Nghiên cứu đề tài sẽ hạn chế được những hạn chế của các đề tài khác, thông qua việc lựa chọn một số phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực nhằm phát triển năng lực hợp tác và giao tiếp cho học sinh qua đó nâng cao hiệu quả bài học và giúp học sinh hứng thú với bài học, môn học.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Phát triển năng lực hợp tác và giao tiếp cho học sinh khi dạy chương I: Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô (1921-1941) trong chương trình lịch sử lớp 11 - Ban cơ bản
- 1. Lời giới thiệu
Hiện nay, nước ta đang hội nhập quốc tế một cách mạnh mẽ. Xu thế
đó đang đặt ra cho ngành giáo dục nước ta một nhiệm vụ hết sức nặng nề, đó
là đào tạo một lớp người có đủ phẩm chất và năng lực để tham gia phát triển
kinh tế, văn hóa xã hội một cách bền vững. Có rất nhiều năng lực và phẩm
chất cần được hình thành cho học sinh khi còn ngồi trên ghế nhà trường,
trong đó năng lực được xác định là cốt lõi cần phải hình thành cho học sinh
theo định hướng của Chương trình giáo dục phổ thông mới là năng lực hợp
tác và giao tiếp. Năng lực hợp tác và giao tiếp không chỉ là nhu cầu tăng thêm
sức lực hoặc trí lực để hoàn thành những mục tiêu chung mà quan trọng hơn
do mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng đang ngày càng phụ thuộc vào nhau hơn bao
giờ hết, vì vậy nhu cầu hợp tác và giao tiếp đã trở nên bức thiết với mọi cá
nhân và cộng đồng. Cuộc sống mới đòi hỏi phải nhận thức vai trò, khả năng
hợp tác và giao tiếp như là một giải pháp chủ yếu để nhân loại chung sống và
phát triển.
Trong dạy học lịch sử, năng lực hợp tác là những hành động, kĩ năng,
thái độ học tập được thực hiện một cách đúng đắn, linh hoạt, mềm dẻo, có
hiệu quả trên cơ sở vận dụng những tri thức, kinh nghiệm học tập hợp tác
với giáo viên và bạn học nhằm thực hiện một nhiệm vụ học tập hoặc chia
sẻ thông tin lịch sử. Dạy học phát triển năng lực hợp tác sẽ góp phần giúp
học sinh biết đoàn kết, chia sẻ cùng giải quyết các nhiệm vụ học tập cũng
như các vấn đề sảy ra trong cuộc sống. Còn năng lực giao tiếp giúp học sinh
sử dụng ngôn ngữ lịch sử để trình bày một nội dung kiến thức, diễn đạt bằng
ngôn ngữ lịch sử qua các thời kì, tránh “hiện đại hóa” lịch sử, đồng thời học
sinh cũng biết sử dụng ngôn ngữ để biểu cảm và tái hiện cảm xúc lịch sử.
Trên thực tế, việc phát triển năng lực hợp tác và giao tiếp trong dạy
học lịch sử chưa được giáo viên quan tâm đúng mức. Dạy học vẫn nặng về
truyền thụ kiến thức, lí thuyết, thiên về hoạt động của người thầy mà chưa
1
- chú ý đến trò. Một trong những biện pháp để phát triển năng lực giáo tiếp và
hợp tác cho học sinh đó là sử dụng đa dạng các phương pháp và kĩ thuật dạy
học tích cực, khắc phục những nhược điểm của lối dạy học truyền thống
nhằm tăng hiệu quả bài học.
