay, phân cấp được hiểu là sự chuyển giao chức<br /> năng, nhiệm vụ và quyền hạn từ các cơ quan quản lí cấp<br /> cao xuống các cơ quan quản lí cấp dưới.<br /> 2.3.2. Các điều kiện để phân cấp:<br /> - Đổi mới tư duy trong quản lí, đặc biệt là các cơ quan<br /> QLNN trong việc quy hoạch, kế hoạch tổ chức, chỉ đạo<br /> và kiểm tra, giám sát các hoạt động của hệ thống;<br /> - Phân cấp chức năng, nhiệm vụ, tăng quyền tự chủ<br /> của các đơn vị phải đi liền với phân cách trách nhiệm;<br /> <br /> - Tăng cường phân cấp không có nghĩa giảm vai trò<br /> QLNN của các cơ quan quản lí cấp trên;<br /> - Phân cấp cho đơn vị cấp dưới phải đảm bảo công<br /> bằng giữa các đơn vị cấp dưới, đảm bảo sự hợp tác cạnh<br /> tranh lành mạnh để cùng nhau phát triển.<br /> 2.3.3. Các hình thức phân cấp quản lí:<br /> - Phi tập trung hóa (hay trao quyền; hay phân cấp<br /> chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn, sự chuyển đổi quyền<br /> hạn sang một đơn vị tự trị, đơn vị này có thể hoạt động<br /> độc lập mà không cần xin phép cấp trung ương): Là việc<br /> chuyển giao một phần chức năng, nhiệm vụ, quyền quản<br /> lí và trách nhiệm cho các cấp quản lí thấp hơn trong<br /> khuôn khổ quản lí chung của hệ thống.<br /> - Ủy thác trách nhiệm: Là hình thức mà ở đó các nhà<br /> quản lí địa phương chịu trách nhiệm quản lí tài chính do<br /> trung ương chuyển giao và chịu trách nhiệm trước địa<br /> phương chứ không phải các nhà quản lí Trung ương.<br /> - Ủy quyền (phân cấp nhiệm vụ): Là hình thức mà ở<br /> đó có sự chuyển giao trách nhiệm một cách không chính<br /> thức cho các đơn vị, đồng nghĩa với việc các cơ quan<br /> trung ương cho cấp dưới mượn quyền quản lí và được tự<br /> chủ, các quyền này có thể bị rút lại.<br /> 2.3.4. Một số ưu điểm của phân cấp quản lí:<br /> - Tạo ra môi trường để thực hiện tốt quy chế dân chủ<br /> ở cơ sở, huy động sự tham gia của các thành viên vào<br /> mọi hoạt động tổ chức;<br /> - Phân cấp quản lí tập trung vào việc phục hồi lại sự<br /> hợp pháp của thể chế thông qua việc phân bổ lại quyền<br /> lực và trao cho mỗi công dân vai trò quản lí;<br /> - Tăng cường tính pháp lí cho các hoạt động của toàn<br /> bộ hệ thống phân cấp quản lí được pháp lí hóa thông qua<br /> luật, các quyết định, quy định, tạo hành lang pháp lí chặt<br /> chẽ cho mọi hoạt động của hệ thống, phân định rõ về<br /> trách nhiệm của cá nhân, tổ chức trong việc ra quyết định,<br /> tổ chức thực hiện và kết quả thực hiện;<br /> - Tránh được việc ôm đồm, sự vụ, buông lỏng QLNN<br /> của các cơ quan cấp trên;<br /> - Đáp ứng tốt hơn các nhu cầu của thực tiễn: các cơ<br /> quan đơn vị không bị áp đặt, gượng ép trong việc lựa<br /> chọn các loại hình hoạt động;<br /> - Tăng cường tính chủ động, năng động, sáng tạo và<br /> phát huy mọi tiềm năng của các cá nhân và đơn vị trong<br /> tổ chức;<br /> - Giảm bớt khó khăn, phiền hà cho các cơ sở;<br /> - Tăng cường nguồn tài chính cho giáo dục;<br /> - Tăng cường tính hiệu quả;<br /> - Nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học<br /> và dịch vụ.