Quản Lý Đất Ngập Nước

Chia sẻ: Wi Ki Khtn | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:93

Thêm vào BST

Báo xấu

215
lượt xem 76
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

BirdLife Quốc tế là một hiệp hội toàn cầu bao gồm các tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn ở hơ 100 quốc gia cùng nhau nổ lực bảo tồn các loài chim trên trái đất và sinh cảnh của chúng, và qua đó, cùng nổ lực hoạt động vì tính đa dạng sinh học và việc sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quản Lý Đất Ngập Nước

Quản Lý Đất Ngập Nước
Quản Lý Đất Ngập Nước ****** DÖÏ AÙN KIEÅM SOAÙT BAÛO TOÀN TAÏI KHU BAÛO TOÀN THIEÂN NHIEÂN XUAÂN THUÛY ....... 2 TÌNH HÌNH QUAÛN LYÙ BAÛO VEÄ ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC ÔÛ VÖÔØN QUOÁC GIA TRAØM CHIM ........................................................................................................................................................ 6 KEÁT QUAÛ BÖÔÙC ÑAÀU QUAÛN LYÙ VAØ BAÛO VEÄ ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC ÔÛ HUYEÄN TAÂN PHÖÔÙC, TIEÀN GIANG ............................................................................................................. 12 ÑAËC ÑIEÅM TÖÏ NHIEÂN VAØ TÍNH ÑA DAÏNG SINH HOÏC VUØNG ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC ÔÛ LAÙNG SEN THUOÄC ÑOÀNG THAÙP MÖÔØI, TÆNH LONG AN............................................... 18 ÑIEÀU TRA VAØ KHAÛO SAÙT VEÀ AÛNH HÖÔÛNG CUÛA MUOÃI ÑOÁI VÔÙI CÖ DAÂN ÔÛ QUANH KHU BAÛO TOÀN TRAØM CHIM VAØ LAÙNG SEN..................................................................... 29 ÑAÙNH GÍA TÌNH HÌNH SÖÙC KHOEÛ CUÛA COÄNG ÑOÀNG TRONG VUØNG DÖÏ AÙN......... 36 PHAÙT TRIEÅN HEÄ THOÁNG HOÅ TRÔÏ QUAÛN LYÙ DÖÏA TREÂN SÖÏ QUAÛN LYÙ HEÄ SINH THAÙI ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC VUØNG NHIEÄT ÑÔÙI ...................................................................... 55 KEÁT QUAÛ QUAÛN LYÙ BAÛO VEÄ ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC LUNG NGOÏC HOAØNG TÆNH CAÀN THÔ ............................................................................................................................................. 64 NHÖÕNG THAÙCH THÖÙC VAØ CÔ HOÄI CUÛA VIEÄC QUAÛN LYÙ NGUOÀN TAØI NGUYEÂN ÔÛ KHU BAÛO TOÀN THIEÂN NHIEÂN U MINH THÖÔÏNG ............................................................ 70 TOÅNG QUAN VEÀ CAÙC HEÄ SINH THAÙI ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC TÖÏ NHIEÂN ÔÛ ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG..................................................................................................................... 77 ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG VAØ CAÙC DÖÏ AÙN LIEÂN QUAN HEÄ SINH THAÙI ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC .............................................................................................................................. 82 VIEÄC BAÛO TOÀN VAØ QUAÛN LYÙ NHÖÕNG VUØNG ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC ÔÛ VIEÄT NAM- NHÖÕNG KINH NGHIEÄM VAØ TRIEÅN VOÏNG TÖØ IUCN....................................................... 90 1
DÖÏ AÙN KIEÅM SOAÙT BAÛO TOÀN TAÏI KHU BAÛO TOÀN THIEÂN NHIEÂN XUAÂN THUÛY Vò ThÞ Minh Ph−¬ng Ch−¬ng tr×nh BirdLife Quèc tÕ t¹i ViÖt Nam Giíi ThiÖu BirdLife Quèc tÕ lµ mét hiÖp héi toµn cÇu bao gåm c¸c Tæ chøc Phi ChÝnh phñ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc b¶o tån ë h¬n 100 quèc gia cïng nhau nç lùc b¶o tån c¸c loµi chim trªn tr¸i ®Êt vµ sinh c¶nh cña chóng, vµ qua ®ã, cïng nç lùc ho¹t ®éng v× tÝnh ®a d¹ng sinh häc vµ viÖc sö dông bÒn v÷ng c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. BirdLife Quèc tÕ ®· b¾t ®Çu ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam tõ n¨m 1988, vµ ®Õn n¨m 1997 ®· lµ mét trong mét sè Ýt c¸c NGO ®−îc cÊp giÊy phÐp më v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i ViÖt Nam. Ch−¬ng tr×nh BirdLife Quèc tÕ t¹i ViÖt Nam lµ mét tæ chøc phi lîi nhuËn. Trong lÜnh vùc b¶o tån ®Êt ngËp n−íc, n¨m 1999 - 2000, Ch−¬ng tr×nh BirdLife Quèc tÕ t¹i ViÖt Nam ®· thùc hiÖn mét dù ¸n do §¹i sø qu¸n V−¬ng quèc Hµ Lan tµi trî nh»m x¸c ®Þnh c¸c cïng ®Êt ngËp n−íc quan träng t¹i ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ ®Ò xuÊt chiÕn l−îc cho viÖc qu¶n lý chóng. Tr−íc ®ã, n¨m 1996, BirdLife còng ®· thùc hiÖn mét dù ¸n t−¬ng tù do DANIDA tµi trî nh»m x¸c ®Þnh c¸c cïng ®Êt ngËp n−íc quan träng t¹i ®ång b»ng B¾c Bé vµ ®−a ra c¸c ®Ò xuÊt cho c«ng t¸c qu¶n lý. Trong dù ¸n nµy, Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Xu©n Thñy ®· ®−îc x¸c ®Þnh lµ n¬i cÇn −u tiªn cao nhÊt cho c«ng t¸c b¶o tån. Th«ng tin chung vÒ Xu©n Thñy Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Xu©n Thñy n»m ë huyÖn Giao Thñy (20o17'B - o 106 23'§), tØnh Nam §Þnh trong vïng ®ång b»ng B¾c Bé. Khu b¶o tån n»m trong vïng ¸ nhiÖt ®íi giã mïa vµ khÝ hËu cã sù kh¸c nhau theo mïa thÓ hiÖn râ rÖt trong nhiÖt ®é vµ l−îng m−a. Trong kho¶ng gi÷a th¸ng B¶y vµ th¸ng T¸m hµng n¨m, vïng nµy th−êng bÞ ¶nh h−ëng cña b·o vµ lèc nhiÖt ®íi. Th¸ng T¸m n¨m 1988, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· chÝnh thøc ®Ò cö 12.000 ha cña vïng nµy trë thµnh khu Ramsar ®Çu tiªn cña c¶ n−íc theo C«ng −íc vÒ §Êt ngËp n−íc (C«ng −íc Ramsar). Th¸ng Mét n¨m 1995, 5.640 ha cña vïng nµy ®· ®−îc quyÕt ®Þnh thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn. Vïng cã ranh giíi phÝa B¾c lµ cöa Ba L¹t (mét cöa chÝnh cña s«ng Hång) vµ phÝa T©y lµ s«ng Väp. Ranh giíi phÝa Nam vµ phÝa §«ng cña khu b¶o tån kh«ng thËt sù râ rµng do ®©y lµ c¸c vïng b·i ngËp triÒu. Khu b¶o tån thiªn nhiªn bao gåm hai cån lín lµ cån Ng¹n vµ cån Lu, vµ mét vµi cån c¸t nhá h¬n. Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Xu©n Thñy cã ®é ®a d¹ng sinh häc c¸c loµi chim rÊt cao. NhiÒu loµi chim n−íc ®Õn tró ®«ng ë vïng, vµ rÊt nhiÒu loµi chim ven biÓn sö dông vïng nµy lµ ®iÓm dõng ch©n trong c¸c chuyÕn di c− mïa xu©n vµ mïa thu. Cã 9 loµi ®ang hoÆc s¾p bÞ ®e däa tuyÖt chñng trªn toµn cÇu cã c− tró ®Òu ®Æn t¹i ®©y lµ: Cß th×a mÆt ®en Platalea minor (Nguy cÊp - EN), Cß tr¾ng Trung Quèc Egretta eulophotes (EN), Cho¾t lín má vµng Tringa guttifer (EN), Mßng bÓ má ng¾n Larus saundersi (EN), Chµng bÌ ch©n x¸m Pelecanus philippensis (S¾p Nguy cÊp -VU), RÏ má th×a Calidris pygmeus (VU), Giang sen Mycteria leucocephala (GÇn bÞ ®e däa - NT), Cho¾t ch©n mµng lín Limnodromus semipalmatus (NT) vµ Te vµng Vanellus cinereus (NT). §©y lµ n¬i ghi nhËn 2
