Rèn và dập khối

Chia sẻ: Nguyễn Xuân Điệp | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:32

Thêm vào BST

Báo xấu

563
lượt xem 107
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Công nghệ dập tạo hình khối là một trong những phương pháp gia công kim loại bằng áp lực, khai thác tính dẻo của kim loại để làm biến dạng và điền đầy vào lòng khuôn để tạo hình sản phẩm có hình dạng và kích thước theo yêu cầu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Rèn và dập khối

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI 2.0 KHÁI NIỆM VÀ PHÂN LOẠI VIỆN CƠ KHÍ B/M GIA CÔNG ÁP LỰC --------------------------------------------------- Công nghệ dập tạo hình khối là một trong Chương 2 những phương pháp gia công kim loại bằng áp lực, khai thác tính dẻo của kim loại để làm biến dạng RÈN VÀ DẬP KHỐI và điền đầy vào lòng khuôn để tạo hình sản phẩm có hình dạng và kích thước theo yêu cầu. Hà nội, 10.09.2010 B/M GIA CÔNG ÁP LỰC - ViỆN CƠ KHÍ - ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HN 2 Dập khối sản phẩm lớn Các dạng sản phẩm dập khối B/M GIA CÔNG ÁP LỰC - ViỆN CƠ KHÍ - ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HN 4 3
Sơ đồ khối công nghệ rèn, dập khối Đối tượng cấn nghiên cứu Rèn, Dập khối Phôi Phôi dập - Phôi đúc, gù đúc - Chồn - Bán thành phẩm - Phôi cán chu kỳ, định hình - Vuốt, kéo - Chi tiết - Chế độ nhiệt - Uốn - Dung sai vật dập ... - Vật liệu, cơ tính - Dát - Ép chảy - Đột lỗ - Vặn xoắn - Hàn cháy - Chặt phôi Rèn tự do - Dập trong khuôn hở Phôi Nung phôi Xử lý sau dập Sản phẩm - Dập trong khuôn kín Dập khối B/M GIA CÔNG ÁP LỰC - ViỆN CƠ KHÍ - ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HN 5 6 Phân loại dập khối 2.1 Phôi sử dụng trong rèn và dập khối Gia công áp lực * Mọi vật liệu kim loại có tính dẻo đều có thể dập ở một nhiệt độ nhất định Dập tấm Dập tạo hình khối … * Vật liệu để rèn và dập khối rất đa dạng, gồm: Rèn phôi Dập khối - Các loại thép các bon Chồn Dập trong khuôn hở Máy búa - Các loại thép hợp kim Vuốt Dập trong khuôn kín Máy ép TK - Kim loại mầu và hợp kim màu như hợp kim nhôm, Máy ép vít magiê, đồng và một số hợp kim niken, titan… Uốn Ép chảy Máy ép TL … … B/M GIA CÔNG ÁP LỰC - ViỆN CƠ KHÍ - ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HN 7 8
