Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Phương pháp vận dụng kiến thức tích hợp liên môn trong giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí 6 ở trường THCS

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:25

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến kinh nghiệm THCS "Phương pháp vận dụng kiến thức tích hợp liên môn trong giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí 6 ở trường THCS" được thực hiện nhằm phát huy những ưu điểm, khắc phục những hạn chế của phương pháp vận dụng kiến thức tích hợp liên môn trong giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí lớp 6 theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở trường THCS, từ đó giúp giáo viên hoàn thành tốt nhiệm vụ giảng dạy theo phương pháp đổi mới hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Phương pháp vận dụng kiến thức tích hợp liên môn trong giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí 6 ở trường THCS

1 ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN BA VÌ TRƯỜNG THCS CHÂU SƠN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS Lĩnh vực/Môn học : Địa lí Cấp học : Trung học cơ sở Tên tác giả : Đỗ Hồng Thủy Đơn vị công tác : Trường THCS Châu Sơn, Ba Vì, Hà Nội Chức vụ : Giáo viên Địa lí Năm học 2022-2023 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN Kính gửi: Hội đồng khoa học và công nghệ huyện Ba Vì PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
2 Ngày Nơi công Trình độ Chức Họ và tên tháng năm tác chuyên Tên sáng kiến danh sinh môn Phương pháp vận Trường GV Đại học dụng kiến thức tích hợp Đỗ Hồng Thủy21/02/1983 THCS Châu THCS liên môn trong giảng dạy Sư phạm môn Lịch sử -Địa lí 6 ở Sơn hạng II trường THCS 1. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến Phục vụ công tác giảng dạy của Giáo viên trong bộ môn Lịch sử- Địa lí 6 2. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu Từ tháng 9/ 2022 3. Mô tả bản chất của sáng kiến a. Tình trạng của giải pháp đã biết Phương pháp vận dụng kiến thức tích hợp liên môn trong giảng dạy các môn học ở trường THCS không phải là vấn đề hoàn toàn mới, nó đã được áp dụng khá rộng rãi trong quá trình dạy học những năm trước đây. Tuy nhiên, việc vận dụng phương pháp này trong quá trình triển khai thực hiện Chương trình mới (Chương trình Giáo dục phổ thông 2018) thì còn khá mới mẻ. So với Chương trình hiện hành, chủ trương dạy học tích hợp trong Chương trình GDPT 2018 đã có một số điểm khác : tăng cường tích hợp nhiều nội dung trong cùng 1 môn học, xây dựng một số môn học tích hợp mới ở cấp THCS theo tinh thần chung là tích hợp mạnh ở PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
3 các lớp học dưới và phân hóa dần ở các lớp học trên . Trong đó, Lịch sử-Địa lí chính là một trong số các môn học tích hợp ở cấp THCS. Tuy nhiên, làm thế nào để kết hợp khéo léo, hài hòa giữa hai mạch kiến thức của hai phân môn với nhau, giữa kiến thức Lịch sử- Địa lí với các môn học khác, góp phần hình thành và phát triển các năng lực, phẩm chất cho học sinh ? Vấn đề này đòi hỏi người giáo viên cần phải nỗ lực đổi mới, sáng tạo không ngừng đồng thờiđúc rút những kinh nghiệm từ thực tế giảng dạy để điều chỉnh quá trình dạy học sao cho đạt hiệu quả cao hơn. Ưu điểm: Huy động tối đa nguồn kiến thức cũng như