Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Kỹ năng kể chuyện bằng hình thức đóng vai

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:28

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm là tìm hiểu về hình thức đóng vai trong dạy học phân môn kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 2, 3. Thiết kế một số bài kể chuyện đã nghe, đã đọc sử dụng hình thức đóng vai trong dạy học phân môn kể chuyện lớp 2, 3.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Kỹ năng kể chuyện bằng hình thức đóng vai

MỤC LỤC 1. Cơ sở lý luận 1.1. Lý luận của việc dạy học kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc trong dạy học phân môn kể chuyện lớp 2, 3 1.2. Hình thức đóng vai 1.3. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu. CHƯƠNG II: THIẾT KẾ BÀI HỌC KỂ CHUYỆN SỬ DỤNG HÌNH THỨC ĐÓNG VAI KIỂU BÀI ĐÃ NGHE, ĐÃ ĐỌC CHO HỌC SINH LỚP 2,3 2.1 Nguyên tắc thiết kế bài học kể chuyện sử dụng hình thức đóng vai để tạo hứng thú và nâng cao kĩ năng đọc cho học sinh lớp 2, 3. 2.2. Quy trình thiết kế bài học kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 2 2.3. Quy trình vận dụng việc sử dụng hình thức đóng vai vào dạy học phân môn kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 2, 3 2.4. Về khả năng áp dụng của sáng kiến 2.5. Những thông tin cần được bảo mật: Không. 2.6. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: 2.7. Đánh giá lợi ích thu được: 2.8. Danh sách tổ chức/ cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu:
BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 1. Lời giới thiệu Vấn đề quan trọng được quan tâm nhiều nhất hiện nay là thay đổi căn bản và toàn diện của nền giáo dục. Đổi mới phương pháp dạy học trong trường phổ thông, nhất là bậc Tiểu học đang được quan tâm và có những bước tiến mạnh mẽ nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh. Phương pháp dạy học là chuyển từ người dạy làm trung tâm sang người học là trung tâm để phát huy tính tích cực của học sinh. Học sinh được tham gia một cách hết sức tích cực trong quá trình dạy học. Người trực tiếp tham gia các hoạt động và có cơ hội trải nghiệm chính là học sinh. Vì vậy nên lấy người học là trung tâm trong cả quá trình dạy học là đổi mới căn bản và toàn diện trong phương pháp dạy học, phát huy cao độ tính chủ động, sáng tạo và tích cực của học sinh. Ở đây, giáo viên chỉ là người hỗ trợ, cộng tác để học sinh được hoạt động và tham gia nhiều hơn. Vì vậy kể chuyện là một trong những phân môn đóng vai trò rất quan trọng trong môn Tiếng Việt ở Tiểu học. Thông qua kể chuyện giúp các em phát triển ngôn ngữ, nhận thức và giao tiếp, góp phần cơ bản vào việc hình thành và phát triển nhân cách sau này, đặc biệt là phân môn kể chuyện lớp 2. Kể lại được câu chuyện đã nghe, đã đọc chính là một trong những kiến thức cơ bản, có ý nghĩa rất quan trọng trong khi các em phát triển tư duy cũng như các phẩm chất tích cực của học sinh Tiểu học. Điều này rất cần thiết trong việc hình thành nhân cách cho các em. Trong đó đóng vai là hình thức được sử dụng độc đáo nhất trong phân môn này. Bằng hình thức này, học sinh được tham gia nói, chia sẻ nhiều hơn, khai thác được tính tích cực của các em, từ đó các em sẽ nắm vững bài học hơn. Nhằm phát huy việc nâng cao chất lượng dạy học, có ý nghĩa phát huy năng lực, tố chất của cả giáo viên và học sinh. Hình thức đóng vai được sử dụng trong phân môn kể chuyển kiểu bài đã được nghe, đã đọc đã được giáo viên quan tâm và sử dụng một cách thường xuyên và đa dạng. Tuy nhiên, hình thức đóng vai vẫn chưa được áp dụng và sử dụng một cách triệt để và thực sự hiệu quả. 4
