Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số giải pháp phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo trong hoạt động khám phá khoa học tại lớp trẻ 3 - 4 tuổi A1 khu trung tâm trường Mầm Non Phú Nhuận

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Một số giải pháp phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo trong hoạt động khám phá khoa học tại lớp trẻ 3 - 4 tuổi A1 khu trung tâm trường Mầm Non Phú Nhuận " nhằm đưa ra các giải pháp phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo trong hoạt động khám phá khoa học cho trẻ lớp mẫu giáo 3 - 4 tuổi A1 Trường Mầm non Phú Nhuận, huyện Như Thanh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số giải pháp phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo trong hoạt động khám phá khoa học tại lớp trẻ 3 - 4 tuổi A1 khu trung tâm trường Mầm Non Phú Nhuận

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH THANH HÓA PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NHƯ THANH SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, CHỦ ĐỘNG VÀ SÁNG TẠO CHO TRẺ TRONG HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC TẠI LỚP MG 3-4 TUỔI A1 KHU TRUNG TÂM TRƯỜNG MẦM NON PHÚ NHUẬN Người thực hiện: Nguyễn Thị Vinh Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường Mầm non Phú Nhuận SK thuộc lĩnh vực: Chuyên môn THANH HÓA NĂM 2022
Mục lục 1. Mở đầu.................................................................................................................................... 1 1.1. Lí do chọn đề tài..................................................................................................................1 1.2. Mục đích nghiên cứu.................................................................................................2 1.3. Đối tượng nghiên cứu......................................................................................................... 2 1.4. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................................2 2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm............................................................................................ 3 2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm............................................................................ 3 2.2.Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm..............................................4 2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề...................................................................5 2.3.1. Giải pháp 1: Xây dựng kế hoạch hoạt động khám phá khoa học phù hợp với khả năng, nhằm tạo cơ hội cho mọi đứa trẻ phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo....................5 2.3.2. Giải pháp 2: Tạo môi trường hoạt động có tính mở để kích thích trẻ tìm tòi và khám phá...............................................................................................................................................6 2.3.3. Giải pháp 3: Chuẩn bị đa dạng các công cụ và phương tiện vật liệu cho trẻ hoạt động khám phá khoa học..................................................................................................................... 8 2.3.4. Giải pháp 4: Sưu tầm, lựa chọn và tổ chức thực hành thí nghiệm khoa học đơn giản giúp trẻ tích cực,chủ động và sáng tạo trong hoạt động khám phá khoa học............................. 9 2.3.5. Giải pháp 5: Tổ chức các hoạt động khám phá khoa học theo hướng trải nghiệm thực tế................................................................................................................................................12 2.3.6. Giải pháp 6: Khơi dậy khả năng phán đoán, suy luận của trẻ bằng cách sử dụng tình huống có vấn đề, có ý nghĩa để kích thích trẻ tham gia tích cực vào hoạt động khám phá khoa học.............................................................................................................................................14 2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm................................................................................ 18 3. Kết luận và kiến nghị........................................................................................................... 19 3.1. Kết luận.............................................................................................................................19 3.2. Kiến nghị...........................................................................................................................20 3.2.1. Đối với địa phương........................................................................................................ 20 3.2.2. Đối với nhà trường.........................................................................................................20 Tài liệu tham khảo...............................................................................................21 DANH MỤC
1. Mở đầu 1.1. Lí do chọn đề tài Nhắc đến khoa học chúng ta thường nghĩ tới những vấn đề thật cao siêu như cấu tạo trái đất ra sao hay sóng thần hình thành như thế nào? Thực tế khoa học chỉ là quan sát những sự vật, hiện tượng xảy ra xung quanh nhằm phân tích, giải thích cách thức hoạt động, sự tồn tại của sự vật hiện tượng đó. Dưới đôi mắt trẻ thơ, khái niệm khoa học vô cùng đơn giản và là cả một bầu trời kiến thức thú vị cần khám phá. Ở trường mầm non hoạt động phá khoa học là một cách học thông qua thực hành, với quan niệm việc học là quá trình tạo ra tri thức mới trên cơ sở trải nghiệm thực tế, dựa trên những đánh giá, phân tích trên những kinh nghiệm, kiến thức sẵn có của trẻ. Hoạt động khám phá khoa học của trẻ sử dụng tất cả các giác quan (nghe, nhìn, chạm, ngửi…) để có thể tăng khả năng lưu giữ những điều đã tiếp cận được lâu hơn. Tâm lý học và giáo dục đã chứng minh trẻ em ở độ tuổi mầm non được xem là độ tuổi “vàng” cho sự phát triển trí tuệ toàn diện. Muốn cho trẻ em trẻ thành người lớn theo đúng ý nghĩa của nó, thì nhất định phải có sự tác động giáo dục của người lớn, ngay từ khi cất tiếng khóc chào đời.[1]. Như chúng ta đã biết thế giới xung quanh trẻ chứa đựng biết bao điều mới lạ hấp dẫn, ngay trong điều tưởng như bình thường, giản dị ấy thì đối với trẻ mẫu giáo là phát hiện ra những điều hết sức mới lạ và lý thú, con người và cảnh vật xung quanh trẻ đều khoác lên mình một màu sắc xúc cảm đối với trẻ. Trẻ dễ ngạc nhiên, dễ bị lôi cuốn vào những bài thơ, câu đố, những trò chơi, những vật thật...Chính môi trường tự nhiên đã mang lại cho trẻ những điều tốt đẹp và đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc giáo dục trẻ. Giúp trẻ phát triển về mọi mặt như: Đức, trí, thể, mỹ. Trong quá trình khám phá môi trường xung quanh trẻ phải tiến hành các thao tác trí tuệ: Quan sát, nhận xét, phân tích, tổng hợp, do đó tư duy của trẻ có điều kiện phát triển giúp trẻ dễ dàng biểu đạt những suy nghĩ của mình bằng ngôn ngữ trong giao tiếp, vui chơi, học tập, lao động. Đó là phương tiện giao tiếp và khám phá môi trường xung quanh, môi trường xã hội để giao lưu và bày tỏ nguyện vọng của mình và đồng thời là công cụ giúp trẻ tư duy. Trẻ ở lứa tuổi mầm non rất thích tìm hiểu, khám phá môi trường xung quanh bởi thế giới xung quanh thật bao la, rộng lớn, có biết bao điều mới lạ, hấp dẫn, và còn biết bao điều lạ lẫm, khó hiểu, trẻ tò mò muốn biết, muốn được tìm hiểu và khám phá. Trong quá trình khám phá với môi trường xung quanh trẻ mầm non nói chung và trẻ 3-4 tuổi nói riêng phải sử dụng tích cực các giác quan, nhờ vậy mà các cơ quan cảm giác phát triển, khả năng cảm nhận của trẻ nhanh và chính xác hơn, do đó trẻ dễ ghi nhớ, nhớ lâu và dễ tái hiện. Là giáo viên hàng ngày đang trực tiếp chăm sóc giáo dục trẻ mầm non, những thế hệ tương lai của đất nước tôi nhận ra một điều rất quan trọng trong công việc của mình là phải giúp trẻ nhận biết tìm hiểu khám phá thế giới xung quanh, nhưng cần phải làm gì? Và làm như thế nào để khoa học?.Trên thực tế
