Rối loạn trầm cảm ở người sống chung với HIV/AIDS đang điều trị ARV tại phòng khám ngoại trú Thuận An, Bình Dương

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> <br /> RỐI LOẠN TRẦM CẢM Ở NGƯỜI SỐNG CHUNG VỚI HIV/AIDS<br /> ĐANG ĐIỀU TRỊ ARV TẠI PHÒNG KHÁM NGOẠI TRÚ THUẬN AN,<br /> BÌNH DƯƠNG<br /> Đặng Thị Minh Trang*, Thái Thanh Trúc*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> Đặt vấn đề: Rối loạn trầm cảm ảnh hưởng đến nhiều mặt đối với người sống chung với HIV/AIDS<br /> (SCVH) và cả quá trình điều trị.<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu này nhằm xác định tỉ lệ rối loạn trầm cảm và các yếu tố liên quan đến rối loạn<br /> trầm cảm ở người sống chung với HIV/AIDS đang điều trị ARV tại phòng khám ngoại trú Thuận An tỉnh<br /> Bình Dương.<br /> Đối tượng - phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang được tiến hành vào tháng 5-7/2017<br /> trên toàn bộ người sống chung với HIV/AIDS đang điều trị ARV tại phòng khám ngoại trú Thuận An.<br /> Người sống chung với HIV/AIDS được phỏng vấn bằng bộ câu hỏi soạn sẵn bao gồm đặc tính dân số, sử<br /> dụng các chất gây nghiện, cảm nhận sự hỗ trợ. Rối loạn trầm cảm được đánh giá bằng thang đo CES-D đã<br /> được chuẩn hóa tại Việt Nam. Đặc điểm quá trình điều trị ARV được trích xuất từ bệnh án.<br /> Kết quả: Trong số 304 người sống chung với HIV/AIDS tham gia nghiên cứu, đa số là nam (62,2%)<br /> với độ tuổi trung bình là 34,6 ± 6,2. Tỉ lệ rối loạn trầm cảm là 24,7% (KTC 95% 19,9 – 29,9%), trong đó<br /> bao gồm mức độ nặng 6,3%, vừa 5,9% và nhẹ 12,5%. Rối loạn trầm cảm có liên quan có ý nghĩa thống kê<br /> với đặc điểm công việc không ổn định, thu nhập thấp, ít được hỗ trợ từ người thân và gia đình, số lượng<br /> CD4 hiện tại thấp và không tuân thủ điều trị tốt.<br /> Kết luận: Rối loạn trầm cảm là phổ biến ở người sống chung với HIV/AIDS đang điều trị ARV tại tại<br /> phòng khám ngoại trú Thuận An. Các yếu tố liên quan phát hiện được trong nghiên cứu này là tương đồng<br /> với các nghiên cứu trước đây và là cơ sở để những chương trình can thiệp có thể dự phòng hoặc hỗ trợ cho<br /> người sống chung với HIV/AIDS có nguy cơ bị rối loạn trầm cảm.<br /> Từ khóa: Trầm cảm, HIV/AIDS, CES-D, Bình Dương.<br /> ABSTRACT<br /> DEPRESSION AMONG PEOPLE LIVING WITH HIV/AIDS UNDERGOING ARV TREATMENT<br /> AT THUAN AN OUTPATIENT CLINIC, BINH DUONG<br /> Dang Thi Minh Trang, Thai Thanh Truc<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 22 - No 1- 2018: 321 - 329<br /> <br /> Background: Depression has multiple negative affects on daily life and treatment process among people<br /> living (PLHIV) with HIV.<br /> Objectives: This study was to determine the prevalence of depression and related factors in PLHIV<br /> undergoing ARV treatment at Thuan An Outpatient Clinic, Binh Duong.