kinh nghiệm của cá nhân học sinh để phục vụ cho quá trình chiếm lĩnh kiến thức mới. Các kiến thức đã biết được tái hiện và vận dụng liên tục giống như 1 đường xoáy ốc lên cao giúp học sinh ngày càng hiểu sâu, hiểu rộng vấn đề ở tất cả các bộ môn. Học sinh hứng thú tham gia vào quá trình học tập. Dạy học theo phương pháp tích hợp liên môn giúp hình thành và phát triển năng lực vận dụng, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cũng như phẩm chất chăm chỉ, trách nhiệm cho học sinh. Hạn chế: - Về phía giáo viên: Giáo viên cần có hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh vực khoa học. Điều này đòi hỏi người giáo viên phải luôn học hỏi, trau dồi kiến thức chuyên môn. - Về học sinh: Một số học sinh chưa tự giác tích cực trong quá trình học tập b. Các bước thực hiện giải pháp a. Bước 1 : Tìm hiểu chương trình, SGK các môn học ->Chọn các nội dung có liên quan đến bộ môn Lịch sử- Địa lí b. Bước 2: Xác định chủ đề liên môn ở từng bài cụ thể. PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
4 c. Bước 3 : Xác định phương pháp, kĩ thuật dạy học, hình thức tổ chức dạy học sao cho phù hợp . Giáo viên có thể vận dụng linh hoạt các phương pháp- kĩ thuật dạy học : vấn đáp gợi mở, nêu vấn đề, hợp tác nhóm, … đối với từng nội dung tích hợp 4. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: Các điều kiện thực tế tại đơn vị áp dụng sáng kiến - Được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của ban giám hiệu nhà trường và Phòng giáo dục và Đào tạo - Tổ/ nhóm chuyên môn thường xuyên trao đổi thảo luận tìm giải pháp hoặc tháo gỡ các vướng mắc, khó khăn - Giáo viên được tham gia các lớp tập huấn tìm hiểu Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, các chương trình tập huấn bồi dưỡng đổi mới phương pháp, nâng cao nghiệp vụ chuyên môn 5. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu hoặc áp dụng thử nếu có: a. Hiệu quả kinh tế: Áp dụng sáng kiến không phải tốn kém về kinh phí, kết hợp trong các tiết học. b. Hiệu quả về mặt xã hội: - Đối với giáo viên: Nâng cao năng lực của giáo viên trong việc đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học. PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
5 - Đối với học sinh: Được hoạt động trong môi trường sinh động với các tiết học sôi nổi , học sinh hào hứng tích cực tham gia các hoạt động, khả năng vận dụng, huy động kiến thức tiến bộ rõ rệt. Tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật. Châu Sơn, ngày 15 tháng 04 năm 2023 Người nộp đơn (Ký và ghi rõ họ tên) Đỗ Hồng Thủy PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
6 MỤC LỤC: ĐẶT VẤN ĐỀ 1 I. Lí do chọn đề tài 2 1. Mục đích nghiên cứu 3 2. Đối tượng nghiên cứu 3 3. Phương pháp nghiên cứu 4 4. Phạm vi, thời gian thực hiện 4 5. NỘI DUNG , BIỆN PHÁP THỰC HIỆN 5 II. Quan điểm, nội dung dạy học 5 1. Một số phương pháp vận dụng 8 2. Các bước tiến hành 16 3. KẾT QUẢ THỰC HIỆN 17 III. PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
7 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 18 IV. NỘI DUNG ĐỀ TÀI TÊN ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ- ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ I.LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1.LÝ DO KHÁCH QUAN Những năm gần đây, toàn ngành Giáo dục đang có những bước chuyển mình mạnh mẽ với việc triển khai thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018. PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