C¸c d¹ng ph«I chñ yÕu Ph«I thÐp ®óc ph«I thÐp c¸n ®Þnh h×nh ph«I rÌn ph«I thÐp tÊm ph«I qua gia c«ng c¬ ph«I ®óc c¸c lo¹i ph«I kh¸c 9 10 Các phương pháp cắt phôi Các phương pháp cắt phôi Lưỡi cắt để cắt thép hình a – để cắt phôi tròn b - để cắt phôi vuông c - để cắt phôi chữ nhật d - để cắt thép góc e - để cắt tấm Sơ đồ cắt phôi trên máy cắt B/M GIA CÔNG ÁP LỰC - ViỆN CƠ KHÍ - ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HN B/M GIA CÔNG ÁP LỰC - ViỆN CƠ KHÍ - ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HN 11 12
Các phương pháp cắt phôi Ví dụ tính lực cắt P = k . σc . F ≈ 0,7 k . σb . F Ví dụ: Tính lực cắt phôi trụ Φ20 mm thép ký hiệu C30 trên máy cắt ? Tra bảng thông số vật liệu ta có giới hạn bền 480Mpa F=pi*20*20/4=100pi mm*mm σb= 480 Mpa=480 N/mm2 k = 1 ÷ 1,6 P=( 1 ÷ 1,6 )*0,7*480*100pi = 105.557 ÷168.892 N =10.5÷16.8 T Dạng đặc trưng của đầu mặt phôi sau khi cắt B/M GIA CÔNG ÁP LỰC - ViỆN CƠ KHÍ - ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HN 13 14 2.2 CHẾ ĐỘ NHIỆT KHI DẬP KHỐI 2.2 CHẾ ĐỘ NHIỆT KHI DẬP KHỐI 2.2.1. Khái niệm: 2.2.3 CHẾ ĐỘ NUNG VÀ LÀM NGUỘI - Khoảng nhiệt độ tạo hình cho phép (Tcp) khi rèn và dập nóng là Yêu cầu khi nung: khoảng nhiệt độ giới hạn bởi nhiệt độ bắt đầu rèn (Tbd) và nhiệt độ kết thúc rèn (Tkt) mà tại đó kim loại có tính dẻo cần thiết để biến dạng và điền đầy lòng khuôn. Đối với hợp kim thép - các bon thông thường thì Đạt được nhiệt độ nung khoảng nhiệt độ cho phép nằm trong giới hạn từ 12500C – 750 oC. Nhiệt phân bố đồng đều theo tiết diện của thỏi đúc hoặc phôi - Khoảng nhiệt độ tạo hình cần thiết (Tct) là khoảng nhiệt độ nằm Hạn chế oxy hóa và thoát các bon bề mặt trong khoảng nhiệt độ (Tcp) phù hợp với từng nguyên công, thời gian Tránh nứt tế vi và ứng suất dư do nhiệt gia công và vật liệu. … B/M GIA CÔNG ÁP LỰC - ViỆN CƠ KHÍ - ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HN B/M GIA CÔNG ÁP LỰC - ViỆN CƠ KHÍ - ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HN 15 16
2.2 CHẾ ĐỘ NHIỆT KHI DẬP KHỐI 2.2 CHẾ ĐỘ NHIỆT KHI DẬP KHỐI 2.2.3 CHẾ ĐỘ NUNG VÀ LÀM NGUỘI 2.2.3 CHẾ ĐỘ NUNG VÀ LÀM NGUỘI + Chế độ nung phân đoạn cho phôi có chiều dày lớn: + Chế độ nung phân đoạn cho phôi nhỏ: Đối với đa số thép kết cấu khi phôi có đường kính nhỏ hơn 1. Nung tới nhiệt độ chuyển biến pha với tốc độ nung cho phép; 100 mm hoàn toàn có thể chất ngay vào lò có nhiệt độ cao (1300 - 2. Giữ nhiệt ở nhiệt độ chuyển biến pha; 1400o C). 