sù cã mÆt cña kho¶ng 26% tæng sè quÇn thÓ toµn cÇu cña loµi Cß th×a mÆt ®en (vµo thêi ®iÓm cao nhÊt) vµ 2% −íc tÝnh tæng sè quÇn thÓ toµn cÇu cña loµi Mßng bÓ má ng¾n. C¸c kiÓu sinh c¶nh ®¹i diÖn t¹i Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Xu©n Thñy hiÖn ®ang ®−îc qu¶n lý theo nh÷ng ph−¬ng ph¸p cã thÓ ®e däa lµm suy gi¶m c¸c gi¸ trÞ ®èi víi b¶o tån ®a d¹ng sinh häc. Khu b¶o tån cã kho¶ng 800 ha diÖn tÝch rõng ngËp mÆn (−u thÕ lµ trang Kandelia candel) phÇn lín ph©n bè lÉn trong c¸c ao nu«i trång thñy s¶n. T¹i c¸c ao ®Çm ®ã, viÖc nu«i trång thñy s¶n ®−îc tiÕn hµnh theo c¸c ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng nu«i hçn canh c¶ cua, t«m vµ c¸. Tuy nhiªn, viÖc canh t¸c nµy ®ang trë nªn th©m canh qua møc dÉn ®Õn lµm ng¨n chÆn sù t¸i ph¸t triÓn cña th¶m thùc vËt. H¬n n÷a, c¸c ®¶o c¸t n»m trong khu b¶o tån, n¬i cã th¶m thùc vËt cån c¸t vµ thùc vËt vïng n−íc mÆn ®ang ®−îc trång rõng b»ng phi lao Casuarina equisetifolia, mét loµi c©y cã nguån gèc ngo¹i lai, ®iÒu nµy còng sÏ lµm suy gi¶m diÖn tÝch cña c¸c sinh c¶nh tù nhiªn. Do kÕt qu¶ cña sù l¾ng ®äng trÇm tÝch, bê biÓn cña khu b¶o tån ®ang båi lÊn dÇn ra biÓn, hµng lo¹t c¸c ®¶o vµ b·i båi ®ang ®−îc h×nh thµnh ë phÝa Nam cña cöa Ba L¹t. C¸c b·i bïn lµ sinh c¶nh lý t−ëng cho viÖc kiÕm ¨n cña c¸c loµi nh− Cß th×a mÆt ®en, Cho¾t má th×a vµ mét vµi loµi chim bÞ ®e däa tuyÖt chñng trªn toµn cÇu kh¸c. Tuy nhiªn, t¹i mét sè vïng b·i bïn, viÖc trång míi c¸c loµi c©y ngËp mÆn (chñ yÕu lµ trang Kandelia candel) ®ang diÔn ra víi môc tiªu c¶i t¹o ®Êt vµ b¶o vÖ bê biÓn. §iÒu nµy sÏ lµm thay ®æi b¶n chÊt cña chÊt nÒn vµ ®e däa lµm cho c¸c b·i bïn kh«ng cßn phï hîp víi c¸c loµi chim ®ang quan träng. H¬n n÷a, viÖc ®¸nh b¾t thñy s¶n vµ khai th¸c nghªu, sß kh«ng bÒn v÷ng ë c¸c b·i ngËp triÒu ®Òu trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp g©y ra c¸c ¶nh h−ëng cã h¹i ®Õn c¸c loµi ®ang bÞ ®e däa trªn toµn cÇu. Cß th×a mÆt ®en Platalea minor t¹i khu BTTN Xu©n Thñy Trong khu«n khæ cña b¸o c¸o nµy, chóng t«i xin lÊy Cß th×a mÆt ®en Platalea minor lµm vÝ dô nh− sinh vËt chØ thÞ vÒ ¶nh h−ëng cña quy ho¹ch ph¸t triÓn ®èi víi tÝnh ®a d¹ng sinh häc cña mét vïng ®Êt ngËp n−íc. Cß th×a mÆt ®en lµ loµi chØ ph©n bè ë vïng §«ng ¸, chóng sinh s¶n t¹i b¸n ®¶o TriÒu Tiªn vµ di c− tró ®«ng ®Õn NhËt B¶n, Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan, Ma Cao vµ ®ång b»ng B¾c Bé ë ViÖt Nam. T¹i ViÖt Nam, ®iÓm tró ®«ng quan träng nhÊt cña chóng lµ Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Xu©n Thñy. Cß th×a ®· tõng bÞ suy gi¶m nghiªm träng t¹i tÊt c¶ c¸c vïng sinh s¶n vµ tró ®«ng vµ liÖt vµo møc bÞ ®e däa "Tèi nguy cÊp" (Critical) trªn toµn cÇu. Tuy nhiªn, trong vµi n¨m gÇn ®©y, do hµng lo¹t c¸c nç lùc b¶o tån cña céng ®ång quèc tÕ, sè l−îng chóng ®· gia t¨ng ®¸ng kÓ vµ trong Ên phÈm míi xuÊt b¶n cña BirdLife, C¸c loµi chim bÞ ®e däa ë Ch©u ¸ (BirdLife International, 2001) loµi nµy ®· ®−îc ®−a xuèng ph©n h¹ng Nguy cÊp (Endangered). ThËt ®¸ng tiÕc lµ sè l−îng cß th×a tró ®«ng t¹i Xu©n Thñy ®ang gi¶m trong khi t¹i c¸c vïng tró ®«ng chÝnh ë c¸c n−íc kh¸c th× sè l−îng ®Òu t¨ng, ®iÒu nµy cho thÊy chÊt l−îng sinh c¶nh phï hîp ®èi víi cß th×a t¹i ®©y ®ang suy gi¶m. H¬n n÷a, c¸c vïng ph©n bè kh¸c cña Cß th×a kh¸c t¹i ®ång b»ng B¾c Bé (NghÜa H−ng, Th¸i Thôy...) ®Òu kh«ng cã ghi nhËn nµo trong c¸c ®ît ®Õm hµng n¨m cña 3 n¨m gÇn ®©y. ViÖc mÊt c¸c b·i bïn trèng do trång å ¹t c¸c rõng trang Kandelia candel cã lÏ lµ nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn sù suy gi¶m nµy. Do c¸c vïng rõng ngËp mÆn ®ang bÞ c¶i t¹o thµnh c¸c ao nu«i trång thñy s¶n kh«ng ®−îc tiªu n−íc theo chÕ ®é phï hîp víi cß th×a (vµ hµng lo¹t c¸c loµi chim phô thuéc vµo c¸c vïng ®Êt ngËp n−íc n«ng kh¸c), kh«ng cã n¬i kiÕm ¨n thay thÕ nµo ®−îc ®−a ra víi c¸ch qu¶n lý hiÖn t¹i. Nh÷ng ®iÓm nghØ ch©n phï hîp víi cß th×a ngµy cµng bÞ thu hÑp, trong khi viÖc b¾t cua c¸y vµ c¸c loµi nhuyÔn thÓ lu«n g©y ra sù nhiÔu lo¹n kh¾p n¬i trong vïng. Sè l−îng chã nu«i qu¸ lín t¹i ®©y còng gãp phÇn g©y nhiÔu lo¹n t¹i c¸c ao thñy s¶n. Do ®ã, ®iÒu rÊt cÇn thiÕt nhÊt trong lóc nµy lµ ph¶i xem xÐt l¹i kÕ ho¹ch trång rõng ngËp mÆn t¹i c¸c b·i bïn. TiÒn ®Çu t− cho kÕ ho¹ch nµy cã thÓ ®−îc ®−îc sö dông ®Ó mang 3
l¹i nhiÒu lîi Ých trùc tiÕp ®èi víi ng−êi d©n h¬n lµ qua viÖc ph¸ hñy c¸c b·i ngËp triÒu rÊt cã gi¸ trÞ. 400 Sè l−îng ghi nhËn ®−îc tõng n¨m tõ 1994 ®Õn 2001 vµ phÇn tr¨m so víi tæng sè quÇn thÓ thÕ giíi theo c¸c ®iÒu tra quèc tÕ vÒ Cß 300 th×a mÆt ®en Sè l−îng Tsengwan, §µi Loan N¨m Sè l−îng % theo ®iÒu Mai På, Hång K«ng tra quèc tÕ 200 1994 25 7,4 Xu©n Thñy, ViÖt Nam 1995 23 5,5 100 1996* 104 19,2 1997* 70 11,8 1988 59 9,6 0 1999 31 5,3 1994 1996 1998 2000 2000 42 6,3 N¨m 2001 47 5,6 *Sè ®Õm nµy kh«ng cïng lóc víi ®ît ®iÒu tra Sè l−îng Cß th×a mÆt ®en t¹i 3 ®iÓm tró ®«ng chÝnh theo quèc tÕ con sè ®iÒu tra quèc tÕ Dù ¸n KNCF/BirdLife t¹i Xu©n Thñy Xu©n Thñy tuy lµ khu Ramsar ®Çu tiªn cña ViÖt Nam nh−ng nguån vèn ®Çu t− cho khu vùc rÊt h¹n chÕ, c¸c c¸n bé Ýt ®−îc ®µo t¹o, c¬ së vËt chÊt h¹ tÇng kÐm vµ rÊt thiÕu thèn vÒ trang thiÕt bÞ. Do nh÷ng khã kh¨n nh− vËy, c¸c c¸n bé qu¶n lý ë Xu©n Thñy ch−a ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn qu¶n lý ®Êt ngËp n−íc hiÖu qu¶. KÕt qu¶ cña nh÷ng khã kh¨n trªn lµ c¸c sinh c¶nh quan träng ®ang bÞ xuèng cÊp do c¸c ho¹t ®éng kh«ng phï hîp víi c«ng t¸c b¶o tån ®a d¹ng sinh häc nh− th©m canh nu«i trång thñy s¶n do søc Ðp cña thÞ tr−êng, viÖc ®¸nh b¾t thñy s¶n vµ khai th¸c nghªu, sß kh«ng bÒn v÷ng ë c¸c b·i ngËp triÒu, do mËt ®é d©n sè qu¸ cao vµ thiÕu ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp ë ®ång b»ng B¾c Bé. C¸c qu¸ tr×nh nµy ®ang ®e däa sù toµn vÑn cña vïng vµ, do ®ã, mét yªu cÇu cÊp b¸ch ph¶i ®−îc ®Æt ra lµ hÖ thèng hãa vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ®Ó thóc ®Èy viÖc khai th¸c bÒn v÷ng