8 Một trong những tư tưởng chủ đạo của Chương trình đó là: đổi mới nôi dung giáo dục theo hướng tinh giản, cơ bản, hiện đại , tăng thực hành, vận dụng kiến thức và kĩ năng vào thực tiễn; thiết kế nội dung giáo dục phổ thông theo hướng tích hợp cao các môn học ở các lớp học dưới và phân hóa dần ở các lớp học trên; giảm số môn học bắt buộc; tăng số môn học, chủ đề và hoạt động giáo dục dành cho học sinh tự chọn. Như vậy, có thể thấy việc dạy học tích hợp là một trong những định hướngchính trong việc đổi mới dạy học nhằm thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh”. Trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, ở cấp Trung học cơ sở,môn học Lịch sử - Địa lí gồm các nội dung giáo dục lịch sử và địa lí được kết nối với nhau nhằm soi sáng và hỗ trợ lẫn nhau. Môn học giúp hình thành, phát triển ở HS năng lực lịch sử và năng lực địa lí trên nền tảng kiến thức cơ bản , có chọn lọc về lịch sử, địa lí thế giới , quốc gia và địa phương ; các quá trình tự nhiên, kinh tế -xã hội và văn hóa diễn ra trong không gian và thời gian; sự tương tác giữa xã hội loài người với môi trường tự nhiên; giúp HS biết cách sử dụng các công cụ của PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
9 khoa học lịch sử, khoa học địa lí để học tập và vận dụng vào thực tiễn .... Do vậy, việc vận dụng kiến thức tích hợp liên môn giữa lịch sử- địa lí, giữa Lịch sử- Địa lí với các môn học khác nhằm thực hiện đúng quan điểm định hướng, mục tiêu của Chương trình trong quá trình đổi mới hiện nay. 2. LÝ DO CHỦ QUAN Ở cấp THCS, lộ trình thực hiện Chương trình GDPT 2018 được bắt đầu từ năm học 2021-2022 với khối lớp 6, đến nay đã đánh dấu tròn 2 nămthực hiện Chương trình mới với học sinh lớp 6.Hai năm qua là quá trình cô và trò bước đầu làm quen với Chương trình mới, SGK mới đồng thời đúc rút những kinh nghiệm cho những năm sau.Trong quá trình dạy, tôi nhận thấy học sinh bước đầu đã có hứng thú với môn học.Tuy nhiên, một số học sinh còn chưa có sự say mê với môn học , nhiều em chưa tự giác học tập, vẫn còn hiện tượng ỷ lại, chưa phát huy năng lực tự chủ- tự học cũng như giao tiếp- hợp tác. Đặc biệt, các em chưa thấy được mối liên hệ hữu cơ giữa Lịch sử và Địa lí với nhau, giữa Lịch sử- Địa lí với các khoa học khác. Do đó việc hiểu kiến thức chưa được sâu, khả năng vận dụng còn hạn chế, quá trình ghi nhớ chưa được bền, thậm chí là “ học trước quên sau”. PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
10 Xuất phát từ thực tế bộ môn và qúa trình giảng dạy của bản thân, tôi thấy cần tạo ra cho học sinh một không khí học tập sôi nổi, hứng thú, suy nghĩ tích cực hơn thông qua tích hợp các kiến thức liên môn để giúp học sinh khắc sâu kiến thức, yêu tích Lịch sử- Địa lí, qua đó sẽ nâng cao được chất lượng dạy học bộ môn II.MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI Đề tài nhằm phát huy những ưu điểm, khắc phục những hạn chế của phương pháp vận dụng kiến thức tích hợp liên môn trong giảng dạy môn LS_ĐL lớp 6 theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở trường THCS, từ đó giúp giáo viên hoàn thành tốt nhiệm vụ giảng dạy theo phương pháp đổi mới hiện nay. Học sinh có hứng thú say mê và nâng cao chất lượng học tập đối với môn học, đồng thời được phát triển những phẩm chất năng lực phù hợp với đặc thù môn học . III.ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI Phương pháp vận dụng kiến thức tích hợp liên môn trong giảng dạy môn Lịch sử -Địa lí 6 ở trường THCS IV.ĐỐI TƯỢNG KHẢO SÁT, THỰC NGHIỆM PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