<br /> Methods: A cross-sectional study was conducted from May to July 2017 among all PLHIV undergoing<br /> ART at Thuan An Outpatient Clinic. PLHIV were interviewed using a structural questionnaire<br /> assessing demographic characteristics, history of drug use, supports perceived. Depression was measured by<br /> <br /> * Khoa YTCC, ĐH Y Dược TPHCM<br /> Tác giả liên lạc: CN. Đặng Thị Minh Trang ĐT: 01629489073 Email: dangtrang1602@gmail.com<br /> 322 Chuyên Đề Y tế Công cộng – Khoa học Cơ bản<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> the CES-D that has already been validated in Vietnam. Information related to ARV treatment was extracted<br /> from medical records.<br /> Results: Among 304 PLHIV participated in this study, the majortity were male (62.2%), the average<br /> age was 34.6 ± 6.2 years old. The prevalence of depression was 24.7% (95% CI 19.9 – 29.9%) including<br /> severe depression (6.3%), moderate (5.9%) and mild (12.5%). Depression was found to be significantly<br /> associated with unstable job status, low income, lower level of support received from relatives and family,<br /> low CD4 count and low level of treatment adherence.<br /> Conclusion: Depression was common among PLHIV undergoing ARV treatment at Thuan An<br /> Outpatient Clinic. Factors associated with depression found in this study were consistent with previous<br /> studies and thus supported intervention programs targeting those who had higher risk of having depression.<br /> Keywords: Depression, HIV/AIDS, CES-D, Binh Duong.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ ở mức 40% và có thể cao hơn ở các nước có<br /> nguồn lực y tế hạn chế. Tại Việt Nam, đa số<br /> Mặc dù tỉ lệ mới mắc HIV và chết do<br /> các nghiên cứu được thực hiện tại hai thành<br /> HIV/AIDS giảm nhưng số lượng người hiện<br /> phố lớn là thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM)<br /> mắc vẫn tăng theo thời gian tại Việt Nam và<br /> và Hà Nội với tỉ lệ RLTC vào khoảng 30-<br /> trên toàn thế giới, chủ yếu nhờ vào dịch vụ<br /> 40%(8,9,16,17,18). Các nghiên cứu trước cũng chỉ ra<br /> chăm sóc tiên tiến và thuốc kháng retrovirus<br /> rằng, cần tiến hành các nghiên cứu khác tại<br /> (ARV)(3,19). Theo Tổ Chức Y Tế Thế Giới<br /> nhiều bối cảnh khác nhau(16,17), đặc biệt là các<br /> (WHO), năm 2015 tỉ lệ điều trị ARV trên toàn<br /> vùng nông thôn để có bức tranh toàn diện hơn<br /> thế giới đã tăng đáng kể lên mức 46% từ con<br /> về RLTC ở người SCVH tại Việt Nam do có<br /> số 3% trước đây, nhưng vẫn có hơn 50% số<br /> nhiều bằng chứng cho thấy có sự khác biệt<br /> người SCVH không có điều kiện tiếp cận<br /> giữa thành thị lớn và các vùng nông thôn. Tuy<br /> ARV. Tại Việt Nam, ARV được sử dụng để<br /> nhiên, hiện nay số lượng các nghiên cứu về<br /> điều trị cho người SCVH, đạt 42% so với số<br /> RLTC ở người SCVH ở các vùng nông thôn<br /> ước tính nhiễm HIV trong cộng đồng(3). Sự ra<br /> vẫn còn rất hạn chế trong khi tỉ lệ ước tính ở<br /> đời của ARV đã giúp người SCVH kéo dài tuổi<br /> các nơi này cũng như mô hình các yếu tố liên<br /> thọ, hạn chế sự nhân lên của virus, duy trì hệ<br /> quan có thể khác so với thành phố lớn như<br /> miễn dịch, giúp kiểm soát dịch bệnh(5). Từ đó,<br /> TP.HCM và Hà Nội.