<br /> 2<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số 428 (Kì 2 - 4/2018), tr 1-6<br /> <br /> 2.3.5. Một số hạn chế của phân cấp quản lí giáo dục:<br /> - Một khi phân cấp quản lí cho các cơ sở giáo dục sẽ<br /> tăng cường tính chủ động, năng động, sáng tạo và phát<br /> huy mọi tiềm năng của các cá nhân và đơn vị trong tổ<br /> chức. Tuy nhiên, nếu trình độ nhận thức, tư duy và năng<br /> lực lãnh đạo ở cấp cơ sở không đáp ứng nhu cầu đổi mới<br /> thì sẽ kéo theo nhiều hệ lụy như khi đưa ra quyết định<br /> không đúng do trình độ nhận thức về hiểu các văn bản<br /> quy phạm pháp luật không đúng thì việc thực thi ở cấp<br /> cơ sở dẫn đến những hậu quả vô cùng to lớn như làm cho<br /> hoạt động cơ sở bị trì trệ, làm lướt, làm hình thức, qua<br /> loa, chiếu lệ; văn bản chỉ đạo cấp trên hoàn toàn đúng<br /> nhưng khi triển khai ở cơ sở lại là một vấn đề khác và<br /> dẫn đến hành động thực tiễn không đúng<br /> <br /> gắn với trường TH; lớp ghép MN (trẻ em 3, 4, 5 tuổi cùng<br /> học chung một lớp); trường tiểu học (ở trung tâm xã); các<br /> điểm trường tiểu học - điểm lẻ (ở các ấp/làng); lớp ghép<br /> tiểu học từ 2-3 trình độ; trường phổ thông dân tộc bán trú<br /> (PTDTBT) tiểu học; trường tiểu học có lớp nhô THCS;<br /> trường THCS (ở trung tâm xã); trường PTDTBT THCS;<br /> trường phổ thông dân tộc nội trú (PTDTNT) huyện - là<br /> trường liên cấp THCS và THPT; trường phổ thông nhiều<br /> cấp (thường là THCS và THPT); trường THPT (ở trung<br /> tâm huyện, thị xã, thành phố hoặc cụm xã); trường<br /> PTDTNT tỉnh; trường THPT chuyên.<br /> Từ thực tế về hệ thống trường, lớp giáo dục phổ thông<br /> ở vùng DTTS khu vực ĐBSCL, có thể rút ra kết luận: Để<br /> tất cả HS ở vùng DTTS khu vực ĐBSCL đều được tiếp cận<br /> công bằng với giáo dục, cần phải đưa trường đến với HS.<br /> Vì vậy, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống mạng lưới trường,<br /> lớp vùng DTTS phù hợp với điều kiện của vùng, tạo điều<br /> kiện thuận lợi cho trẻ em, người học vùng DTTS được tham<br /> gia học tập. Đồng thời, đổi mới tổ chức và hoạt động giáo<br /> dục của các loại hình trường chuyên biệt này nhằm đáp ứng<br /> nhu cầu học tập của học sinh (HS) các DTTS, nhu cầu tạo<br /> nguồn đào tạo cán bộ và nguồn nhân lực DTTS có chất<br /> lượng cho các địa phương. Bên cạnh đó, cần đổi mới nội<br /> dung, phương pháp giáo dục phù hợp với đối tượng người<br /> học vùng DTTS, đặc biệt chú trọng chuẩn bị tốt tiếng Việt<br /> cho trẻ DTTS trước khi vào lớp 1.<br /> 2.4.1.2. Quản lí giáo dục dân tộc khu vực Đồng bằng<br /> sông Cửu Long<br /> Đối với lĩnh vực giáo dục dân tộc (GDDT), theo quy<br /> định của Chính phủ, phân cấp quản lí công tác GDDT<br /> như sau: Từ trước tháng 11/2006, Trung tâm Nghiên cứu<br /> GDDT (Bộ GD-ĐT) là cơ quan vừa làm nhiệm vụ nghiên<br /> cứu khoa học vừa làm nhiệm vụ quản lí chỉ đạo, quản lí phát<br /> triển giáo dục ở vùng DTTS. Từ ngày 30/11/2006, Vụ<br /> GDDT (thuộc Bộ GD-ĐT) là cơ quan giúp Bộ thực hiện<br /> chức năng, nhiệm vụ QLNN về GDDT.