Chương I: “Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và công cuộc xây
dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô (19211941)” nằm trong chương trình lịch sử
lớp 11 Ban cơ bản là một chương học quan trọng giúp học sinh biết đến
cuộc cách mạng tháng Mười – cuộc cách mạng vĩ đại đánh dấu sự ra đời của
nước Nga Xô viết cũng như những thành tựu mà nhân dân Liên Xô đạt được
trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội (19211941). Chương học giúp bồi
dưỡng cho học sinh nhận thức đúng đắn và tình cảm cách mạng đối với cuộc
cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga, thấy được tinh thần đấu tranh
và lao động của nhân dân Liên Xô cũng như những ảnh hưởng to lớn của
cuộc cách mạng đối với Việt Nam…Đây cũng là một nội dung trọng tâm của
khóa trình, do đó, đổi mới phương pháp dạy học thông qua việc phát triển
năng lực hợp tác và giao tiếp sẽ góp phần nâng cao chất lượng môn học.
Thực tế, việc phát triển năng lực hợp tác và giao tiếp cho học sinh
trong dạy học lịch sử là một nội dung mới, một số đề tài đã nghiên cứu xong
chỉ dừng lại ở lí luận và lấy một vài ví dụ minh họa chứ không gắn vào một
chương, một bài học cụ thể.
Đề tài: Phát triển năng lực hợp tác và giao tiếp cho học sinh khi dạy
chương I: “Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và công cuộc xây dựng chủ
nghĩa xã hội ở Liên Xô (19211941)” trong chương trình lịch sử lớp 11 Ban
cơ bản sẽ hạn chế được những hạn chế của các đề tài khác, thông qua việc
lựa chọn một số phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực nhằm phát triển
năng lực hợp tác và giao tiếp cho học sinh qua đó nâng cao hiệu quả bài học
và giúp học sinh hứng thú với bài học, môn học.
2
- 2. Tên sáng kiến: Phát triển năng lực hợp tác và giao tiếp cho học sinh
khi dạy chương I: “Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và công cuộc xây
dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô (19211941)” trong chương trình lịch sử lớp
11 Ban cơ bản
3. Tác giả sáng kiến:
Họ và tên: Nguyễn Thúy Mai
Địa chỉ tác giả sáng kiến: Giáo viên trường THPT Nguyễn Thái Học – Thành
phố Vĩnh YênTỉnh Vĩnh Phúc.
Số điện thoại: 0964034756. Email: nguyenthuymai18121981@gmail.com
4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến:
Họ và tên: Nguyễn Thúy Mai
Địa chỉ: Giáo viên trường THPT Nguyễn Thái Học Thành phố Vĩnh Yên
Tỉnh Vĩnh Phúc.
Số điện thoại: 0964034756. Email: nguyenthuymai18121981@gmail.com
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:
Sáng kiến được áp dụng vào việc giảng dạy bộ môn lịch sử: chương
trình lịch sử lớp 11.
Vấn đề sáng kiến giải quyết: Thông qua việc lựa chọn những phương
pháp và kĩ thuật dạy học tích cực khi dạy chương I: “Cách mạng tháng Mười Nga
năm 1917 và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô (19211941)” trong
chương trình lịch sử lớp 11 Ban cơ bản để phát triển năng lực giao tiếp và hợp
tác, qua đó, nâng cao hiệu quả bài học và bồi dưỡng niềm yêu thích môn học cho
học sinh.
6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử:
Ngày áp dụng lần đầu: Tháng 10 năm 2018
7. Mô tả bản chất của sáng kiến:
7.1. Về nội dung của sáng kiến:
3
- 7.1.1. Xác định mục tiêu bài học để phát triển kĩ năng hợp tác và
giao tiếp cho học sinh
Để hình thành kĩ năng hợp tác và giao tiếp cho học sinh cần phải xác
định được các mục tiêu mà bài học hướng tới:
* Về kiến thức:
Nắm được một cách có hệ thống những nét chính về tình hình nước
Nga lần thế kỉ XX, hiểu được vì sao nước Nga năm 1917 lại có hai cuộc cách
mạng: Cách mạng tháng Hai và Cách mạng tháng Mười.
Nắm được những nét chính về diễn biến của cuộc Cách mạng tháng Hai
và Cách mạng tháng Mười năm 1917. Rút ra được tính chất của hai cuộc cách
mạng.