<br /> một trong những vấn đề sức khỏe dần trở nên<br /> phổ biến ở người SCVH là các rối loạn tâm Bình Dương thuộc một trong những tỉnh<br /> thần, mà nổi bật là rối loạn trầm cảm nằm trong vùng kinh tế trọng điểm của phía<br /> (RLTC)(4,20). Các nghiên cứu cho thấy người nam và theo thống kê năm 2015 xếp thứ 3<br /> SCVH có vấn đề về sức khỏe tâm thần thường trong 6 tỉnh miền Đông Nam Bộ về số người<br /> tuân thủ điều trị kém, dễ có các hành vi nguy SCVH (n=3017) sau TP.HCM và Bà Rịa – Vũng<br /> cơ cao do không đủ nhận thức điều chỉnh Tàu(6). Toàn tỉnh hiện có 5 PKNT thực hiện<br /> hành vi và có chất lượng cuộc sống thấp do chăm sóc, tư vấn, điều trị ARV, dự phòng<br /> cùng lúc mang hai gánh nặng là HIV/AIDS và nhiễm trùng cơ hội cho người SCVH gồm<br /> rối loạn tâm thần(1,12). Bệnh viện đa khoa tỉnh, Dĩ An, Thuận An, Bến<br /> Cát, trại giam An Phước. Thuận An là một<br /> Mặc dù RLTC có thể xuất hiện ở tất cả mọi<br /> trong những địa phương điển hình về dân số,<br /> người, mọi lứa tuổi, nhưng tỉ lệ RLTC trên<br /> đô thị hóa, công nghiệp hóa của tỉnh Bình<br /> người SCVH luôn cao hơn so với những dân<br /> Dương với sự biến động lớn dân nhập cư(11).<br /> số chung. Theo ước tính từ các nghiên cứu tại<br /> Theo số liệu tháng 3/2017, PKNT Thuận An<br /> nhiều nước thì tỉ lệ RLTC dao động trung bình<br /> <br /> <br /> Y tế Công cộng 323<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> quản lí tổng cộng 330 người SCVH bao gồm mức độ nặng(15). Thang đo này đã được dịch<br /> những bệnh nhân trong và ngoài tỉnh chuyển và chuẩn hóa tại Việt Nam trên người SCVH<br /> đến, số lượng người đến khám, điều trị ngày tại TP.HCM năm 2016(16).<br /> càng tăng do dân cư từ những nơi khác đến Chúng tôi cũng sử dụng phiếu trích xuất<br /> sinh sống và làm việc . Chúng tôi nhận thấy thông tin lâm sàng để lấy thêm các thông tin<br /> việc khảo sát tỉ lệ RLTC và các yếu tố liên về quá trình điều trị ARV như thời gian sống<br /> quan trên người SCVH đang điều trị ARV tại chung với HIV, số năm điều trị ARV hoặc số<br /> PKNT Thuận An, Bình Dương là cần thiết để lượng CD4 gần nhất.<br /> cung cấp bằng chứng khoa học cho các nhà<br /> Phân tích dữ kiện<br /> quản lý y tế từ đó có những giải pháp hỗ trợ,<br /> Tần số, tỉ lệ phần trăm (%) được dùng để<br /> can thiệp cho người SCVH.<br /> phân tích thống kê mô tả cho các biến định<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU tính như RLTC, nhóm tuổi, giới, trình độ học<br /> Thiết kế nghiên cứu vấn. Khoảng tin cậy 95% (KTC 95%) của tỉ lệ<br /> Nghiên cứu cắt ngang mô tả được thực RLTC cũng được tính toán. Phép kiểm định<br /> hiện vào tháng 5-7/2017 trên toàn bộ người Chi bình phương (χ2) được chúng tôi dùng để<br /> SCVH (n=330) đang được quản lý và điều trị xác định mối liên quan giữa RLTC với các biến<br /> ARV tại PKNT Thuận An, Bình Dương. Người số đặc tính dân số học, sử dụng các chất gây<br /> SCVH khi đến PKNT để khám, tư vấn và nhận nghiện, cảm nhận sự hỗ trợ, tham gia hoạt<br /> thuốc ARV hàng tháng được mời tham gia vào động xã hội, đặc điểm quá trình điều trị ARV.