<br /> Đối với các địa phương vùng DTTS khu vực<br /> ĐBSCL, các Sở GD-ĐT thành lập Phòng GDDT (có tỉnh<br /> gọi là Ban GDDT, có tỉnh kết hợp với nhiệm vụ khác gọi<br /> là Phòng GDDT và công tác HS, sinh viên,...). Cấp<br /> huyện, mỗi Phòng GD-ĐT có 01 biên chế chuyên viên<br /> thực hiện nhiệm vụ quản lí chỉ đạo về GDDT.<br /> Chức năng, nhiệm vụ chủ yếu của các cơ quan quản<br /> lí về GDDT khu vực ĐBSCL là giải quyết những vấn đề<br /> liên quan đến giáo dục trẻ em, HS người DTTS như:<br /> trường PTDTBT, trường PTDTNT, trường dự bị đại học<br /> dân tộc. Chế độ chính sách đối với HS DTTS như: chính<br /> sách cử tuyển vào đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên<br /> nghiệp; chính sách học bổng, chính sách học phẩm;<br /> chính sách tuyển dụng sau cử tuyển,... Những vấn đề liên<br /> <br /> - Ủy thác trách nhiệm là hình thức mà ở đó các nhà<br /> quản lí địa phương chịu trách nhiệm quản lí tài chính do<br /> trung ương chuyển giao và chịu trách nhiệm trước địa<br /> phương chứ không phải các nhà quản lí trung ương. Vấn<br /> đề này ở cấp cơ sở sẽ dẫn đến hiện tượng lạm quyền, tự<br /> tung, tự tác; từ đó sẽ dẫn đến hiện tượng tiêu cực, lãng<br /> phí trong giáo dục, chi sai mục đích, trục lợi cá nhân.<br /> 2.4. Quản lí nhà nước về giáo dục ở vùng dân tộc thiểu<br /> số khu vực Đồng bằng sông Cửu Long<br /> 2.4.1. Giáo dục phổ thông ở vùng dân tộc thiểu số khu<br /> vực Đồng bằng sông Cửu Long<br /> 2.4.1.1. Hệ thống trường lớp vùng dân tộc thiểu số khu<br /> vực Đồng bằng sông Cửu Long<br /> Theo quy định của Luật Giáo dục năm 2005, các cấp<br /> học của hệ thống giáo dục phổ thông gồm: Giáo dục<br /> mầm non (MN) có nhà trẻ và mẫu giáo; giáo dục phổ<br /> thông có tiểu học (TH), trung học cơ sở (THCS) và trung<br /> học phổ thông (THPT).<br /> Khi triển khai thực hiện mô hình hệ thống trường lớp<br /> giáo dục phổ thông ở vùng DTTS theo quy định của<br /> Luật Giáo dục cho thấy, mô hình không phù hợp với<br /> đặc thù vùng DTTS. Từ yêu cầu của thực tế, chính quyền<br /> địa phương và đồng bào các DTTS đã có những điều<br /> chỉnh để các loại hình trường lớp phù hợp với thực tiễn<br /> vùng DTTS. Với thành phố, thị xã, thị trấn: hệ thống<br /> trường phổ thông được thực hiện như quy định trong<br /> Luật Giáo dục. Với các huyện, xã vùng KT-XH đặc biệt<br /> khó khăn theo quy định của Chính phủ, mô hình trường<br /> lớp khá đa dạng tùy theo xã khu vực II hay khu vực III.