Vì vậy tôi đã lựa chọn đề tài “Kỹ năng kể chuyện bằng hình thức đóng vai” để nghiên cứu, góp phần tháo gỡ một số vướng mắc trong việc dạy học phân môn kể chuyện bậc Tiểu học, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trong thời kỳ đổi mới. 2 . Tên sáng kiến: Kỹ năng kể chuyện bằng hình thức đóng vai 3. Tác giả sáng kiến: Giáo viên: Đinh Thu Hương Địa chỉ công tác: Trường Tiểu học Liên Minh Điện thoại: 0363 916 148 Email: huonghungthhcvp@vinhphuc.edu.vn. 4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Giáo viên Đinh Thu Hương 5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Sáng kiến sử dụng trong giảng dạy môn Tiếng Việt. Vấn đề sáng kiến giải quyết: + Thực tiễn của việc dạy học kể chuyện đã nghe, đã đọc trong dạy học phân môn Kể chuyện cho học sinh lớp 2. + Thực tiễn của việc dạy học kể chuyện bằng hình thức đóng vai. + Thiết kế một số bài kể chuyện đã nghe, đã đọc sử dụng hình thức đóng vai trong dạy học phân môn Kể chuyện lớp 2. 6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu: 9/2018. 7. Mục đích nghiên cứu Tìm hiểu về hình thức đóng vai trong dạy học phân môn kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 2, 3. Thiết kế một số bài kể chuyện đã nghe, đã đọc sử dụng hình thức đóng vai trong dạy học phân môn kể chuyện lớp 2, 3. 8. Đối tượng nghiên cứu Việc sử dụng hình thức đóng vai trong dạy học phân môn kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 2, 3. 9. Nhiệm vụ nghiên cứu Cơ sở lý luận của việc dạy học kể chuyện đã nghe, đã đọc trong dạy học phân môn kể chuyện cho học sinh lớp 2, 3. Thực tiễn của việc dạy học kể chuyện đã nghe, đã đọc trong dạy 5
học phân môn kể chuyện cho học sinh lớp 2, 3. Thực tiễn của việc dạy học kể chuyện bằng hình thức đóng vai. Thiết kế một số bài kể chuyện đã nghe, đã đọc sử dụng hình thức đóng vai trong dạy học phân môn kể chuyện lớp 2, 3. 10. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp thống kê, phân loại. Phương pháp so sánh, đối chiếu. Phương pháp thực nghiệm. Phương pháp điều tra. 6
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN 1. Cơ sở lý luận 1.1. Lý luận của việc dạy học kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc trong dạy học phân môn kể chuyện lớp 2, 3 1.1.1. Khái niệm kể chuyện Kể là một động từ biểu thị hành động nói. Do đó, đặc điểm của văn kể chuyện cũng là đặc điểm của truyện. Đặc trưng cơ bản của truyện là tình tiết, tức là có sự việc đang xảy ra, đang diễn biến, có nhân vật với ngôn ngữ, tâm trạng, tính cách riêng. Kể chuyện là một phương pháp trực quan sinh động bằng lời nói. Khi cần thay đổi hình thức diễn giảng nhằm thu hút sự chú ý của người nghe, người ta cũng xen kẽ phương pháp kể chuyện với các môn khoa học tự nhiên. Kể chuyện thường được dùng trong phần kể về tiểu sử tác giả, miêu tả quá trình phát minh, sáng chế, quá trình phản ứng hóa học... Văn kể chuyện là một loại văn mà học sinh phải được luyện tập diễn đạt bằng miệng hoặc bằng viết thành bài theo những quy tắc nhất định. Vì tính chất phổ biến và ứng dụng rộng rãi của loại văn này nên nó trở thành loại hình cần được rèn kĩ năng, kĩ xảo bên cạnh các loại hình văn miêu tả, văn nghị luận. Kể chuyện là một môn học của các lớp bậc Tiểu học. Có người hiểu đơn giản kể 7