<br /> nghiên cứu. Những người đồng ý tham gia Khi trên 20% tổng số các ô có vọng trị nhỏ hơn<br /> nghiên cứu được phỏng vấn bằng bộ câu hỏi 5 hoặc tần số trong ô nhỏ (n35 tuổi 133 (43,7) 26 (19,6) 107 (80,4) 1<br /> Giới: Nam 189 (62,2) 47 (24,9) 142 (75,1) 0,919 1,02 (0,68 – 1,53)<br /> Nữ 115 (37,8) 28 (24,4) 87 (75,6) 1<br /> Nơi ở hiện tại Nhà riêng 153 (50,3) 35 (22,9) 118 (77,1) 0,465 1,16 (0,78 – 1,72)<br /> Thuê trọ 151 (49,7) 40 (26,5) 40 (73,5) 1<br /> Dân tộc<br /> Kinh 294 (97,7) 73 (24,8) 221 (75,2) 0,999 1<br /> Khác 10 (0,3) 2 (20,0) 8 (80,0) 1,24 (0,35 – 4,36)<br /> Trình độ học vấn Dưới cấp 3 188 (61,8) 44 (23,4) 144 (76,6) 1<br /> Cấp 3 83 (27,3) 24 (28,9) 59 (71,1) 0,405 1,24 (0,75 – 2,03)<br /> Trên cấp 3 33 (10,9) 7 (21,2) 26 (78,8) 0,809 0,91 (0,41 – 2,01)<br /> Tình trạng hôn nhân<br /> Độc thân 74 (24,4) 67 (25,4) 197 (74,6) 1<br /> Kết hôn/Sống chung với bạn tình 194 (63,8) 7 (20,6) 27 (79,4) 0,247 0,81 (0,37 – 1,77)<br /> Ly dị/ly thân/góa 36 (11,8) 1 (16,7) 5 (83,3) 0,514 0,65 (0,09 – 4,73)<br /> Sống chung với<br /> Người thân 264 (86,8) 67 (25,4) 197 (74,6) 1<br /> Một mình 34 (11,2) 7 (20,6) 27 (79,4) 0,554 0,81 (0,37 – 1,77)<br /> Bạn bè 6 (2,0) 1 (16,7) 5 (83,3) 0,648 0,65 (0,09 – 4,73)<br /> Đặc điểm thời gian công việc<br /> Không việc làm 38 (12,5) 11 (28,9) 27 (71,1) 0,390 1,33 (0,69 – 2,57)<br /> Thời vụ 20 (6,6) 10 (50,0) 10 (50,0) 0,016 2,30 (1,16 – 4,55)<br /> Bán thời gian 25 (8,2) 6 (24,0) 19 (76,0) 0,818 1,10 (0,47 – 2,58)<br /> Toàn thời gian 221 (72,7) 48 (21,7) 173 (78,3) 1<br /> Thu nhập hàng tháng ≤ 3 triệu 65 (21,4) 23 (35,4) 42 (64,6) 1<br /> >3 – 5 triệu 93 (30,6) 28 (30,1) 65 (69,9) 0,484 0,85 (0,54 – 1,34)<br /> >5 -10 triệu 124 (40,8) 19 (15,3) 105 (84,7) 0,002 0,43 (0,26 – 0,74)<br /> >10 triệu 22 (7,2) 5 (22,7) 17 (77,3) 0,301 0,64 (0,28 – 1,49)<br /> Tình trạng kinh tế<br /> Tự chủ 252 (82,9) 60 (23,8) 192 (76,2) 0,452 1<br /> Phụ thuộc (gia đình, xã hội) 52 (17,1) 15 (28,9) 37 (71,2) 1,21 (0,75 – 1,96)<br /> <br /> <br /> <br /> Y tế Công cộng 325<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> Trầm cảm<br /> Tổng<br /> Có Không<br /> Đặc điểm N=304 P PR (KTC95%)<br /> N=75; 24,7% N=129; 75,3%<br /> n (%)<br /> n (%) n (%)<br /> Đã tiết lộ về tình trạng nhiễm HIV<br /> Có 262 (86,2) 67 (25,6) 195 (74,4) 0,362 1<br /> Không 42 (13,8) 8 (19,1) 34 (80,9) 1,34 (0,69 – 2,59)<br /> Nhiễm HIV qua đường<br /> Tiêm chích ma túy 55 (18,1) 15 (27,3) 40 (72,7) 1<br /> Quan hệ tình dục 110 (36,2) 26 (23,6) 84 (76,4) 0,659 0,87 (0,46 – 1,64)<br /> Đường khác 18 (5,9) 3 (16,7) 15 (83,3) 0,436 0,61 (0,18 – 2,11)<br /> Không rõ 121 (39,8) 31 (25,6) 90 (74,4) 0,842 0,92 (0,50 – 1,74)<br /> Bảng 2 thể hiện mối liên quan giữa RLTC và (5,9% dưới mức nguy cơ và 27,0% ở mức nguy<br /> việc sử dụng các chất gây nghiện cũng như cảm cơ). Hầu hết những người SCVH đều nhận được<br /> nhận về sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội của nhiều hỗ trợ từ nhân viên y tế (75,0%) và từ<br /> người SCVH. Kết quả cho thấy, trong tháng qua, người thân/gia đình (59,5%). Phần lớn người<br /> tỉ lệ người SCVH sử dụng ma túy, hút thuốc lá SCVH không tham gia hoạt động xã hội khi chỉ<br /> và sử dụng cồn lần lượt là 1,0%, 33,2% (5,3% 500 tế bào/mm 22 (7,2) 6 (27,3) 