3. Tiếp tục nung đến nhiệt độ nung cần thiết với tốc độ nung cao nhất có thể; Khi nung phôi ngắn với tỷ lệ chiều dài/ đường kính 4. Giữ nhiệt ở nhiệt độ này để đồng đều hóa nhiệt độ theo tiết diện L/D ≤ 2, thời gian nung có thể giảm 2%, phôi. L/D = 1,5 thời gian nung có thể giảm 8%, L/D = 1 thì thời gian nung có thể giảm tới 29%. B/M GIA CÔNG ÁP LỰC - ViỆN CƠ KHÍ - ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HN 17 18 2.2 CHẾ ĐỘ NHIỆT KHI DẬP KHỐI 2.2 CHẾ ĐỘ NHIỆT KHI DẬP KHỐI 2.2.3 CHẾ ĐỘ NUNG VÀ LÀM NGUỘI 2.2.4 PHƯƠNG PHÁP NUNG Quá trình làm nguội gồm 2 giai đoạn: a) Khi nung bằng dòng điện tiếp xúc 1. Phôi bị mất nhiệt trong khi tạo hình Ở giai đoạn này phôi được làm nguội là do b) Khi nung bằng dòng điện cảm ứng - nhiệt truyền ra không khí xung quanh - nhiệt truyền trực tiếp vào dụng cụ gia công. 2. Làm nguội sau khi rèn c) Phương pháp nung bằng dung dịch điện - Đối với các chi tiết nhỏ, làm nguội bằng cách xếp thành đống lớn trong lò kín, trong lò phân có chứa vôi bột, hoặc trong lò có nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ ngừng rèn, tức là cố gắng làm nguội càng chậm càng tốt. - Đối với các chi tiết lớn (D = 500 ÷ 1500 mm), người ta làm nguội ngoài không khí, đôi khi còn làm “áo” bao lấy chi tiết để giảm tốc độ làm nguội kim loại. Các áo cách nhiệt được làm bằng amian và cách kim loại từ 50 đến 120 mm. B/M GIA CÔNG ÁP LỰC - ViỆN CƠ KHÍ - ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HN 19 20
2.3 RÈN TỰ DO 2.3 RÈN TỰ DO 2.3.1 Khái niệm và Phân loại 2.3.1 Khái niệm và Phân loại • Rèn thủ công: là các nguyên công nhằm biến dạng CN DẬP TẠO HÌNH KHỐI CN DẬP TẠO HÌNH KHỐI kim loại một phần hay toàn bộ thể tích ở nhiệt độ thích hợp bằng dụng cụ biến dạng đơn giản và sử dụng sức người là chính. RÈN TỰ DO DẬP KHỐI RÈN TỰ DO DẬP KHỐI • Rèn máy: các nguyên công dập tạo hình khối đơn giản nhằm biến dạng một phần hay toàn bộ thể tích được thực hiện trên các thiết bị tạo lực ở nhiệt độ thích hợp. RÈN THỦ CÔNG RÈN MÁY RÈN THỦ CÔNG RÈN MÁY Trong khuôn khổ bài giảng này chỉ tập trung vào công nghệ rèn máy. B/M GIA CÔNG ÁP LỰC - ViỆN CƠ KHÍ - ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HN 21 22 2.3 RÈN TỰ DO CN rÌn tù do Các nguyên công rèn được chia thành các loại: n.C t¹o låi lâm trªn ph«i - nguyên công sơ bộ, n.C vu«t trªn trôc nßng Ng. c«ng hμn ch¸y Ng. c«ng d¸t vμnh Ng. c«ng d¸t ®uæi Nguyªn c«ng uèn Ng. c«ng t¹o bËc Ng. c«ng ®ét lç Ng. c«ng chån - nguyên công chủ yếu, Ng. c«ng vuèt rÌn ph«i C¾t ph«i - nguyên công phụ B/M GIA CÔNG ÁP LỰC - ViỆN CƠ KHÍ - ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HN 23 24