2 việc dạy trẻ mầm non học khám phá khoa học chỉ mang tính chất đáp ứng đủ chương trình mà chưa chú ý đến việc hứng thú học tập của trẻ, trong quá trình dạy một số giáo viên chúng ta còn thiếu sự nhạy cảm và linh hoạt trong việc sử dụng giải pháp, thủ thuật, khi dạy trẻ học khám phá khoa học. Giáo viên mầm non còn gặp nhiều khó khăn vì chưa có hệ thống tổ chức hoạt động khám phá khoa học một cách bài bản, phù hợp; dẫn đến công tác tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ mầm non vẫn chưa thật sự hiệu quả, chưa thật sự giúp trẻ tự lĩnh hội tri thức thông qua trải nghiệm, thử nghiệm tích cực. Nhiều giáo viên thường chú trọng cho trẻ tìm hiểu bề ngoài của đối tượng, đa số trẻ chỉ được hỏi và trả lời ít khi được sờ, mó, nếm các đồ vật mà trẻ được trải nghiệm. Giáo viên ít đưa ra câu hỏi mở kích thích sự tìm tòi, khám phá của trẻ. Chính vì vậy trẻ bị thụ động, ít có cơ hội được trải nghiệm hay ít có điều kiện để giải quyết vấn đề mà trẻ dự đoán. Năm học 2021-2022 tôi được ban giám hiệu phân công giảng dạy lớp mẫu giáo 3-4 tuổi A1 khu trung tâm với tổng số trẻ là 32, đa phần là học sinh mới đến trường nên việc tham gia vào các hoạt động giáo dục cũng như khám phá khoa học cũng chỉ là sơ đẳng. Các kĩ năng quan sát, ghi nhớ, khả năng nhận thức chậm do vậy việc truyền đạt kiến thức cho trẻ gặp rất nhiều khó khăn. Bên cạnh đó còn có một số trẻ rất tò mò, ham học hỏi, trẻ thích được thử sức mình vào thế giới xung quanh, thi thoảng trẻ lại hỏi tôi: Cô ơi mưa từ đâu rơi xuống? Vì sao lại có mặt trời?…để giúp trẻ , tích cực, chủ động, sáng tạo thỏa mãn được nhu cầu thích khám phá, tìm hiểu, thế giới xung quanh tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài:"Một số giải pháp phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo trong hoạt động khám phá khoa học tại lớp trẻ 3 - 4 tuổi A1 khu trung tâm trường Mầm Non Phú Nhuận " làm đề tài nghiên cứu. 1.2. Mục đích nghiên cứu Nhằm đưa ra các giải pháp phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo trong hoạt động khám phá khoa học cho trẻ lớp mẫu giáo 3 - 4 tuổi A1 Trường Mầm non Phú Nhuận, huyện Như Thanh. 1.3. Đối tượng nghiên cứu "Một số giải pháp phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo trong hoạt động khám phá khoa học tại lớp trẻ 3-4 tuổi A1 khu trung tâm trường Mầm Non Phú Nhuận " 1.4. Phương pháp nghiên cứu Để thực thi đề tài này tôi đã sử dụng các phương pháp sau: - Phương pháp quan sát - Phương pháp khảo sát sư phạm - Phương pháp thống kê và xử lý số liệu - Phương pháp so sánh, phân tích tổng hợp. - Phương pháp thực hành, thực nghiệm và áp dụng trên trẻ.
3 2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm 2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm Chương trình giáo dục mầm non (Ban hành kèm theo Thông tư số 17/2009/TT-BGDĐT ngày 25 tháng 7 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; Thông tư số 28/2016/TT-BGDĐT ngày 30 tháng 12 năm 2016) và văn bản hợp nhất số 01/VBHN-BGDĐT, ngày 13 tháng 04 năm 2021, yêu cầu về phương pháp giáo dục Mầm non cho trẻ mẫu giáo đó là: “Đối với giáo dục mẫu giáo, phương pháp giáo dục phải tạo điều kiện cho trẻ được trải nghiệm, tìm tòi, khám phá môi trường xung quanh dưới nhiều hình thức đa dạng, đáp ứng nhu cầu, hứng thú cho trẻ theo phương châm “Chơi mà học, học bằng chơi”. Chú trọng đổi mới tổ chức môi trường giáo dục nhằm kích thích và tạo cơ hội cho trẻ tích cực khám phá, thử nghiệm và sáng tạo ở các khu vực hoạt động một cách vui vẻ. Kết hợp hài hòa giữa giáo dục trẻ trong nhóm bạn với giáo dục cá nhân, chú ý đặc điểm riêng của từng trẻ để có phương pháp giáo dục phù hợp.Tổ chức hợp lý các hình thức hoạt động cá nhân, theo nhóm nhỏ và cả lớp phù hợp với khả năng của từng trẻ, với nhu cầu và hứng thú của trẻ và với điều kiện thực tế.”[2] Dựa trên đặc điểm tâm sinh lí, nhận thức của trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi các nhà tâm lí học, giáo dục học đã chỉ ra rằng, quá trình tìm hiểu môi trường xung quanh được tổ chức mang tính chất khám phá, trải nghiệm theo phương thức “Học mà chơi, chơi bằng học” là phù hợp hơn cả đối với trẻ. Trẻ được khám phá với môi trường xung quanh, trẻ sẽ có tâm hồn trong sáng hồn nhiên, cởi mở, có lòng nhân hậu có tình yêu thương với người thân (ông, bà, cha, mẹ bạn bè…) Có lòng yêu quê hương đất nước, yêu người lao động biết giữ gìn sản phẩm lao động, yêu quý và bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ những truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Không những thế nó còn góp phần hình thành ở trẻ những xúc cảm tích cực và tích luỹ những tri thức, kinh nghiệm trong cuộc sống làm cơ sở để trẻ dễ dàng lĩnh hội nội dung giáo dục của các hoạt động vui chơi, lao động, học tập…. Việc sử dụng trực quan, trò chơi, đàm thoại, thí nghiệm đơn giản luôn tạo cho trẻ sự hứng thú, kích thích tính tích cực hoạt động, phát triển tính tò mò, ham hiểu biết, thích khám phá, tìm tòi, phát triển óc quan sát, phán đoán... Bởi khám phá khoa học không chỉ là kiến thức mà còn là quá trình hay con đường tìm hiểu, khám phá thế giới vật chất. Khoa học với trẻ nhỏ là quá trình tìm hiều, khám phá thế giới tự nhiên. Khám phá khoa học với trẻ nhỏ là quá trình tích cực tham gia hoạt động thăm dò, tìm hiểu thế giới tự nhiên. Ở giai đoạn này, giáo viên không nhất thiết phải dạy hoặc giải thích những kiến thức khoa học cho trẻ mà chủ yếu là giúp trẻ suy nghĩ nhiều hơn về những gì chúng nhìn thấy và đang làm, kích thích trẻ quan sát, xem xét, phỏng đoán các sự vật, hiện tượng xung quanh và thảo luận, chia sẻ điều trẻ nhìn thấy, điều trẻ nghĩ hoặc điều còn băn khoăn, thắc mắc. [3]
4 Khi trẻ được khám phá, thử nghiệm trẻ không chỉ phát triển một kĩ năng cụ thể mà còn phát triển một kĩ năng cần thiết về thể chất, tình cảm, xã hội và nhận thức. Quá trình khám phá trẻ đưa ra các quyết định và giải quyết vấn đề. Qua khám phá khoa học, trẻ được phát triển khả năng phỏng đoán dựa vào những thông tin thu thập được qua quan sát và thử nghiệm, trẻ bắt đầu có những suy luận về những điều xảy ra trong môi trường xung quanh mình. Cũng thông qua hoạt động này, trẻ có những hiểu biết về thế giới tự nhiên, có những khả năng nhận thức, có thái độ và cách ứng xử đúng đắn với môi trường. Trẻ nhận ra những điều mới lạ của thế giới thiên nhiên xung quanh, đồng thời phát triển ở trẻ những khả năng nhận thức.[ 4] 2.2.Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm Năm học 2021- 2022 tôi được sự phân công của ban giám hiệu nhà trường dạy lớp mẫu giáo 3 - 4 tuổi A1 khu trung tâm với tổng số trẻ là 32 cháu trong quá trình thực hiện sáng kiến tôi đã gặp những thuận lợi và khó khăn sau: * Thuận lợi - Trường mầm non Phú Nhuận là trường chuẩn quốc gia mức độ 1. Nên cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học của nhà trường tương đối đầy đủ. - Được sự quan tâm chỉ đạo sát sao, giúp đỡ nhiệt tình của Ban giám hiệu nhà trường đã mở lớp tập huấn và cung cấp đầy đủ tài liệu, đồ dùng, đồ chơi về chuyên đề “Tổ chức các hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm cho trẻ”. - Bản thân là một giáo viên trẻ, nhiệt tình, yêu nghề mến trẻ, đã có một số kinh nghiệm trong công tác giáo dục. - Đa số phụ huynh quan tâm đến công tác chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ, sẵn sàng phối hợp để tổ chức các hoạt động khám phá khoa học cho trẻ. * Khó khăn - Một số trẻ trong lớp chưa qua lớp 24-36 tháng tuổi nên việc rèn luyện nề nếp thói quen cho trẻ còn gặp khó khăn. - Qua các buổi hoạt động khám phá khoa học ở lớp, tôi nhận thấy các cháu chưa phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của mình. Còn nhiều hạn chế, rập khuôn, có thói quen thụ động. Rất nhiều trẻ còn nhút nhát, thụ động, khi tham gia các hoạt động khám phá khoa học. - Đồ dùng, đồ chơi để cho trẻ khám phá chưa đáp ứng với yêu cầu. - Một số phụ huynh do điều kiện phải đi làm ăn xa nên ít có thời gian dành cho con, phần lớn đều nhờ cậy ông bà. Vì vậy việc thống nhất quan điểm, sự phối hợp giữa giáo viên và phụ huynh trong quá trình chăm sóc giáo dục trẻ còn nhiều khó khăn. Vì năm học: 2021-2022 do tình hình dịch Covid- 19 diễn biến phức tạp nên việc trẻ thường xuyên đến trường ảnh hưởng.