11 Học sinh lớp 6 trường THCS V.PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU -Phương pháp nghiên cứu tài liệu - Quan sát -Khảo sát thực tế VI.PHẠM VI VÀ THỜI GIAN THỰC HIỆN 1. Phạm vi : Học sinh lớp 6 trường THCS 2.Thời gian thực hiện : Năm học 2022-2023 PHẦN THỨ HAI: NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I.KHẢO SÁT THỰC TẾ Sau một năm triển khai thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông mới, dạy theo sách giáo khoa mới ở khối lớp 6, tôi nhận thấy phần lớn học sinh đã có hứng thú, say mê với môn học. Các em cũng đã dần hình thành được những năng lực, PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
12 phẩm chất tích cực: tinh thần trách nhiệm, năng lực hợp tác, tự chủ tự học..Tuy nhiên, do các em mới chuyển từ cấp 1 lên, nhiều em chưa bắt nhịp được với cách học mới, dẫn đến tâm lí hoang mang, chán nản.Hơn nữa, kiến thức Lịch sử-Địa lí lớp 6 tuy có nhiều điều mới mẻ, hấp dẫn, gợi trí tò mò ham tìm hiểu nhưng cũng có nhiều nội dung khó (ví dụ phần bản đồ, các vận động của Trái Đất hoặc sự hình thành, đặc điểm các quốc gia cổ đại)khiến các em có phần khó hình dung và tiếp cận. Phần lớn học sinh vẫn quan niệm Lịch sử và Địa lí là hai môn học riêng lẻ, không có mối liên hệ nào với nhau. Quan niệm này đã gây ra khó khăn lớn cho quá trình tiếp cận môn học của các em Đầu năm học, tôi đã thực hiện một cuộc khảo sát nhỏ về mức độ hứng thú đối với môn Lịch sử- Địa lí và cho kết quả như sau Lớp ( sĩ số)/Mức độ Rất thích Bình thường Không thích hứng thú 6A ( tổng số : 41 hs) 10 (24,4%) 20 (48,8 %) 11 (26,8%) 6B (Tổng số: 40HS) 8 ( 20%) 18 ( 45 %) 14 ( 35%) Kết quả khảo sát trên cho thấy ở khối lớp 6 , tỉ lệ học sinh có hứng thú với môn học chưa nhiều. Tỉ lệ học sinh chưa có hứng thú còn khá lớn, phần lớn số học sinh còn lại chưa có hứng thú rõ ràng với môn học .Yêu cầu đặt ra là: làm thế nào để nâng cao tỉ lệ hứng thú và kết quả học tập bộ môn ở tất cả các lớp. Đây chính là mục đích cụ thể của đề tài. PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
13 II.NỘI DUNG VÀ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN 1. QUAN ĐIỂM DẠY HỌC, NỘI DUNG DẠY HỌC: a. Về quan điểm dạy học - Dạy học liên môn và tích hợp là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy học. Đây được coi là một quan niệm dạy học hiện đại, nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục trong các nhà trường. - Dạy học liên môn và tích hợp là hình thức tìm tòi những nội dung, những khái niệm, tư tưởng chung giữa các môn học, tức là con đường tích hợp những nội dung từ một số môn học có liên hệ với nhau. Dạy học theo quan điểm liên môn và tích hợp có ba mức độ: ở mức độ thấp, giáo viên nhắc lại tài liệu, sự kiện, kĩ năng các môn có liên quan, cao hơn đòi hỏi học sinh nhớ lại và vận dụng kiến thức đã học của các môn học khác, và cao nhất là đòi hỏi học sinh phải độc lập giải