Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Tám biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân môn tập đọc nhạc cho học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1

Chia sẻ: Canhvatxanhbaola | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích tổng quát của đề tài là tạo hứng thú cho học sinh khi học môn Âm nhạc nói chung và phân môn Tập đọc nhạc nói riêng, giúp cho chất lượng học Tập đọc nhạc của học sinh Tiểu học được nâng lên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Tám biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân môn tập đọc nhạc cho học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1

A. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Sinh thời Bác Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Vì lợi ích mười năm trồng cây Vì lợi ích trăm năm trồng người”. “Trồng người” đó là vấn đề mà Đảng, nhà nước và toàn dân đều rất quan tâm. Mục tiêu của giáo dục nhằm hình thành và phát triển những phẩm chất, năng lực của công dân Việt Nam: Tự chủ, năng động, sáng tạo, có kiến thức văn hóa, khoa học công nghệ, có nghề nghiệp, có sức khỏe tốt, có niềm tự hào dân tộc, có ý chí vươn lên, có năng lực đi vào thực tiễn cuộc sống góp phần làm cho dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng văn minh đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam Xã Hội Chủ Nghĩa. Trong đó giáo dục Tiểu học là cấp học nền tảng đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phát triển nhân cách người học và môn Âm nhạc đó giúp phần không nhỏ trong việc hình thành phát triển đó. Âmnhạc ngày nay đã trở thành một trong những môn học được quy định chính thức trong chương trình đào tạo ở cấp phổ thông bắt đầu từ cấp tiểu học. Âm nhạc mà nói vừa là một nghệ thuật nhưng cũng như một ngôn ngữ toàn cầu, giúp con người phát triển toàn diện nhận thức về bản thân và cuộc sống. Chính vì vậy, mà từ lâu Âm nhạc đã được đưa vào là môn học chính khóa cho học sinh Tiểu học. Âm nhạc tô đẹp cuộc sống và làm giàu cảm xúc cho các em học sinh, giúp các em hoàn thiện nhân cách, phát triển trí tưởng tượng và năng lực sáng tạo. Tuy nhiên, hứng thú học Âm nhạc của học sinh Tiểu học hiện nay lại có sự chênh lệch khá lớn giữa các phân môn trong bộ môn. Là một giáo viên được phân công nhiệm vụ giảng dạy môn Âm nhạc lớp 5A trong trường Tiểu học Vạn Thọ 1, tôi nhận thấy đại đa số các em học sinh đều rất thích ca hát nhưng ngại tập đọc nhạc, cứ đến giờ học tập đọc nhạc các em lại kém sôi nổi và lười vận động, sáng tạo. Chính vì vậy mà số các em học sinh lớp 5A biết đọc nhạc thuần thục là chưa nhiều. Đứng trước thực trạng đó, tôi đã nghiên cứu và tìm tòi và quyết định chọn thực hiện sáng kiến “Tám biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân môn tập đọc nhạc cho học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1” với mong muốn sẽ giúp cho các em học sinh thấy thích thú khi được học phân môn này và đặc biệt các em có thể được tiếp cận và lĩnh hội các kiến thức âm nhạc một cách có chiều sâu hơn. 2.Mục đích nghiên cứu đề tài: Tạo hứng thú cho học sinh khi học môn Âm nhạc nói chung và phân môn Tập đọc nhạc nói riêng, giúp cho chất lượng học Tập đọc nhạc của học sinh Tiểu học được nâng lên. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 1
3.1. Đối tượng nghiên cứu: Tám biện pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn tập đọc nhạc cho học sinh. 3.2. Khách thể nghiên cứu:học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 4.Giả thuyết nghiên cứu Áp dụng tám biện pháp nâng cao chất lượng dạy học phân môn tập đọc nhạc cho học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1có hiệu quả sẽ tạo cho học sinh hứng thú khi học, tăng khả năng tuy duy, sáng tạo, ghi nhớ và giúp nâng cao chất lượng học phân môn Tập đọc nhạc. 5.Nhiệm vụ nghiên cứu: 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận Lịch sử cho thấy từ thời nguyên thủy, con người sống trong xã hội hoang sơ, khi xã hội chưa có một loại ngôn ngữ nào để giao tiếp thì người nguyên thủy đã dùng những điệu nhảy, điệu múa, những tiếng hú… để gọi nhau, để ăn mừng chiến thắng. Và có lẽ, đó cũng chính là nguồn gốc đầu tiên để ra đời một nền âm nhạc phong phú hiện nay – một món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của mỗi người, mỗi