5 * Khảo sát ban đầu Đầu năm tôi tiến hành khảo sát kết quả thu được như sau: Kết quả khảo sát đầu năm học tháng 9/2021 Kết quả Tổng Đạt Chưa đạt Nội dung khảo sát số trẻ Số Số Tỉ lệ % Tỉ lệ % lượng lượng Khả năng hứng thú tham gia 32 16 50 16 50 hoạt động KPKH Kỹ năng quan sát, tìm ra đặc điểm, tên gọi của đối tượng 32 11 34,4 21 65,6 khám phá Khả năng tự tò mò, khám phá 32 12 37,5 20 62,5 thiên nhiên Khả năng trao đổi, thực hành, trải nghiệm của trẻ cùng bạn 32 9 28,1 23 71,9 bè Qua khảo sát đầu năm như trên, tôi thấy kết quả trên trẻ chưa cao là điều tôi cần phải trăn trở, băn khoăn, suy nghĩ làm thế nào để tổ chức hoạt động khám phá khoa học đạt hiệu quả cao và tạo cho trẻ học một cách thoải mái, tự tin, không gò bó, trẻ luôn hứng thú trong giờ học khám phá khoa học. Xuất phát từ những thực tế trên tôi đã đề ra một số giải pháp thực hiện sau: 2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề 2.3.1. Giải pháp 1: Xây dựng kế hoạch hoạt động khám phá khoa học phù hợp với khả năng, nhằm tạo cơ hội cho mọi đứa trẻ phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo Trong các hoạt động giáo dục nói chung và hoạt động khám phá khoa học nói riêng trước hết người giáo viên cần phải gần gũi hòa nhập với trẻ, tùy từng sự việc mà cô cần có cách giải quyết mềm dẻo, linh hoạt, lời nói phải mềm mại dịu dàng, tuy nhiên khi cần dứt khoát thì cô vẫn phải dứt khoát. Có như vậy trẻ mới thấy được cái điều mình cần cố gắng và học tập. Sự gần gũi của cô với trẻ tạo thói quen tâm lý cho trẻ trò chuyện trao đổi cùng cô "cô là bạn của trẻ". Nếu cô nắm rõ đặc điểm của từng trẻ thì cô mới xác định được phương pháp dạy đúng và tốt nhất cho trẻ. Đây được xem là phương pháp dễ thực hiện nhất vì ở bất cứ một thời điểm nào trong ngày cô đều có thể quan sát về trẻ để có thể hiểu về tâm sinh lý của trẻ rõ hơn. Để làm tốt được điều này trước hết giáo viên phải có sự chuẩn bị kỹ càng về nội dung, hình thức tổ chức hoạt động khám phá khoa học. Chính vì vậy ngay từ đầu năm học dựa trên kế hoạch giáo dục năm học của ban giám hiệu nhà trường và đặc điểm tâm sinh lý trẻ lớp mình, tôi lên kế hoạch giáo dục giúp trẻ phát triển khả năng hiểu biết, nhu cầu khám phá, học hỏi, sáng tạo trong lĩnh vực khám phá khoa học theo từng chủ đề . Ví dụ: Ở chủ đề động vật
6 Thời gian Chủ đề Mục tiêu giáo dục Nội dung giáo dục thực hiện - Bước đầu trẻ biết thu thập -Đặc điểm nổi bật của thông tin về các đối tượng bằng con vật quen thuộc. nhiều cách khác nhau có sự gợi -Mối quan hệ đơn mở của cô giáo như: Trẻ biết giản giữa con vật với Động phân loại các đối tượng nổi bật môi trường sống của vật về đặc điểm của con vật quen chúng. thuộc. (31.3.) - Cách chăm sóc con - Trẻ có khả năng kể tên một số vật gần gũi. ngày lễ như ngày 08-03 là ngày - Trò chuyện về ngày quốc tế phụ nữ. (24.6) 08-03 2.3.2. Giải pháp 2: Tạo môi trường hoạt động có tính mở để kích thích trẻ tìm tòi và khám phá Để tạo cơ hội cho trẻ được trải nghiệm tối đa trong hoạt động khám phá khoa học, giáo viên cần xây dựng môi trường cho trẻ hoạt động. Một môi trường hiệu quả cho trẻ khám phá khoa học dựa vào nhu cầu, khả năng của trẻ, điều đó không chỉ giúp trẻ củng cố kiến thức mà còn phải giúp trẻ phát triển năng lực khám phá và thái độ đối với hoạt động khám phá khoa học. Hiểu rõ được điều đó, nên ngay từ đầu năm tôi đã rất chú trọng công tác tạo môi trường trong và ngoài lớp phù hợp với lứa tuổi tôi phụ trách. Đặc biệt tôi chú ý trang trí tạo môi trường hoạt động có tính mở để kích thích sự tìm tòi và khám phá của trẻ. * Môi trường trong lớp học Môi trường là nhu cầu thiết yếu giúp trẻ khám phá.Việc đầu tiên tôi làm là tạo môi trường đẹp trong lớp vì khi trẻ đến lớp ấn tượng đầu tiên tác động vào trẻ là toàn bộ sự bài trí, cách sắp xếp, trang trí lớp học của trẻ sao cho phù hợp, thuận lợi cho sử dụng, hấp dẫn lôi cuốn trẻ.Trong lớp học, cần có các loại nguyên vật liệu đa dạng, phù hợp về kích thước, màu sắc, chất liệu, chủng loại. Bên cạnh đó, tôi trang trí môi trường trong lớp theo hướng mở linh hoạt để phù hợp với từng chủ đề, từng giờ hoạt động nhất là hoạt động khám phá khoa học. Việc sắp xếp, bố trí các đồ dùng, phương tiện khoa học có tính mở kích thích trẻ khám phá. Các đồ dùng, đồ chơi, phương tiện cần được bổ sung, thay thế và để ở vị trí giúp trẻ dễ lấy, dễ cất. Những đồ dùng nặng như: Cát, sỏi, đá,... cần đặt trên mặt sàn, những đồ dùng bao gồm nhiều bộ phận cần được để theo bộ với nhau như: Các dụng cụ đo lường,... Lựa chọn cái để ở khu vực trong lớp, cái để ở ngoài trời chỗ chơi cát, nước,… Luôn khuyến khích trẻ cùng tham gia tạo môi trường, bằng cách trò chuyện, gợi mở những ý tưởng để kích thích sự tò mò của trẻ. Ví dụ 1 : Ở góc khám phá vào chủ đề “Động vật sống dưới nước” tôi bố trí ở góc đó một bể nước để có thể cho trẻ quan sát các con vật sống dưới nước.