16 (72,7) 0,675 1,20 (0,50 – 2,89)<br /> Số lượng tế bào CD4 hiện tại<br /> 3<br /> ≤ 200 tế bào/mm 28 (9,2) 11 (39,3) 17 (60,7) 1<br /> 3<br /> 201-250 tế bào/mm 16 (5,3) 6 (37,5) 10 (62,5) 0,927 0,95 (0,35 – 2,58)<br /> 3<br /> 251-350 tế bào/mm 46 (15,2) 11 (23,9) 35 (76,1) 0,244 0,61 (0,26 – 1,40)<br /> 3<br /> 351-500 tế bào/mm 85 (27,9) 13 (15,3) 72 (84,7) 0,021 0,38 (0,17 – 0,86)<br /> 3<br /> >500 tế bào/mm 129 (42,4) 34 (26,4) 95 (73,6) 0,250 0,67 (0,34 –1,32)<br /> Gián đoạn trong quá trình điều trị ARV<br /> Có 2 (0,7) 0 (0,0) 2 (100,0) KXĐ KXĐ<br /> Không 302 (99,3) 75 (24,8) 227 (75,2)<br /> Tác dụng phụ trong quá trình điều trị ARV<br /> Có 18 (5,9) 3 (16,7) 15 (83,3) 1<br /> Không 286 (94,1) 72 (25,2) 214 (74,8) 0,577 0,66 (0,23 – 1,89)<br /> Bệnh kèm theo<br /> Có 108 (35,5) 26 (24,1) 82 (75,9) 1<br /> Không 196 (64,5) 49 (25,0) 147 (75,0) 0,858 0,96 (0,63 – 1,46)<br /> Tuân thủ điều trị<br /> Tốt 279 (91,8) 64 (22,9) 215 (77,1) 0,52 (0,32 – 0,85)<br /> Không tốt 25 (8,2) 11 (44,0) 14 (56,0) 0,010 1<br /> KXĐ: Không Xác Định<br /> <br /> <br /> <br /> Y tế Công cộng 327<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> <br /> Hầu hết người SCVH tuân thủ điều trị tốt dụng chất cồn. VIệc tuân thủ điều trị cũng rất<br /> (91,8%), chỉ có 0,66% phải gián đoạn và 5,9% có cao ở người SCVH tại đây. Tất cả điều đó góp<br /> tác dụng phụ trong quá trình điều trị. Tuy nhiên, phần giải thích tỉ lệ RLTC tương đối thấp ở<br /> hơn 1/3 người SCVH (35,5%) có mắc ít nhất một Thuận An, Bình Dương khi so sánh với Hà<br /> bệnh kèm theo. Kết quả phân tích liên quan cho Nội và TP.HCM.<br /> thấy, những người SCVH có số lượng tế bào Các yếu tố liên quan đến rối loạn trầm cảm<br /> CD4 hiện tại từ 351-500 tế bào/mm3 có tỉ lệ RLTC Nghiên cứu của chúng tôi tìm thấy mối<br /> bằng 0,38 lần, KTC 95% 0,17 – 0,86 (thấp hơn 2,63 liên quan giữa RLTC và đặc điểm thời gian<br /> lần) so với người SCVH có số lượng ≤200 tế công việc, thu nhập hàng tháng, trong đó<br /> bào/mm3 (p = 0,021). Ngoài ra, những người những người thu nhập thấp có tỉ lệ RLTC cao<br /> SCVH tuân thủ điều trị tốt có tỉ lệ RLTC bằng hơn. Kết quả có sự tương đồng với nghiên cứu<br /> 0,52 lần, KTC 95% 0,32 – 0,85 (thấp hơn 1,92 lần) của Trần Thị Ngọc Mai, RLTC ở người SCVH<br /> so với người SCVH tuân thủ điều trị không tốt thất nghiệp cao hơn so với người có nghề<br /> với p = 0,019 (Bảng 3). nghiệp ổn định và không ổn định(18). Các<br /> BÀN LUẬN nghiên cứu khác trên đối tượng này đều tìm<br /> thấy RLTC phổ biến hơn ở người có thu nhập<br /> Tỉ lệ rối loạn trầm cảm<br /> thấp(9,18). Ngoài ra, chúng tôi tìm thấy có mối<br /> Nghiên cứu này là một trong số những<br /> liên quan về hỗ trợ gia đình với RLTC, trong<br /> khảo sát hiếm hoi ngoài Tp.HCM và Hà Nội đó người cảm nhận ít sự hỗ trợ từ y tế có tỉ lệ<br /> và là đầu tiên tại Thuận An, Bình Dương về RLTC cao gấp 2,42 lần người cảm nhận hỗ trợ<br /> RLTC ở người SCVH đang được quản lý và bình thường. Nhiều nghiên cứu đã có thấy vai<br /> điều trị ARV. Kết quả cho thấy RLTC là phổ trò quan trọng của những hỗ trợ từ gia đình<br /> biến ở người