quyết các bài toán nhận thức bằng vốn kiến thức đã biết, huy động các môn có liên quan theo phương pháp nghiên cứu. - Dạy học vận dụng kiến thức liên môn và tích hợp giúp cho giờ học sẽ trở nên sinh động hơn, vì không chỉ có giáo viên là người trình bày mà học sinh cũng tham gia vào quá trình tiếp nhận kiến thức, từ đó phát huy tính tích cực của học sinh. - Dạy học liên môn và tích hợp cũng góp phần phát triển tư duy liên hệ, liên tưởng ở học sinh. Tạo cho học sinh một thói quen trong tư duy, lập luận tức là khi xem xét một vấn đề phải đặt chúng trong một hệ quy chiếu, từ đó mới có thể nhận thức vấn đề một cách thấu đáo -Thực hiện Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, dạy học tích hợp liên môn góp phần hình thành và phát triển năng lực chung giải quyết vấn đề và sáng PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
14 tạo , thể hiện ở việc biết thực hiện các thao tác tư duy quy nạp, tổng hợp trong giải quyết vấn đề, biết suy luận khoa học ,có khả năng phát hiện và giải quyết vấn đề mới, đặc biệt là vấn đề về mối quan hệ giữa tự nhiên và xã hội loài người. Dạy học tích hợp cũng phát triển năng lực vận dụng kiến thức –kĩ năng đã học đối với từng phân môn Lịch sử và Địa lí b.Về nội dung dạy học * Giữa hai phân môn Địa Lí và Lịch Sử đều có những nội dung thuộc nhóm Khoa học xã hội , đều nghiên cứu những vấn đề của con người. Tuy vậy, giữa chúng có mối quan hệ tác động qua lại với nhau bởi các sự kiện lịch sử bao giờ cũng diễn ra trong một khoảng không gian nhất định với các điều kiện cụ thể, trong đó có các điều kiện Địa lí. Lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc (kể cả phần lịch sử địa phương) đều gắn với những điều kiện tự nhiên mà con người sinh sống, cho nên khi học tập lịch sử xã hội phải phân tích đến các yếu tố của môi trường tự nhiên và thông qua nội dung lịch sử để hiểu rõ hơn môi trường tự nhiên và thực hiện giáo dục môi trường. Ngược lại, việc tìm hiểu , giải thích, đánh giá những đặc điểm địa lí dân cư, địa lí kinh tế xã hội của thế giới, khu vực hay quốc gia cũng không thể tách rời khỏi bối cảnh và tiến trình lịch sử của không gian lãnh thổ đó. Bên cạnh đó, cả hai phân môn Lịch sử và Địa lí đều cần phải vận dụng kĩ năng khai thác các tài liệu văn bản, các tranh ảnh, lược đồ, bản đồ nhằm phục vụ mục tiêu hình thành năng lực tìm hiểu lịch sử , tìm hiểu Địa lí. * Giữa Lịch sử- Địa lí với các môn học khác: Giữa Lịch sử với Ngữ văn, Mĩ thuật có mối liên hệ mật thiết với nhau! Các truyền thuyết, ca cao, tục ngữ… là một trong những nguồn tư liệu tham khảo thiết thực để soi sáng các kiến thức lịch sử. Bên cạnh đó,việc vận dụng kiến thức mĩ thuật giúp học sinh có được những đánh giá xác đáng đối với thành tựu văn hóa của một quốc gia, lãnh thổ qua từng PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