c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn cña vïng theo c¸ch phï hîp víi c¸c môc tiªu b¶o tån ®a d¹ng sinh häc. Tæ chøc BirdLife Quèc tÕ tin t−ëng r»ng c¸c loµi chim cã thÓ sö dông ®Ó kiÓm so¸t nh÷ng thay ®æi vÒ chÊt l−îng m«i tr−êng vµ c¸c th«ng tin ®ã sÏ cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó h−íng dÉn vµ ph¸t triÓn c¸c ph−¬ng ph¸p qu¶n lý b¶o tån thÝch hîp. Do ®ã, BirdLife ®· tiÕn hµnh kªu gäi nguån vèn tõ Quü B¶o tån Thiªn nhiªn Keidanren (KNCF) - NhËt B¶n, ®Ó x©y dùng mét dù ¸n cã tªn gäi "KiÓm so¸t b¶o tån t¹i khu B¶o tån Thiªn nhiªn Xu©n Thñy", dù ¸n nh»m: hç trî c¸c nç lùc cña ChÝnh phñ ViÖt Nam nh»m thóc ®Èy viÖc b¶o tån tÝnh ®a d¹ng sinh häc ë Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Xu©n Thñy, khu Ramsar duy nhÊt cña ViÖt Nam. C¸c môc tiªu cô thÓ cña dù ¸n bao gåm: 1. T¨ng c−êng n¨ng lùc chuyªn m«n vÒ kiÓm so¸t vµ nghiªn cøu loµi cña c¸c c¸n bé khu b¶o tån. 2. ThiÕt lËp mét ch−¬ng tr×nh kiÓm so¸t ®èi víi c¸c loµi quan träng t¹i khu b¶o tån. 3. C¶i thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý khu b¶o tån th«ng qua c¶i thiÖn m«i tr−êng lµm viÖc vµ cung cÊp trang thiÕt bÞ. 4
C¸c môc tiªu nµy sÏ ®−îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc thiÕt lËp mét ch−¬ng tr×nh kiÓm so¸t loµi cã kh¶ n¨ng cung cÊp c¸c d÷ liÖu ®Ó ®Þnh h−íng c«ng t¸c qu¶n lý khu b¶o tån. Dù ¸n còng ®−îc thiÕt kÕ ®Ó ®¶m b¶o t¨ng c−êng thÓ chÕ vµ x©y dùng n¨ng lùc cho c¸c c¸n bé khu b¶o tån th«ng qua cung cÊp trang thiÕt bÞ vµ ®µo t¹o. Dù ¸n sÏ ®−îc thùc hiÖn qua mét giai ®o¹n hai n¨m, tõ th¸ng M−êi n¨m 2000 ®Õn th¸ng Ba n¨m 2002 vµ sÏ bao gåm c¸c ho¹t ®éng sau: 1. Cung cÊp trang thiÕt bÞ vµ c¬ së h¹ tÇng thiÕt yÕu (ho¹t ®éng 1) 2. §µo t¹o cho c¸n bé khu b¶o tån (ho¹t ®éng 2); vµ 3. ThiÕt lËp mét ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu vµ kiÓm so¸t sinh th¸i (ho¹t ®éng 3) Ch−¬ng tr×nh kiÓm so¸t tËp trung vµo hai loµi lµ Cß th×a mÆt ®en vµ Moßng bÓ má ng¾n Larus saundersi ®· b¾t ®Çu ®−îc tiÕn hµnh víi sù tham gia tÝch cùc cña c¸c c¸n bé khu b¶o tån. Cïng víi c«ng t¸c tuÇn tra th−êng xuyªn còng nh− tham gia víi c¸c chuyÕn ®iÒu tra víi sù h−íng dÉn cña c¸c chuyªn gia tõ BirdLife, anh em ®· tiÕn hµnh ®Õm, ghi nhËn vµ b¸o c¸o sè l−îng cña Cß th×a vµ mét sè loµi chim ¨n ven biÓn kh¸c. Qua ®ã, nhËn thøc c¸n bé khu b¶o tån vÒ ý nghÜa cña viÖc b¶o tån sinh c¶nh ®èi víi c¸c loµi chim ®· ®−îc n©ng cao. Cïng víi c¸c ho¹t ®éng dù ¸n, viÖc gi¶i thÝch vÒ nguyªn nh©n t¨ng gi¶m sè l−îng cña c¸c loµi chim n−íc t¹i khu b¶o tån sÏ dÇn dÇn ®−îc diÔn gi¶i, vµ ban qu¶n lý còng nh− ng−êi d©n vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn t¹i Xu©n Thñy sÏ cã nhËn thøc ®óng ®¾n h¬n vÒ ¶nh h−ëng cña c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn ®Õn m«i tr−êng thiªn nhiªn, ®Æc biÖt lµ ®Õn tÝnh ®a d¹ng sinh häc, vµ tõ ®ã sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµo c¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn trong vïng. KÕt LuËn Qua qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n t¹i Khu BTTN Xu©n Thñy, còng nh− víi kinh nghiÖm ho¹t ®éng cña BirdLife ViÖt Nam t¹i c¸c vïng ®Êt ngËp n−íc kh¸c, chóng t«i ®−a ra mét sè ý kiÕn sau: 1. §Êt ngËp n−íc lµ kiÓu sinh c¶nh cã gi¸ trÞ cao vÒ kinh tÕ còng nh− vÒ ®a d¹ng sinh häc, vai trß cña chóng trong ®êi sèng con ng−êi do ®ã cÇn ®−îc nhËn thøc ®óng ®¾n vµ ph¶i ®−îc tr©n träng. 2. §Êt ngËp n−íc lµ kiÓu sinh c¶nh rÊt nh¹y c¶m vµ dÔ dµng bÞ ph¸ hñy bëi c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn, nhÊt lµ viÖc c¶i t¹o ®Êt lµm n«ng nghiÖp vµ nu«i trång thñy s¶n, viÖc trång rõng å ¹t thiÕu c©n nh¾c vµ qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ®ang diÔn ra mét c¸ch å ¹t ë kh¾p ViÖt Nam. Do ®ã viÖc quy ho¹ch qu¶n lý ®Êt ngËp n−íc cÇn ph¶i ®−îc c©n nh¾c mét c¸ch kü l−ìng vµ mäi ho¹t ®éng ph¸t triÓn t¹i c¸c vïng ®Êt ngËp n−íc chØ nªn tiÕn hµnh sau khi cã ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng thÝch hîp. 3. Mäi ho¹t ®éng ph¸t triÓn ë c¸c vïng ®Êt ngËp n−íc ®· x¶y ra thiÕu c©n nh¾c vÒ khÝa c¹nh m«i tr−êng, th× hËu qu¶ cña nã ®Õn ®a d¹ng sinh häc vµ cuéc sèng cña con ng−êi sÏ rÊt l©u dµi vµ c¸c vïng ®Êt ngËp n−íc nh− vËy sÏ kh«ng thÓ nµo xoay chuyÓn l¹i hiÖn tr¹ng ban ®Çu. Ch−¬ng tr×nh BirdLife Quèc tÕ t¹i ViÖt Nam ®· vµ ®ang nç lùc hîp t¸c víi mäi c¸ nh©n vµ tæ chøc cña ViÖt Nam vµ quèc tÕ hµnh ®éng ®Ó b¶o tån c¸c vïng ®Êt ngËp n−íc. C¸c vïng ®Êt ngËp n−íc kh«ng ph¶i lµ ®Êt hoang vµ mäi ngµnh, mäi cÊp cÇn cã tr¸ch nhiÖm tham gia b¶o vÖ chóng. 5
TÌNH HÌNH QUAÛN LYÙ BAÛO VEÄ ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC ÔÛ VÖÔØN QUOÁC GIA TRAØM CHIM Nguyeãn Vaên Luõ Vöôøn Quoác Gia Traøm Chim I. Giôùi Thieäu Vöôøn Quoác gia Traøm Chim naèm ôû haï löu soâng Meâkoâng vaø Trung taâm Ñoàng Thaùp Möôøi thuoäc huyeän Tam Noâng, giaùp 05 xaõ Phuù Hieäp, Phuù Ñöùc, Phuù Thaønh B, Phuù Thoï, Taân Coâng Sính vaø thò traán Traøm Chim – tænh Ñoàng Thaùp. Vöôøn Quoác gia Traøm Chim ôû vaøo khoaûng 10037’ñeán 10045’ ñoä vó baéc; 105o28’ ñeán 105036’ ñoä kinh ñoâng. Caùch soâng Meâkoâng 25 km veà phía taây; gaàn bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia. Toång dieän tích töï nhieân laø: 7588 ha. Trong ñoù: • Phaân khu baûo veä nghieâm ngaët: 6.809ha. • Phaân khu phuïc hoài sinh thaùi: 653 ha. • Phaân khu haønh chaùnh dòch vuï - du lòch: 46ha. Vöôøn Quoác gia Traøm Chim coù heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc ñieåm hình cuûa vuøng haï löu soâng Meâkoâng vaø vuøng Ñoâng Nam AÙ, moät heä sinh thaùi giaøu tính ña daïng sinh hoïc vaø ñöôïc Chính phuû coâng nhaän laø Vöôøn quoác gia theo quyeát ñònh soá 253/TTg, ngaøy 29/12/1998. II. Taøi Nguyeân Cuûa Vöôøn Quoác Gia Traøm Chim 2.1. Thöïc vaät Coù hôn 130 loaøi thöïc vaät baûn ñòa vôùi 06 kieåu quaàn xaõ thöïc vaät ñaëc tröng: • Quaàn xaõ sen • Quaàn xaõ luùa ma • Quaàn xaõ coû oáng • Quaàn xaõ naên • Quaàn xaõ moàm moác • Quaàn xaõ röøng traøm 2.2. Ñoäng vaät Coù 198 loaøi chim, thuoäc 25 chi, 49 hoï, trong ñoù 88% ñöôïc tìm thaáy vaøo muøa khoâ. Soá löôïng caùc loaøi chim ôû ñaây chieám ¼ toång soá caùc loaøi chim tìm thaáy ôû Vieät Nam. Trong soá 198 loaøi chim coù 16 loaøi quí hieám ñöôïc ghi vaøo saùch ñoû theá giôùi (tieâu bieåu laø loaøi seáu ñaàu ñoû vaø chim coâng ñaát (oâ taùc)… ñang bò ñe doaï tuyeät chuûng ôû qui moâ toaøn caàu). 6