Bảng tổng hợp các nguyên công rèn Hình vẽ II. C¸c nguyªn c«ng chÝnh Tªn nguyªn c«ng NhiÖm vô Ghi chó Lμm tăng diÖn C¸c nguyªn c«ng chån 3. Chån tù do I. C¸c nguyªn c«ng s¬ bé tÝch tiÕt diÖn cã thÓ lμ c¸c nguyªn (1) ngang b»ng c¸ch c«ng chuÈn bÞ ( tr−íc khi Chån trong 1. RÌn ph«i BiÕn gï ®óc thμnh Bao gåm c¸c giảm toμn bé ®ét lç) lo¹i nguyªn c«ng vßng (2) vμ ph«i rÌn. nguyªn c«ng Ðp chiÒu dμi (1) trung gian ( chuÈn bÞ cho Lo¹i lμm giảm c¹nh vμ lμm mËt vuèt ). chån ®Çu (3) mét phÇn chiÒu ®é riªng. dμi ph«i (2) vμ cã thÓ lμm ph×nh to phÇn ®Çu ph«i (3) 2. ChÆt ph«i Chia ph«i rÌn ra thμnh tõng phÇn Lμm tăng chiÒu ( xÊn, c¾t ) Khi vuèt phøc t¹p cã thÓ 4. Vuèt nhá lo¹i c¾t bá dμi ph«i b»ng bao gåm nhiÒu b−íc Ðp c¸ch lμm giảm liªn tôc quanh trôc ph«i. phÇn ®Çu vμ phÇn diÖn tÝch tiÕt diÖn ®u«i cña gï ®óc. ngang cña nã. 25 26 5. Đột T¹o lç trong ph«i Cã thÓ lμ 7. Vuèt Tăng ®é hoÆc trong chi tiÕt. nguyªn c«ng s¬ dμi Kh«ng thay ®æi lỗ bé, tr−íc khi d¸t trªn trôc ph«i rçng. ®−êng kÝnh vμnh lo¹i më lç. nßng trong. Lμm tăng chiÒu Những nguyªn 8. D¸t Đång thêi lμm tăng Nguyªn c«ng 6. D¸t réng ph«i c«ng d¸t phøc cả ®−êng kÝnh trong phøc t¹p bao vμnh t¹p bao gåm vμ ®−êng kÝnh ngoμi gåm nhiÒu b−íc nhiÒu qu¸ trinh cña ph«i rçng (cã lç Ðp c¹nh ph«i s½n). quay liªn tôc Ðp theo tiÕt diÖn trong trôc ®ì vμ ngang. ®Çu bóa hÑp. 27 28
9. T¹o DÞch chuyÓn mét Tõ ph«i cã nhiÒu 12. Vª phÇn kim lo¹i lÖch bËc c¹nh lμm thμnh khái trôc ban ®Çu thanh trßn ( cã thÓ cña ph«i. toμn bé hoÆc côc bé ) 10. Uèn BiÕn ph«i th¼ng Cã thÓ lμ nguyªn thμnh ph«i cong c«ng chuÈn bÞ 13. Vuèt côc Vuèt ë mét hoÆc (hoÆc chi tiÕt cong) hoÆc nguyªn hai ®Çu ph«i bé theo gãc uèn cÇn c«ng cuèi cïng. thiÕt. 11. T¹o ngÉng trªn ph«i Cã thÓ lμ nguyªn Lμm rçng lç cã 14. Më lç (hoÆc chi tiÕt ) c«ng chuÈn bÞ Th¾t, s½n vu«ng gãc víi hoÆc nguyªn tãp bÒ mÆt ph«i c«ng cuèi cïng. ph¼ng. 29 30 III. C¸c nguyªn c«ng phô 17. VÆn Nh»m quay nét xo¾n bé phËn nμo ®ã Lμm biÕn d¹ng mét phÇn C¸c nguyªn c«ng 15. rÊt nhá cña thÓ tÝch ph«i tiÕp theo nã cña ph«i ®i mét Đánh nh»m t¹o thμnh chç låi th−êng lμ c¸n côc gãc cho tr−íc. dấu lâm trªn khu«n. bé, vuèt côc bé v.v… 18. Hμn Nèi hai phÇn Dïng khi Nh»m giảm c¸c ảnh h−ëng Dïng ®Ó rÌn c¸c 16. Vª ch¸y ph«i l¹i víi rÌn b»ng xÊu cña viÖc tho¸t nhiÖt ( ph«i b»ng thÐp c¹nh giảm nhiÖt ®é ) kh«ng nhau. m¸y bóa. hîp kim cao, khái ®ång ®Òu cña ph«i. bÞ nøt c¹nh khi rÌn vi c¸c c¹nh th−êng nguéi tr−íc. 31 32
C¸c nguyªn c«ng kh¸c 19. C¾t Còng cã thÓ lμ những nguyªn bavia c«ng chuyÓn 2.4 DẬP KHỐI TRÊN tiÕp. Lμm mÊt những chç låi 20. Lμ MÁY BÚA lâm, kh«ng ph¼ng, cong, vªnh cña ph«i. 21. N¾n Lμm ph¼ng c¸c ph«i cong kh«ng tÝnh tr−íc ( cong do thiÕu sãt cña quy trinh c«ng nghÖ hoÆc khi gia c«ng). 22. Đãng Ghi l¹i những ký hiÖu, m¸c thÐp, sè hiÖu chi tiÕt, dÊu b»ng c¸ch ®ôc vμo chi tiÕt hoặc con dÊu. 33 34 CÁC CÔNG ĐOẠN CỦA QUÁ TRÌNH DẬP KHỐI 2.4 DẬP KHỐI TRÊN MÁY BÚA CN DẬP CN DẬP TẠO HÌNH KHỐ TẠO HÌNH KHỐII CN RÈN CN DẬP KHỐII CN DẬP KHỐ CN RÈN DẬP KHỐII DẬP KHỐ TRÊN KHUÔN HỞ TRÊN KHUÔN HỞ DẬP KHỐII DẬP KHỐ TRÊN KHUÔN KÍN TRÊN KHUÔN KÍN ÉP CHẢY, KÉO DÂY…** ÉP CHẢY, KÉO DÂY… 35 36