chuyện chỉ là kể chuyện dân gian, kể chuyện cổ tích. Thực ra không hẳn như vậy, kể chuyện ở đây bao gồm việc kể nhiều loại truyện khác nhau, kể cả truyện cổ và truyện hiện đại, nhằm mục đích giáo dục, giáo dưỡng, rèn kĩ năng nhiều mặt của một con người. “Sở dĩ có thể xác định “kể chuyện” là một thuật ngữ vì nó có một kết cấu âm tiết ổn định, một phạm trù ngữ nghĩa (còn gọi là khái niệm) nhất định. Lâu nay, thuật ngữ “kể chuyện” vẫn được dùng với ý nghĩa kể một câu chuyện bằng lời, kể cả câu chuyện có hình thức hoàn chỉnh, được in trên sách báo”. Trong phạm vi đề tài này, kể chuyện chính là tên gọi của một phân môn Tiếng Việt ở bậc Tiểu học. Có thể hiểu đơn giản kể chuyện nhằm mục đích phát triển lời nói cho học sinh, bồi dưỡng cho các em những cảm xúc thẩm mĩ lành mạnh, cung cấp những kiến thức về vốn sống và văn học có tác dụng giáo dục. Hoạt động kể chuyện là hình thức trình bày lại câu chuyện với một chuỗi các sự việc có đầu có cuối liên quan đến một hay một số nhân vật bằng lời kể một cách hấp dẫn, sáng tạo, giàu ngữ điệu và có sự phối hợp diễn xuất qua nét mặt, cử chỉ, điệu bộ của người kể một cách tự nhiên nhằm truyền cảm đến người nghe. 1.1.2. Các kiểu bài kể chuyện trong phân môn kể chuyện Kể chuyện là một trong những phân môn quan trọng của bộ môn Tiếng Việt ở Tiểu học. Sự đa dạng của các câu chuyện kể cũng như sự phong phú về nội dung của những câu chuyện đó mà phân môn kể chuyện cũng được chia ra làm ba kiểu bài: + Kiểu bài nghe kể lại câu chuyện vừa nghe thầy cô kể trên lớp + Kiểu bài kể lại câu chuyện đã nghe, đã đọc + Kiểu bài kể lại câu chuyện đã được chứng kiến hoặc tham gia 1.1.3. Vai trò của dạy học kể chuyện cho học sinh lớp 2, 3 Phân môn Kể chuyện được xếp liền ngay sau phân môn Tập đọc 8
của bộ môn Tiếng Việt, sở dĩ như vậy là vì kể chuyện có vai trò đặc biệt trong dạy học tiếng mẹ đẻ, vì hành động kể là một hành động “nói” đặc biệt trong hoạt động giao tiếp. Kể chuyện vận dụng một cách tổng hợp sự hiểu biết về đời sống và tạo điều kiện để học sinh rèn luyện một cách tổng hợp các kĩ năng Tiếng Việt như: Nghe, nói, đọc, viết trong hoạt động giao tiếp. Khi nghe thầy giáo kể chuyện, học sinh đã tiếp nhận tác phẩm văn học ở dạng lời nói có âm thanh. Khi học sinh kể chuyện là các em đang tái sản sinh hay sản sinh một tác phẩm nghệ thuật ở dạng lời nói. Vì truyện là một tác phẩm văn học nên kể chuyện có được cả sức mạnh của tác phẩm văn học. Truyện có khả năng bồi dưỡng tâm hồn cho trẻ thơ. Sự hiểu biết về cuộc sống, về con người, tâm hồn, tình cảm của các em sẽ nghèo nàn đi biết mấy nếu không có môn học. Kể chuyện trong trường học: Phân môn kể chuyện có liên quan đến nhu cầu nghe kể chuyện của trẻ em, góp phần hình thành nhân cách, đem lại những cảm xúc thẩm mĩ lành mạnh cho tâm hồn học sinh. Kể chuyện có sức mạnh riêng trong việc giáo dục trẻ. Sức mạnh này bắt nguồn từ sức mạnh của công cụ mà phân môn Kể chuyện sử dụng, đó là tác phẩm văn học nghệ thuật giáo viên dùng để kể trong lớp. Các tác phẩm văn học có tác dụng lớn đến tâm hồn và cảm xúc của trẻ em, đem lại những cảm xúc thẩm mĩ lành mạnh. Phân môn Kể chuyện góp phần tích luỹ vốn văn học, mở rộng vốn sống cho trẻ em. Giờ kể chuyện giúp cho trẻ sớm tiếp xúc với tác phẩm văn học. Suốt 5 năm ở bậc Tiểu học, học sinh được nghe và tham gia kể hàng trăm câu chuyện với đủ thể loại, gồm tác phẩm có giá trị của Việt Nam và Thế giới, từ truyện cổ tích đến hiện đại. Do đó vốn Văn học và Ngôn ngữ của học sinh được tích luỹ dần. 9