Hiểu được ý nghĩa lịch sử và ảnh hưởng của Cách mạng tháng Mười
Nga đến phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới. Liên hệ ảnh hưởng của
cuộc cách mạng tháng Mười Nga đến Việt Nam.
Nắm được bối cảnh lịch sử, nội dung của chính sách kinh tế mới.
Hiểu được bản chất và những tác dụng của chính sách kinh tế mới với nước
Nga và ảnh hưởng tới thế giới.
Hiểu được sự ra đời và ý nghĩa của sự thành lập Liên bang Cộng hòa
xã hội chủ nghĩa Xô viết.
Nắm được những nội dung và thành tựu chủ yếu của công cuộc xây
dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô trong vòng 2 thập niên (1921 1941).
* Về tư tưởng:
Bồi dưỡng cho học sinh nhận thức đúng đắn và tình cảm cách mạng
đối với cuộc Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga.
Giáo dục cho học sinh thấy được tinh thần đấu tranh và lao động của
nhân dân Liên Xô, tính ưu việt và những thành tựu vĩ đại của công cuộc xây
dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô.
4
- Hiểu rõ mối quan hệ giữa cách mạng Việt Nam với Cách mạng tháng
Mười.
Tránh tư tưởng phủ định lịch sử, phủ nhận những đóng góp to lớn của
chủ nghĩa xã hội với tiến trình phát triển của lịch sử nhân loại.
* Về kĩ năng:
Biết sử dụng khai thác tranh ảnh, tư liệu lịch sử, bản đồ, lược đồ thế
giới và nước Nga.
Rèn kỹ năng tổng hợp và hệ thống hóa các sự kiện lịch sử.
Rèn luyện năng tập hợp, phân tích tư liệu lịch sử, để hiểu bản chất
của sự kiện lịch sử.
* Đinh h
̣ ương các năng l
́ ực được hình thành
Năng lực chung: năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực đánh giá, phản
biện, năng lực tự học, năng lực sáng tạo, năng lực sử dụng công nghệ thông
tin.
Năng lực chuyên biệt:
+ Năng lực thực hành bộ môn: khai thác, sử dụng lược đồ lịch sử; tranh
ảnh về các nhân vật lịch sử, các sự kiện lịch sử.
+ Phân tích được mối liên hệ, ảnh hưởng, tác động giữa các sự kiện lịch
sử.
+ Năng lực trình bày suy nghĩ cá nhân, khả năng đánh giá của cá nhân về
một sự kiện, hiện tượng lịch sử.
+ Năng lực phát hiện, đề xuất, giải quyết các vấn đề trong học tập lịch
sử (tra cứu và xử lí thông tin, nêu dự kiến giải quyết các vấn đề, tổ chức thực
hiện dự kiến, vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống).
7.1.2. Xác định phương pháp để phát triển năng lực hợp tác và giao
tiếp cho học sinh khi dạy chương I: “Cách mạng tháng Mười Nga năm
1917 và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô (19211941)”.
5
- Trong quá trình dạy học lịch sử, có nhiều năng lực cần hình thành cho
học sinh trong đó năng lực hợp tác và năng lực giao tiếp là những năng lực cốt
lõi. Các năng lực đó được biểu hiện cụ thể trong những hoạt động học tập
thông qua việc hình thành các kĩ năng.
Năng lực hợp tác:
Kĩ năng làm việc theo nhóm, tập thể để giải quyết một nhiệm vụ học
tập.
Kĩ năng chia sẻ thông tin lịch sử.
Năng lực giao tiếp:
Khả năng sử dụng ngôn ngữ để trình bày một nội dung kiến thức.
Diễn đạt được ngôn ngữ lịch sử qua các thời kì, tránh “hiện đại hóa” lịch
sử.
Sử dụng ngôn ngữ để biểu cảm và tái hiện cảm xúc lịch sử.