<br /> Về mô hình trường, lớp giáo dục phổ thông: Do đặc<br /> thù về điều kiện tự nhiên nên hệ thống trường, lớp phổ<br /> thông ở khu vực ĐBSCL khá đa dạng. Sự đa dạng về<br /> trường, lớp đảm bảo cho mọi trẻ em DTTS được tiếp cận<br /> với giáo dục: Trường MN (ở trung tâm xã); các lớp MN<br /> 3<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số 428 (Kì 2 - 4/2018), tr 1-6<br /> <br /> quan đến giáo viên (GV), đào tạo, bồi dưỡng GV, phát<br /> triển GV ở các tỉnh khu vực ĐBSCL do phòng Tổ chức<br /> cán bộ của Sở GD-ĐT đảm nhiệm.<br /> 2.4.1.3. Nội dung giáo dục phổ thông ở vùng dân tộc<br /> thiểu số khu vực Đồng bằng sông Cửu Long<br /> Nội dung giáo dục: Các trường phổ thông thực hiện<br /> mục tiêu, nội dung chương trình giáo dục phổ thông<br /> quốc gia; ở các trường phổ thông vùng DTTS, đặc biệt<br /> là trong các trường PTDTBT, trường PTDTNT còn<br /> thực hiện giáo dục tiếng Khmer, văn hóa Khmer và tri<br /> thức địa phương.<br /> Thực tế, giáo dục ở vùng DTTS đòi hỏi công tác quản<br /> lí giáo dục ở khu vực ĐBSCL ngoài những nội dung<br /> quản lí chung, còn quản lí thực hiện các nội dung giáo<br /> dục đặc thù của vùng dân tộc Khmer. Do vậy, đòi hỏi GV<br /> làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục ở khu vực này cần<br /> được trang bị những kiến thức và kĩ năng mang tính đặc<br /> thù của giáo dục vùng dân tộc Khmer. Đặc điểm này đòi<br /> hỏi chương trình đào tạo, bồi dưỡng GV công tác ở vùng<br /> dân tộc, nhất là GV người dân tộc Khmer cần chú ý đến<br /> các yếu tố đặc thù.<br /> Trường PTDTNT: Thực hiện kế hoạch giáo dục theo<br /> mục tiêu, chương trình của các cấp học phổ thông quốc<br /> gia tương ứng, có bổ sung kiến thức về lịch sử, địa lí,<br /> ngôn ngữ, văn hóa DTTS và địa phương. Các hoạt động<br /> gồm: Hoạt động giáo dục hướng nghiệp và hoạt động<br /> giáo dục nghề phổ thông; hoạt động lao động, văn hoá,<br /> thể thao; hoạt động nuôi dưỡng; tổ chức và quản lí hoạt<br /> động nội trú.<br /> Trường PTDTBT: Tổ chức hoạt động dạy và học<br /> theo quy định tại Điều lệ trường phổ thông. Hoạt động<br /> dạy và học phải phù hợp với đặc điểm tâm, sinh lí HS<br /> DTTS.<br /> 2.4.2. Chính sách ưu tiên cho giáo dục vùng dân tộc khu<br /> vực Đồng bằng sông Cửu Long:<br /> - Theo Thông tư liên tịch số 65/2011/TTLTBGDĐT-BTC-BKHĐT, ngày 22/12/2011, HS bán trú<br /> được hỗ trợ theo quy định.<br /> - Theo Thông tư liên tịch số 43/2007/TTLT/BTCBGDĐT, ngày 02/5/2007, học bổng chính sách đối với<br /> HS trường PTDTNT là:<br /> Mức học bổng chính sách = (Mức lương tối thiểu chung) x 80%.<br /> - Nghị định số 35/2001/NĐ-CP, ngày 09/7/2001 về<br /> chính sách đối với nhà giáo, cán bộ quản lí giáo dục công<br /> tác ở trường chuyên biệt, ở vùng tập, bồi dưỡng chuyên<br /> môn, nghiệp vụ; phụ cấp ưu đãi; phụ cấp trách nhiệm;<br /> phụ cấp thu hút; thời hạn luân chuyển nhà giáo và trợ cấp<br /> chuyển vùng; phụ cấp dạy bằng tiếng và chữ viết của<br /> <br /> người DTTS; phụ cấp lưu động; phụ cấp tiền mua và vận<br /> chuyển nước ngọt và sạch; trợ cấp lần đầu và thời hạn<br /> luân chuyển nhà giáo và trợ cấp chuyển vùng.