7 Tôi đã khuyến khích trẻ tham gia cùng cô như: Tôi cùng trẻ trang trí bể nước, trò chuyện với trẻ về bể nước như: Cái bể này đặt ở đâu được các bạn ơi? Chúng mình sẽ trang trí những gì để cho bể đẹp đây? Bể nước này chúng mình sẽ thả con gì vào đây nhỉ? Bạn nào biết về con cá (cua, ốc,...) hãy kể cho cô và các bạn cùng nghe nào?... Được tham gia cùng cô tạo môi trường trẻ rất hứng thú, cũng thông qua đó cung cấp thêm cho trẻ các kiến thức về khoa học một cách tự nhiên không thụ động. Hay ở chủ đề “Thế giới thực vật” chủ đề nhánh “Các loại quả” tôi chuẩn bị các loại sách,quả, tranh ảnh đặt vào một góc ở góc Khám phá sao cho trẻ dễ nhìn và dễ lấy để trẻ xem, từ đó hiểu biết thêm về các loại quả đó như: quả đó có dạng gì? Màu sắc như thế nào?... Chính vì thế mà vào mỗi giờ hoạt động khám phá trẻ rất tích cực tham gia trao đổi với cô và hiểu sâu sắc hơn về các loại quả. Thông qua hoạt động thử nghiệm trẻ có thể khám phá được nhiều điều bổ ích.Vì vậy tôi thường tạo cho trẻ tham gia nhiều hoạt động thử nghiệm khám phá. Trước hết thu hút trẻ bằng những câu hỏi gợi mở: Với hoạt động khám phá:” Cây cần gì để sống và phát triển” - Các con thấy những cây cảnh ở góc thiên nhiên như thế nào ? - Hằng ngày cô làm gì để chăm sóc cây? - Nếu cây không được tưới nước điều gì sẽ xảy ra? - Ngoài nước ra cây muốn phát triển xanh tươi thì còn cần điều kiện gì? - Nếu không có ánh sáng mặt trời cây sẽ thế nào ? Tôi sẽ hướng dẫn trẻ chăm sóc cây xanh trong các điều kiện khác nhau của môi trường. Sau kết quả của quá trình chăm sóc, tôi cho trẻ tiến hành so sánh sự phát triển của cây xanh trong môi trường (cây trong lớp không xanh bằng cây ngoài trời, cây thiếu nước không phát triển bằng cây tưới đủ nước).Từ đó trẻ nhận thức được tầm quan trọng của nước và ánh sáng đối với sự phát triển của cây. Qua việc tạo môi trường trong lớp học tôi thấy trẻ trong lớp rất hứng thú đi học. Đặc biệt trong những giờ hoạt động khám phá khoa học trẻ rất tích cực trao đổi với cô, chủ động tham gia vào hoạt động cùng cô và các bạn. *Môi trường ngoài lớp học Môi trường ngoài lớp học cũng là môi trường khá quan trọng cho việc hình thành, tích lũy kinh nghiệm cũng như kích thích trẻ vào hoạt động khám phá khoa học. Vì thế với vai trò là một tổ phó chuyên môn ngay từ đầu năm học tôi đã tham mưu với BGH trong công tác xây dựng môi trường giáo dục theo chủ đề năm học: “Xây dựng môi trường giáo dục xanh - sạch - thân thiện - gần gũi” như: Tại khu vườn thiên nhiên bố trí sắp xếp các loại cây xanh, hoa, rau, cây trồng từ cành, từ hạt... để trẻ có cơ hội quan sát sự biến đổi của tự nhiên hay quá trình sinh trưởng, phát triển của cây theo mùa và khí hậu, quan sát và so sánh hình dáng của lá cây, vỏ cây, so sánh và phân loại màu sắc,hình dáng, kích thước của các loại quả.
8 Ví dụ 1: Ở chủ đề “Thế giới thực vật” trong khu vườn thiên nhiên, để thu hút trẻ có thể để các nắp thùng sơn nội dung vẽ tranh các câu chuyện về chủ đề thực vật như chuyện“ hạt đỗ sót”…có hình ảnh của quá trình nãy mầm của cây từ hạt, ngoài ra tôi để thêm các loại rau được trồng được sắp xếp hợp lý để trẻ có thể khám phá. Ngoài ra ở tại khu chơi với cát, sỏi, nước từ các nguyên vật liệu sẵn có của địa phương tôi đã tham mưu với nhà trường sử dụng tre, luồng để làm tháp nước để trẻ được tìm hiểu về quy luật vòng chảy của nước với các kiểu nước với các kiểu chảy khác nhau như: Nước chảy thẳng, chảy bậc thang, chảy thẩm thấu qua cát tất cả các kiểu chảy đó nước sẽ chảy với tốc độ thế nào?... hay lốp xe để làm bể nước để trẻ được làm thí nghiệm vật chìm nổi dưới bể nước… Hình ảnh:Trẻ đang tìm hiểu vòng chảy của nước tại khu trải nghiệm Qua việc tạo môi trường hoạt động có tính mở để kích thích trẻ tìm tòi và khám phá. Tôi thấy trẻ thích được tham gia hoạt động trải nghiệm, giao tiếp, suy ngẫm, trao đổi thành thạo, biết phối hợp vận động cùng bạn khác, hào hứng tham gia vào hoạt động phát triển về mọi mặt; khả năng sử dụng một số đồ dùng trong vui chơi, học tập, sinh hoạt. Đặc biệt hơn qua đây trẻ tích cực, chủ động, sáng tạo hơn trong hoạt động khám phá khoa học. 2.3.3. Giải pháp 3: Chuẩn bị đa dạng các công cụ và phương tiện vật liệu cho trẻ hoạt động khám phá khoa học Khi trẻ tham gia hoạt động khám phá khoa học, giáo viên cần phải chuẩn bị các phương tiện vật liệu cần thiết để có thể thực hiện quá trình quan sát, khám phá tìm hiểu, thí nghiệm. Trẻ có thể sử dụng đa dạng tất cả các phương tiện, dụng cụ, đồ dùng trong sinh hoạt hàng ngày khi tiến hành hoạt động khám phá khoa học. Ví dụ: Về dụng cụ thông thường: bát ,cốc ,bình, nam châm, vải vụn… Dụng cụ đo lường: Công cụ đo chiều dài:,dây, các loại thước…; Công cụ đo thể tích: bình, chén, đồ dùng nhà bếp,.... Dụng cụ đặc thù: Kính hiển vi, kính lúp, ống nhòm, tai nghe…
9 Bên cạnh việc giáo viên tự chuẩn bị tôi còn phối hợp với phụ huynh chuẩn bị được rất nhiều các công cụ và phương tiện vật liệu cho trẻ được hoạt động khám phá khoa học: như những lồng chim, một số chậu hoa, chậu cá, hay nói phụ huynh giúp chúng ta cho trẻ quan sát bầu trời chuẩn bị mưa, bầu trời có gió…. Lúc ở nhà, để những kiến thức ấy là phương tiện chuẩn bị sẵn về kiến thức khi cô lên hoạt động, khi cô đàm thoại những kiến thức trẻ tích luỹ được sẽ nhớ lại và cùng cô, bạn trao đổi…. Như vậy, để tổ chức hoạt động khám phá khoa học có hiệu quả, việc xây dựng môi trường cơ sở vật chất là rất cần thiết. Công cụ và phương tiện vật liệu cho trẻ khám phá khoa học rất phong phú. Để từ đó có thể sử dụng công cụ và phương tiện vật liệu trong sinh hoạt hàng ngày để tạo cơ hội cho trẻ được quan sát, khám phá, thử nghiệm. 