nhà, bởi âm nhạc thể hiện tiếng nói của trái tim và đặc biệt có sức mạnh lớn lao trong việc thể hiện thế giới nội tâm của con người. Từ lâu, để phát triển thẩm mĩ cũng như những thị hiếu về văn hóa nói chung và âm nhạc nói riêng, Bộ Giáo dục và Đào tạo đặc biệt quan tâm đã đưa môn Âm nhạc vào chương trình học chính khóa cho các em học sinh Tiểu học. Thông qua việc giảng dạy bộ môn này, đặc biệt là phân môn Tập đọc nhạc nhằm hình thành và phát triển năng lực cảm thụ âm nhạc, khả năng nghe nhạc cho học sinh, tạo nên một “văn hoá âm nhạc” nhất định, bởi âm nhạc tác động trực tiếp đến đời sống tình cảm của con người, nó sẽ là yếu tố hình thành nên đạo đức, nhân cách của các em sau này. 5.2.Nghiên cứu thực trạng + Đối với giáo viên Tại các trường Tiểu học, Âm nhạc là một môn học độc lập trong chương trình.Nhưng thực tế cho thấy môn học này trong nhà trường chưa nhận được sự quan tâm. Âm nhạc từ lâu đã không còn là môn học mới mẻ nhưng trong nó vẫn còn tồn tại nhiều suy nghĩ khác nhau. Có những giáo viên tâm huyết, trách nhiệm cao, biết truyền đạt kiến thức và định hướng thầm mĩ đúng đắn cho học sinh nhưng bên cạnh đó, vẫn có những giáo viên còn coi nhẹ môn học này, coi đây chỉ là môn học phụ không cần nghiên cứu, trau dồi kiến thức để đổi mới phương pháp giảng dạy, lên lớp vẫn giữ nguyên các hình thức tổ chức truyền thống gây nhàm chán cho HS. Đây là lý do chính khiến cho học sinh không có hứng thú học tập, từ đó làm giảm khả năng cảm thụ âm nhạc của các em. + Đối với học sinh 2
Đối với một trường Tiểu học thuộc khu vực nông thôn, hầu hết các em học sinh đều là con em nông dân nên không được quan tâm nhiều tới việc học tập đặc biệt là môn Âm nhạc. Ngay từ chính bố mẹ, gia đình các em đã hiểu việc học các môn Toán, Tiếng Việt, Ngoại ngữ mới là cần thiết nên đã định hướng cho các em chỉ nên coi trọng các môn học ấy. Vì vậy, các em chưa quan tâm nhiều tới môn Âm nhạc, từ đó hiểu biết về âm nhạc còn hạn chế, chưa sâu rộng. Mặt khác, nếu có một bộ phận các em thích học âm nhạc, quan tâm tới bộ môn này thì các em lại chỉ thích học hát hơn tập đọc nhạc vì phân môn này là dễ học nhất trong bộ môn Âm nhạc. Tuy nhiên, để phát triển đầy đủ về tai nghe cũng như khả năng cảm thụ âm nhạc thì các em cần phải quan tâm hơn nữa tới phân môn tập đọc nhạc. Để làm được điều đó, đòi hỏi người giáo viên Âm nhạc cần phải có phương pháp truyền đạt kiến thức cũng như kĩ năng, thái độ phù hợp trong quá trình giảng dạy cho các em nhất là trong phân môn tập đọc nhạc. Là một giáo viên được đào tạo về chuyên ngành sư phạm Âm nhạc, qua thời gian trực tiếp giảng dạy bộ mô n với lòng yêu nghề mến trẻ và sự nỗ lực học hỏi của mình, bản thân tôi đã ít nhiều đúc rút được một số kinh nghiệm trong công tác, tôi nhận thấy thực tế việc học tập và tiếp thu các kiến thức của môn học, đặc biệt là các kĩ năng khi tập đọc nhạc đối với các em học sinh Tiểu học là chưa cao. Đứng trước những hạn chế thực tại, tôi mạnh dạn đưa ra tám biện pháp hướng dẫn các em cách tập đọc nhạc khá hiệu quả mà tôi đã thực hiện tại trường. 5.3Đề xuất giải pháp Giải pháp1. Điều tra thực trạng việc học tập phân môn tập đọc nhạc của học sinh Tiểu học Giải pháp 2. Nghiên cứu tâm lí, từng đối tượng học sinh để thiết kế bài dạy, chọn lọc và áp dụng phương pháp dạy phù hợp. Giải pháp 3: Đưa ra tám biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy phân môn tập đọc nhạc cho học sinh Tiểu học 6.Phạm vi và giới hạn đề tài: Nội dung: Những biện pháp được áp dụng tại lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 nhằm tạo hứng thú cho học sinh khi học môn Âm nhạc. Thời gian: Tháng 11/2018 – tháng 9/2019 Đối tượng áp dụng: Học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 7. Phương Pháp nghiên cứu: Nghiên cứu tài liệu, quan sát, điều tra trắc nghiệm, trưng cầu ý kiến bằng câu hỏi. B. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Chương 1. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu 1. Cơ sở khoa học 3