- Veà moâi tröôøng soáng coù: • 42% loaøi söû duïng ñaàm laày nöôùc ngoït • 10% söû duïng caùc ñoàng coû • 8% söû duïng röøng ngaäp nöôùc • 2% söû duïng caùc con keânh coù caây buïi, caây goã • 38 % coøn laïi söû duïng toång hôïp caùc moâi tröôøng soáng noùi treân. Thuyû saûn coù hôn 55 loaøi caù ñaõ ñöôïc thoáng keâ. Trong ñoù: • 12 loaøi caù nöôùc tónh (thöôøng goïi laø caù ñoàng) • Hôn 40 loaøi caù öa nöôùc chaûy (thöôøng goïi laø caù soâng). Thuyû sinh vaät coù: • 185 loaøi thöïc vaät noåi • 93 loaøi ñoäng vaät noåi • 90 loaøi ñoäng vaät ñaùy. 2.3. Taøi nguyeân ñaát Coù 02 nhoùm ñaát chính. • Nhoùm ñaát xaùm treân neàn phuø sa coå. • Nhoùm ñaát pheøn: Ñaát pheøn tìm taøng vaø pheøn hoaït ñoäng. III. Tình Hình Kinh Teá - Xaõ Hoäi Cuûa Caùc Hoä Daân Cö Soáng Xung Quanh Vöôøn Quoác Gia Traøm Chim Toång soá daân thuoäc 5 xaõ vaø thò traán soáng xung quanh vuøng ñeäm laø: 39.376 ngöôøi, bao goàm 7950 hoä. So vôùi soá daân toaøn huyeän Tam Noâng laø: 92.621 ngöôøi, chieám 42,5%. Trong ñoù: • Hoä ngheøo, khoù chieám 20%. • Hoä khoâng coù vieäc laøm hoaëc ñôøi soáng khoâng oån ñònh chieám 18%. Tæ leä gia taêng daân soá töï nhieân khoaûng 1,6% laøm cho tình traïng ngheøo ñoùi gia taêng do: Dö thöøa lao ñoäng. • Thieáu voán saûn xuaát. • Ngöôøi daân caøng coù ít coâng aên vieäc laøm. • Nhaän thöùc keùm. • Nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân nhö: nguoàn lôïi thuyû saûn bò caïn kieät (do • ñaùnh baét voâ toäi vaï), röøng traøm bò ñoán … Tröôùc ñaây, töø naêm 1999 trôû veà tröôùc, haøng ngaøy coù töø 100 - 150 ngöôøi xaâm phaïm traùi pheùp vaøo Vöôøn Quoác gia. Toång soá ñoái töôïng vi phaïm bò baét quaû tang laø 500 ñöông söï. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nhaø nöôùc vaø chính quyeàn caùc caáp, caùc toå chöùc phi chính phuû…, raát quan taâm hoã trôï, ñaàu tö cho vay voán saûn xuaát, chaên nuoâi… Nhieàu hoä ñaõ toå chöùc saûn xuaát ñaït hieäu quaû, naâng cao thu nhaäp vaø ñôøi soáng töøng böôùc ñöôïc caûi thieän. 7
Maët khaùc do döï aùn vuøng ñeäm cuûa Vöôøn Quoác gia chöa coù nguoàn ñaàu tö phaùt trieån ñöôïc neân ngöôøi daân döïa vaøo taøi nguyeân cuûa Vöôøn maø xaâm phaïm. Thoáng keâ naêm 2000 cho thaáy coù 550 vuï vaøo vöôøn traùi pheùp: • Xöû phaït haønh chaùnh 15 vuï. • Caûnh caùo 13 vuï. • Khôûi toá 04 vuï. • Soá coøn laïi giao chính quyeàn ñòa phöông giaùo duïc. IV. Quaù Trình Quaûn Lyù 4.1. Quaûn lyù taøi nguyeân thöïc vaät Quaàn xaõ sen: • Dieän tích naêm 1997 laø: 63,8ha • Dieän tích naêm 2000 khoaûng 230ha. Quaàn xaõ luùa ma: • Dieän tích naêm 1997 laø: 678,4ha. • Dieän tích naêm 2000 khoaûng 680ha. Quaàn xaõ naên: • Dieän tích naêm 1997 laø 898,8ha. • Dieän tích naêm 2000 khoaûng 500ha. Quaàn xaõ moàm moác: • Dieän tích naêm 1997 laø 305,1ha. • Dieän tích naêm 2000 khoaûng 351ha. Quaàn xaõ coû oáng: • Dieän tích naêm 1997 laø 1965,9ha. • Dieän tích naêm 2000 khoaûng 2000ha. Quaàn xaõ röøng traøm: • Dieän tích naêm 1997 laø 3018,9ha. • Dieän tích naêm 2000 khoaûng 3100ha. Tuy nhieân beân caïnh söï phaùt trieån ngaøy moät roäng ra cuûa caùc quaàn xaõ thì yeáu toá töï nhieân cuõng aûnh höôûng raát lôùn ñeán söï phaùt trieån ñoù. Côn luõ naêm 2000 ngaäp laâu vaø saâu keøm theo löôïng phuø sa nhieàu cuõng laøm cho moät soá loaøi thöïc vaät khoâng theå phaùt trieån ñöôïc, hoaëc cheát ñi nhö: Traøm non, sen, suùng, coû naên… 4.2. Quaûn lyù taøi nguyeân ñoäng vaät: 4.2.1. Taøi nguyeân chim nöôùc: Ñoái vôùi chim nöôùc sinh soáng trong Vöôøn Quoác gia. Haøng naêm caùn boä chuyeân moân cuøng vôùi nhaân vieân baûo veä tieán haønh giaùm saùt, quaûn lyù vaø thoáng keâ chim nöôùc Vöôøn Quoác gia nhö sau: Ñoái vôùi caùn boä chuyeân moân: 8
Quaûn lyù, theo doõi taäp tính sinh tröôûng, sinh saûn caùc loaøi chim. • Toå chöùc, höôùng daãn, toång hôïp vaø ñieàu tra taát caû caùc loaøi chim ñang sinh • soáng ôû Traøm Chim. Cuoái thaùng thoáng keâ moät laàn vaø baùo caùo caùc ngaønh höõu quan. • Ñoái vôùi nhaân vieân baûo veä: • Cuøng caùn boä kyõ thuaät thoáng keâ moät soá loaøi chim haøng ngaøy nhö: Seáu, giaø ñaåy, coø traéng, giang sen, ñieân ñieån, coøng coïc, nhaïn, oâ taùc (coâng ñaát), dieäc (löûa, xaùm). Ñoái vôùi chim nöôùc sinh soáng ngoaøi Vöôøn Quoác gia: - Ñieàu tra caùc baõi aên khaùc cuûa chim nöôùc, ñaëc bieät laø seáu coå truïi, coâng ñaát taïi caùc ñieåm ngoaøi Vöôøn Quoác gia Traøm Chim nhö: Kieân Giang, Long An… Khu vöïc ñoàng baèng soâng Cöûu Long. - Thôøi gian ñieàu tra töø thaùng 1 ñeán thaùng 12 haøng naêm seõ coù khoaûng 12 ñôït ñi ñieàu tra. - Baùo caùo keát quaû sau moãi ñôït ñieàu tra. 4.2.2. Caùc loaøi ñoäng vaät thuoäc 2 lôùp boø saùt vaø löôõng cö nhö: raén, eách, nhaùi, raùi caù… - Böôùc ñaàu tìm hieåu veà tính ña daïng loaøi sinh caûnh, chöùc naêng cuûa caùc loaøi boø saùt vaø löôõng cö trong heä sinh thaùi. - Thu thaäp soá lieäu khaûo saùt, thu maãu caù theå ñieån hình cuûa caùc loaøi tieáp caän coá ñònh maãu formol trong loï thuyû tinh, baèng hình aûnh. 4.2.3. Taøi nguyeân thuyû saûn: Quaûn lyù nguoàn taøi nguyeân thuyû saûn nhaèm muïc tieâu: • Taùi taïo vaø baûo toàn tính ña daïng sinh hoïc cuûa khu heä thuyû sinh vaät. • Ña daïng hoaù, naâng cao vaø duy trì naêng suaát nguoàn lôïi thuyû saûn. Saûn löôïng caù haøng naêm khoaûng 195-210 taán, trong ñoù: • Caù soâng öôùc chieám 60% toång saûn löôïng caù trong Vöôøn Quoác gia. • Caù Ñoàng öôùc chieám 40% toång saûn löôïng caù trong Vöôøn Quoác gia. So vôùi nhöõng naêm tröôùc thì saûn löôïng caù naêm 2001 giaûm khoaûng 1/3 (ñieàu tra thöïc teá). Nguyeân nhaân: • Ñieàu tieát nöôùc ñeå phuïc hoài thaûm thöïc vaät vaø cho traøm phaùt trieån… • Nöôùc nhieãm pheøn naëng. • Nöôùc luõ naêm 2000 laøm cho thuyû saûn trong vöôøn ra ngoaøi soâng daân ñaùnh baét. Naêm 2000 Vöôøn Quoác gia Traøm Chim thöïc hieän moâ hình nuoâi caù saëc raèn, thaû boå xung vaøo vöôøn hôn 20kg caù gioáng. 4.2.4. Taøi nguyeân nöôùc: Muïc tieâu cuûa quaûn lyù nöôùc laø: 9