Đây là những hành trang quý sẽ theo các em trong suốt cuộc đời mình. Giờ kể chuyện còn mở rộng tầm hiểu biết, khêu gợi trí tưởng tượng cho các em. Qua từng câu chuyện, thế giới muôn màu sắc mở rộng trước mắt các em. Các em gặp trong đó từ phong tục tập quán đến cảnh sắc thiên nhiên, từ cách phục trang đến kiến trúc nhà ở, và đặc biệt là cách cư xử của con người trong muôn vàn trường hợp khác nhau.... Nói cách khác, các truyện kể đã làm tăng thêm cho học sinh vốn hiểu biết về thế giới và xã hội loài người xưa và nay. Các truyện kể còn chắp cánh cho trí tưởng tượng của học sinh bay bổng. Cùng với lí tưởng, óc tưởng tượng là bệ phóng cho những hoài bão, ước mơ cao đẹp khi các em bước vào cuộc sống. Phân môn Kể chuyện góp phần rèn luyện và phát triền các kĩ năng tiếng Việt cho học sinh. Phân môn này phát triển kĩ năng nói cho học sinh. Giờ kể chuyện các em dùng ngôn ngữ nói của mình để kể lại câu chuyện trước đám đông. Việc kể lại câu chuyện trước đám đông rèn cho các em khả năng tự tin, mạnh dạn trong các hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ. Đồng thời, các kĩ năng: Nghe, đọc, kĩ năng ghi chép cũng được phát triển trong quá trình kể lại chuyện đã nghe, đã đọc. 1.2. Hình thức đóng vai 1.2.1. Khái niệm W. Shakespare nói “Toàn thế giới là nhà hát. Trong nhà hát có đàn ông, đàn bà. Tất cả đều là diễn viên. Ở họ, đều có lối ra sân khấu và lối vào sân khấu của mình”. Nói như Shakespare có thể hiểu là trong xã hội, mỗi cá nhân hay tập thể đều có vai trò nhất định, giống như các diễn viên trên sân khấu, nhưng các diễn viên trên sân khấu thì nhập vai, hóa thân thành người khác, sống với vai diễn của mình còn trong sân khấu cuộc đời và sân khấu xã hội, mỗi người tự thể hiện chính mình với những vị trí, vai trò khác nhau. 10
Đóng vai, theo từ điển Tiếng Việt của Hoàng Phê là “Thể hiện nhân vật trong kịch bản lên sân khấu hay màn ảnh bằng hành động, nói năng như thật”. Đóng vai mà thông dụng nhất, phổ biến nhất là đóng kịch đã được sử dụng trong lớp học và cho thấy hiệu quả đạt được rất cao nếu có sự chuẩn bị chu đáo. Theo tác giả Phan Trọng Ngọ, “Phương pháp đóng kịch trong dạy học là giáo viên cung cấp kịch bản và đạo diễn, học sinh hành động theo các vai diễn. Qua đó họ học được cách suy nghĩ, thể hiện thái độ và hành động cũng như các kỹ năng ứng xử khác của nhân vật trong kịch bản”. Cũng có thể hiểu đóng vai là một trò chơi trò chơi đóng vai, trong đó giáo viên đảm nhiệm phần kịch bản, là đạo diễn còn học sinh sẽ thể hiện các vai diễn đã có trong kịch bản. Bằng việc nhập vai vào các nhân vật, người học sẽ chủ động tìm hiểu, chiếm lĩnh kiến thức và được hoạt động trực tiếp trong suốt hoạt động đóng vai. Hoạt động trực tiếp trong suốt quá trình đóng vai không chỉ giúp người học khắc sâu kiến thức dễ dàng hơn mà thông qua đó người học còn có cơ hội hình thành kinh nghiệm cá nhân và cũng có cơ hội để phản ánh dựa trên kinh nghiệm này. Theo các định nghĩa trên thì hình thức đóng vai được vận dụng chủ yếu ở việc giáo viên xây dựng kịch bản và học sinh là người thực hiện kịch bản thông qua việc “diễn” các vai có sẵn trong kịch bản. Bên cạnh đó cũng có cách hiểu khác về hình thức đóng vai khi học sinh đảm nhận vai trò sáng tạo kịch bản để giải quyết tình huống mở do giáo viên đưa ra. Dạy học kể chuyện ở Tiểu học có thể sử dụng nhiều những phương pháp, hình thức khác nhau như: Trò chơi, giảng giải, thảo luận,... Tuy nhiên, việc sử dụng hình thức đóng vai trong dạy học phân môn kể chuyện đặc biệt là kiểu bài đã nghe, đã đọc chiếm ưu 11