Lịch sử cho thấy, từ thời nguyên thủy, con người sống trong xã hội hoang sơ, khi xã hội chưa có một loại ngôn ngữ nào để giao tiếp thì người nguyên thủy đã dùng những điệu nhảy, điệu múa, những tiếng hú… để gọi nhau, để ăn mừng chiến thắng. Và có lẽ, đó cũng chính là nguồn gốc đầu tiên để ra đời một nền âm nhạc phong phú hiện nay – một món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của mỗi người, mỗi nhà, bởi âm nhạc thể hiện tiếng nói của trái tim và đặc biệt có sức mạnh lớn lao trong việc thể hiện thế giới nội tâm của con người. Từ lâu, để phát triển thẩm mĩ cũng như những thị hiếu về văn hóa nói chung và âm nhạc nói riêng, Bộ Giáo dục và Đào tạo đặc biệt quan tâm đã đưa môn Âm nhạc vào chương trình học chính khóa cho các em học sinh Tiểu học. Thông qua việc giảng dạy bộ môn này, đặc biệt là phân môn Tập đọc nhạc nhằm hình thành và phát triển năng lực cảm thụ âm nhạc, khả năng nghe nhạc cho học sinh, tạo nên một “văn hoá âm nhạc” nhất định, bởi âm nhạc tác động trực tiếp đến đời sống tình cảm của con người, nó sẽ là yếu tố hình thành nên đạo đức, nhân cách của các em sau này. 2.Cơ sở thực tiễn Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 là một trường có phong trào văn hoá, văn nghệ khá tốt. Các hoạt động văn hoá văn, nghệ diễn ra rất sôi nổi trong suốt năm học qua các đợt thi đua. Các hoạt động đó được tác động nhiều bởi bộ môn Âm nhạc. Do vậy để các em học tốt và có hứng thú học tập bộ môn này, đòi hỏi người giáo viên phải có một phương pháp truyền đạt, phương pháp thu hút, tạo sự hứng thú cho các em với môn học. Là giáo viên được đào tạo chuyên ngành sư phạm Âm Nhạc ở trường Tiểu học Vạn Thọ 1 tôi nhận thấy hầu như đa số các em đều thích học môn Âm nhạc. Nhưng để phát triển đầy đủ về tai nghe cũng như khả năng cảm thụ âm nhạc thì các em cần phải quan tâm hơn nữa tới phân môn tập đọc nhạc. Vì vậy người giáo viên phải từng bước giúp các em có được sự tự tin, nắm được các kiến thức, các kỹ năng cơ bản của phân môn tập đọc nhạc từ đó giúp các em phát triển khả năng nghe nhạc, khả năng ghi nhớ, khắc sâu kiến thức cho các em, từ đó tạo cho các em niềm yêu thích khi học môn Âm nhạc. Với phương châm “Học vui - Vui học”, chương trình Âm nhạc ở trường Tiểu học có nhiều nội dung đa dạng, phong phú với các phân môn như: Học hát, lý thuyết âm nhạc, tập đọc nhạc (TĐN) và kể chuyện âm nhạc qua đó mang lại cho các em nhiều niềm vui và sự hứng thú đối với môn học. Riêng đối với phân môn TĐN, giáo viên cần cho học sinh biết rằng: tập đọc nhạc không phải như “ tập đọc chữ ”, tập đọc nhạc sẽ không thể đọc “ như nói ” mà phải đọc “ như hát ”. Tập đọc nhạc chính là cho các em làm quen với chữ “nhạc”. Dạy TĐN ở trường Tiểu học chỉ nhằm bước đầu tập luyện “ giải mã ” các kí hiệu ghi chép nhạc và học các bài TĐN để cho các em có ý thức hát đúng cao độ, trường độ, nhịp điệu, làm quen với các loại hình tiết tấu...để giúp HS hát lời ca chính xác hơn. Qua những bài TĐN đồng thời cũng giáo dục nhạc cảm và giúp các em phát huy khả năng sáng tạo Âm nhạc của mình. 4
Chương 2: Thực trạng của vấn đề nghiên cứu I. Đặc điểm tình hình 1. Thuận lợi Được sự Lãnh đạo trực tiếp của Phòng GD&ĐT Vạn Ninh, sự quan tâm của Đảng ủy, chính quyền địa phương, các ban ngành đoàn thể và phụ huynh học sinh để giúp cho nhà trường có định hướng trong công tác chung của ngành. Cơ sở vật chất từng bước đã được cải thiện, có đầy đủ các trang thiết bị cần thiết cho hoạt động dạy và học. Giáo viên đa số còn trẻ, nhiệt tình trong công tác giảng dạy, hầu hết đều được đào tạo qua trường lớp, có tay nghề tương đối vững vàng, đa số giáo viên có ý thức tổ chức kỷ luật trong lao động, có tinh thần trách nhiệm cao ham học hỏi để nâng cao tay nghề và nghiệp vụ chuyên môn. Âm nhạc là môn học độc lập, kết quả đánh giá là điều kiện xét duyệt lên lớp. Ban Giám Hiệu nhà trường cùng các giáo viên đã có sự quan tâm nhiều cho môn học âm nhạc. 2. Khó khăn: Nhà trường chưa có phòng học chức năng nhưng cũng đã đầu tư một số trang thiết bị phục vụ cho môn học như đàn Ooc-gan, kèn Melodion, nhạc cụ gõ: thanh phách, song loan, mõ, trống con... Có máy tính, máy chiếu phục vụ dạy học. Đối với một trường Tiểu học thuộc khu vực giáp ranh giữa miền núi và miền biển, hầu hết các em học sinh đều là con em nông thôn nên không được quan tâm nhiều tới việc học tập đặc biệt là môn Âm nhạc. Ngay từ chính bố mẹ, gia đình các em đã hiểu việc học các môn Toán, Văn, Ngoại ngữ mới là cần thiết nên đã định hướng cho các em chỉ nên coi trọng các môn học ấy. Vì vậy, các em chưa quan tâm nhiều tới môn Âm nhạc, từ đó hiểu biết về âm nhạc còn hạn chế, chưa sâu rộng. Âm nhạc là