<br /> Như vậy, sự đa dạng về hệ thống trường lớp ở vùng<br /> DTTS, chế độ chính sách ưu đãi cho các đối tượng, nội<br /> dung giáo dục đặc thù,... là những nội dung mà QLNN<br /> về giáo dục ở vùng DTTS phải quản lí thực hiện.<br /> 2.4.3. Nội dung quản lí nhà nước về giáo dục ở vùng dân<br /> tộc thiểu số khu vực Đồng bằng sông Cửu Long:<br /> - Xây dựng quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát<br /> triển giáo dục ở vùng DTTS;<br /> - Ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm<br /> pháp luật về giáo dục ở vùng DTTS; ban hành quy định<br /> về tổ chức và hoạt động của trường PTDTNT, PTDTBT<br /> và các loại hình trường chuyên biệt khác;<br /> - Quy định mục tiêu, chương trình, nội dung giáo dục;<br /> phương pháp giáo dục đặc thù; dạy học tiếng nói, chữ<br /> viết các DTTS; tiêu chuẩn cơ sở vật chất và thiết bị<br /> trường học... ở vùng DTTS;<br /> - Tổ chức, quản lí việc bảo đảm chất lượng giáo dục<br /> và kiểm định chất lượng giáo dục ở vùng DTTS; thực<br /> hiện công tác thống kê, thông tin về tổ chức và hoạt động<br /> giáo dục ở vùng DTTS;<br /> - Tổ chức bộ máy quản lí giáo dục vùng DTTS;<br /> - Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về giáo<br /> dục; việc thực hiện chính sách ưu tiên cho HS, GV; giải<br /> quyết khiếu nại, tố cáo và xử lí các hành vi vi phạm pháp<br /> luật về giáo dục ở vùng DTTS...<br /> Nội dung QLNN về giáo dục ở vùng DTTS về cơ bản<br /> thực hiện nội dung QLNN về giáo dục nói chung có bổ sung<br /> thêm những nội dung quản lí đặc thù riêng cho vùng DTTS.<br /> Các nội dung chương trình giáo dục đặc thù: Tài liệu,<br /> sách giáo khoa dạy tiếng DTTS do Bộ GD-ĐT thẩm định<br /> và phê duyệt; tài liệu tri thức địa phương do Sở GD-ĐT<br /> phê duyệt.<br /> 2.5. Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục ở vùng dân<br /> tộc thiểu số<br /> 2.5.1. Quan điểm đổi mới giáo dục của Đảng và Nhà nước<br /> Công cuộc đổi mới đất nước được Đảng Cộng sản Việt<br /> Nam đề xướng và thực hiện từ năm 1986 và đến năm 1991,<br /> sự nghiệp đổi mới đi vào chiều sâu. Trong quá trình đổi mới<br /> đất nước, đổi mới giáo dục là nội dung quan trọng, đặc biệt<br /> là Nghị quyết Đại hội XI (2011) của Đảng: “Đổi mới căn<br /> bản và toàn diện GD-ĐT. Thực hiện đồng bộ các giải pháp<br /> phát triển và nâng cao chất lượng GD-ĐT”. Đổi mới quản<br /> lí giáo dục là một nội dung quan trọng trong đổi mới căn<br /> bản và toàn diện GD-ĐT. Nghị quyết khẳng định: “Tiếp tục<br /> đổi mới cơ chế quản lí GD-ĐT trên tinh thần tăng cường<br /> tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cơ sở GD-ĐT…”.<br /> 4<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số 428 (Kì 2 - 4/2018), tr 1-6<br /> <br /> Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị<br /> Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện<br /> GD-ĐT đã chỉ rõ bất cập trong quản lí giáo dục: “Quản<br /> lí GD-ĐT còn nhiều yếu kém…”. Để khắc phục những<br /> tồn tại đó, thực hiện đổi mới giáo dục, Nghị quyết chỉ rõ:<br /> “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lí của Nhà<br /> nước đối với đổi mới giáo dục và đào tạo”. “Đổi mới căn<br /> bản công tác quản lí giáo dục, đào tạo, bảo đảm dân chủ,<br /> thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của<br /> các cơ sở giáo dục, đào tạo; coi trọng quản lí chất lượng”.