15 giai đoạn lịch sử,qua đó hình thành và phát triển năng lực giải quyết vấn đề- sáng tạo và năng lực vận dụng, đồng thời hình thành phẩm chất nhân ái, yêu nước. * Nội dung chương trình Địa lí ở lớp 6 có mối liên hệ mật thiết với các môn Khoa học tự nhiên .Việc vận dụng kiến thức khoa học tự nhiên sẽ giúp học sinh dễ dàng hiểu và giải thích về những hiện tượng địa lí tự nhiên. Đến lượt mình, kiến thức về Khoa học Địa lí lại giúp học sinh giải thích được các hiện tượng tự nhiên xung quanh mình, từ đó hình thành niềm hứng thú tự nhiên, ham học hỏi khám phá cho các em đối với tất cả các môn học, trong đó có Địa lí c.Về phương pháp dạy học : Trong quá trình dạy học, giáo viên lịch sử, địa lí đã vận dụng phương pháp dạy học theo con đường qui nạp, đi từ phân tích các hiện tượng, sự kiện cụ thể, đơn lẻ để dẫn tới những nhận xét, kết luận mang tính khái quát. Không chỉ có môn địa lí, môn lịch sử cũng sử dụng bản đồ như một nguồn tri thức quan trọng, một phương tiện dạy học cần thiết để thể hiện không gian diễn biến các sự kiện lịch sử 2. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP ‘VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ- ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS » a.Vận dụng tích hợp Lịch sử và Địa lí với nhau Tên nội dung bài Môn học Mô tả phương pháp vận dụng học/ chủ đề tích hợp Trái Đất- hành Lịch sử Hs làm việc cá nhân để trả lời câu hỏi tinh của hệ Mặt -Dựa vào việc quan sát chu kì chuyển động tự quay Trời quanh trục và quay quanh Mặt Trời của Trái Đất, người xưa đã sáng tạo ra công cụ gì để đo thời gian trong ngày, để tính thời gian trong năm ? ( sáng tạo ra đồng hồ để đo thời gian trong ngày, sáng tạo ra lịch để tính thời gian trong năm ) ? Vận dụng kiến thức lịch sử, giới thiệu về đồng hồ Mặt trời, về âm lịch,dương lịch ? Thời tiết và khí -Lịch sử -Gv dùngphương pháp kể chuyện để kể lại câu PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
16 hậu, các đới khí chuyện về các cuộc phát kiến địa lí vào khoảng thế hậu trên Trái Đất kỉ XV và giải thích tên gọi của gió « Mậu Dịch » (hoặc gió « Tín Phong », từ đó giúp HS ghi nhớ đặc điểm của gió Tín Phong ( Phạm vi hoạt động, hướng thổi) Biển và đại dương Lịch sử Liên hệ chiến thắng Bạch Đằng năm 938 để hiểu thêm về thủy triều và lợi ích của thủy triều Thời gian trong Địa lí -GV nêu câu hỏi: người xưa sáng tạo ra âm lịch, Lịch sử dương lịch dựa trên cơ sở nào? -Quan sát hình ảnh đồng hồ mặt trời, em hãy vận dụng kiến thức địa lí để giải thích nguyên lí hoạt động của đồng hồ Mặt trời? Hãy thiết kế một chiếc đồng hồ Mặt trời đơn giản bằng giấy bìa? Nguồn gốc loài Địa lí -Gv nêu câu hỏi : người Em hãy xác định các địa điểm tìm thấy dấu tích của người tối cổ ở ĐNA và VN? -Nêu nhận xét về phạm vi phân bố dấu tích người tối cổ ở Việt Nam? Hs xác định trên lược đồ. Từ đó rút ra kết luận: Việt Nam là một trong những cái nôi của loài người, địa bàn phân bố của người tối cổ trên đất nước ta trải rộng từ Bắc vào Nam Xã hội nguyên Địa lí -Gv cho hs quan sát tranh :HÌnh vẽ trên vách đá ở thủy sa mạc Xa-ha-ra cách ngày nay khoảng 10.000 năm và trả lời các câu hỏi: 1.mô tả những gì con thấy trong tranh vẽ? Qua đó con hình dung ra sao về quang cảnh Xa-ha-ra 10.000 năm trước? (đây từng là vùng rừng rậm xanh tốt với giới thực- động vật đa dạng, phong phú) -Con biết gì về hoang mạc Xa –ha- ra ngày này? ( là hoang mạc nhiệt đới lớn nhất thế giới, khí hậu nóng, khô hạn, sinh vật hiếm hoi, cằn cỗi, chủ yếu là sỏi đá và cát) Gv nêu vấn đề: Nguyên nhân nào đã làm Xa-ha-ra biến đổi từ 1 PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