một môn học độc lập trong chương trình. Âm nhạc mang đến cho học sinh những phút giây thực sự thư giãn, thoải mái sau những giờ học căng thẳng. Tuy nhiên, để vệc dạy và học Âm nhạc được thực hiện theo đúng đặc trưng và mục tiêu của nó thì đòi hỏi chúng ta phải thực hiện nghiêm túc. Nhưng thực tế cho thấy môn học này trong nhà trường chưa nhận được nhiều sự quan tâm. Có những giáo viên tâm huyết, trách nhiệm cao, biết truyền đạt kiến thức và định hướng thầm mĩ đúng đắn cho học sinh nhưng bên cạnh đó, vẫn có những giáo viên còn coi nhẹ môn học này, coi đây chỉ là môn học phụ không cần nghiên cứu, trau dồi kiến thức để đổi mới phương pháp giảng dạy, lên lớp vẫn giữ nguyên các hình thức tổ chức truyền thống gây nhàm chán cho HS. Đây là lý do chính khiến cho học sinh không có hứng thú học tập, từ đó làm giảm khả năng cảm thụ âm nhạc của các em. 5
II.Thực trạng vấn đề nghiên cứu Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 là một trường có phong trào văn hoá, văn nghệ khá tốt. Các hoạt động văn hoá văn, nghệ diễn ra rất sôi nổi trong suốt năm học qua các đợt thi đua. Các hoạt động đó được tác động nhiều bởi bộ môn Âm nhạc. Do vậy để các em học tốt và có hứng thú học tập bộ môn này, đòi hỏi người giáo viên phải có một phương pháp truyền đạt, phương pháp thu hút, tạo sự hứng thú cho các em với môn học. Năm học 2018 – 2019 Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 có 01 điểm với 08 lớp, tổng số học sinh là: 185 học sinh /103 nữ (trong đó Khối 5: 35/20 nữ) và môn Âm nhạc có 1 giáo viên giảng dạy.Tôi được phân công giảng dạy tất cả các khối lớp 1,2,3,4,5.Tôi quan sát thấy hầu như đa số các em đều thích học môn Âm nhạc. Nhưng để phát triển đầy đủ về tai nghe cũng như khả năng cảm thụ âm nhạc thì các em cần phải quan tâm hơn nữa tới phân môn tập đọc nhạc Vì vậy người giáo viên phải từng bước giúp các em có được sự tự tin, nắm được các kiến thức, các kỹ năng cơ bản của phân môn tập đọc nhạc từ đó giúp các em phát triển khả năng nghe nhạc, khả năng ghi nhớ, khắc sâu kiến thức cho các em từ đó tạo cho các em niềm yêu thích khi học môn Âm nhạc. Nguyên nhân chủ yếu là do nhà trường chưa có phònghọc chức năng nhưng cũng đã đầu tư một số trang thiết bị phục vụ cho môn học như đàn Ooc- gan, Kèn Melodion, nhạc cụ gõ: thanh phách, song loan, mõ, trống con... Có máy tính, máy chiếu phục vụ dạy học. Ngay từ chính bố mẹ, gia đình các em đã hiểu việc học các môn Toán, Văn, Ngoại ngữ mới là cần thiết nên đã định hướng cho các em chỉ nên coi trọng các môn học ấy.Vì vậy, các em chưa quan tâm nhiều tới môn Âm nhạc, từ đó hiểu biết về âm nhạc còn hạn chế, chưa sâu rộng. Ở trường Tiểu học, TĐN không thể đạt được mục tiêu như ở trường Âm nhạc chuyên nghiệp là “đọc thông, viết thạo” bản nhạc, vì thời lượng học quá ít và đối tượng học sinh là đại trà. Vậy thì, là những giáo viên trực tiếp đứng lớp, để thực hiện được mục tiêu là “ Giáo dục văn hoá âm nhạc ” ở trường Tiểu học, chúng ta phải tổ chức như thế nào để cho các em tiếp thu nhanh bài đọc nhạc, nắm được kỹ năng đọc nhạc kết hợp với gõ phách để từ đó tạo nên sự hứng thú, sự yêu thích đối với môn học. Đó là vấn đề mà tôi luôn luôn suy nghĩ khi thực hiên giáo án lên lớp và trong thực tế giảng dạy,bản thân luôn cố gắng học hỏi, tìm tòi, rút kinh nghiệm để nhằm tìm cho mình một phương pháp tối ưu trong hoạt động giảng dạy. Chương 3: Giải pháp nghiên cứu Để giúp cho chất lượng học tập đọc nhạc của học sinh Tiểu học nâng lên, tôi đã nghiên cứu và đưa ra tám biện pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn tập đọc nhạc cho học sinh Tiểu học như sau: Biện pháp1. Giới thiệu bài tập đọc nhạc 6
Trước khi tiến hành tập đọc nhạc, tôi giới thiệu tới các em bản nhạc bài tập đọc nhạc để các em có những hình dung ban đầu về kiến thức mà các em chuẩn bị khám phá. Bởi vì đây là phân môn tập đọc nhạc nên không cần phải đi quá sâu về giới thiệu tác giả, tôi chỉ đưa ra một số thông tin ngắn gọn về tác giả và trích đoạn trong bản nhạc nào. Cũng có thể cho học sinh được quan sát hình ảnh của nhạc sĩ sáng tác bản nhạc này để các em có thêm hiểu biết. Bên cạnh đó, để phát huy tính tích cực của học sinh, tôi để học sinh tự phát hiện một số kiến thức về âm nhạc như: Em thấy bản nhạc này được viết ở nhịp nào? Có tất cả bao nhiêu ô nhịp? Và để giúp cho