2.4 DẬP KHỐI TRÊN MÁY BÚA HÌNH ẢNH THIẾT BỊ DẬP KHỐI Equipment Vận tốc m/s Hydraulic press 0.06 – 0.30 Mechanical press 0.06 – 1.5 Screw press 0.6 – 1.2 Gravity drop hammer 3.6 – 4.8 Power drop hammer 3.0 – 9.0 Counterblow hammer 4.5 – 9.0 37 38 2.4.1.1 DẬP KHỐI TRÊN KHUÔN HỞ 2.4.1 KHÁI NIỆM và PHÂN LOẠI DẬP KHỐI là quá trình biến dạng dẻo kim loại trong a- Phôi lòng khuôn ở nhiệt độ thích hợp. b, c- Khuôn không có góc nghiêng (lý DẬP KHỐI TRÊN KHUÔN HỞ tạo ra các phôi dập tưởng) có vành biên d,e- Khuôn có góc nghiêng DẬP KHỐI TRÊN KHUÔN KÍN tạo ra sản phẩm thành lòng không có vành biên. khuôn (phôi thừa) 39 40
2.4.1.2 DẬP KHỐI TRÊN KHUÔN KÍN SO SÁNHdDp P KHỐI TRÊN và khuôn KÍN VÀ HỞ So sánh ậẬ trên khuôn kín KHUÔN hở a,b- Khuôn kín không có góc nghiêng c- Khuôn kín có góc nghiêng d- Khuôn kín trên máy rèn ngang Comparison of closed-die forging to precision or flashless forging of a cylindrical billet. Source: H. Takemasu, V. Vazquez, B. Painter, and T. Altan. 41 42 KHUÔN DẬP TRÊN MÁY BÚA Lắp khuôn hở trên máy búa - Dập khối trên máy búa linh hoạt hơn dập trên máy ép cơ khí vì máy búa có hành trình thay đổi, tránh 1- Bệ đe được hiện tượng quá tải và kẹt máy. 2- Thanh chêm bệ đe - Kích thước chiều ngang được đảm bảo, chiều cao 3- Bệ đe phụ/ tấm ghép 4- Thanh chêm khuôn dưới sản phẩm thường không chính xác -> do kích thước 5- Khuôn dưới phôi 6- Khuôn trên - Với khuôn dập khối hở thì vật dập luôn có vành biên 7- Thanh chêm khuôn trên 8- Đầu búa trên -> cần thiết có các nguyên công tinh chỉnh và cắt 9- Con chốt trên biên. 10- Con chốt dưới Máy dập + Khuôn + Phôi+ Chế độ nhiệt => Sản phẩm dập 43 44
2.4.2 MẶT PHÂN KHUÔN MẶT PHÂN KHUÔN VỚI CÁC VẬT RÈN ĐƠN GIẢN Mặt phân khuôn phân chia khuôn thành 2 nửa khuôn trên và khuôn dưới; thuận lợi cho quá trình điền đầy kim loại, đặt phôi và lấy vật dập ra khỏi khuôn. (xem hình trang sau) Mặt phân khuôn có thể phẳng hoặc gấp khúc. Vật dập là hình khối không gian đơn giản thì có thể chọn tối ưu: tháo lắp, hướng thớ... Vật dập phức tạp thì có thể thêm lượng thêm kim loại để có thể lấy vật dập. Hình dáng vật dập phụ thuộc vào mặt phân khuôn. 45 46 CHỌN MẶT PHÂN KHUÔN THEO TỈ SỐ H/D SỰ PHÂN BỐ THỚ KL theo MẶT PHÂN KHUÔN Chi tiết dạng con chốt hay bị cắt đứt tại tiết - H/D nhỏ thì nên chọn phương án b diện a-a, nên chọn mặt phân khuôn I-I cho tổ - H>>D thì nên chọn theo phương án c chức hướng thớ liên tục. Phương án a thì góc nghiêng lòng khuôn nhỏ, tiết kiệm kim loại. 47 48