17 vùng rừng rậm phong phú xưa kia thành 1 sa mạc khô cằn như ngày nay? Xã hội cổ đại Địa lí -Gv hướng dẫn Hs khai thác lược đồ các quốc gia cổ đại + mô tả vị trí của các quốc gia cổ đại? + Mô tả đặc điểm tự nhiên ( địa hình, đất đai, sông ngòi ) của các quốc gia cổ đại? + Những đặc điểm tự nhiên đó có thuận lợi, khó khăn gì cho cư trú và sản xuất? Hs làm việc theo nhóm, khai thác lược đồ và trả lời các câu hỏi, sau đó trình bày kết quả kết hợp với xác đinh trên lược đồ Đông Nam Á từ Địa lí -Hs đọc lược đồ, thảo luận nhóm hoàn thành phiếu những thế kỉ tiếp học tập: giáp công nguyên Tên các Tên các Tên quốc gia đến thế kỉ X vương vương quốc ngày nay quốc cổ phong kiến 2.xác định trên lược đồcon đường thương mại trên biển qua khu vực ĐNA + con đường thương mại nối liền các quốc gia cổ đại nào? Đi qua các thương cảng nào ở ĐNA? Giao lưu thương mại và văn hóa đã tác động ra sao đến kinh tế- văn hóa các quốc gia ĐNA? Việt Nam từ Địa lí - Hs sử dụng bản đồ/lược đồ địa bàn cư trú chủ yếu khoảng TK VII của người Việt cổ , xác định phạm vi không gian, vị TCN đến đầu TK trí kinh đô của nước Văn Lang- Âu Lạc X - Vận dụng kiến thức địa lí ( về địa hình và thạch quyển ) để giải thích hiện tượng thành Cổ Loa xây xong lại bị đổ ( do xây dựng trên vùng đất thấp trũng, kết cấu nham thạch không vững chắc, lại đào hào xung quanh nên thành khó đứng vững) PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
18 -Điều kiện tự nhiên nơi hình thành ảnh hưởng ra sao đến hoạt động kinh tế của quốc gia Văn Lang- Âu Lạc? (đồng bằng ven sông rộng lớn thuận lợi trồng lúa, sản xuất nông nghiệp, đánh bắt cá..) Các cuộc đấu Địa lí -hs làm việc theo cặp đôi: điền địa danh nổ ra cuộc tranh giành độc khởi nghĩa lên lược đồ lập dân tộc trước - sử dụng lược đồ để trình bày tóm tắt diễn biến , TK X kết quả các cuộc khởi nghĩa Bước ngoặt Lịch Địa lí Gv cho hs khai thác thông tin từ tư liệu chữ viết mô sử đầu thế kỉ thứ X tả vùng cửa sông Bạch Đằng, kết hợp với khai thác lược đồ chiến thắng Bạch Đằng Quan sát lược đồ kết hợp với khai thác thông tin tham khảo, giải thích tại sao Ngô Quyền chọn vùng cửa sông Bạch Đằng để bố trí trận địa đánh giặc? Gv cho hs thảo luận nhóm theo kĩ thuật khăn trải bàn, thực hiện nhiệm vụ: ? Em hãy chỉ ra những nét độc đáo trong tổ chức đánh giặc của Ngô Quyền (Tận dụng địa thế tự nhiên hiểm trở của sông Bạch Đằng để xây dựng trận địa tấn công giặc. - Sáng tạo ra cách sử dụng các cọc ngầm và quy luật lên – xuống của con nươc thủy triều để bố trí trận địa chiến đấu. - Tổ chức, bố trí và sử dụng các lực lượng hợp lý, linh hoạt để tiêu diệt quân địch: + Bố trí các cánh quân bộ binh mai phục ở hai bên bờ sông; trong những vùng cây cối rậm rạp. + Sử dụng các chiến thuyền nhỏ, nhẹ để nghi binh, lừa địch. + Khi thủy triều bắt đầu rút, quân thủy và quân bộ phối hợp đổ ra đánh. Vương quốc Cham Địa lí -Gv cho hs quan sát lược đồ vương quốc Cham pa pa từ thế kì II đến và trả lời câu hỏi: thế kỉ X ?Vương quốc Cham pa nằm trên vùng lãnh thổ nào của nước ta ngày nay? -Vận dụng kiến thức Địa lí, hãy mô tả những nét PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