việc đọc nhạc được dễ dàng, tôi hướng dẫn các em chia câu cho bài tập đọc nhạc. Ví dụ: Bài tập đọc nhạc số 4: Nhớ Ơn Bác (Trang 24 sách Âm nhạc 5 – NXB Giáo dục) Tôi cho học sinh quan sát tranh bài tập đọc nhạc rồi yêu cầu các em phát hiện: + Bài tập đọc nhạc được viết ở nhịp nào? (nhịp ) + Toàn bộ bài tập đọc nhạc gồm có mấy ô nhịp? (Gồm có 8 ô nhịp) + Theo em, bài tập đọc nhạc này có thể được chia làm mấy câu nhạc? (Chia làm 2 câu nhạc: Câu thứ nhất gồm 4 ô nhịp, câu thứ 2 gồm 4 ô nhịp) Biện pháp 2. Tập nói tên nốt nhạc Để việc đọc nhạc được thực hiện chính xác và dễ dàng, tôi hướng dẫn các em tập xác định và nói tên các nốt nhạc có trong bài qua việc quan sát tranh tập đọc nhạc. Ở bước này, có thể gọi cá nhân học sinh phát hiện và đọc các nốt có trong từng câu nhạc hoặc cũng có thể cho cả lớp đọc đồng thanh. Học sinh chỉ cần đọc tên các nốt nhạc như: Đô, rê, mi… chứ không cần cao độ của các nốt. Ở bước này, chúng ta không nên để mất nhiều thời gian, chỉ nên thực hiện trong khoảng 2 – 3 phút. Biện pháp 3. Luyện tập cao độ Muốn giúp cho học sinh đọc chuẩn xác cao độ các nốt nhạc trong bài tập đọc nhạc, chúng ta phải thực hiện luyện tập cao độ cho học sinh. Qua bước tập nói tên nốt nhạc, học sinh đã phát hiện được các nốt nhạc được sử dụng trong bài, tôi yêu cầu các em sắp xếp các nốt nhạc theo thứ tự từ thấp đến cao rồi ghi lên bảng. Sau đó, tôi đàn giai điệu của chuỗi âm thanh khoảng 2 âm – 3 âm theo chiều đi lên và đi xuống để học sinh đọc theo tiếng đàn. Đây là một bước rất quan trọng nhằm phát triển tai nghe của học sinh. Vì vậy, chúng ta không nên sử dụng phương pháp dạy truyền khẩu mà để học sinh tự nghe và đọc dựa vào tiếng đàn. 7
Khi đàn nên chú ý dịch giọng sao cho phù hợp với giọng của học sinh. Tránh đàn cao quá hoặc thấp quá sẽ làm cho học sinh cảm thấy không tự tin tập đọc nhạc ở các bước tiếp theo. Với những bài có thang âm liền bậc, tôi hướng dẫn học sinh đặc biệt là học sinh năng khiếu đọc các quãng trong thang âm để phát huy khả năng nghe cũng như đọc nhạc cho các em. Ví dụ: Bài tập đọc nhạc số 4: Nhớ Ơn Bác (Trang 24 sách Âm nhạc 5 – NXB Giáo dục) Sau khi quan sát tranh bài tập đọc nhạc, tôi yêu cầu học sinh nói tên các nốt nhạc được sử dụng trong bài: + Em hãy nêu tên các nốt nhạc chính được sử dụng trong bài? (Nốt Đô, Rê, Mi, Son, La, Đố) + Em hãy sắp xếp các nốt nhạc đó theo thứ tự từ thấp đến cao? (Nốt Đồ, Rê, Mi, Son, La, Đố) Tôi đàn giai điệu của thang âm này một lần rồi yêu cầu học sinh đọc theo chiều đi lên và đi xuống nhiều lần để học sinh nhớ được cao độ các nốt nhạc. Biện pháp 4. Luyện tập tiết tấu Đây là một bước cũng rất quan trọng, nó giúp cho học sinh đọc đúng trường độ các nốt của bài tập đọc nhạc. Trước tiên, tôi yêu cầu học sinh nói tên các hình nốt có trong từng câu nhạc rồi để học sinh tự rút ra âm hình tiết tấu chính của bài. Tuy nhiên công việc này thường chỉ có học sinh năng khiếu mới làm được. Và chỉ khi học sinh không thực sự làm được, tôi mới giúp các em tìm ra vì như vậy mới phát huy được hết tính tích cực, tăng tính tò mò, tự khám phá của học sinh. Khi hướng dẫn học sinh thực hiện gõ tiết tấu, tôi thực hiện mẫu 1 – 2 lần rồi hướng dẫn các em thực hiện theo. Đối với những bài có âm hình tiết tấu đơn giản, chỉ sử dụng hình nốt đen và nốt trắng tôi gọi một số cá nhân tự thực hiện gõ rồi cả lớp tập gõ theo. Để luyện tập tiết tấu, chúng ta có nhiều cách thực hiện nhưng có bốn cách khá phổ biến mà tôi thường áp dụng. Đó là: Miệng đọc âm hình tiết tấu chính; Tay gõ âm hình tiết tấu chính; Miệng đọc kết hợp tay gõ âm hình tiết tấu chính; Miệng đọc tiết tấu kết hợp tay gõ theo phách. Tuy nhiên, trong mỗi bài Tập đọc nhạc ta chỉ nên chọn 1-2 cách luyện tập thích hợp. Ví dụ: Bài tập đọc nhạc số 4: Nhớ ơn Bác (Trang 24 sách Âm nhạc 5 – NXB Giáo dục) Với bài tập đọc nhạc này, âm hình tiết tấu tương đối đơn giản, chúng ta nên chọn cách miệng đọc kết hợp tay gõ âm hình tiết tấu chính. Để hướng dẫn học sinh thể hiện đúng cách gõ các nốt nhạc ngân dài, tôi đã quy ước với các em bằng động tác mở hai bàn tay với những hình nốt trắng 8