2.4.3 VÀNH BIÊN và RÃNH THOÁT BIÊN Kết cấu khuôn cắt biên và đột màng ngăn lỗ VÀNH BIÊN là phần kim loại thừa bao quanh vật dập. - Khóa cửa khuôn ở giai đoạn cuối quá trình dập - Tăng trở lực biến dạng để kim loại điền đầy các hốc hẹp, rãnh sâu trong lòng khuôn. - Vành biên được cắt bởi các nguyên công sau dập 49 50 B. RÃNH THOÁT BIÊN Các loại rãnh thoát biên RÃNH THOÁT BIÊN gồm cầu vành biên a và túi chứa kim loại b Kích thước h đóng vai trò quan trọng trong việc điền đầy kim loại và hình thành vành biên. 51 52
Các giai đoạn hình thành vành biên 2.4.4 GÓC NGHIÊNG THÀNH LÒNG KHUÔN Mục đích: 1 Sau khi dập do lực ma sát giữa vật dập và thành lòng khuôn tại các mặt tiếp xúc, cho nên nếu ta làm các thành lòng khuôn đứng thì vật dập 2 sẽ dính chặt vào lòng khuôn, không lấy ra được, hoặc trong trường hợp dùng cần đẩy mà lực ma sát rất lớn thì lực cũng lớn. 3 a)Vành biên quá lớn b)Vành biên hợp lý Xem góc nghiêng 53 54 A. Cách chọn góc nghiêng - Các khuôn hở dập trên máy búa: lòng khuôn với một góc - Khi vËt dËp dÝnh ë nöa khu«n d−íi, ®Ó th¸o gì chØ cÇn nghiêng nhất định (khoảng 5÷100 ) ®Ëp m¹nh thªm mét lÇn lμ cã thÓ lÊy ®−îc s¶n phÈm. - Đối với các khuôn dập có dùng cần đẩy ( khả năng này rất khó - §Æc biÖt nguy hiÓm khi vËt dËp dÝnh ë nöa khu«n trªn, thực hiện trên máy búa ) thì có thể giảm góc nghiêng thành lòng cã thÓ g©y vì khu«n, gÉy c¸n bóa hoÆc v¨ng vμo c«ng khuôn đi vài ba độ. nh©n g©y tai n¹n. - Độ sâu tương đối của các lòng khuôn càng lớn thì góc nghiêng - §Ó kh¾c phôc, khi chÕ t¹o khu«n th−êng lμm gãc thành lòng khuôn càng lớn. nghiªng ë nöa khu«n trªn lín h¬n gãc nghiªng ë nöa - Vật dập như nhau nhiệt độ phôi dập càng cao thì góc nghiêng khu«n d−íi. thành lòng khuôn càng lớn. - Nếu dùng chất bôi trơn tốt thì không những làm giảm hệ số ma sát mà còn làm giảm áp lực pháp tuyến. 55 56
B. Điều kiện để vật dập tự thoát ra khỏi lòng khuôn Phân tích lực tác dụng lên phôi Coi tæng hîp c¸c lùc t¸c dông lªn vËt dËp lμ Q th× Sau nh¸t ®Ëp cuèi cïng, trªn bÒ mÆt tiÕp xóc Q = -Tcosα + Psinα = P(sinα - μcosα) Q gi÷a vËt dËp vμ lßng khu«n tån t¹i c¸c thμnh α T = μ.P ( theo ®Þnh luËt Coulomb) phÇn lùc: P §Ó vËt dËp tù ®Èy ra khái lßng khu«n th× hîp lùc Q ph¶I - P t¸c dông vu«ng gãc bÒ mÆt vËt dËp. T α lín h¬n kh«ng (chiÒu d−¬ng) - Gäi ma s¸t tiÕp xóc tæng céng lμ T, gãc