<br /> Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục là sự hoàn thiện<br /> về quan điểm đổi mới giáo dục. Qua nhiều giai đoạn với<br /> nhiều nội dung được đổi mới, nền giáo dục Việt Nam đã đạt<br /> được những thành tựu đáng khích lệ. Đến nay, trước bối<br /> cảnh quốc tế và trong nước đủ thế và lực để thực hiện đổi<br /> mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam.<br /> 2.5.2. Đổi mới giáo dục ở vùng dân tộc thiểu số:<br /> - Nghị quyết Đại hội XI của Đảng khẳng định, phải<br /> đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam. Với<br /> giáo dục ở vùng DTTS và miền núi, nghị quyết nhấn<br /> mạnh: “Quan tâm hơn tới phát triển GD-ĐT ở vùng sâu,<br /> vùng xa, vùng khó khăn. Bảo đảm công bằng xã hội<br /> trong giáo dục; thực hiện tốt chính sách ưu đãi, hỗ trợ đối<br /> với người và gia đình có công, đồng bào DTTS, HS giỏi,<br /> HS nghèo, HS khuyết tật, GV công tác ở vùng sâu, vùng<br /> xa, vùng có nhiều khó khăn”.<br /> - Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội<br /> nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện<br /> GD-ĐT chỉ rõ những vấn đề cần thực hiện với giáo dục<br /> vùng DTTS: “Ưu tiên đầu tư phát triển GD-ĐT đối với<br /> các vùng đặc biệt khó khăn, vùng DTTS, biên giới, hải<br /> đảo, vùng sâu, vùng xa và các đối tượng chính sách...<br /> Quan tâm dạy tiếng nói và chữ viết của các DTTS... Tiếp<br /> tục hoàn thiện chính sách hỗ trợ đối với các đối tượng<br /> chính sách, đồng bào DTTS và cơ chế tín dụng cho HS,<br /> sinh viên có hoàn cảnh khó khăn được vay để học”.<br /> - Nghị định số 05/2011/NĐ-CP về công tác DTTS<br /> quy định về Chính sách phát triển GD-ĐT ở vùng DTTS<br /> và miền núi.<br /> - Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 201l-2020<br /> đã xác định quan điểm và các giải pháp đổi mới căn bản<br /> và toàn diện nền giáo dục Việt Nam, trong đó đổi mới<br /> quản lí giáo dục, phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ<br /> quản lí giáo dục là giải pháp đột phá và then chốt để phát<br /> triển. Với giáo dục ở vùng DTTS, thực hiện đổi mới cũng<br /> bắt đầu từ đổi mới quản lí và phát triển ĐNGV.<br /> 2.5.3. Đổi mới quản lí giáo dục ở vùng dân tộc thiểu số<br /> Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước có nhiều<br /> chính sách ưu tiên phát triển KT-XH, chính sách ưu tiên<br /> phát triển giáo dục, chính sách hỗ trợ tài chính cho HS, chế<br /> <br /> độ ưu đãi cho GV, chính sách đầu tư cơ sở vật chất, thiết<br /> bị dạy học. Song, kết quả đạt được chưa như mong muốn,<br /> chất lượng giáo dục còn thấp, hiệu quả giáo dục chưa cao.