và úp bàn tay nếu là dấu lặng. Có như vậy các em sẽ không bị cuốn nhịp khi gõ tiết tấu. Biện pháp 5. Tập đọc từng câu Sau khi thực hiện xong các phần trên, tôi cùng học sinh đi vào khám phá giai điệu của từng câu nhạc. Đây là phần quan trọng nhất khi dạy phân môn này. Để học sinh có những cảm nhận ban đầu về bản nhạc, tôi đàn giai điệu toàn bài cho các em nghe bằng cách đệm có tiết tấu nhằm gây sự hứng thú cho các em rồi hướng dẫn các em tập đọc từng câu nhạc như đã chia ở trên. Khi tập đọc từng câu, tôi đàn giai điệu 3 lần và yêu cầu học sinh: Lần thứ nhất các em nghe giai điệu, lần thứ 2 các em đọc nhẩm theo giai điệu, lần thứ 3 các em đọc hòa theo tiếng đàn. Sau đó tôi mời cá nhân một số học sinh đọc câu nhạc cho cả lớp nghe (Học sinh năng khiếu) rồi cho cả lớp đọc. Ở bước này, cần phải thật chú ý những nốt ngân dài, tôi luôn nhắc học sinh chú ý ngay từ đầu để học sinh thể hiện đúng trường độ và không bị cuốn nhịp. Sau khi dạy học sinh tập đọc được hai câu nhạc, tôi hướng dẫn các em đọc ghép. Tôi đàn giai điệu cho các em nghe rồi yêu cầu các em nhẩm theo. Để phát huy khả năng đọc nhạc của học sinh năng khiếu, tôi mời cá nhân đọc ghép theo tinh thần xung phong rồi cho cả lớp thực hiện đọc đồng thanh. Ở bước này, phải thật chú ý, nếu học sinh đọc sai hoặc chưa chuẩn xác chỗ nào, tôi sửa sai kịp thời cho các em. Tránh trường hợp đến khi vào đọc toàn bài các em đã quen giai điệu trong đầu sẽ rất khó sửa nên kiểm tra cá nhân nhiều sẽ tốt hơn. Với những câu nhạc có giai điệu giống nhau, tôi thường đàn trước giai điệu một lần rồi cho các em tự nghe, tự phát hiện xem câu nhạc này có gì giống và khác những câu nhạc trước đã học. Như vậy mới phát huy được khả năng nghe nhạc cũng như tính tích cực của học sinh. Ví dụ: Bài tập đọc nhạc số 4: Nhớ ơn Bác (Trang 24 sách Âm nhạc 5 – NXB Giáo dục) Bài tập đọc nhạc này được chia làm hai câu, mỗi câu gồm có 4 ô nhịp. Sau khi dạy xong câu nhạc thứ nhất, khi đàn giai điệu câu thứ hai tôi yêu cầu học sinh: – Em hãy nghe và phát hiện xem câu nhạc này có điểm gì giống và khác câu nhạc trước? (Giai điệu câu nhạc này giống câu một chỉ khác nhau về cao độ của các nốt trong câu) Nếu học sinh đã phát hiện chính xác, tôi mời học sinh năng khiếu thực hiện đọc câu nhạc này rồi cho cả lớp đọc hòa theo tiếng đàn. Biện pháp 6. Tập đọc cả bài Sau khi thực hiện xong phần tập đọc từng câu, tôi tiến hành cho các em tập đọc cả bài Tập đọc nhạc. 9
Tôi đàn giai điệu cả bài tập đọc nhạc một lần để học sinh nghe và cảm nhận liền mạch về các câu nhạc vừa được học. Sau đó, tôi đàn giai điệu các nốt nhạc trong bài để học sinh đọc hòa theo, vừa đọc vừa gõ tiết tấu. Khi thực hiện bước này, tôi thường mời các em học sinh có năng khiếu thực hiện để làm mẫu cho các bạn rồi cho cả lớp thực hiện (Sửa sai nếu có). Trong bước này, tôi thường không sử dụng đàn nhiều, chỉ cho học sinh đọc nhạc theo đàn từ 1 đến 2 lần rồi để các em tự đọc. Như vậy mới phát hiện được học sinh đã thực sự đọc chuẩn xác cao độ cũng như tiết tấu của bài tập đọc nhạc chưa. Từ đó có hướng giúp đỡ các em ở những chỗ sai. Biện pháp 7. Ghép lời ca Ghép lời ca là một bước thể hiện rõ nhất khả năng nghe nhạc của học sinh. Vì nếu các em đã đọc chính xác cả về cao độ cũng như tiết tầu bài tập đọc nhạc rồi thì việc ghép lời ca sẽ thực hiện dễ dàng. Sau khi thấy học sinh đã đọc chuẩn xác cao độ cũng như trường độ các nốt nhạc trong bài, tôi hướng dẫn các em đọc nhạc, ghép lời kết hợp gõ phách. Để giúp các em dễ dàng ghép chính xác lời ca với giai điệu bản nhạc, tôi chia lớp thành 2 nhóm: Một nhóm đọc nhạc kết hợp gõ đệm theo tiết tấu, nhóm còn lại ghép lời ca kết hợp gõ đệm theo tiết tấu rồi đổi ngược lại. Sau khi thực hiện cả lớp thành công, tôi yêu cầu các nhóm, tổ, cá nhân thể hiện lại bài Tập đọc nhạc có cả ghép lời ca kết hợp gõ đệm theo phách hòa cũng tiếng đàn để có một bài tập đọc nhạc hoàn chỉnh. Biện pháp 8. Củng cố, kiểm tra Để củng cố nội dung bài, tôi cho các tổ, nhóm, cá nhân đọc nhạc, ghép lời kết hợp gõ đệm theo phách nhiều lần nhằm kiểm tra khả năng tiếp thu bài của các em trong giờ học. Đặc biệt hướng dẫn các em đọc nhạc diễn cảm, thể hiện theo đúng tính chất của bài tập đọc nhạc. Đồng thời, đưa ra các câu hỏi nhằm kiểm tra kiến thức bài học như: Các em vừa được học bài tập đọc nhạc số mấy? Do ai sáng tác? Bài tập đọc nhạc được viết trong bao nhiêu ô nhịp?…. Bên cạnh các hình thức lên lớp truyền thống, nếu còn thời gian, tôi tổ chức cho các em chơi trò chơi giúp thay đổi không khí sau giờ học cũng như giúp các em cùng cố kiến thức âm nhạc như: Trò chơi“Khuông nhạc bàn tay” giúp học sinh ghi nhớ vị trí các nốt nhạc trên khuông hoặc trò chơi “Bảy anh em” giúp học sinh ghi nhớ tên 7 nốt nhạc… Ví dụ: Tổ chức chơi trò chơi “Bảy anh em”  Mục tiêu: Giúp học sinh nhớ tên bảy nốt nhạc  Cách chơi: + Giáo viên chỉ định bảy em học sinh, mỗi em “Mang tên” một nốt nhạc theo thứ tự: Đô, Rê, Mi, Pha, Son, La, Si. 10