thế và có vai trò quan trọng. Đây là một hình thức mới, mang lại cho học sinh sự hứng thú, đem đến những trải nghiệm mới lạ trong giờ học kể chuyện. Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài này có thể sử dụng khái niệm hình thức đóng vai sau: Đóng vai là phương pháp tổ chức cho học sinh thực hành, “làm thử” một số cách ứng xử nào đó trong một tình huống giả định. Đây là phương pháp nhằm giúp học sinh suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề bằng cách tập trung vào một sự việc cụ thể mà các em vừa thực hiện hoặc quan sát được. Việc “diễn” không phải là phần chính của phương pháp này mà điều quan trọng là sự thảo luận sau phần diễn ấy. 1.2.2. Đặc điểm của hình thức đóng vai Cảm xúc tức thời qua tình huống cụ thể Đóng vai là “diễn” lại, tái hiện lại một nhân vật thông qua một kịch bản có sẵn, một tình huống cụ thể. Ở tình huống hoặc kịch bản đó, chúng ta hóa thân vào nhân vật đã được định sẵn, tái hiện lại toàn bộ những hành động của nhân vật, những sự việc diễn ra xung quanh nhân vật đó. Với việc hóa thân này, người diễn viên sẽ có được những cảm xúc cụ thể nhất, đúng lúc nhất mà nhân vật đang mang trong mình. Cảm xúc, thái độ đối với một việc nào đó phải do hoàn cảnh cụ thể mang lại. Tại hoàn cảnh đó, thời điểm đó con người như được hóa thân một cách hoàn toàn vào nhân vật, là một phần của nhân vật. Vì thế mà cảm xúc sẽ được biểu diễn một cách tự nhiên nhất mà không hề bị gò bó. Tái hiện nhân vật Bởi đóng vai là việc “thể hiện nhân vật trong kịch bản lên sân khấu hay màn ảnh” vì vậy những hành động, lời nói của nhân vật phải như thật. Nhân vật trong đóng vai là nhân vật có sẵn trong kịch bản, người thể hiện cần đứng đúng vị trí, làm đúng vai trò của mình. 12
Thể hiện nhân vật Trong đóng vai, sau khi nắm bắt được vai trò, vị trí của nhân vật cần thể hiện, các diễn viên trên sân khấu phải nhập vai, hóa thân thành nhân vật đó. Nghĩa là lúc đó ta đã “biến” thành một người khác, sống với vai diễn của mình. Có thể tái hiện được toàn bộ những cảm xúc, tinh thần, ý nghĩ của nhân vật đó. Thể hiện bằng lời nói, cử chỉ, điệu bộ, hành động Với việc hóa thân thành các nhân vật ở hình thức đóng vai, người học sẽ lĩnh hội được hoạt động, tâm trạng, cảm xúc, tất cả những thao tác của nhân vật mà mình muốn thể hiện. Vì vậy mà từng lời nói, cử chỉ, điệu bộ, hành động của nhân vật đó sẽ được bộc lộ ra ngoài. Nhờ đó mà tính cách, con người của nhân vật sẽ được “hiện” ra một cách đầy đủ nhất. 1.2.3. Ưu thế của việc sử dụng hình thức đóng vai trong phân môn kể chuyện Trong dạy học phân môn kể chuyện nói chung và dạy học kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc nói riêng, có rất nhiều những phương pháp, hình thức để dạy học phân môn này. Ví dụ như: phương pháp giảng giải, phương pháp thuyết minh, phương pháp thảo luận, hình thức đóng vai,... Mỗi phương pháp hay hình thức như vậy đều có những ưu điểm và hạn chế riêng. Đối với những phương pháp truyền thống, việc tạo hiệu ứng với học sinh là rất ít, vẫn là những “lối mòn” xưa cũ. Phân môn kể chuyện là một trong những phân môn vô cùng quan trọng, và cũng là phân môn yêu thích của học sinh, nếu người dạy học tạo ra được những bài dạy hấp dẫn thì sẽ đạt hiệu quả cao trong giảng dạy cũng như học tập của học sinh. Việc sử dụng hình thức đóng vai trong dạy học phân môn kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc, học sinh sẽ có một cách tiếp cận mới với các câu chuyện kể bởi ưu thế vượt trội khi sử dụng hình 13