2.3.4. Giải pháp 4: Sưu tầm, lựa chọn và tổ chức thực hành thí nghiệm khoa học đơn giản giúp trẻ tích cực,chủ động và sáng tạo trong hoạt động khám phá khoa học. Tính tò mò, thích khám phá về thế giới xung quanh được xem là đặc điểm tâm lí nổi bật của trẻ lứa tuổi mầm non và trẻ 3-4 tuổi nói riêng, chính đặc điểm đó đã thúc đẩy quá trình phát triển nhận thức ở trẻ. Qua những thí nghiệm khoa học, trẻ được tìm hiểu những điều kì thú về thế giới xung quanh, được tận mắt nhìn thấy những biến hoá của sự vật, hiện tượng tưởng chừng chỉ có trong những câu chuyện cổ tích. Không chỉ có thế, qua những thí nghiệm tôi có thể giải thích cho trẻ hiểu về bản chất của sự vật, hiện tượng một cách đầy đủ, rõ ràng, đáp ứng được nhu cầu khám phá của trẻ, phát triển khả năng tư duy, óc tưởng tượng và sáng tạo, bồi đắp những tố chất cần thiết của người lao động trong tương lai. Khám phá về không khí: Nội Chuẩn bị Cách thực hiện Kết quả dung Thí 2 quả bóng Bước 1: Thổi quả bóng bay Thí nghiệm này giúp trẻ nghiệm: bay, nến, lên và hơ dưới ngọn nến, nhận biết không khí xung "Bóng diêm, nước hiện tượng gì sẽ xảy ra?(Quả quanh. Trẻ nhận biết bay bóng sẽ bị vỡ ngay). nước dẫn nhiệt rất nhanh không Bước 2: Sau đó cô dùng quả cho nên sẽ làm nguội vỏ cháy bóng khác bơm đầy nước vào quả bóng do vậy bóng sẽ khi bóng rồi cũng hơ trên ngọn không bị vỡ.Từ đó trẻ rút đốt" đèn đang cháy, thì hiện ra kết luận. Khi hơ quả Thí tượng gì sẽ xảy ra? (Quả bóng vào ngọn nến bóng nghiệm bóng sẽ không bị chảy nổ) sẽ nổ , còn hơ quả bóng này tôi Sau đó tôi giải thích: Do bơm đầy nước bóng sẽ áp dụng nước trong quả bóng đã hút không bị nổ.Thông qua cho trẻ nhiệt của nến nên lớp vỏ quả hoạt động này tôi giáo ở chủ bóng bay không bị cháy vỡ dục trẻ ý không tự ý đề: Bản tung. Nên kết luận có thể dập nghịch lửa gây nguy hiểm và nước dẫn nhiệt
10 thân. tắt lửa bằng nước. rất nhanh nên dùng nước để dập lửa. Khám phá về nước Nội Chuẩn bị Cách thực hiện Kết quả dung Thí Các mẩu Bước 1: Tôi chuẩn bị đồ dùng: Các Thí nghiệm này trẻ đã nghiệm: gỗ, bi sắt mẩu gỗ, bi sắt đường kính 3-4cm, rất hứng thú tích cực “Vật đường thìa inox, cục nam châm, một tham gia để trả lời các chìm, kính 3- miếng xốp, giấy, chậu đựng nước câu hỏi. Đồng thời vật nổi” 4cm, thìa sạch. giúp trẻ hiểu những Áp dụng inox, cục + Đồ chơi: Thuyền giấy, lá mít trẻ đồ vật làm từ những chủ đề nam châm, đã gấp, bóng nhựa, đồ chơi nhựa. nguyên liệu nặng “Ngành một miếng Tôi hỏi trẻ tên các nguyên vật liệu và sắt, thép, nhôm… nghề xốp, giấy, tác dụng của chúng. như bi sắt, bát, thìa chậu đựng inox,…thì chìm còn Bước 2: Tôi thả những đồ dùng nước sạch. những đồ vật làm từ trên vào nước và cho trẻ dự đoán + Đồ chơi: nguyên liệu nhẹ: gỗ, hiện tượng xảy ra khi thả các nguyên Thuyền xốp, giấy, nhựa,… vật liệu này vào chậu nước. giấy, lá thì nổi trên nước. Bước 3: Cho trẻ quan sát hiện tượng mít trẻ đã hiểu sâu hơn về công xảy ra. Nhận xét kết quả thí nghiệm gấp, bóng dụng và chất liệu của nhựa, đồ -Cô giải thích: những nguyên liệu các đồ dùng, dụng cụ, chơi nhựa nặng sắt, thép, nhôm…như bi sắt, sản phẩm của các bát, thìa inox,…thì chìm còn nghề trong xã hội những đồ vật làm từ nguyên liệu nhẹ: gỗ, xốp, giấy, nhựa,…thì nổi trên nước. Thí 2 cốc nước Bước 1 : Cho trẻ quan sát và gọi tên Thông qua thí nghiệm: lọc, 2 quả các đối tượng, có thể đoán xem cô sẽ nghiệm này trẻ hiểu “Trứng trứng, làm gì với những dụng cụ này. thêm và sâu sắc hơn nổi trên muối. Bước 2 : Cho trẻ đánh dấu hai cốc về quả trứng. Đặc nước” nước, - Cốc 1: đổ nước tinh khiết biệt khắc sâu cho trẻ Tôi áp Cốc 2: đổ nước nóng và cho 4-5 thìa biết quả trứng có thể dụng ở muối khuấy đều để muối tan, khi nổi trong nước muối chủ đề: nước nguội ta sẽ làm thí nghiệm. và chìm trong nước Thế giới mặn - Bước 3 : Cho trẻ quan sát và rút ra động vật kết luận: quả trứng nổi trong nước muối, và chìm trong nước ngọt. -Thả một quả trúng vào cốc thứ nhất, ta sẽ thấy trứng chìm xuống đáy. -Thả trứng vào cốc thứ 2 ta sẽ thấy
11 trứng nổi lên. Cô giải thích: Cốc 1 trứng chìm là do: mật độ phân tử của vỏ trứng lớn hơn nhiều so với nước tinh khiết vậy nên trúng chìm xuống đáy cốc. Còn ở cốc 2: trứng nổi là do mật độ phân tử nước muối cao hơn vỏ trứng, do đó quả trứng được các phân tử muối nâng đỡ nên không bị chìm xuống. Trẻ biết nước muối mặn hơn nước mặn (nước thường), đó là lí do tại sao ta dễ nổi trên mặt biển. 1 cục nước Bước 1 :- Cho trẻ quan sát 2 cốc Qua thí nghiệm này Thí đá, 2 cốc nước giúp trẻ hiểu được: nghiệm nước ấm + Đây là cái gì? Nước đá tan ra khi : + Cho trẻ lên sờ thử xem 2 cốc nước gặp nhiệt độ cao, “Nước như thế nào? Vì sao chúng mình biết khi sờ tay vào 2 cốc đá biến đó là nước ấm? nước thì cốc 1 sẽ đi lạnh hơn là do đá Cho trẻ quan sát cục đá đâu”. tan ra làm cho nhiệt + Đây là gì? độ của nước giảm, Áp dụng + Chúng mình lấy đá từ đâu? Cục đá cốc nước số 1 đầy chủ đề thường dùng để làm gì ? hơn là do cục đá “Nước + Với nhũng đồ dùng này chúng gặp nhiệt độ cao – Hiện mình dự định sẽ làm gì ? tan ra thành nước tượng + Thí nghiệm này có tên là : “Nước nên lượng nước sẽ tự đá biến đi đâu” tăng lên. Đồng thời nhiên” giáo dục trẻ biết + Bạn nào có dự đoán là nước đá được lợi ích của biến đi đâu không? nước đối với con Bước 2 :- Hai cốc nước ấm (cốc số 1 người và cây cối, và cốc số 2) cô đổ vơi lấy lưng cốc qua đó trẻ biết bảo sau đó cô thả cục đá vào cốc 1 . vệ nguồn nước. Bước 3: Sau đó cho trẻ quan sát và nhận xét *Tôi gợi ý để trẻ quan sát và trả lời -Các con đoán xem hiện tượng gì sẽ xảy ra? +Sau thời gian cục đá trong cốc số 1 như thế nào ? +Nước đá biến đi đâu? +Tại sao cốc 1 lại đầy hơn cốc 2? Vì sao?