Để phát triển năng lực hợp tác và giao tiếp, căn cứ vào mục tiêu bài
học, giáo viên lựa chọn một số phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực
như: phương pháp dạy học nhóm, phương pháp đóng vai, phương pháp trò
chơi lịch sử, phương pháp trao đổi đàm thoại, kĩ thuật KWL, kĩ thuật “3 lần
3”…
7.1.2.1. Phương pháp dạy học nhóm
a. Bản chất
Dạy học nhóm còn được gọi bằng những tên khác nhau như: Dạy học
hợp tác, dạy học theo nhóm nhỏ, trong đó học sinh của một lớp học được chia
thành các nhóm nhỏ, trong khoảng thời gian giới hạn, mỗi nhóm tự lực hoàn
thành các nhiệm vụ học tập trên cơ sở phân công và hợp tác làm việc. Kết
quả làm việc của nhóm sau đó được trình bày và đánh giá trước toàn lớp.
Dạy học nhóm nếu được tổ chức tốt sẽ phát huy được tính tích cực, tính
trách nhiệm; phát triển năng lực cộng tác làm việc và năng lực giao tiếp của học
sinh.
6
- b. Biện pháp thực hiện
Tiến trình dạy học nhóm có thể được chia thành 3 giai đoạn cơ bản:
Bước 1: Làm việc toàn lớp : Nhập đề và giao nhiệm vụ
+ Giới thiệu chủ đề
+ Thành lập nhóm
+ Xác định nhiệm vụ các nhóm
Bước 2: Làm việc nhóm
+ Chuẩn bị chỗ làm việc
+ Lập kế hoạch làm việc
+ Thoả thuận quy tắc làm việc
+ Tiến hành giải quyết các nhiệm vụ
+ Chuẩn bị báo cáo kết quả.
Bước 3: Làm việc toàn lớp: Trình bày kết quả, đánh giá
+ Các nhóm trình bày kết quả
+ Đánh giá kết quả.
C. Vận dụng vào bài học:
Vận dụng vào bài 9: Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và cuộc
đấu tranh bảo vệ cách mạng (19171921)
* Khi dạy mục 1 (I): Tình hình nước Nga trước cách mạng: phương
pháp làm việc nhóm được tiến hành như sau:
Bước 1: Làm việc toàn lớp: nhập đề và giao nhiệm vụ
+ Giáo viên giới thiệu chủ đề: Tìm hiểu về tình hình nước Nga trước cách
mạng.
+ Chia lớp thành 4 nhóm: mỗi tổ là 1 nhóm, mỗi nhóm có 1 tổ trưởng, 1 thư kí
và các thành viên.
+ Xác định nhiệm vụ các nhóm: học sinh quan sát hình ảnh, đọc tư liệu, dựa
vào Ssách giáo khoa và thực hiện yêu cầu (giáo viên phát phiếu học tập):
7
- NHÓM 1
8
- “…Hoàng đế Nikolai II trị quốc từ năm 1894
đến khi thoái vị vào ngày 15 tháng 3 năm 1917.
Dưới triều ông, Nga đã lâm vào khủng hoảng
kinh tế và quân sự. Những kẻ phê phán ông đã
gọi ông là Nikolai Kẻ khát máu, vì vụ thảm kịch
Khodynka, Ngày chủ nhật đẫm máu, và những
vụ trấn áp người Do Thái xảy ra dưới triều
ông. Ông đã đẩy nước Nga vào cuộc chiến
tranh với đế quốc Nhật Bản, mà Nga là đế
quốc bại trận…Cũng chính ông là người đã ra
lệnh tổng động viên quân đội Nga vào tháng 8
năm 1914, đưa Nga vào cuộc Chiến tranh thế
giới thứ nhất.