19 chính về điều kiện tư nhiên của Cham –pa? Điều kiện đó ảnh hưởng ra sao đến hoạt động kinh tế? ( vị trí gần biển, có đường bờ biển dài, phía Tây là rừng núi-> thuận lợi cho nghề khai thác lâm sản và nghề biển) Vương quốc cổ Địa lí: Gv cho hs quan sát lược đồ vương quốc Phù Nam Phù Nam và trả lời câu hỏi: ? Vương quốc Phù Nam nằm trên vùng lãnh thổ nào của nước ta ngày nay? -Vận dụng kiến thức Địa lí, hãy mô tả những nét chính về điều kiện tư nhiên của Phù Nam ? Điều kiện đó ảnh hưởng ra sao đến hoạt động kinh tế? ( Vùng đồng bằng rộng lớn phì nhiêu, nằm trên tuyến đường giao lưu thương mại giữa Ấn Độ và TQ, có cảng biển Óc eo tấp nập thuyền buôn-> họ làm nhiều nghề khác nhau, đặc biệt giỏi nghề buôn bán, điều đó làm làm nên sự thịnh vượng của Phù Nam -Gv cũng có thể vận dụng kiến thức về vận động kiến tạo để gợi mở về nguyên nhân suy tàn của thương cảng Óc- eo và Vương quốc Phù Nam (Có thể quá trình biển thoái đã biến Oc- Eo từ 1 thương cảng sầm uất thành 1 vùng đất nằm trong nội địa, không còn giá trị về mặt thương mại-> ngày càng sa sút, kéo theo là sự sa sút của cả vương quốc Phù Nam. b.Vận dụng tích hợp Lịch sử - Địa lí với các khoa học khác Tên nội dung bài Môn học Mô tả phương pháp vận dụng học/ chủ đề tích hợp Thời gian trong Toán học : Vận dụng kiến thức về trục số, số âm số dương để Lịch sử tính thời gian trong lịch sử Nguồn gốc của loài -Khoa học -Vận dụng kiến thức về đột biến và thuyết tiến hóa người tự nhiên để giải thích quá trình tiến hóa và vai trò của lao động đối với sự tiến hóa của loài người PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS
20 Xã hội cổ đại Văn học Vận dụng kiến thức văn học,mĩ thuật để đánh giá Mĩ thuật những thành tựu của văn hóa cổ đại Nhà nước Văn Văn học Vận dụng một số truyền thuyết (con rồng cháu Lang- Âu Lạc tiên, Sơn Tinh- Thủy Tinh, Chiếc nỏ thần, Mị Châu-Trọng Thủy, sự tích trầu cau, sự tích bánh chưng bánh giày, …) để tìm hiểu và giải thích về sự ra đời của nhà nước Văn Lang- Âu Lạc và những nét chính về đời sống vật chất- tinh thần của cư dân Văn Lang- Âu Lạc Các cuộc đấu Văn học Vận dụng kiến thức về ca dao, tục ngữ Việt Nam tranh giành độc để ghi nhớ , giải thích và trình bày được nguyên lập trước thế kỉ X nhân, diễn biến các cuộc khởi nghĩa Vương quốc Cham Mĩ thuật Liên hệ kiến thức Mĩ thuật để đánh giá những Pa và Vương quốc thành tựu văn hóa của Cham – pa và Phù Nam Phù Nam Lược đồ trí nhớ Mĩ thuật Vận dụng kiến thức mĩ thuật để vẽ được lược đồ trí nhớ về 1 khu vực Chuyển động tự Toán học Vận dụng khả năng tính toán để nhận biết, tính quay quanh trục, được giờ địa phương quay quanh Mặt Trời của Trái Đất và các hệ quả Quá trình nội sinh Khoa học Vận dụng kiến thức khoa học tự nhiên để giải thích và ngoại sinh. Các tự nhiên các hiện tượng nội sinh, ngoại sinh tác động đến dạng địa hình địa hình bề mặt Trái Đấ chính. Khoáng sản. Khí hậu và biến Khoa học Vận dụng kiến thức khoa học tự nhiên để hiểu đổi khí hậu tự nhiên được vai trò của oxy, khí cacbonic và hơi nước, nêu được đặc điểm các khối khí, trình bày được sự phân bố các đai khí áp và gió trên Trái Đất -Vận dụng kiến thức khoa học tự nhiên để trình bày được sự thay đổi nhiệt độ của bề mặt Trái Đất theo vĩ độ, mô tả được quá trình hình thành mây, mưa Nước trên Trái Đất Khoa học Vận dụng kiến thức khoa học tự nhiên để hiểu và tự nhiên mô tả vòng tuần hoàn của nước ; nêu được sự khác biệt về độ muối và nhiệt độ giữa vùng biển nhiệt đới và vùng biển ôn đới ; trình bày được nguyên nhân các hiện tượng sóng, thủy triều, dòng biển. PHƯƠNG PHÁP VẬN DỤNG KIẾN THỨC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ ĐỊA LÍ 6 Ở TRƯỜNG THCS