nghiªng thμnh lßng khu«n lμ α, hÖ sè ma s¸t μ Q>=0 tgα >= μ (sinα - μcosα) >=0 57 58 Vùng giá trị của góc nghiêng + Gãc nghiªng ngoμi: ë mÆt tiÕp xóc gi÷a vËt dËp vμ lßng khu«n mμ khi kim lo¹i nguéi I ®i sÏ t¹o ra khe hë. + Gãc nghiªng trong: lμ gãc nghiªng ë c¸c mÆt tiÕp xóc II mμ khi kim lo¹i nguéi ®i sÏ tgα > μ t¹o ra ®é c¨ng. α1 < α2 Vùng II đảm bảo điều kiện vật dập tự đẩy ra khỏi khuôn sau nhát đập thêm 59 60
2.4.5 BÁN KÍNH GÓC LƯỢN Cách chọn bán kính góc lượn B¸n kÝnh gãc l−în - Là yếu tố công nghệ không tránh khỏi trong - B¸n kÝnh gãc l−în trong R gia công cơ khí. Bán kính lượn càng nhỏ mức độ - B¸n kÝnh gãc l−în ngoμi r gia công càng khó. - Bán kính lượn lớn hay nhỏ sẽ tạo thuận lợi hay khó khăn khi điền đầy kim loại. Th«ng th−êng r = 1 ÷ 6mm - Bán kính góc lượn giảm tập trung ứng suất. R = 3 ÷ 15mm - Bán kính lượn trên dụng cụ (chày,cối) luôn nhỏ h/b < 2 r = 0.05h + 0.5; R = 2.5r + 0.5 hơn hoặc bằng bán kính lượn trên phôi. h/b = 2 ÷ 4 r = 0.06h + 0.5; R = 3.0r + 0.5 h/b > 4 r = 0.07h + 0.5; R = 3.5r + 0.5 61 62 2.4.6 LỖ CHƯA THẤU VÀ MÀNG NGĂN LỖ Chiều sâu tối đa của lỗ chưa thấu • Lỗ chưa thấu: thay hoặc giảm tải cho n/c đột lỗ Chiều sâu tối đa hmax của lỗ chưa thấu có thể dập trên máy búa được tính theo công thức kinh nghiệm sau: 0 ,5 D hmax = < 0,8D cos( 4α ). 2 ,75 σ b ( t ) σb(t) – Giới hạn bền của kim loại ở nhiệt độ biến dạng D - Đường kính lỗ . α - Góc nghiêng thành lòng khuôn • Màng ngăn lỗ: Phần kim loại công nghệ còn lại trong lỗ sau khi dập 63 64
Chiều dày màng ngăn lỗ 2.4.7 LÒNG KHUÔN TINH Lòng khuôn tinh: Khi cần dập chi tiết có màng ngăn lỗ thì chiều dầy - lòng khuôn cuối màng cũng phải tính toán sao cho hợp lý. Nếu qúa dầy cùng, thì tốn kim loại, tốn lực đột màng ngăn lỗ. Nếu quá - có hình dáng gần mỏng thì dễ hỏng khuôn (dấu khuôn) tốn năng lượng nhất với vật dập. khi dập. Có thể tính chiều dày màng ngăn lỗ theo công thức a) Bản vẽ vật dập kinh nghiệm sâu đây: b) Hình dạng sau khi duỗi thẳng của vật dập c) Các bước dập d) Khuôn dưới a = 0, 45 D − 0, 25 h − 5 + 0,6 h mm e) Lòng khuôn ép tụ 65 66 CÁC NGUYÊN TẮC ĐIỀN ĐẦY LÒNG KHUÔN CÁC GĐ QUÁ TRÌNH ĐIỀN ĐẦY LÒNG KHUÔN Giai đoạn 1: Chồn tự do, từ chiều cao ban đầu đến khi phôi tiếp xúc vào các thành bên. Chiều cao phôi giảm lượng ΔH1. Áp lực đơn vị thấp, chủ yếu là áp lực p a) Chồn và áp lực do lực ma sát bề mặt gây ra mp. b,c) Chồn, đột Giai đoạn 2: Chồn+Ép chảy, từ khi kim loại tiếp xúc thành bên đến khi cầu vành biên bắt đầu bị đóng kín. lỗ Chiều cao phôi giảm đi 1 lượng ΔH2. Ngoài các áp d) Chồn