12 + Cho trẻ sờ vào 2 cốc và hỏi trẻ thấy thế nào ? Sau đó tôi tổ chức cho trẻ thảo luận theo nhóm và rút ra kết luận. Cuối cùng cô giải thích lại cho trẻ. Khám phá về âm thanh, tiếng động Nội Chuẩn Cách thực hiện Kết quả dung bị Thí 4 cái Bước 1: Cho trẻ quan sát và gọi Giúp trẻ hiểu được nghiệm chai: 1 tên các đồ dùng cô đã chuẩn bị. không khí rung động "Nhữn chai Cho trẻ đoán xem cô dùng các đồ tạo thành âm thanh. g cái không dùng đó để làm gì? Khi thổi vào thuỷ chai ca đựng gì, Bước 2 : Cô cho trẻ xếp các chai tinh hay thổi ngang hát" 3 chai thành hàng ngang . qua miệng chai làm Tôi áp còn lại Bước 3: Cho trẻ dùng chiếc cho không khí bên dụng đựng ba muỗng gõ vào các chai hoặc thổi trong rung động. Số chủ đề lượng ngang qua miệng chai. Lắng nghe lượng không khí “Gia nước các âm thanh khác nhau. Sau đó trong các chai không đình” khác tôi thổi cho trẻ một đoạn âm thanh giống nhau sẽ phát ra nhau, 1 và cho trẻ thổi. các âm thanh khác thìa. nhau. Qua việc sưu tầm, lựa chọn và tổ chức thực hành thí nghiệm khoa học ở lớp, không chỉ được sự hưởng ứng rất nhiệt tình của trẻ mà còn giúp trẻ phát triển khả năng tư duy. Trẻ biết đặt ra những câu hỏi: Tại sao? Như thế nào? trước những hiện tượng lạ, biết để ý những biến đổi của sự vật, hiện tượng xung quanh, biết tự khám phá bằng nhiều giác quan và có sự trao đổi với cô, với bạn. Từ đó, trẻ biết được những điều kì thú đang diễn ra xung quanh trẻ đồng thời mở rộng tẩm hiểu biết, thoả mãn nhu cầu tò mò thích khám phá, giúp trẻ biết được những mối liên hệ của các sự vật, hiện tượng để áp dụng trong trong cuộc sống hằng ngày. 2.3.5. Giải pháp 5: Tổ chức các hoạt động khám phá khoa học theo hướng trải nghiệm thực tế. Như chúng ta đã biết giáo dục theo hướng trải nghiệm tạo ra cho trẻ cơ hội và năng lực giải quyết các vấn đề thực tiễn. Qua trải nghiệm kinh nghiệm của trẻ được tích lũy, kiểm chứng, điều chỉnh và phản hồi thông qua kiến thức, hiểu biết mới tiếp thu từ những trải nghiệm thực tế. Từ đó rút ra những kết luận và vận dụng vào những tình huống khác nhau. Với trẻ mầm non đặc biệt là trẻ 3 - 4 tuổi việc tổ chức cho trẻ hoạt động khám phá khoa học theo hướng trải nghiệm phối kết hợp với cộng đồng là rất phù hợp với trẻ và mang lại hiệu quả cao nhất. Bởi qua hoạt động này tạo điều kiện cho trẻ thực hành trải nghiệm với sự vật hiện tượng chính là cho trẻ luôn luôn làm quen với sự vật hiện tượng xung quanh một cách trực tiếp như nhìn,
13 sờ, nếm, ngửi. Thông qua đó trẻ được tích lũy, kiểm chứng, điều chỉnh và phản hồi thông qua kiến thức, hiểu biết mới tiếp thu từ những trải nghiệm thực tế. Ví dụ 1: Ở chủ đề thế giới thực vật chủ đề nhánh: “cây xanh” tôi cho trẻ đi tham quan vườn cây của trường. Khi cho trẻ đến vườn cây thăm quan, trẻ được quan sát và trải nghiệm (Cây vú sữa…) qua đây trẻ được nếm, ngửi, sờ quả bằng vật thật.. Đây là cây gì? Cho quả gì? nhìn xem quả vú sữa có dạng hình gì? Màu gì? Hãy sờ vỏ quả vú sữa xem có đặc điểm gì? muốn biết vú sữa có mùi gì hãy đưa lên mũi ngửi xem nào…Để có được những cây ăn quả xanh tươi tốt cho quả ngon ngọt thì người trồng cần làm những công việc gì các bạn? Sau đó tôi cho trẻ thực hành trải nghiệm ngay trên vườn cây ăn quả của nhà trường như : nhổ cỏ tưới cây và bắt sâu …cho cây. Hình ảnh:Trẻ thực hành chăm sóc cây. Ví dụ 2: Ở chủ đề “Thế giới thực vật”chủ đề nhánh “Một số cây lương thực”. Đề tài "Tìm hiểu về một số cây lương thực". Tôi cùng trẻ trải nghiệm thăm cánh đồng lúa. Trẻ được thoải mái khám phá về cây lúa. Trong quá trình khám phá trẻ hiểu sâu sắc và rõ hơn về cánh đồng lúa: Cánh đồng lúa có rất nhiều ruộng lúa, lúa đang thời kỳ đẻ nhánh làm đòng và được người nông dân chăm sóc làm cỏ bón phân nên cây lúa xanh tươi tốt... cây lúa từ mạ sau đó được chăm sóc tươi tốt và trổ bông ,tạo ra hạt lúa và nhờ đó mà chúng ta có gạo để nấu cơm ăn hằng ngày đấy. Thông qua hoạt động trải nghiệm này trẻ tiếp nhận kiến thức tích cực, chủ động hơn.