+ “Bảy anh em” đứng cạnh nhau theo thứ tự trên. Giáo viên gọi tên nốt nhạc nào, học sinh mang tên ấy nói “Có” và nói tiếp “Tôi tên là…” (Theo tên nốt giáo viên đã quy định từ trước) rồi giơ một tay lên cao. Ai nói sai tên mình là thua cuộc. Khi dạy phân môn tập đọc nhạc, chúng ta cần phải thực hiện theo 8 bước trên. Tuy nhiên, tùy thuộc cách dẫn dắt vào bài của mỗi người, chúng ta có thể linh hoạt thay đổi thứ tự của bước 3 và bước 4. Trong 8 bước trên thì bước dạy tập đọc từng câu là quan trọng nhất, vì vậy chúng ta cần phải dành nhiều thời gian cho bước này nhất. Chương 4: Hiệu quả sáng kiến 1. Hiệu quả của sáng kiến Sau khi trực tiếp áp dụng các biện pháp giảng dạy này vào các tiết Tập đọc nhạc tại trường, tôi nhận thấy các em học sinh đã có sự sôi nổi hơn trong các tiết học.Các em có hứng thú học, chủ động tìm tòi kiến thức, không bị động.Và đặc biệt, các em mong chờ đến tiết học Tập đọc nhạc để được khám phá bài mới. Từ đó, tôi nhận thấy khả năng nghe nhạc của các em cũng có sự tiến bộ vượt bậc khi dạy các em học bài hát mới hay cho các em nghe một bản nhạc. Tôi nghĩ, đây chính là kết quả mà thầy cô nào cũng mong muốn khi trực tiếp giảng dạy môn học này. 2. Tổ chức thu thập minh chứng đánh giá hiệu quả, tác dụng của sáng kiến Năm học 2018 – 2019 Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 có 01 điểm với 08 lớp, tổng số học sinh là: 185 học sinh /103 nữ (trong đó Khối 5: 35/20 nữ) và môn Âm nhạc có 1 giáo viên giảng dạy.Tôi được phân công giảng dạy tất cả các khối lớp 1,2,3,4,5. Giữa học kì I năm học 2018- 2019, tôi đã tiến hành khảo sát đối với học sinh lớp 5A trên cơ sở đặt câu hỏi qua phiếu điều tra trắc nghiệm trên 35 học sinh: Em có thích học bộ môn Âm nhạc không? (đồng ý) Vì sao thích? (không đồng ý) Vì sao không? Kết qủa thu được như sau: S Kết quả Nguyên nhân STT Đồng ý Không đồng ý 1Do môn Âm nhạc hấp dẫn, 21/35 HS = 60% 14/35HS = 40% 1 dễ học Do môn Âm nhạc khó học, 2 dễ quên, nhiều bài nhàm 24/35HS = 68.6% 11/35HS = 31.4% 2 chán. 3Do giáo viên dạy hay, dễ 19/35 HS = 54.3 % 16/35 HS = 45.7% 3 hiểu, hứng thú Qua bảng thống kê điều tra cho thấy các em không thích môn Âm nhạc do môn Âm nhạc do khó học, dễ quên, nhiều bài nhàm chán đạt tỉ lệ khá cao, 11
68.6%, tỉ lệ do giáo viên dạy hay, dễ hiểu, hứng thú chiếm tỉ lệ còn chưa cao 54.3%. * Trên cơ sở đặt câu hỏi qua phiếu điều tra trắc nghiệm: Câu 1: Em có thích học Tập đọc nhạc không? Câu 2: Em thấy việc tập đọc một bản nhạc dễ hay khó? Kết quả thu được như sau: Tổng số học sinh của lớp 5A là 35 học sinh Kết quả Hệ thống câu hỏi Thích (Dễ) Không thích (Khó) 1. Em có thích học Tập đọc nhạc không? 10 HS = 28.6% 25 HS = 71.4% 2. Em thấy việc đọc một bài tập đọc nhạc 2 HS = 5.7% 33 HS = 94,3% dễ hay khó? Qua kết quả khảo sát trên cho thấy môn âm nhạc trong nhà trường chưa thực sự gây được hứng thú học tập cho các em đặc biệt là phân môn tập đọc nhạc – phân môn có thể được coi là khó nhất trong bộ môn Âm nhạc ở trường Tiểu học, tôi thấy đa số các em không có hứng thú học tập phân môn TĐN này. Còn lại một số ít em học sinh thích phân môn này và đọc các bài tập đọc nhạc tương đối chính xác thì lại chủ yếu rơi vào các em có năng khiếu. Vì kết quả khảo sát trên tôi càng quyết tâm tiến hành sáng kiến này. Cuối năm học 2018 – 2019 tôi đã tổng hợp kết quả học tập của lớp 5A và kết quả thu được như sau: * Kết quả đánh giá giữa học kì I. Bảng A: Kết quả sĩ Lớp Năm học T H C số SL % SL % SL % 5A 35 2018 -2019 16 45,7 19 54.3 0 0 * Kết quả đánh giá cuối năm. Bảng B. Sĩ Kết quả Lớp Năm học T H C 12