phôi lực p,mp còn có áp lực trên thành bên q và mq lực ma sát do q gây ra. cao Giai đoạn 3: Chồn+Ép chảy, kim loại điền đầy các góc e) Ép chảy lượn và chảy qua cầu vành biên. Các thành phần lực masat thành bên mp, mq ko còn mặc dù vẫn có áp lực f) Chồn, đột, ép bên q, do ko có sự chuyển dịch của lớp kim loại bề chảy mặt. Thêm vào đó là áp lực tại cầu vành biên c và ma sát mc. Do đó lực dập tăng nhanh. ΔH3 nhỏ hơn ΔH1 ΔH 2 Giai đoạn 4: Đẩy nốt phần kim loại thừa ra vành biên. Thành phần lực gần giống GDD3 và tăng rất nhanh. 67 68
Mô phỏng QUÁ TRÌNH ĐIỀN ĐẦY LÒNG KHUÔN 2.4.8 LÒNG KHUÔN THÔ - Lòng khuôn thô có nhiệm vụ làm giảm nhiệm vụ cường độ làm việc của lòng khuôn tinh, do đó tăng tuổi thọ của các lòng khuôn tinh. - Phôi dập qua lòng khuôn thô có hình dáng gần giống vật dập, có một lớp ba via được tạo ra từ khe hở giữa hai mặt biên Vị trí các lòngkhuôn 69 70 ĐẶC ĐIỂM LÒNG KHUÔN THÔ ĐẶC ĐIỂM LÒNG KHUÔN THÔ Cấu tạo lòng khuôn thô gần giống lòng khuôn tinh 4. Chiều rộng các lòng khuôn thô phải nhỏ hơn chiều nhưng có những điểm khác sau đây. rộng lòng khuôn tinh để có thể đặt bán thành phẩm (đã qua lòng khuôn thô) vào lòng khuôn tinh được dễ dàng 1. Các bán kính góc lượn lòng khuôn thô lớn hơn ở lòng . khuôn tinh. 5. Góc nghiêng thành lòng khuôn thô có thể lớn hơn, 2. Lòng khuôn thô không có rãnh thoát biên. bằng hoặc nhỏ hơn góc nghiêng thành lòng khuôn tinh. 3. Chiều cao lòng khuôn thô phải lớn hơn chiều cao vật Nếu cần tạo gân hoặc một chỗ lồi cao thì ta nên tạo dập để khi dập trên lòng khuôn tinh có một lượng biến hình theo phương pháp ép chảy. dạng về chiều cao . 71 72
Vật dập trên lòng khuôn thô và tinh - chiều dày lớp ba via sau khi dập qua lòng khuôn thô là ht - chiều dày cầu vành biên lòng khuôn tinh là h - chiều sâu của túi chứa kim loại ở rãnh thoát biên là H h < ht
2.4.9.1 NGUYÊN CÔNG CHUẨN BỊ VẬT DẬP DỌC Khối khuôn ghép 2 lòng khuôn -Vật dập dọc là các vật dập được dập theo chiều dọc trục phôi. Thường là các vật dập ngắn , tròn xoay như bánh răng , bánh đà , bánh đai... Lòng khuôn tinh Lòng khuôn chồn -Nguyên công chuẩn bị chủ yếu cho vật dập dọc thường chỉ là chồn Khuôn dập phôi Rãnh thoát biên bánh răng 77 78 N/c chuẩn bị vật dập dọc 2.4.9.2 NGUYÊN CÔNG CHUẨN BỊ VẬT DẬP DÀI -Vật dập dài là các vật dập được dập theo chiều vuông a) Chồn góc trục phôi. b) Vuốt Các nguyên công chuẩn bị chính gồm: c) Ép chảy - Vuốt: phôi ngắn hơn vật dập - Ép tụ: độ dài phôi bằng vật dập - Uốn: đường trục phôi bị uốn - Thắt: tạo phình nhỏ - Thành hình: phôi dập không đối xứng 79 80