Duy trì vaø taùi taïo nhöõng ñaëc ñieåm ñòa maïo thuyû vaên vaø caûnh quan thieân • nhieân. Ñieàu tieát nöôùc vaø chaát löôïng nöôùc cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän sinh soáng • cuûa caùc quaàn xaõ thöïc vaät. Cao trình maët ñaát khu Traøm Chim < 1,20m > 2,20m. Cao ñoä trung bình toaøn vuøng khoaûng 1,5m. Trong ñoù: • Khu C: 1,4-1,6m • Nôi cao nhaát: treân 2,0m. • Nôi thaáp nhaát:1,2-1,3m. Möïc nöôùc cao nhaát naêm 2000 taïi Traøm Chim: 4,61m (ngaøy 25-09-2000). Möïc nöôùc cao nhaát naêm 2001 taïi Traøm Chim: 4,27m (ngaøy 22-09-2001). 4.2.5. Coâng taùc troàng röøng vaø phoøng choáng chaùy röøng: - Haøng naêm Vöôøn Quoác gia ñeàu toå chöùc troàng röøng vaø caây phaân taùn ven caùc tuyeán ñeâ bao (chöông trình 5 trieäu ha röøng). - Xaây döïng ñöôïc löïc löôïng phoøng choáng chaùy röøng caùc xaõ, thò traán ñöôïc 180 ngöôøi, thöôøng xuyeân taäp huaán haøng naêm. - Veä sinh röøng, chaêm soùc tæa thöa röøng. - Ñoát coû chuû ñoäng vaøo muøa khoâ (ôû nhöõng ñieåm deã chaùy). - Keát hôïp vôùi chính quyeàn ñòa phöông xaây döïng keá hoaïch tuaàn tra quaûn lyù vaø phoái hôïp thöïc hieän. 4.2.6. Coâng taùc tuyeân truyeàn giaùo duïc vaø naâng cao ñôøi soáng nhaân daân. Thöôøng xuyeân cöû caùn boä chuyeân traùch keát hôïp cuøng caùc ngaønh chöùc naêng tænh, huyeän, xaõ ñi taäp huaán trong nhaân daân ñeå moïi ngöôøi hieåu ñöôïc vai troø, chöùc naêng cuûa Vöôøn Quoác gia trong vieäc baûo veä taøi nguyeân thieân nhieân, baûo veä moâi tröôøng. Vöôøn Quoác gia Traøm Chim phoái hôïp cuøng Hoäi Lieân Hieäp Phuï Nöõ huyeän Tam Noâng, tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô cho vay voán ôû hai xaõ: Phuù Ñöùc, Phuù Hieäp, thöïc hieän moâ hình Laâm-Ngö do toå chöùc Oxfam taøi trôï (39.000USD). Toå chöùc nhaân ñaïo cuûa Phaùp taøi trôï cho Vöôøn Quoác gia 9.000.000 ñoàng ñeå laøm tranh aûnh tuyeân truyeàn. Vöôøn Quoác gia Traøm Chim cuøng vôùi Hoäi caùc ngaønh sinh hoïc Vieät Nam vaø chöông trình taøi trôï caùc döï aùn nhoû cuûa Quyõ moâi tröôøng toaøn caàu toå chöùc chieán dòch truyeàn thoâng moâi tröôøng coäng ñoàng kyû nieäm ngaøy laâm nghieäp Vieät Nam 28-11 taïi xaõ Phuù Ñöùc. Ngoaøi ra coøn coù söï taøi trôï (500.000.000 ñoàng, voán quay voøng) cuûa Ñaïi söù quaùn Anh, Ñaïi söù quaùn Ñan Maïch cho nhaân daân caùc xaõ Phuù Thoï, xaõ Taân Coâng Sính… vay töø naêm 1996 ñeán nay. 4.2.7. Coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc: 10
Ñôn vò thöôøng xuyeân cöû caùn boä theo doõi söï bieán ñoäng cuûa caùc loaøi thöïc vaät nhö: Sen, luùa trôøi, naên.. . Quaûn lyù ñieàu tieát nöôùc ñeå coù giaûi phaùp höõu hieäu phaùt trieån vaø baûo toàn caùc loaøi treân. Trong nhöõng naêm vöøa qua ñaõ vaø ñang tieán haønh moät soá ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc nhö: Nghieân cöùu moät soá giaûi phaùp dieät tröø caây mai döông. • Nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa nöôùc vaø löûa leân söï ña daïng sinh hoïc. • Moâ hình nuoâi caù saëc raèn. • V. Kieán Nghò Beân caïnh nhöõng thaønh quaû ñaït ñöôïc trong quaù trình xaây döïng vaø phaùt trieån beàn vöõng Vöôøn Quoác gia Traøm Chim, chuùng toâi cuõng gaëp nhieàu khoù khaên. Do ñoù chuùng toâi xin kieán nghò moät soá yù kieán nhö sau: - Söï xaâm laán cuûa loaøi ngoaïi lai (mai döông) maø chöa coù caùch phoøng tröø höõu hieäu, caàn söï can thieäp cuûa caùc nhaø khoa hoïc, caùc tröôøng Ñaïi hoïc. . . - Caàn phaùt trieån döï aùn vuøng ñeäm gaén vôùi phaùt trieån du lòch sinh thaùi, coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng daân cö soáng quanh Vöôøn Quoác gia. Vì ñôøi soáng nhaân daân oån ñònh, thì aùp löïc ñoái vôùi Vöôøn Quoác gia môùi giaûm vaø phaùt trieån beàn vöõng. - Toå chöùc nghieân cöùu thöôøng xuyeân vaø laâu daøi veà cheá ñoä thuyû vaên cuûa khu vöïc Vöôøn Quoác gia Traøm Chim vaø caùc vuøng laân caän trong moái quan heä vôùi vieäc baûo toàn nguoàn gien vaø baûo toàn ña daïng sinh hoïc. Hieän nay Vöôøn Quoác gia Traøm Chim ñang thieáu caùn boä chuyeân moân vaø trang thieát bò kyõ thuaät ñeå thöïc hieän coâng vieäc naøy. - Vöôøn Quoác gia Traøm Chim môùi ñònh hình neân coøn nhieàu khoù khaên. Töø thöïc teá naøy Vöôøn Quoác gia Traøm Chim ñeà nghò caùc Vieän, caùc tröôøng Ñaïi hoïc vaø caùc toå chöùc quoác teá quan taâm giuùp ñôõ ñeå Vöôøn Quoác gia Traøm Chim coù ñieàu kieän quaûn lyù, thöïc hieän toát nhieäm vuï. 11
KEÁT QUAÛ BÖÔÙC ÑAÀU QUAÛN LYÙ VAØ BAÛO VEÄ ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC ÔÛ HUYEÄN TAÂN PHÖÔÙC, TÆNH TIEÀN GIANG Nguyeãn Hoaøng Haïnh Sôû Khoa Hoïc - Coâng Ngheä vaø Moâi tröôøng Tieàn Giang I. Giôùi Thieäu Huyeän Taân Phöôùc: laø Huyeän naèm phía Baéc trong vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi cuûa Tænh Tieàn Giang. Dieän tích töï nhieân toaøn Huyeän 32.862ha, daân soá naêm 1999 laø 50.974 ngöôøi, maät ñoä bình quaân 155 ngöôøi/km2 (so vôùi Tænh 762ngöôøi/km2 thaáp nhaát trong Tænh). Ñaëc ñieåm töï nhieân cuûa Huyeän ñaùng chuù yù laø: Ñaát ñai: chuû yeáu laø ñaát pheøn, coù 3 ñôn vò ñaát chính: Ñaát pheøn hieän taïi taàng pheøn noâng: dieän tích 20.150ha chieám 61,31% dieän • tích töï nhieân. Ñaát pheøn tieàm taøng coù taàng sinh pheøn saâu vaø raát saâu: dieän tích 9.897ha • chieám tyû leä 30,11%. Ñaát phuø sa xaùm naâu ñaõ phaùt trieån coù taàng loang loã: 2.699ha chieám 8,21%. • Nguoàn nöôùc, thuyû vaên: Nguoàn nöôùc cho saûn xuaát vaø sinh hoaït phuï thuoäc vaøo cheá ñoä nöôùc cuûa 2 • soâng: Soâng Tieàn vaø soâng Vaøm Coû Taây. Moät ñaëc ñieåm quan troïng: Ñaây laø vuøng giaùp nöôùc giöõa 2 soâng vì vaäy vieäc laáy nöôùc vaø tieâu thoaùt khoù khaên laø vuøng hieän taïi chaát löôïng nöôùc xaáu nhaát cuûa caû vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi. Caùc thaùng muøa möa töø thaùng 5 ñeán thaùng 11 haàu heát nguoàn nöôùc coù pH: 3,5-4 caùc thaùng muøa khoâ töø thaùng 12 ñeán thaùng 4 khoaûng 30% dieän tích ôû phía Taây coù pH: 4-5,5 coù theå söû duïng cho saûn xuaát noâng nghieäp. Luõ haøng naêm gaây ngaäp toaøn boä khu vöïc töø thaùng 9 ñeán cuoái thaùng 11, • ñænh luõ thöôøng xuyeân xuaát hieän nöûa cuoái thaùng 11. Möùc ngaäp trung bình maët ruoäng töø 0,5-2m, khu vöïc phía Baéc ngaäp saâu hôn phía nam. Theo ñònh nghóa veà ñaát ngaäp nöôùc theo Coâng öôùc Ram Sar (1971) coù theå xem toaøn boä ñaát Huyeän Taân Phöôùc (vaø caû Tænh Tieàn Giang) laø vuøng ñaát ngaäp nöôùc bao goàm heä thoáng keânh raïch, röøng Traøm, ruoäng luùa, caùc traûng coû ngaäp nöôùc theo muøa vaø ñaàm laày. . . vôùi 2 heä sinh thaùi chính laø Röøng Traøm ngaäp nöôùc noäi ñòa vaø heä sinh thaùi Noâng nghieäp. II. Taøi Nguyeân vaø Tính Ña Daïng Sinh Hoïc cuûa Huyeän Taân Phöôùc Heä thöïc vaät coù ñeán 540 loaøi (khoâng keå caây troàng) thuoäc 112 hoï. Trong ñoù, coù nhieàu loaïi thöïc vaät quyù hieám chæ Ñoàng Thaùp Möôøi môùi coù nhö: Luùa ma (Oryzaninuta), Luùa trôøi (Oryzarufipogon), Mai lieãu, Loáp boáp, Veân veân, Lieãu, Soùng vuoâng, Duøi troáng, Maët quyõ, Caây buøi, Moàng gaø, Ngoaïi moäc cam, Truøng huøng nam, Coâm, An kích, Traâm 12