SCVH với tỉ lệ 24,7% (KTC 95%<br /> và xã hội đối với những người SCVH, đặc biệt<br /> 19,9 – 29,9%). Tuy nhiên, so với các nghiên cứu là về mặt tâm thần(2, 18). Nếu như ở các ước<br /> của Trần Thị Ngọc Mai (2013)(18), Thái Thanh phương Tây, các rối loạn tâm thần như RLTC<br /> Trúc (2012-2013)(16), Huỳnh Ngọc Vân Anh thường được qui kết cho những rối loạn thực<br /> (2013, 2014)(9) tiến hành tại khu vực Hà Nội, thể ở cá nhân đối tượng thì các nước phương<br /> TP.HCM với tỉ lệ RLTC tương ứng là 35,4%; Đông trong đó có Việt Nam thường qui kết<br /> 35%; 42%; 63,2% thì nghiên cứu này cho kết RLTC cho những rối loạn chức năng của<br /> quả thấp hơn. Các nghiên cứu trên dân số nhóm, xã hội mà đối tượng là thành viên trong<br /> chung cho thấy sự khác biệt về tỉ lệ RLTC giữa đó. Nghiên cứu định tính tại Việt Nam cũng<br /> thành thị và vùng nông thôn vẫn chưa rõ chỉ ra rằng, RLTC thường được nghĩ là kết quả<br /> ràng(10,14). Tuy nhiên, có khả năng những người của việc “ăn ở” của gia đình, dòng họ, là hậu<br /> SCVH ở các thành thị lớn như Hà Nội và quả phải gánh chịu ở đời này do những lỗi<br /> TP.HCM có nhiều hơn các áp lực của cuộc lầm gây ra ở đời trước. Chính điều này dẫn<br /> sống hiện đại và dễ phát sinh các triệu chứng đến RLTC vẫn còn là một vấn đề sức khỏe bị<br /> RLTC hơn. Ngoài ra, có thể thấy từ kết quả kỳ thị ít nhiều. Do đó, nếu không có các hỗ trợ<br /> rằng người SCVH tại Thuận An, Bình Dương từ gia đình và xã hội thì người SCVH dễ dàng<br /> đa phần có cuộc sống có thể gọi là ‘ổn định’ xuất hiện RLTC và/hoặc làm nặng thêm các<br /> hơn khi đa số đều đã có gia đình hoặc sống triệu chứng RLTC đang có, vốn dĩ có thể điều<br /> chung với bạn tình, làm việc toàn thời gian trị được. Ngoài ra, chúng tôi cũng tìm thấy<br /> (công nhân) với mức lương đa số là 5 – 10 mối liên quan giữa RLTC và tuân thủ điều trị,<br /> triệu/tháng, tự chủ về kinh tế, đa số không hút kết quả này tương tự với kết quả của Đỗ Mai<br /> thuốc, không sử dụng ma túy và không sử Hoa(7). Điều này ủng hộ thêm cho khuyến cáo<br /> <br /> <br /> 328 Chuyên Đề Y tế Công cộng – Khoa học Cơ bản<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> của WHO cần quan tâm đến vấn đề sức khỏe cứu này để tập trung vào nhóm có nhiều khả<br /> tâm thần trên người điều trị ARV để đạt được năng RLTC sẽ giúp hỗ trợ được những người<br /> hiệu quả tối ưu và tránh trường hợp bỏ trị, SCVH thật sự cần hỗ trợ do RLTC.<br /> trường hợp kháng thuốc, gây ảnh hưởng đến KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ<br /> sức khỏe của cộng đồng(21). Có sự khác biệt về<br /> tỉ lệ RLTC giữa các nhóm CD4 hiện tại, kết quả Kết quả của chúng tôi ghi nhận tỉ lệ RLTC<br /> tương đồng với nghiên cứu trước đây(13). trên người SCVH tại PKNT Thuận An là 24,7%<br /> (KTC 95% 16 – 37), trong đó tỉ lệ RLTC nhẹ là<br /> Kết quả từ nghiên cứu của chúng tôi có thể<br /> 12,5%, nặng 6,3%, vừa 5,9%. Điều này cho thấy<br /> mang nhiều ý nghĩa trong chăm sóc, điều trị<br /> cần có hoạt động sàng lọc phát hiện sớm<br /> cho người SCVH tại Thuận An, Bình Dương.