thức này. Đầu tiên, sử dụng hình thức đóng vai sẽ gây hứng thú, tạo được hiệu ứng, sự chú ý cho học sinh. Ngoài ra, hình thức này còn tạo cho học sinh cơ hội bộc lộ thái độ và cảm xúc, hình thành kĩ năng giao tiếp, nảy sinh óc sáng tạo, trí tưởng tượng của học sinh. Bởi lẽ, khi đóng vai, học sinh được hóa thân vào các nhân vật, các em chính là đại diện, hiện thân của những nhân vật đó. Học sinh được thoải mái bộc lộ những cảm xúc, tâm lý, các điệu bộ, cử chỉ. Những câu chuyện kể trong chương trình Tiểu học nói chung và các câu chuyện kể lớp 2, 3 nói riêng đều là những câu chuyện kể mang ý nghĩa nhân văn, những bài học chứa đựng những giá trị cuộc sống sâu sắc. Bởi lẽ đó, khi học sinh đóng vai, hóa thân vào nhân vật các em sẽ có sự thay đổi về thái độ, hành vi theo đúng chuẩn mực đạo đức, điều mà các câu chuyện kể luôn hướng tới. Hơn hết nữa, việc sử dụng hình thức đóng vai trong dạy học kể chuyện sẽ tạo cho học sinh cơ hội rèn luyện, thực hành những kĩ năng ứng xử và bày tỏ thái độ trong môi trường an toàn trước khi thực hành trong thực tiễn. 1.3. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu. Tiến hành khảo sát thực tế ở trường Tiểu học Liên Minh TP Vĩnh Yên Vĩnh Phúc với hai đối tượng: + 20 giáo viên văn hóa. + 30 học sinh lớp 2A6. Mục đích của việc khảo sát để điều tra: + Thực trạng sử dụng các phương pháp dạy học kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 2. + Kiến thức của giáo viên về hình thức đóng vai. + Thực trạng của phân môn này. + Thực trạng về kĩ năng đọc của học sinh lớp 2. Qua quá trình điều tra và khảo sát, tôi đã thu được kết quả như sau: 1.3.1. Thực trạng việc dạy học sử dụng hình thức đóng vai kiểu bài đã nghe đã đọc cho học sinh tiểu học. Trong quá trình thực tập, điều tra khảo sát thực tế chúng tôi thu 14
được kết quả thể hiện thông qua bảng dưới đây: Nội dung điều tra: Câu 4 phiếu điều tra Phương Thường Ít khi Chưa bao giờ xuyên pháp dạy học kể SL % SL % SL % chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc lớp 4,5 Thuyết minh 15 85 3 10 2 5 Đóng vai 7 35 11 60 2 5 Thảo luận nhóm 14 75 4 15 2 10 Trực quan 13 60 6 30 1 10 Giảng giải 17 90 3 10 0 0 Đàm thoại 7 5 8 65 5 30 Bảng 1: Mức độ sử dụng các phương pháp dạy học trong dạy học kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc Qua quá trình điều tra, các phương pháp đưa ra khảo sát được giáo viên sử dụng trong việc dạy học phân môn kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 2, 3 cho thấy: phương pháp dạy học được giáo viên thường xuyên sử dụng nhất đó là phương pháp giảng giải chiếm 90%. Sử dụng phương pháp đàm thoại, giáo viên đặt ra những câu hỏi để giáo viên và học sinh đối thoại nhằm gợi mở, dẫn dắt học sinh lĩnh hội nội dung bài học. Hiện nay, các phương pháp dạy học được giáo viên sử dụng trong dạy học phân môn kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc vẫn thiên về các phương pháp dạy học truyền thống như phương pháp thuyết minh, phương pháp giảng giải. Hai phương pháp này chiếm số lượng lớn nhất trong các phương pháp chúng tôi sử dụng để điều tra. 15
Phương pháp giảng giải (90%) thường xuyên được sử dụng vì phương pháp này dễ dàng sử dụng cho người giáo viên. Giáo viên cũng đã thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, sử dụng các phương pháp dạy học thể hiện được tính tích cực của học sinh như phương pháp thảo luận nhóm (75%), phương pháp trực quan (60%), phương pháp đóng vai (35%). Phương pháp được sử dụng ít nhất là phương pháp đàm thoại (5%), do phương pháp này có đặc thù riêng là không phải bài học nào cũng sử dụng được, giáo viên thường ít sử dụng vì phương pháp này đòi hỏi cần nhiều thời gian. Bên cạnh đó, qua điều tra và quan sát, giáo viên trường Tiểu học Liên Minh đã biết cách tận dụng triệt để đồ dùng học tập, các phương tiện dạy học hiện đại trong dạy học để phục vụ bài dạy, giúp cho tiết học trở nên sinh động hơn. Hiện nay hầu