nam, Naép bình, Maøy mieân, Thuûy caåm, Kim nhuõ. . . Caùc loaøi caây naøy raát quan troïng seõ laø nguoàn goác gen thuaàn chuûng ñeå taïo ra caùc gioáng caây troàng môùi sau naøy. Ñaëc bieät laø Luùa ma, Luùa trôøi laø gioáng gen quyù caàn ñöôïc baûo veä toát ñeå taïo ra caùc gioáng luùa trong nöôùc trong töông lai coù tính thích nghi cao vôùi Ñoàng Thaùp Möôøi. Ngoaøi Traøm vaø caùc loaïi caây duøng laøm vaät lieäu xaây döïng, nguyeân lieäu cho tieåu thuû coâng nghieäp, nguoàn döôïc lieäu Ñoàng Thaùp Möôøi raát phong phuù vôùi 122 loaøi caây thuoác nhö: Nhaøu, Haéc cöûu, Moáp gai, Cam thaûo nam, Coû baác, Coû möïc, Keù ñaàu ngöïa, Keù hoa ñaøo, Löùc, Thaûo quyeát minh, Voøi voi, Loå bình, Löôõi raén. . . chuùng chöõa ñöôïc nhieàu loaïi beänh khaùc nhau, coù caû caây quyù môùi ghi theâm vaøo saùch thuoác. Ñaây laø nguoàn taøi nguyeân trong töông lai coù theå taïo ra maët haøng thuoác maø chæ Vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi môùi coù. Nhieàu loaïi coû chaên nuoâi moïc töï nhieân ôû Ñoàng Thaùp Möôøi ñöôïc xeáp vaøo loaïi coû chaên nuoâi traâu boø coù chaát löôïng toát: Coû maät, Coû chæ, Coû nöôùc, Coû ñuoâi phuïng, Coû baép.v.v… Trong toång soá 198 loaøi Caù nöôùc ngoït ôû Tieàn Giang coù 42 loaøi soáng trong vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi, hieän nay chæ gaëp 10-12 loaøi thuoäc nhoùm caù ñen coù nguoàn goác taïi choã. Caùc loaøi ñoäng vaät phoå bieán ôû Ñoàng Thaùp Möôøi coù theå phuïc hoài nhö: Heo röøng, Khæ, Meøo, Raùi caù, caùc loaïi Ruaø, Raén, Gaø Röøng, Traên, Caù saáu… Roõ raøng ña daïng sinh hoïc Ñoàng Thaùp möôøi raát phong phuù vaø quyù giaù, neáu baûo toàn vaø khai thaùc toát seõ cho nguoàn lôïi kinh teá lôùn maø vaãn giöõ ñöôïc söï oån ñònh vaø caân baèng sinh thaùi cho theá heä mai sau. Tuy nhieân, söï ña daïng naøy ñaõ bò phaù hoaïi vaø vaãn ñang bò ñe doaï bôûi haøng loaït caùc yeáu toá nhö khai hoang, caûi taïo ñaát noâng nghieäp, oâ nhieãm, chaùy röøng, söû duïng ñaát khoâng phuø hôïp. . .Thöïc teá ñaùng suy nghó laø vieäc khai thaùc caûi taïo ñaát ôû caùc Tænh Long An, Ñoàng Thaùp cho taêng tröôûng kinh teá khaù cao, nhöng rieâng Taân Phöôùc khai thaùc caûi taïo ñaát vöøa qua cho hieäu quaû vaø taêng tröôûng kinh teá thaáp (vì baát lôïi cuûa ñieàu kieän töï nhieân, nhaát laø nguoàn nöôùc). Ñoái vôùi heä sinh thaùi Röøng Traøm (ñaàm laày noäi ñòa): sau naêm 1975 vuøng Taân Phöôùc caây Traøm vaãn laø caây chính vôùi dieän tích treân 13.000ha, coøn laïi laø Baøng, Ñöng, Naêng ngoït, Coû moàm vaø caùc loaïi caây khaùc (khoâng coù luùa). Röøng Traøm ñaõ bò phaù huyû ñeán 1990 chæ coøn laïi 875ha vaø khoâi phuïc ñeán nay raát chaäm: Dieãn bieán dieän tích Röøng Traøm töø 1990 – 2000 nhö sau: Naêm 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Dieän tích 875 875 1.105 1.395 2.225 2.638 1.867 1.764 1.952 1.987 2.296 Ñoái vôùi heä sinh thaùi Noâng nghieäp: ñaát noâng nghieäp taêng nhanh, töø 11.562ha (35,18%) naêm 1994 leân 24.079ha (73%) naêm 2000. Trong ñoù ñaát ruoäng luùa 9.886ha (30%), troàng caây laâu naêm 9.900ha (30%). Keát quaû söû duïng ñaát Noâng nghieäp cho thaáy ngoaøi caây Khoùm coù tính thích nghi cao vaø kinh teá, coøn laïi caùc caây troàng khaùc cho hieäu quaû keùm hoaëc chöa khaúng ñònh ñöôïc nhö: Luùa, caây aên quaû, caây löông thöïc khaùc (mì, khoai lang…). 13
Vieäc quaûn lyù vaø khai thaùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc Taân Phöôùc (nhaát laø thôøi gian 1980-1990) khoâng ñem laïi hieäu quaû kinh teá cao, ña daïng sinh hoïc bò phaù hoaïi nguyeân nhaân chuû yeáu laø do: (1) Thieáu hieåu bieát caùc ñieàu kieän töï nhieân cô baûn cuûa vuøng naøy, nhaát laø ñaát vaø nöôùc. (2) Aùp löïc cuûa daân soá (maät ñoä daân soá Tieàn Giang ñoâng nhaát Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long) vaø ñoøi hoûi phaùt trieån kinh teá, nhaát laø giaûi quyeát löông thöïc phaåm. (3) Töø ñoù chöa coù chính saùch quaûn lyù, khai thaùc, baûo veä vuøng ñaát naøy moät caùch khoa hoïc. (4) Thieáu nguoàn voán vaø caùn boä coù naêng löïc. III. Keát Quaû Böôùc Ñaàu Veà Quaûn Lyù vaø Baûo Veä Ñaát Ngaäp Nöôùc 3.1. Ñieàu chænh qui hoaïch söû duïng ñaát Trong qui hoaïch phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi Huyeän Taân Phöôùc 2001-2010, qui hoaïch söû duïng ñaát ñaõ ñöôïc ñieàu chænh hôïp lyù treân cô sôû nghieân cöùu cô baûn ñieàu kieän töï nhieân vaø ñaùnh giaù thöïc tieãn, trong ñoù ñaùng chuù yù laø: - Veà saûn xuaát luùa vaø löông thöïc: giaûm bôùt dieän tích luùa töø 9.886ha naêm 2000 xuoáng coøn 8.300ha, ñi vaøo thaâm canh vôùi vieäc aùp duïng caùc bieän phaùp kyõ thuaät phuø hôïp vôùi ñaêïc ñieåm cuûa vuøng, khoâng taêng dieän tích caây haøng naêm. - Giöõ vöõng oån ñònh caây coâng nghieäp daøi ngaøy ñaõ coù laø Khoùm khoaûng 8.000ha vaø taêng dieän tích caây aên quaû laâu naêm töø 400ha leân 980ha gaén vôùi caûi taïo vöôøn taïp trong töøng hoä gia ñình vaø aùp duïng moâ hình thaâm canh vöôøn gaén vôùi moâ hình VAC. Veà Laâm Nghieäp: Muïc tieâu ñaët ra laø baûo veä vuøng ñaát ngaäp pheøn, gia taêng ñoä - che phuû, goùp phaàn ñieàu tieát nöôùc vaø chaát löôïng nöôùc, baûo toàn sinh thaùi, ñoàng thôøi taêng thu nhaäp thoâng qua vieäc khai thaùc coù quaûn lyù, tæa thöa vaø moät saûn phaåm phuï töø röøng. Veà dieän tích: phuïc hoài ñeán 2010 coù 5.620ha röøng Traøm. Trong ñoù • 4.320ha troàng taäp trung goàm 1.700ha ñöôïc xaùc ñònh thuoäc khu baûo toàn vaø vuøng ñeäm cuûa Khu baûo toàn sinh thaùi do Nhaø nöôùc quaûn lyù, 2.300ha Traøm kinh doanh. Coù 1.300ha Traøm troàng theo heä thoáng noâng-laâm keát hôïp. Hieän nay trong ñònh höôùng chuyeån ñoåi cô caáu dieän tích caây troàng 2001- • 2005 cuûa Chính phuû, trong ñoù döï kieán phuïc hoài 100.000ha röøng Traøm ôû Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long. Döï kieán cuûa Tieàn Giang phaùt trieån röøng Traøm taêng theâm khoaûng 4.000ha ñeå ñaït khoaûng 10.000ha naêm 2010. Caây Baïch ñaøn ñöôïc troàng doïc theo caùc tuyeán giao thoâng thuyû lôïi khoûang • 1.500ha. Khoâng phaùt trieån môû roäng dieän tích loaïi caây naøy. Saûn löôïng khai thaùc, tæa thöa naêm 2010 khoaûng 17.045m3 goà, vaø 40.382m3 cuûi, trong ñoù rieâng goã Traøm laø 7.100m3 vaø cuûi 26.459m3. 14