14 Hình ảnh: Cô cùng trẻ trải nghiệm thăm cánh đồng lúa thôn Thanh Sơn Như vậy, qua giải pháp này bản thân tôi thấy được trẻ lớp mình hứng thú hơn rất nhiều khi tham gia hoạt động trải nghiệm, giao tiếp, suy ngẫm, trao đổi thành thạo, biết phối hợp vận động cùng bạn khác, hào hứng tham gia vào hoạt động phát triển về mọi mặt; khả năng sử dụng một số đồ dùng trong vui chơi, học tập, sinh hoạt,trẻ có khả năng thực hiện các hoạt động một cách tự tin và khéo léo, tích cực, chủ động, sáng tạo hơn. Đặc biệt hơn thông qua hoạt động khám phá khoa học theo hướng trải nghiệm cho trẻ phối kết hợp với cộng đồng trẻ có cái nhìn từ tổng thể đến chi tiết các sự vật hiện tượng xung quanh và ghi nhớ sâu sắc hơn, khả năng phán đoán và suy luận tốt, mạnh dạn, tích cực tham gia hoạt động. Đặc biệt khả năng giải quyết vấn đề có sự sáng tạo cao. 2.3.6. Giải pháp 6: Khơi dậy khả năng phán đoán, suy luận của trẻ bằng cách sử dụng tình huống có vấn đề, có ý nghĩa để kích thích trẻ tham gia tích cực vào hoạt động khám phá khoa học. Nhằm tạo nhu cầu, hứng thú nhận thức, kích thích trẻ vận dụng tích cực những cái đã biết vào hoàn cảnh mới, tìm kiếm những giải pháp giải quyết nhiệm vụ nhận thức, hình thành tính tích cực nhận thức của trẻ, thì trong quá trình tổ chức hoạt động khám phá khoa học tôi đã sử dụng các tình huống có vấn đề, có ý nghĩa để trẻ tham gia hoạt động, sử dụng tình huống đó để gợi mở, khuyến khích trẻ tích cực tìm tòi, phán đoán, suy luận và tìm được cách giải quyết. Trước tiên tôi lựa chọn các tình huống có vấn đề. Để lựa chọn được thì tôi suy nghĩ, phát hiện, tận dụng những tình huống nảy sinh trong quá trình trẻ tham gia hoạt động và sử dụng các tình huống đó để gợi mở, khuyến khích trẻ tích cực tìm tòi, suy nghĩ tìm cách giải quyết vấn đề đó.
15 Ví dụ 1: Vào giờ hoạt động khám phá: Một số đồ dùng trong gia đình ở chủ đề “Gia đình” khi tổ chức cho trẻ khám phá tôi hỏi trẻ về 3 loại: bát nhựa, bát inox, bát bằng sành sứ thì bát nào nặng hơn? Làm thế nào để biết điều đó?; trẻ nêu ý tưởng của mình. Từ đó trẻ sẽ phán đoán, suy luận xem điều gì xảy ra khi thả những cái bát vào chậu nước. Sau khi lựa chọn các tình huống có vấn đề thì tôi có thể tạo tình huống có vấn đề theo các hướng: phức tạp hóa nội dung khám phá khoa học, nâng cao dần mức độ khái quát hóa tri thức về thiên nhiên xung quanh, tăng dần khối lượng kiến thức mà trẻ cần nắm được để giải quyết nhiệm vụ. Bên cạnh đó tôi sử dụng các tình huống có vấn đề một cách đa dạng, phong phú dưới các hình thức câu hỏi, bài tập, tình huống chơi... đòi hỏi trẻ giải quyết bằng nhiều cách khác nhau: quan sát, làm thí nghiệm, trao đổi, thảo luận, xem ti vi.... Ví dụ 2: Cũng trong hoạt động khám phá: Một số đồ dùng trong gia đình ở chủ đề “Gia đình” tôi hỏi trẻ về 3 loại bát nhựa, bát inox, bát bằng sành sứ bát nào nặng hơn và cho trẻ thực hành thí nghiệm và đưa ra kết quả là bát gốm nặng hơn, bát nhựa là nhẹ nhất. Lúc này tôi phức tạp hóa nội dung khám phá khoa học, nâng cao dần mức độ hóa trí thức bằng cách đặt ra một tình huống tiếp theo đó là: Nếu cho đất nặn vào cái bát nhựa và thả xuống nước thì điều gì sẽ xảy ra? Vì sao? Cho trẻ thực hiện khám phá và so sánh với kết quả dự đoán ban đầu. Trong quá trình trẻ hoạt động tôi luôn khuyến khích tạo cơ hội cho mọi trẻ được tham gia giải quyết tình huống. Dựa trên khả năng của trẻ tôi sẽ tăng dần độ khó của tình huống và sẽ khuyến khích trẻ tham gia giải quyết ở mức độ cao hơn. Trong khi trẻ tham gia giải quyết tình huống tôi luôn cho trẻ tự tiến hành để trẻ nhận ra kết quả, quá trình trải nghiệm này có ý nghĩa rất lớn đối với trẻ giúp trẻ nhận thức về thế giới xung quanh ngày càng phong phú. Hình ảnh: cô cùng trẻ làm thí nghiệm về các loại bát
16 Không những thế tôi còn sử dụng tình huống có vấn đề vào tất cả các giai đoạn của quá trình khám phá khoa học, kích thích trẻ tự tìm ra cách giải quyết. Qua việc sử dụng biện pháp này tôi thấy tư duy của trẻ trở nên linh hoạt, mềm dẻo hơn, kích thích ngôn ngữ phát triển. Không những thế khi được tham gia hoạt động khám phá, trẻ rất thích trả lời những câu hỏi gợi mở như: “Tại sao? Như thế nào? Để làm gì? Nếu... thì...” để được đưa ra những phán đoán và được kiểm nghiệm kết quả phán đoán của mình, từ đó khả năng suy luận của trẻ chính xác hơn, trẻ biết được mối liên hệ nguyên nhân - kết quả đơn giản của các sự vật, hiện tượng xung quanh trong cuộc sống hàng ngày, được thỏa mãn nhu cầu nhận thức, mở ra thế giới rộng lớn giúp trẻ phát hiện và giải quyết vấn đề theo những cách khác nhau. Đặc biệt thông qua giải pháp này giúp trẻ mạnh dạn, tích cực, chủ động sáng tạo hơn khi tham gia hoạt động khám phá khoa học. 2.3.7. Giải pháp 7: Đồng hành cùng phụ huynh trong việc chuẩn bị và tổ chức các hoạt động khám phá khoa học của trẻ Năm học: 2021-2022 là một năm học đặc biệt có nhiều khó khăn trong công tác giáo dục, đặc biệt là giáo dục mầm non, khi mà dịch Covid-19 diễn biến hết sức phức tạp. Theo quan điểm đường lối của Đảng, nhà nước và tinh thần chỉ đạo chung của ngành các nhà trường luôn thực hiện tốt công tác nuôi dưỡng, chăm sóc giáo dục trẻ gắn liền với việc phòng chống dịch bệnh Covid -19 trong tình hình mới, với phương châm cho dù trẻ bị gián đoạn việc đến trường nhưng không gián đoạn việc học. Vì vậy bản thân là giáo viên trực tiếp đứng lớp ngay từ đầu năm học tôi đã lập cho mình một kế hoạch cụ thể để ứng phó với tình hình chung của địa phương trong công tác nuôi dưỡng, chăm sóc giáo dục trẻ tại lớp mình, cụ thể: * Với điều kiện bình thường trẻ thường xuyên đến trường: Hàng ngày vào giờ đón - trả trẻ để hiểu được tính cách, năng lực, trình độ của từng cá nhân trẻ và để phụ huynh rèn luyện thêm cho trẻ khi về nhà.Tôi thường xuyên giao nhiệm vụ cho trẻ thông qua phụ huynh. Ví dụ: Lê Minh Nhật, Nguyễn Bảo Trâm rất thích hát cho bố mẹ nghe; Lê Đức Anh, Nguyễn Khánh Linh rất hay hỏi những gì lạ xung quanh... tôi sẽ trao đổi với phụ huynh mua cho trẻ những quyển sách tranh, ảnh hoặc lô tô về con vật, cây cỏ... phù hợp với lứa tuổi giúp trẻ được mở rộng biểu tượng về sự vật xung quanh. Việc kết hợp với phụ huynh giúp trẻ luyện tập nhiều hơn, từ đó trẻ có được thêm kiến thức về tự nhiên, xã hội phong phú và đa dạng hơn. Vì trẻ ở môi trường nông thôn nên được tiếp xúc nhiều với thiên nhiên, cỏ cây, hoa lá, đồng thời được bố mẹ thường xuyên cung cấp và củng cố kiến thức về môi trường xung quanh nên hiệu quả hoạt động làm quen với khám phá khoa học là rất cao. Sau một thời gian thực hiện tốt việc phối kết hợp của phụ huynh, đến nay trẻ lớp tôi đã mạnh dạn, tự tin hơn khi tham gia hoạt động khám phá khoa học. Có được kết quả như vậy là nhờ vào sự nỗ lực của cô giáo cũng như sự ủng hộ tích cực từ phía phụ huynh, cộng đồng. Tôi xây dựng nội dung tuyên truyền ở góc Phụ huynh cần biết tới các bậc phụ huynh giúp các con khám phá đạt kết quả cao.