hết giáo viên của trường học đã có nhận thức đúng đắn sử dụng các phương pháp dạy học thể hiện được tính tích cực của học sinh. Tuy nhiên, vẫn còn một số giáo viên chưa có nhận thức đúng đắn về việc này, các cô chủ yếu sử dụng phương pháp dạy học truyền thống như: Thuyết trình, giảng giải,… 1.3.2. Hiểu biết của giáo viên trong dùng hình thức đóng vai. Để đánh giá chính xác, khách quan sự hiểu biết của giáo viên, chúng tôi đã sử dụng phiếu điều tra kết hợp với việc trao đổi, trò chuyện với giáo viên bằng phương pháp phỏng vấn, quan sát dự giờ, trò chuyện trực tiếp (nội dung điều tra: Câu 8 Phiếu điều tra). Kết quả điều tra được tổng kết và thể hiện bằng bảng sau: Hiểu cơ Hiểu rõ Không biết Hình bản thức SL % SL % SL % đóng vai 5 10 25 48 22 42 Bảng 2: Hiểu biết của giáo viên về việc sử dụng hình thức đóng vai trong dạy học kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc. 16
Kết quả điều tra cho thấy sự hiểu biết của giáo viên về việc sử dụng hình thức đóng vai trong dạy học kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc còn rất hạn chế. Hầu hết số giáo viên được hỏi đều chưa nhận thức đầy đủ và chưa nắm rõ được đặc điểm và bản chất của phương pháp, gây tốn nhiều thời gian của tiết học. Chỉ có 10% số gióa viên hiểu đúng, đầy đủ về hình thức dạy học này. Các giáo viên đều nhận định rằng đây là một hình thức dạy học lạ và còn rất mới, ít được sử dụng trong quá trình dạy học. 1.3.3. Thực trạng sử dụng hình thức đóng vai trong dạy học phân môn kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 2. Trong dạy học kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc, sử dụng hình thức đóng vai giúp các em học sinh có cơ hội trải nghiệm thực tế, hình thành được lối sống như mong muốn. Hiện nay, đa số giáo viên đã nhận thức đúng đắn sự cần thiết của việc sử dụng hình thức đóng vai trong dạy học phân môn kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 2 và tác dụng của nó. Điều này được chúng tôi nghiên cứu qua câu hỏi số 4 và 8 trong phiếu điều tra. Bảng điều tra về sự cần thiết của việc sử dụng hình thức đóng vai trong dạy học phân môn kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 2. Rất cần thiết Cần thiết Không cần thiết Số lượng 16 4 0 % 75,83 24,17 0 Bảng 3: Mức độ nhận thức sử dụng hình thức đóng vai trong dạy học phân môn kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 2. Bảng điều tra trên cho thấy có 75, 83% số lượng giáo viên được hỏi đã có nhận thức đúng đắn về sự cần thiết của hình thức đóng vai trong dạy học kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 2. Sử dụng hình thức đóng vai là một trong những nội dung giáo dục quan trọng và thiết thực đối với học sinh Tiểu học, đặc biệt là học sinh lớp 2, do vậy khi sử dụng hình thức này tạo điều kiện cho các em tìm tòi, khám phá và phát hiện và có những trải nghiệm thực tế để hình thành các kiến thức, hiểu biết phù hợp với lứa tuổi của các em. Bảng điều tra về thực trạng sử dụng hình thức đóng vai trong dạy học phân môn kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 2. Thường xuyên Thỉnh thoảng Ít khi Không bao giờ 17