Giaù trò saûn xuaát laâm nghieäp naêm 2010 öôùc tính 16.081 trieäu ñoàng taêng • bình quaân 3,37% naêm; giaù trò taêng theâm naêm 2010 khoaûng 12.865 trieäu ñoàng toác ñoä taêng bình quaân 3,77% naêm (giaù so saùnh coá ñònh 1994). Nhu caàu ñaàu tö cho phaùt trieån laâm nghieäp töø 2001-2005 laø 31.498 trieäu • ñoàng vaø giai ñoaïn 2006-2010 laø 17.662 trieäu ñoàng (chöa tính ñieàu chænh qui hoaïch theo chính phuû taêng theâm 4.000 Traøm). Rieâng trong 2 naêm 2000 vaø 2001 Tænh ñaõ taêng cöôøng ñaàu tö cho phuïc hoài • baûo veä röøng sinh thaùi: naêm 2000 ngaân saùch Tænh ñaàu tö troàng 400ha, naêm 2001 troàng 213ha Traøm vuøng sinh thaùi, ñaàu tö xaây döïng saân chim vaø mua thaû nuoâi döôõng moät soá loaøi ñoäng vaät hoang daõ 1,4 tyû ñoàng. Toå chöùc Oxfam America ñaõ ñaàu tö cho 171 hoä daân vay troàng 121ha Traøm ôû 2 xaõ Thaïnh Hoaø, Myõ Phöôùc vôùi möùc vay 8 trieäu ñoàng/ha, thôøi gian vay 7 naêm, laõi suaát 6%/naêm (Döï aùn do Sôû KH-CN & MT quaûn lyù).Cuõng töø nguoàn voán naøy ñaõ taïo ra phong traøo troàng Traøm ôû khu vöïc Döï aùn (daân töï troàng theâm khoaûng 50ha). Nhö vaäy ñeán cuoái naêm 2001, toång dieän tích Traøm ôû Taân Phöôùc ñaït khoaûng 2.700ha. - Veà Thuûy saûn: trong ñònh höôùng qui hoaïch 2001-2010 taêng dieän tích nuoâi thuyû saûn töø 36ha leân 225ha dieän tích nuoâi bao goàm trong ao ñìa, möông vöôøn vaø ruoäng luùa (trong muøa luõ). Phaùt trieån hình thöùc nuoâi caùc loaïi caù ñen trong röøng Traøm. Haïn cheá khai thaùc thuyû saûn treân doøng chaûy vaø ñaùnh baét töï nhieân ñeå baûo veä nguoàn gioáng. Ñònh höôùng thuyû saûn treân goùp phaàn baûo veä nguoàn lôïi thuyû saûn ôû vuøng ñaát • ngaäp nöôùc vaø coù hieäu quaû kinh teá cao hôn. Theo ñònh höôùng treân saûn löôïng nuoâi troàng 2010 ñaït khoaûng 678 taán treân naêm, toác ñoä taêng bình quaân 17,96%/naêm, saûn löôïng ñaùnh baét naêm 2010 khoaûng 94 taán, taêng bình quaân 7,63%. Giaù trò saûn xuaát thuyû saûn 2010 ñaït 8637 trieäu ñoàng taêng trung bình 16,2% • vaø giaù trò taêng theâm 5873 trieäu ñoàng taêng trung bình 16,2% (so giaù coá ñònh 1994). 3.2. Xaây döïng vaø thöïc hieän caùc chính saùch ñoàng boä ñeå quaûn lyù khai thaùc vaø phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi Gia taêng möùc ñaàu tö kinh phí cho vieäc phuïc hoài vaø baûo toàn röøng Traøm khu vöïc do nhaø nöôùc quaûn lyù trong keá hoaïch haøng naêm. Tuy nhieân möùc gia taêng naøy chöa ñaït yeâu caàu möïc tieâu ñaët ra. Ngaân haøng Noâng nghieäp taêng cho hoä noâng daân vay voán, chuû yeáu laø voán vay ngaén haïn nhaèm giaûi quyeát cuoäc soáng, giaûm bôùt aùp löïc leân vieäc phaù huyû vaø khai thaùc röøng, khai thaùc ñaát hoang (Baøng, Naêng, …) moät caùch hôïp lyù. Voán cho vay phuïc hoài röøng ñoøi hoûi daøi ngaøy (5 – 7 naêm) vaø lôùn 7 – 8 trieäu/ha cho röøng Traøm neân khaû naêng ñaùp öùng cuûa Ngaân haøng raát ít. 15
Taêng ñaàu tö ngaân saùch Nhaø nöôùc cho cô sôû haï taàng nhö: heä thoáng keânh thuyû lôïi ñeå phaân loâ choáng chaùy röøng, ñieàu tieát nöôùc, quaûn lyù chaët cheõ vuøng ñeäm sinh thaùi, caûi thieän ñieàu kieän giao thoâng, Y teá… Taäp trung giao ñaát vaø caáp giaáy chöùng nhaän quyeàn söû duïng ñaát laâu daøi cho hoä noâng daân (50 naêm ñoái vôùi ñaát röøng). Ñaây laø vaán ñeà quan troïng ñeå ngöôøi daân an taâm saûn xuaát, baûo veä röøng (moät nguyeân nhaân quan troïng gaây chaùy röøng nhieàu tröôùc ñaây laø röøng chung cuûa Nhaø nöôùc khoâng phaùt huy ñöôïc vai troø baûo veä cuûa ngöôøi daân). Chuù troïng hôn coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc nhaèm quaûn lyù, söû duïng vaø baûo veä toát hôn vuøng ñaát naøy nhö: Theo doõi ñaùnh giaù dieãn bieán chaát löôïng nöôùc, gioáng thích nghi (gioáng Traøm, caây aên quaû…); moâ hình nuoâi thuyû saûn muøa luõ trong ñieàu kieän nöôùc pheøn, kyõ thuaät canh taùc… Khuyeán khích moïi thaønh phaàn kinh teá ñaàu tö phuïc hoài phaùt trieån vaø khai thaùc hôïp lyù röøng (keå caû du lòch sinh thaùi). Mong muoán hôïp taùc vôùi caùc toå chöùc Quoác teá ñeå coù söï hoã trôï veà voán vaø kyõ thuaät. VI. Caùc Vaán Ñeà Caàn Thieát Ñeå Quaûn Lyù Baûo Veä Vuøng Ñaát Ngaäp Nöôùc - Caàn tieáp tuïc nghieân cöùu ñeå coù moät chieán löôïc quaûn lyù, Baûo veä vaø khai thaùc ñaát ngaäp nöôùc ôû Tieàn Giang. Ngoaøi heä sinh thaùi röøng Traøm noäi ñòa ñaëc tröng ôû Taân Phöôùc, Tænh Tieàn Giang coøn coù vuøng cöûa soâng ven bieån vôùi 4 cöûa soâng lôùn: Soâng Soi Raïp, soâng Cöûa Tieåu, soâng Cöûa Trung vaø Cöûa Ñaïi. Ñaây laø vuøng coù tính ña daïng sinh hoïc cao nhaát ôû Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long veà röøng ngaäp maën vaø thuyû haûi saûn vuøng ven bôø cöûa soâng. Hôn 20 naêm qua baõi boài vuøng cöûa soâng taêng theâm hôn 1.000ha, khaû naêng phaùt trieån röøng ngaäp maën leân ñeán 6.000ha. Trong khi ñoù röøng hieän traïng chæ coøn 1.270ha, nguoàn lôïi thuyû saûn giaûm suùc nghieâm troïng (caû veà gioáng loaøi, saûn löôïng khai thaùc), oâ nhieãm nöôùc vuøng ven bieån cöûa soâng taêng nhieàu, tranh chaáp giöõa khoâi phuïc baûo veä röøng vôùi nuoâi thuyû saûn taêng theâm… Do vaäy raát caàn xaây döïng moät Döï aùn khoâi phuïc vaø Baûo toàn ña daïng sinh hoïc röøng ngaäp maën vuøng cöûa soâng-ven bieån Tieàn Giang. - Tìm kieám caùc nguoàn ñaàu tö cho phuïc hoài röøng Traøm vaø röøng ngaäp maën laø yeâu caàu caàn thieát, trong ñoù nguoàn hoã trôï töø caùc Toå chöùc Quoác teá laø quan troïng. Bôûi vì nhìn vaøo thöïc löïc cuûa neàn kinh teá Tænh vaø khaû naêng ñaàu tö cuûa Chính phuû thaáy roõ raèng voán ñaàu tö laø raát khoù khaên. - Caàn taêng cöôøng coâng taùc tuyeân truyeàn ñeå naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng vaø cuûa giôùi laõnh ñaïo trong vieäc quaûn lyù khai thaùc vaø baûo veä ñaát ngaäp nöôùc. - Chính phuû vaø Tænh caàn phaûi xaây döïng moät qui cheá ñeå phaân ñònh roõ raøng chöùc naêng, nhieäm vuï cuï theå cuûa caùc nghaønh trong vieäc quaûn lyù baûo toàn ña daïng sinh hoïc ñaát ngaäp nöôùc. (Veà phaùp luaät ñaõ giao nghaønh KH – CN & MT nhöng phoái hôïp quaûn lyù nhö theá naøo vôùi nghaønh Ñòa chính, Noâng nghieäp, loàng gheùp trong keá hoaïch phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi vaø ñaàu tö vôùi Sôû Keá hoaïch…). 16