SL % SL % SL % 5A 35 2018 -2019 19 54,3 16 45.7 0 0 Nhìn vào bảng số liệu Avà so sánh với số liệu của Bảng B cho thấy chất lượng của học sinh tăng lên rõ rệt: * Số học sinh hoàn thành kết quả ban đầu tốt từ 16 em trương ứng từ 45,7% sau đó đã tăng lên 19 em tương ứng từ 54.3%, tức đã tăng 8,6 % * Kết quả sau khi áp dụng sáng kiến qua việc trình bày bài tập đọc nhạc số 4: Nhớ Ơn Bác của học sinh 2 lớp: lớp 5A1 (năm học 2017-2018) và lớp 5A2 (năm học 2018-2019) như sau: Trước khi áp dụng sáng kiến Sau khi áp dụng sáng (Năm học: 2017– 2018) kiến(Năm học: 2018- 2019) Lớp Sĩ số Đọc đúng bài Đọc chưa Đọc đúng bài Đọc chưa đúng TĐN đúng bài TĐN TĐN bài TĐN 5A1 23 6 HS = 26,1% 17 HS = 73,9% 11 HS = 47,8 % 12 HS = 52,2% 5A2 35 9 HS = 25,7% 26 HS = 74,3% 14 HS = 40 % 21 HS = 60% Khi quan sát những con số thu được, ta nhận thấy số học sinh lĩnh hội được đầy đủ kiến thức của môn học này đã tăng lên rõ rệt. Tuy nhiên, đó mới chỉ phần nào thấy những tiến bộ của các em. Trong thực tế, các em đã yêu thích bộ môn âm nhạc hơn, thích học tập đọc nhạc hơn do đó khả năng nghe nhạc của các em cũng được nâng lên rõ rệt, đồng nghĩa với việc học sinh bắt đầu thấy hứng thú học môn âm nhạc nói chung cũng như phân môn tập đọc nhạc nói riêng, từ việc thấy phân môn tập đọc nhạc nhàm chán, khó học và không thích, thông qua tám biện pháp nâng cao chất lượng dạy học phân môn tập đọc nhạc này mà các em dần trở nên yêu thích và đọc dễ dàng một bài tập đọc nhạc hơn. C.KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. Kết luận Xã hội ngày càng phát triển đòi hỏi trình độ của mỗi người cũng phải nâng cao về mọi mặt. Việc giảng dạy Âm nhạc nhất là phân môn tập đọc nhạc trong trường tiểu học cũng phải được chú trọng để tăng sự hứng thú học Âm nhạc cho học sinh, để mỗi giờ lên lớp đảm bảo chất lượng và hiệu quả giảng dạy và mỗi giờ học âm nhạc là những giờ học hứng thú, bổ ích và vui vẻ. 2.Khuyến nghị - Đối với giáo viên: 13
Thực hiện theo đường lối đổi mới căn bản toàn diện giáo dục, luôn tích cực đổi mới phương pháp dạy – học, tổ chức các hoạt động âm nhạc phong phú về hình thức cũng như nội dung để học sinh được tham gia thể hiện và tự tin khẳng định mình. - Đối với nhà trường: Để giờ dạy đạt hiệu quả cao và các hoạt động giáo dục âm nhạc trở nên thiết thực, nhà trường cần chú trọng quan tâm tới các điều kiện về cơ sở vật chất.Tăng cường đầu tư các thiết bị nghe nhìn như loa đài, tivi, máy chiếu, tranh ảnh… Đặc biệt, phải có phòng học nghệ thuật hoặc phòng học chức năng để tạo điều kiện cho học sinh có không gian học thoải mái đúng như đặc trưng của môn học. - Đối với các cấp quản lí: Tạo cơ hội tốt nhất cho giáo viên Âm nhạc được tham gia các hoạt động văn hóa văn nghệ trong nhà trường để nâng cao kĩ năng dạy học và tổ chức hoạt động. Tổ chức thường xuyên các hội thi Văn nghệ, hội thi Giáo viên dạy giỏi môn chuyên để các đồng chí giáo viên có cơ hội giao lưu, học tập kinh nghiệm của đồng nghiệp. Tạo điều kiện cho chúng tôi có điều kiện học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp như tập huấn nâng cao chuyên môn, tổ chức chuyên đề. Vạn Thọ, ngày 30 tháng 9 năm 2019 Thủ trưởng đơn vị Người viết Võ Thị Bích Dương 14
TÀI LIỆU THAM KHẢO STT TÁC GIẢ VÀ TÊN TÀI LIỆU 1 Sách nghệ thuật 5 – NXB Giáo Dục Việt Nam– Bộ Giáo dục và đào tạo 2 Tâm lý lứa tuổi và tâm lý hoc sư phạm – Lê Văn Hồng – NXB Giáo dục. 3 Tập bài hát 5 – NXB Giáo Dục Việt Nam – Hoàng Long (chủ biên) Phương pháp dạy học âm nhạc – NXB đại học sư phạm – Hoàng Long, 4 Hoàng Lân. Âm nhạc và phương pháp dạy học âm nhạc cho học sinh tiểu học – NXB 5 Đại học sư phạm Hà Nội Giáo trình âm nhạc và phương pháp dạy âm nhạc – NXB đại học sư 6 phạm - Hoàng Long (chủ biên) Hoàng Lân. 15
MỤC LỤC Nội dung Trang A. MỞ ĐẦU 1 1. Lí do chọn đề tài 1 2. Mục đích nghiên cứu đề tài 1 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 1 4. Giả thuyết nghiên cứu 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 2 6. Phạm vi và giới hạn đề tài 3 7. Phương pháp nghiên cứu 3 B. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 3 Chương 1: Cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu 3 1. Cơ sở khoa học 3 2. Cơ sở thực tiễn 4 Chương 2: Thực trạng của vấn đề nghiên cứu 5 I. Đặc điểm tình hình 5 1. Thuận lợi 5 2. Khó khăn 5 II. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu 6 Chương 3: Giải pháp nghiên cứu 6 - 10 Chương 4:Hiệu quả sáng kiến 11 1. Hiệu quả của sáng kiến 11 2. Tổ chức thu thập minh chứng đánh giá hiệu quả, tác 11 dụng của sáng kiến C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 13 16
1. Kết luận 13 2. Khuyến nghị 14 TÀI LIỆU THAM KHẢO 15 17