<br /> những người RLTC để tư vấn hỗ trợ tâm lý,<br /> Thứ nhất, mặc dù có nhiều nghiên cứu cho<br /> nếu cần thiết cần đưa đến cơ sở điều trị tâm<br /> thấy người SCVH ngày càng có nhiều vấn đề<br /> thần. Các yếu tố liên quan có ý nghĩa thống kê<br /> về sức khỏe tâm thần nhưng việc sàng lọc,<br /> phát hiện được trong nghiên cứu này có thể là<br /> chuyển tuyến, chăm sóc và điều trị các rối loạn<br /> yếu tố chỉ điểm góp phần khu trú đối tượng<br /> tâm thần nói chung và RLTC nói riêng hiện<br /> cần theo dõi và sàng lọc RLTC.<br /> vẫn chưa phải là hoạt động thường qui tại Việt<br /> Nam và Thuận An. Hiện nay, Việt Nam đã TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> đưa RLTC vào chương trình quốc gia và có thể 1. Adewuya Abiodun O, et al. (2010) "The Effect of<br /> Psychological Distress on Medication Adherence in<br /> cung cấp các dịch vụ miễn phí cho người dân Persons With HIV Infection in Nigeria". Psychosomatics, 51<br /> thông qua tuyến cơ sở là các phòng, khoa tầm (1): 68-73.<br /> thần của các trung tâm y tế dự phòng tuyến 2. Bhatia MS, Munjal S (2014), "Prevalence of Depression in<br /> People Living with HIV/AIDS Undergoing ART and<br /> quận/huyện. Vì vậy, việc kết hợp và tận dùng Factors Associated with it". J Clin Diagn Res, 8 (10): Wc01-<br /> nguồn lực giữa các PKNT HIV/AIDS và các 4.<br /> 3. Bộ y tế (2016), Báo cáo Công tác phòng, chống HIV/AIDS<br /> phòng, khoa chuyên trách về tâm thần có thể<br /> năm 2015 và các nhiệm vụ trọng tâm năm 2016, Hà Nội,<br /> là một giải pháp trước mắt để nâng cao dịch tr. 1-2.<br /> vụ chăm sóc cho người SCVH. Thứ hai, hiện 4. Braithwaite RS, et al. (2016), "Do Alcohol Misuse,<br /> Smoking, and Depression Vary Concordantly or<br /> nay lực lượng có chuyên môn về sức khỏe tâm Sequentially? A Longitudinal Study of HIV-Infected and<br /> thần tại các PKNT HIV/AIDS hầu như không Matched Uninfected Veterans in Care". AIDS Behav, 20<br /> có. Mặc dù có thể tập huấn cho nhân viên y tế (3):566-72.<br /> 5. Centers for Disease Control and Prevention (2017),<br /> tại đây để sàng lọc, nhưng sẽ hiệu quả hơn Prevention Benefits of HIV Treatment,<br /> nếu có thể sử dụng các công cụ đã được chuẩn https://www.cdc.gov/hiv/research/biomedicalresearch/tap<br /> /, access on 21 April 2017.<br /> hóa tại Việt Nam cho mục tiêu sàng lọc này.<br /> 6. Cục phòng chống HIV/AIDS (2016), Báo cáo số liệu<br /> Việc sử dụng cùng một công cụ sàng lọc cũng phòng, chống HIV/AIDS năm 2015, Bộ Y Tế, tr. 1 - 2.<br /> mang lại lợi ích cho chương trình chăm sóc và 7. Do HM, Dunne MP, Kato M, Pham CV, Nguyen KV<br /> (2013), "Factors associated with suboptimal adherence to<br /> điều trị ARV khi có thể đánh giá chương trình antiretroviral therapy in Viet Nam: a cross-sectional study<br /> ở các nơi, các mốc thời gian khác nhau một using audio computer-assisted self-interview (ACASI)".<br /> cách dễ dàng, đồng nhất. Thang đo trầm cảm BMC Infect Dis, 13:154.<br /> 8. Esposito CA, Steel Z, Gioi TM, Huyen TT, Tarantola D<br /> CES-D mà chúng tôi sử dụng trong nghiên (2009), "The prevalence of depression among men living<br /> cứu này có thể là một công cụ phù hợp. Thứ with HIV infection in Vietnam". Am J Public Health, 99<br /> Suppl 2: S439-44.