- Ñaåy maïnh ñaøo taïo vaø boài döôõng caùn boä döôùi nhieàu hình thöùc: hoïc daøi haïn, taäp huaán ngaén haïn, tham quan nghieân cöùu, Hoäi thaûo, Thoâng tin khoa hoïc trong lónh vöïc khai thaùc, Baûo veä ñaát ngaäp nöôùc. Keát quaû böôùc ñaàu veà Quaûn lyù Baûo veä ñaát ngaäp nöôùc ôû Tieàn Giang coøn ít vaø coøn nhieàu vieäc phaûi tieáp tuïc thöïc hieän. Sôû KH – CN & MT Tieàn Giang mong muoán coù söï coäng taùc vaø giuùp ñôõ cuûa caùc Vieän, Tröôøng, Cô quan Nghieân cöùu quaûn lyù vaø caùc Nhaø Khoa hoïc trong vaø ngoaøi nöôùc, caùc toå chöùc Quoác teá ñeå vieäc quaûn lyù, baûo veä ñaát ngaäp nöôùc cuûa Tænh coù böôùc tieán trieån maïnh hôn. 17
Ñaëc Ñieåm Töï Nhieân vaø Tính Ña Daïng Sinh Hoïc Vuøng Ñaát Ngaäp Nöôùc Laùng Sen, Tænh Long An Leâ Phaùt Quôùi Sôû Khoa Hoïc - Coâng Ngheä vaø Moâi Tröôøng Long An Toùm taét Laùng Sen laø moät boàn truõng noäi ñòa vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi, tænh Long An. Vôùi hình thaùi ñòa maïo ña daïng vaø laø vuøng sinh thaùi tieâu bieåu cho kieåu ñaàm laày ngaäp nöôùc. Söï duy trì thaûm thöïc vaät ven soâng, ñoàng coû töï nhieân vaø gia taêng dieän tích traøm trong ñaõ laøm phong phuù quaàn theå ñoäng thöïc vaät. Keát quaû khaûo saùt sô boä taïi ñaây cho thaáy hieän dieän 156 loaøi thöïc vaät hoang daõ thuoäc 60 hoï; 149 loaøi ñoäng vaät coù xöông soáng thuoäc 46 hoï, trong ñoù coù 13 loaøi naèm trong saùch ñoû Vieät Nam; caùc loaøi thuûy saûn treân soâng raïch, ao khaù phong phuù. Do haïn cheá thôøi gian nghieân cöùu neân chæ nghi nhaän ñöôïc coù 11 loaøi ñoäng vaät ñaùy. Vôùi tính ña daïng sinh hoïc nhö theá, vieäc thaønh laäp moät khu baûo toàn heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc tieâu bieåu cho vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi laø caàn thieát. I. Môû Ñaàu Laùng Sen ñöôïc xem nhö moät boàn truõng noäi ñòa thuoäc vuøng truõng roäng lôùn Ñoàng Thaùp Möôøi (Hình 1), laø vuøng sinh thaùi tieâu bieåu cho kieåu ñaàm laày ngaäp nöôùc vôùi nhieàu quaàn theå ñoäng thöïc vaät phong phuù mang tính ñaëc tröng. Qua nhieàu naêm khai thaùc cho muïc ñích saûn xuaát noâng nghieäp ñaõ laøm cho vuøng naày maát ñi caùc ñoäng thöïc vaät tieâu bieåu cuûa chuùng. Nhaän thöùc ñöôïc vaán ñeà naày, vaøo naêm 1994, UBND Tænh Long An ñaõ ra quyeát ñònh thaønh laäp khu baûo toàn töï nhieân Laùng Sen. Tuy nhieân, cho ñeán nay, do nhieàu nguyeân nhaân, khu baûo toàn vaãn chöa hình thaønh. Moät nghieân cöùu sô boä ñöôïc tieán haønh töø naêm 1999 – 2000 ñaõ ñöôïc thöïc hieän ñeå coù theå ñaùnh giaù toång quan veà taøi nguyeân töï nhieân laøm luaän cöù khoa hoïc cho vieäc thaønh laäp khu baûo toàn töï nhieân Laùng Sen. Baùo caùo naày chæ trình baøy toång quan veà ñaëc ñieåm töï nhieân vaø khaû naêng môû roäng cuûa khu vöïc Laùng Sen trong höôùng thaønh laäp khu baûo toàn töï nhieân tieâu bieåu cho vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi. II. Vò Trí vaø Caùc Yeáu Toá Töï Nhieân 2.1. Vò trí – dieän tích Laùng Sen naèm trong phaïm vi toïa ñoä ñòa lyù: 10o45’ - 11o50’ Vó ñoä Baéc vaø 105o45’-105o50’ Kinh ñoä Ñoâng. Dieän tích töï nhieân cuûa Laùng Sen khoaûng 5.000 ha, bao goàm phaàn lôùn dieän tích thuoäc xaõ Vónh Lôïi vaø moät phaàn thuoäc xaõ Vónh Ñaïi, huyeän Taân 18
Höng tænh Long An (H.1). Trong ñoù coù moät giôùi haïn töï nhieân khaù ñaëc bieät laø moät “cuø lao” dieän tích khoaûng 1.500 ha laø moät vuøng ñaàm laày coù nhieàu habitat thích hôïp cho ñoäng thöïc vaät öa nöôùc vaø nôi deã khoâi phuïc caùc heä sinh thaùi ñoàng coû, baûi aên cuûa nhieàu loaøi chim nöôùc, ñöôïc bao boïc bôûi soâng Vaøm Coû Taây. 2.2. Moät soá ñaëc ñieåm töï nhieân 2.2.1. Ñòa hình khu vöïc Laùng Sen ñuôïc xem nhö moät boàn truõng coù cao ñoä töø 0.42 – 1.8 m (so vôùi möïc nöôùc chuaån taïi muõi Nai – Haø Tieân). Vôùi ñòa hình nhö theá, khu vöïc naày ñöôïc xem nhö moät vuøng ñaàm laày ngaäp nöôùc chòu aûnh höôûng tröïc tieáp cheá ñoä thuûy vaên cuûa soâng Cöûu Long. 2.2.2. Ñòa chaát khu vöïc phaàn lôùn thuoäc traàm tích Holocene vaø nhöõng goø Pleistocene (hoaëc Pleistocene muoän) noåi leân ôû moät soá nôi trong vuøng. Ngoaøi ra, vaøi vaït truõng thaáp laø loøng soâng coå vôùi lôùp ñaát maët tích tuï nhieàu chaát höõu cô (H.2) 2.2.3. Caùc nhoùm ñaát hieän dieän trong vuøng laø keát quaû töø nhöõng quaù trình vaø yeáu toá hình thaønh ñaát, trong ñoù tính ña daïng cuûa vaät lieäu traàm tích ñoùng vai troø quan troïng. Caùc nhoùm ñaát chính: Ñaát xaùm (Aeric Paleaquults, Aquic Arenic Paleustults, Typic Plinthaquults ), ñaát pheøn hoaït ñoäng (Typic Sulfaquepts, Umbric Sulfaquepts, Hydraquentic Sulfaquepts), ñaát phuø sa coù taàng sinh pheøn trung bình (Aquic sulfic Tropaquepts), ñaát phuø sa coù taàng pheøn trung bình (Sulfic Tropaquepts), , ñaát phuø sa phaùt trieån (Typic Tropaquepts). SO42- (%) Teân ñaát Traàm tích Cm PH Aeric Paleaquults 1 Pleistocenee 0-30 5.6 0.06 30-50 5.4 0.04 50-100 4.3 0.09 Aquic Arenic Paleustults 2 0-25 5.2 0.10 25-50 5.1 0.12 50-100 4.4 0.10 Typic Plinthaquults 3 0-20 5.6 0.07 20-45 5.1 0.09 45-100 4.9 0.12 Typic Sulfaquepts 4 Holoccene 0-27 4.6 0.17 27-55 3.4 0.24 55-84 3.9 0.23 5 0-22 5.4 0.14 Hydraquentic Sulfaquepts 22-45 3.7 0.21 45-95 4.2 0.25 Aquic sulfic Tropaquepts 6 0-25 5.4 0.16 25-64 4.9 0.15 64-82 3.8 0.27 Typic Tropaquepts 7 0-25 5.1 0.11 25-50 5.6 0.08 50-100 5.5 0.11 8 Holocene 0-35 4.6 0.16 Umbric Sulfaquepts Loøng soâng coå 35-67 3.6 0.25 67-110 3.2 0.23 19