17 Ví dụ 1: Nội dung tuyên truyền chủ đề “Thế giới thực vật” tôi thông báo từng sự kiện chủ đề các con đang học để các bậc phụ huynh nắm được như chủ đề. Sau đó tôi lên kế hoạch trước về nội dung khám phá trong chủ đề. Tiếp theo tôi vận động phụ huynh đóng góp các nguyên liệu: Vỏ hộp, chai lọ, xi măng, cát, các hạt giống cây, hoa… cùng làm với cô để trồng các loại cây, hoa để các hoạt động khám phá khoa học của trẻ được phong phú. Sau khi phụ huynh đọc bảng tuyên truyền, phụ huynh đã sẵn sàng hỗ trợ kinh phí, các nguyên vật liệu để giúp đỡ cô giáo, có một số phụ huynh còn tranh thủ thời gian để cùng cô chuẩn bị một số đồ dùng cho trẻ trước buổi tham gia hoạt động cộng đồng. Hay tại góc tuyên truyền tôi thông báo với phụ huynh về kế hoạch tham quan, trải nghiệm vườn cây ăn quả của trường ,cánh đồng lúa…và rất nhiều các hoạt động trải nghiệm của lớp cũng được phụ huynh tham gia và ủng hộ nhiệt tình. * Với tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp trẻ đến trường không thường xuyên: - Hướng dẫn phụ chuẩn bị đồ dùng tổ chức hoạt động khám phá khoa học cùng con tại nhà - Thực hiện theo chuyên đề “giáo dục nhận thức phù hợp với bối cảnh địa phương” cùng với sự chỉ đạo BGH trường Mầm non Phú Nhuận với phương châm dù dịch bệnh bùng phát trẻ không đến trường được nhưng vẫn đảm bảo trẻ được cung cấp đầy đủ kiến thức theo quy định. Vì vậy tôi đã lên kế hoạch xây dựng các video theo từng chủ đề khi đã được BGH, tổ chuyên môn duyệt, tôi thực hiện quay sau đó hàng ngày, hàng tuần gửi lên nhóm chung của lớp thông qua kênh zalo, messenger để các bậc phụ huynh tham khảo hướng dẫn trẻ học và chơi tại nhà. Ví dụ: Chủ đề động vật tôi quay những video trẻ trò chơi : Cá ,tôm ,cua .Với hình thức này trẻ rất hứng thú. Hoặc chủ đề :“Bé tìm hiểu giao thông” tôi quay video về tìm hiểu luật giao thông gửi cho phụ huynh cùng hướng dẫn trẻ. Qua video này trẻ nắm được một số luật giao thông cơ bản như: Đèn vàng đi chậm ,đèn đỏ dừng lại, đèn xanh được đi hoặc đi bộ đi trên vỉa hè và đi phía bên phải,hay khi đi xe phải đội mũ bảo hiểm…Với nội dung được hướng dẫn một cách ngắn gọn dễ hiểu nên trẻ rất hứng thú, đó là những phản hồi của các bậc phụ huynh khi đồng hành với trẻ qua các video. Hay chủ đề thực vật tôi quay video “hướng dẫn trẻ cách vắt nước cam” Qua video này trẻ sẽ biết được quả cam có màu gì mùi vị như thế nào ,tác dụng của nước cam đối với con người và trẻ được thực hành vắt nước cam. Song song với việc hướng dẫn phụ huynh nuôi dưỡng chăm sóc giáo dục trẻ tại nhà. Tôi hướng dẫn phụ huynh đánh giá kết quả các hoạt động của con bằng cách: Sau khi xem video cô hướng dẫn, phụ huynh có thể cùng học, cùng chơi với con từ đó có thể quan sát ghi chép theo phiếu hướng dẫn của cô hoặc quay lại những thay đổi tiến bộ của trẻ trong các hoạt động và có tương tác phản hồi với giáo viên, để cùng phối kết hợp xây dựng kế hoạch cho hoạt động sau.
18 Ảnh:Video cô gửi và những phản hồi của phụ huynh Qua giải pháp này tôi thấy phụ huynh trong lớp rất nhiệt tình luôn ủng hộ, phối hợp với giáo viên. Rất nhiều phụ huynh phấn khởi khi thấy trẻ được tham gia thử nghiệm khám phá khoa học. Phụ huynh đã ủng hộ nhiệt tình nguyên vật liệu để phục vụ cho các giờ hoạt động khám phá khoa học của trẻ trên lớp. Nhờ có sự kết hợp chặt chẽ giữa giáo viên và phụ huynh mà những giờ hoạt động khám phá của trẻ trở nên phong phú và hấp dẫn hơn, từ đó mà giờ hoạt động khám phá của trẻ đạt được kết quả cao trẻ rất hứng thú và sôi nổi trong giờ học 2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm *Đối với trẻ Sau khi áp dụng các giải pháp trên, tôi thấy trẻ lớp tôi có những thay đổi rõ rệt, khả năng quan sát của trẻ đã tăng lên, khả năng khám phá, phát hiện đã nhiều trẻ đạt hơn. Bên cạnh đó trẻ đã chú ý có chủ định, có khả năng phán đoán, suy luận tốt hơn nhiều, trẻ mạnh dạn, tích cực hơn. Đặc biệt khả năng giải quyết vấn đề đã sáng tạo và gần như không còn sự máy móc nữa. Qua một thời gian đánh giá có kết quả như sau: Kết quả khảo sát cuối năm Kết quả Tổng Nội dung khảo sát Đạt Chưa đạt số trẻ Số lượng Tỉ lệ % Số lượng Tỉ lệ % Khả năng hứng thú tham gia 32 32 100 0 0 hoạt động KPKH Kỹ năng quan sát, tìm ra đặc điểm, tên gọi của đối tượng 32 31 96,9 1 3,1 khám phá Khả năng tự tò mò, khám phá 32 31 96,9 1 3,1 thiên nhiên Khả năng trao đổi, thực hành, 32 30 93,8 2 6,2 trải nghiệm của trẻ cùng bạn bè