Theo đánh giá của giới sử học, Trong cuộc đại chiến, quân Nga tham chiến phe Đồng
Minh, cùng quân Anh, Pháp chống lại quân Đức, ÁoHung…”sinh thời Sa hoàng Nicolai II (1868
1918), vị vua cuối cùng của triều đại phong kiến Nga luôn được xem là một trong những nhà quân
chủ giàu nhất hành tinh, Tài sản của Hoàng gia bao gồm những khu trang trại khổng lồ chiếm
gần 1/10 diện tích đất canh tác của đế chế Nga mênh mông, chưa kể hàng loạt các tòa cung điện
nguy nga và dinh thự lộng lẫy cùng kho vàng bạc, đồ trang sức và vô vàn các tác phẩm nghệ thuật
đắt giá khác.
Trong hơn 2 thập niên trị vì, tương phản với mức độ giàu có của Hoàng tộc là sự kiệt quệ
của nền kinh tế nước Nga, hệ quả của những cuộc phiêu lưu quân sự kéo dài khiến Nicolai II có
thêm biệt danh là “Bloody Nicolai” (Nicolai khát máu).
Yêu cầu:
1. Nếu là Nga hoàng Nicolai 2, em hãy giới thiệu ngắn gọn về mình
(Gợi ý: Là ai? Quyền lực như thế nào? Tài sản ra sao? Làm gì để tăng cường
sức mạnh?)
2. Nêu nét nổi bật về tình hình chính trị Nga trước cách mạng:
9
- NHÓM 2
Bức tranh: “Những người lính Nga ngoài mặt trận năm 1917” phản ánh: cảnh tượng bãi
xác binh lính Nga, chứng tỏ ngoài mặt trận, quân đội Nga thua trận. Tính đến năm 1917,
có tới 1,5 triệu người chết, 4,5 triệu người bị thương...
Yêu cầu:
10
- 1. Tưởng tượng mình là một người lính Nga và hãy giới thiệu về mình.
(Gợi ý: Là ai? Cuộc sống ra sao? Phục vụ ai? Cảm nhận như thế nào khi ra
chiến trường? Cảm nhận như thế nào khi bại trận?)
2. Năm 1914, có sự kiện gì đối với nước Nga? Sự kiện đó tác động đến
Nga như thế nào?
NHÓM 3
11
- Yêu cầu:
1. Nếu là một nữ nông dân Nga, em hãy nói về cuộc sống của mình
(cuộc sống như thế nào, nông cụ ra sao, chiến tranh sảy ra cuộc sống như thế
nào?)
2. Nêu nổi bật về tình hình kinh tế xã hội Nga
NHÓM 4
12
- “...Chúng ta phải trả qua một thời kì
chưa từng cónhững ngày đẫm máu:
dưới ngọn cờ của Nga hoàng, hàng
triệu công nhân phải chiến đấu ngoài
mặt trận vì bọn tư bản, hàng triệu
người khác đang rên xiết dưới gánh
nặng của nạn đắt đỏ và tình trạng kinh
tế bị tàn phá. Các tổ chức công nhân bị
phá vỡ, tiếng nói của công nhân bị bóp
nghẹt. Tâm hồn và thể xác công nhân bị
cưỡng chế.
Tìm lối thoát ở đâu?...”
(Theo: Lịch sử Cách mạng XHCN
tháng Mười Nga vĩ đại)
Yêu cầu:
1. Nếu em là đại diện của Đảng Bônsêvích em sẽ nói gì với dân chúng
lúc này? Em sẽ làm gì để đưa nhân dân Nga thoát ra khỏi khó khăn cực khổ?
2. Tại sao đầu năm 1917, nước Nga tiến sát tới một cuộc cách mạng?
Yêu cầu chung: Học sinh thảo luận và sử dụng kĩ thuật “Đóng vai”
trình bày bài thuyết trình của nhóm.
Bước 2: Làm việc nhóm: Các nhóm lập kế hoạch làm việc, thảo luận
qui tắc làm việc, tiến hành giải quyết nhiệm vụ trên cơ sở phân tích tài liệu
giáo viên cung cấp, thực hiện yêu cầu nhiệm vụ, cử đại diện chuẩn bị báo
cáo kết quả hoạt động nhóm.