Số 0 4 3 13 lượng % 0 30 12 58 Qua kết quả điều tra cho ta thấy mức độ sử dụng của phương pháp này chưa cao vì hầu hết giáo viên đều cho rằng sử dụng phương pháp này đem lại hiệu quả song dễ làm mất trật tự và gây ồn ào trong lớp học và tốn kém nhiều thời gian. Các giáo viên cũng trao đổi rằng đây là một hình thức mới nên khi áp dụng đều không tránh khỏi những thiểu sót nhất định. Tuy nhiên, các giáo viên cũng đều nhận thấy sự cần thiết việc hình thức đóng vai trong dạy học phân môn kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 2. Thông qua câu trả lời số 4 (Phiếu điều tra phụ lục 1) tôi thấy rằng sử hình thức đóng vai trong dạy học phân môn kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 2 mang lại hiệu quả cao trong trong học tập, có tác dụng rất tốt đối với học sinh chiếm 70%, tốt chiếm 30% và bình thường chiếm 0%. Với việc sử dụng hình thức đóng vai, học sinh là trung tâm của quá trình học tập, có cơ hội thực tiễn trải nghiệm thực tế. Nhờ không khí hào hứng sôi nổi, nên các em học sinh, đặc biệt là những em nhút nhát trở nên bạo dạn hơn, các em học được cách trình bày ý kiến của mình, biết lắng nghe ý kiến của bạn để từ đó giúp trẻ dễ hoà nhập vào nhóm, vào cộng đồng tạo cho các em sự tự tin, hứng thú trong học tập và sinh hoạt, phát huy tính tích cực của học sinh. + Thực trạng về kĩ năng đọc của học sinh lớp 2. Bước 1: Tìm hiểu hứng thú học tập của 38 học sinh lớp 2A6. Phát phiếu hỏi cho học sinh, sau 2 ngày thu lại phiếu. Kết quả thu được như sau: Kết quả thu Ghi chú được Nội dung câu hỏi Số phiếu trả lời Tỉ lệ (%) (30) Em có thích học Tập đọc không? 22 học sinh chọn a 57,9 a. Có 16 học sinh chọn b 42,1 b. Không Bước 2: Kiểm tra khả năng đọc của học sinh. Câu 1 : Em hãy đọc các từ sau: a. xoa đầu, chim sâu, say mê, xâu cá. 18
b. trò chuyện, chung sức, cây tre. c. lao động, nàng tiên, làng bản, lịch sự. Câu 2: Em hãy ngắt giọng, nhấn giọng và đọc diễn cảm đoạn văn sau: Chú chim sâu vui cùng vườn cây và các loài chim bạn. Nhưng trong trí nhớ thơ ngây của chú còn mãi hình ảnh một cánh hoa mận trắng, biết nở cuối đông để báo trước mùa xuân tới. Sau khi học sinh đọc xong, tổng hợp kết quả cụ thể trước thực nghiệm như sau: Luyệ n phát Sĩ Lớp âm Ngắt giọng số Chưa Đúng đúng Đúng Chưa đúng SL % SL % SL % SL % 2A6 38 23 60 15 40 23 60 15 40 Nhấn Đọc diễn cảm giọng Sĩ Lớp Chưa số Đúng Đúng Chưa đúng đúng SL % SL % SL % SL % 2A6 38 16 42,7 22 57,3 8 20,8 30 79,2 Kết quả trắc nghiệm ta thấy học sinh mắc lỗi phát âm, đọc ngắt hơi, nhấn giọng và đọc diễn cảm có nguyên nhân chính là do chủ quan, ý thức học chưa tốt, tập trung chưa cao. Muốn cho học sinh đọc đúng cách ngắt hơi, nhấn giọng, diễn cảm đòi hỏi nhiều ở tính kiên trì, nhẫn nại và miệt mài. 19
CHƯƠNG II: THIẾT KẾ BÀI HỌC KỂ CHUYỆN SỬ DỤNG HÌNH THỨC ĐÓNG VAI KIỂU BÀI ĐÃ NGHE, ĐÃ ĐỌC CHO HỌC SINH LỚP 2,3 2.1 Nguyên tắc thiết kế bài học kể chuyện sử dụng hình thức đóng vai để tạo hứng thú và nâng cao kĩ năng đọc cho học sinh lớp 2, 3. 2.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn. Những nội dung, chủ đề kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc mà giáo viên đưa ra phải là những chủ đề gần gũi trong cuộc sống, nhằm giúp các em có kiến thức và kĩ năng thực tế để các em có thể vận dụng vào chính tực tiễn của các em. Giáo viên khuyến khích học sinh tìm hiểu các các câu chuyện mang tính gần gũi, thân thuộc mang giá trị nhân văn sâu sắc để các em có cơ hội nghe, tìm hiểu về những câu chuyện hay, bổ ích. Khi các câu chuyện đưa ra mà xa vời với cuộc sống của học sinh thì các em sẽ khó hiểu được câu chuyện cũng như ý nghĩa của câu chuyện và điều quan trọng hơn cả là vấn đề đó không có ý nghĩa gì cho cuộc sống của các em. Như vậy, việc giáo lựa chọn và khuyến khích học sinh lựa chọn các chủ đề kể chuyện để cho học sinh nghe và đọc là quan trọng, để các câu chuyện các em đưa ra gần gũi, có ý nghĩa. Từ đó học sinh hiểu nội dung, phát huy khả năng và tính tích cực và sáng tạo ở học sinh. 20