<br /> Thực tế này đặt ra yêu cầu đổi mới quản lí giáo dục.<br /> Đổi mới quản lí giáo dục ở vùng DTTS, ngoài việc thực<br /> hiện 7 nội dung đổi mới quản lí trong Chiến lược phát triển<br /> giáo dục 2011-2020 thì cần phải thực hiện các nội dung<br /> quản lí mang tính đặc thù của vùng DTTS sau : 1) Đẩy<br /> mạnh truyền thông để cả hệ thống chính trị, cấp ủy, chính<br /> quyền các cấp và cộng đồng các DTTS nhận thức đầy đủ về<br /> quan điểm đối mới căn bản, toàn diện giáo dục ở vùng<br /> DTTS, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, nâng cao mặt<br /> bằng và trình độ dân trí, đào tạo nhân lực có chất lượng cao<br /> đáp ứng yêu cầu xóa đói, giảm nghèo, phát triển KT-XH;<br /> 2) Tổ chức quản lí việc củng cố, hoàn thiện hệ thống trường,<br /> lớp MN, phổ thông, điểm trường phổ thông, trường phổ<br /> thông nhiều cấp học, trường PTDTNT, trường PTDTBT,<br /> trung tâm giáo dục thường xuyên, trung tâm học tập cộng<br /> đồng, trường dạy nghề tại địa phương... đảm bảo tất cả trẻ<br /> em DTTS đều được đến trường và được học nghề, học lên<br /> THPT sau khi hoàn thành THCS; 3) Tổ chức quản lí thực<br /> hiện có chất lượng, hiệu quả việc dạy tiếng nói, chữ viết và<br /> truyền thống văn hóa tốt đẹp của các dân tộc trong các<br /> trường phổ thông, trường PTDTNT, trường PTDTBT,<br /> trung tâm giáo dục thường xuyên, trung tâm học tập cộng<br /> đồng, trường dạy nghề, trung học chuyên nghiệp, cao đẳng<br /> và đại học phù hợp với địa bàn vùng dân tộc; 4) Quản lí chỉ<br /> đạo, kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách đối với HS,<br /> GV, cán bộ quản lí và đầu tư cơ sở vật chất; kịp thời phát<br /> hiện đề xuất với Đảng, Nhà nước điều chỉnh, sửa đổi, bổ<br /> sung và ban hành chính sách phù hợp hơn để phát triển giáo<br /> dục vùng DTTS; 5) Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực<br /> quản lí, điều hành cho đội ngũ cán bộ quản lí giáo dục ở<br /> vùng DTTS; đặc biệt là đội ngũ cán bộ quản lí các trường<br /> PTDTNT, trường PTDTBT, trường phổ thông có nhiều<br /> điểm trường, có lớp ghép, trường phổ thông nhiều cấp học,<br /> trường TH có lớp nhô THCS, trường THCS có lớp nhô<br /> THPT... là những trường đặc thù, nhằm nâng cao hiệu quả<br /> quản lí, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực đầu tư của nhà<br /> nước đối với hệ thống trường PTDTNT, PTDTBT... nâng<br /> cao hiệu quả giáo dục đáp ứng nhu cầu tạo nguồn đào tạo<br /> cán bộ người DTTS phục vụ sự nghiệp CNH, HĐH.<br /> 2.5.4. Phát triển đội ngũ giáo viên ở vùng dân tộc thiểu số<br /> Trước yêu cầu đổi mới giáo dục ở vùng DTTS, phát<br /> triển ĐNGV là yêu cầu cấp thiết. Để phát triển ĐNGV<br /> cho vùng DTTS, cần:<br /> - Có chiến lược phát triển ĐNGV, đảm bảo đủ và ổn<br /> định về số lượng. Trước mắt chưa đảm bảo số lượng<br /> ĐNGV thì cần có kế hoạch tuyển dụng GV từ các tỉnh<br /> đồng bằng, đô thị đến công tác; mặt khác, tạo nguồn đào<br /> 5<br /> <br />