Bước 3: Làm việc toàn lớp: Trình bày kết quả, đánh giá
+ Các nhóm trình bày kết quả: Trên cơ sở được giáo viên cung cấp tư
liệu thành văn và tư liệu ảnh về những biểu hiện của tình hình nước Nga
trước cách mạng, đại diện nhóm tưởng tượng mình là Nga hoàng NicôlaiII,
13
- người nữ nông dân Nga, người lính Nga và đại diện của Đảng Bônsêvích Nga
trước cách mạng thuyết trình về cuộc sống và những suy nghĩ quan điểm của
mình một cách sinh động, hấp dẫn, truyền cảm để lại ấn tượng sâu sắc. Giáo
viên giúp học sinh không chỉ nhìn nhận đúng sự kiện mà còn diễn tả bằng
ngôn ngữ, cảm xúc đúng bối cảnh lịch sử, tránh tình trạng “hiện đại hóa lịch
sử”.
+ Đánh giá kết quả: khi mỗi nhóm lên trình bày, học sinh trong lớp lắng
nghe, nhận xét, thảo luận (theo kĩ thuật “3 lần 3”: khi mỗi nhóm lên trình bày,
học sinh các nhóm khác phải đưa ra được 3 lời khen, 3 điều chưa hài lòng, 3
đề nghị cải tiến), hoàn thiện nội dung vào phiếu học tập số 1, số 2, số 3, số
4. Thời gian cho mỗi nhóm đóng vai thuyết trình là từ 3 5 phút.
Giáo viên tổ chức cho cả lớp thảo luận một số câu hỏi nâng cao và chốt
lại nội dung học sinh cần nắm.
* Khi dạy mục 2 (I): Từ Cách mạng tháng Hai đến Cách mạng tháng
Mười: việc tổ chức học sinh hoạt động theo nhóm có thể tiến hành theo các bước
như sau:
Về cuộc cách mạng tháng Hai:
Bước 1: Làm việc toàn lớp:
+ Giáo viên giới thiệu chủ đề: Tìm hiểu về Cuộc cách mạng tháng Hai
+ Học sinh làm việc theo nhóm cặp đôi (cùng bàn)
+ Xác định nhiệm vụ: Cho học sinh quan sát 1 số hình ảnh về cuộc
cách mạng tháng Hai, dựa vào kiến thức sách giáo khoa học sinh quan sát,
thảo luận và điền vào phiếu học tập (các nhóm hoàn thành nội dung 1 đến 5):
14
- PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
15
- CUỘC CÁCH MẠNG THÁNG HAI NĂM 1917
1 Sự kiện mở đầu
16
- 2 Phương pháp
3 Lãnh đạo
17
- 4 Lực lượng tham gia
5 Kết qủa
18
- 6 Tính chất
Bước 2: Làm việc nhóm: Các nhóm cặp đôi dựa vào sách giáo khoa và
hình ảnh giáo viên cung cấp thảo luận để hoàn thành phiếu học tập.
Bước 3: Làm việc toàn lớp:
+ Giáo viên gọi học sinh ngẫu nhiên lên trả lời từng nội dung. Ở mỗi
nội dung, sau khi một học sinh trả lời, các học sinh khác có thể bổ sung, nhận
xét. Cuối cũng, giáo viên nhận xét và chốt ý.
+ Từ các nội dung trên phiếu học tập: Lãnh đạo, lực lượng tham gia và
kết quả của cuộc cách mạng tháng Hai, giáo viên giúp học sinh hình thành
khái niệm: tính chất của cách mạng tháng Hai là cách mạng dân chủ tư sản
kiểu mới.
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
19
- CUỘC CÁCH MẠNG THÁNG HAI NĂM 1917
1 Sự kiện mở đầu Cuộc biểu tình của 9 vạn nữ công nhân Pêtơrôgrat
20
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