<br /> ba, việc sàng lọc tất cả bệnh nhân có thể khó<br /> 9. Huỳnh Ngọc Vân Anh ( 2014), Trầm cảm và các yếu tố<br /> khả thi do số lượng ngày càng gia tăng người liên quan ở những người nhiễm HIV đang điều trị ARV.<br /> SCVH và vì vậy việc khu trú các đối tượng có 10. John PD, Blandford AA, Strain LA (2006), "Depressive<br /> symptoms among older adults in urban and rural areas".<br /> nhiều ‘nguy cơ’ hơn là cần thiết. Việc cân nhắc Int J Geriatr Psychiatry, 21 (12):1175-80.<br /> các yếu tố có liên quan phát hiện trong nghiên<br /> <br /> <br /> Y tế Công cộng 329<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> 11. Lữ Văn Việt (2009) Trung tâm Y tế Thuận An, 17. Thai TT, Jones MK, Harris LM, Heard RC (2017), "The<br /> http://soyte.binhduong.gov.vn/soyte/index.php/gioi- association between symptoms of mental disorders and<br /> thieu/59-gioi-thieu/cac-n-v-trc-thuc-tuyn-huyn/230-trung- health risk behaviours in Vietnamese HIV positive<br /> tam-y-t-thun-an, accessed on 19 April 2017. outpatients: a cross-sectional study". BMC Public Health,<br /> 12. Mellins CA, et al. (2009) "Adherence to antiretroviral 17 (1): 250.<br /> medications and medical care in HIV-infected adults 18. Trần Thị Ngọc Mai, Bùi Thị Minh Hảo, Trần Khánh Toàn,<br /> diagnosed with mental and substance abuse disorders". Lê Minh Giang (2016), "Hỗ trợ xă hội và mối liên quan với<br /> AIDS Care, 21 (2): 168-77. trầm cảm của bệnh nhân HIV/AIDS tại 5 phòng khám<br /> 13. Olisah VO, Adekeye O, Sheikh TL (2015), "Depression and ngoại trú; Hà Nội; năm 2013". Tạp chí nghiên cứu Y học,<br /> CD4 cell count among patients with HIV in a Nigerian Đại học Y Hà Nội, 99 (1): tr.182-191.<br /> University Teaching Hospital". Int J Psychiatry Med, 48 (4): 19. World Health Organization (2016), HIV/AIDS,<br /> 253-61. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs360/en/,<br /> 14. Probst JC, Laditka SB, Moore CG, Harun N, Powell MP, accessed on 21 April 2017.<br /> Baxley EG (2006), "Rural-urban differences in depression 20. World Health Organization (2017), WHO “Depression: let’s<br /> prevalence: implications for family medicine". Fam Med, talk” campaign calls for end to mental health stigma,<br /> 38 (9):653-60. 21. http://www.wpro.who.int/vietnam/mediacentre/releases/2<br /> 15. Radloff LS (1977), "The CES-D Scale: A self-report 017/world_health_day_2017/en/, acessed on 20 April 2017.<br /> depression scale for research in the general population.".<br /> Applied Psychological Measurement, 1 (3): pp.385 -401.<br /> Ngày nhận bài báo: 02/11/2017<br /> 16. Thai Truc Thanh, Jones Mairwen K, Harris Lynne M,<br /> Heard Robert C (2016), "Screening value of the Center for Ngày phản biện nhận xét bài báo: 15/11/2017<br /> epidemiologic studies – depression scale among people Ngày bài báo được đăng: 15/03/2018<br /> living with HIV/AIDS in Ho Chi Minh City, Vietnam: a<br /> validation study". BMC Psychiatry, 16 (1):145.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 330 Chuyên Đề Y tế Công cộng – Khoa học Cơ bản<br />