SKKN: Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn Vật lí tại trường PTDTNT THCS Krông Ana

Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> MỤC LỤC <br /> <br /> <br />  PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ                                                                                       <br />  <br /> ......................................................................................<br />    <br />  3<br /> I.LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI........................................................................................................ 3<br /> II.MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU................................................................................................ 3<br />  PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:                                                                    <br />  <br /> ...................................................................<br />    <br />  4<br /> I.Cơ sở lý luận của vấn đề: ................................................................................................. 4<br /> II.Thực trạng vấn đề:........................................................................................................... 4<br /> 1 Thuận lợi..................................................................................................................... 4<br /> 2 Khó khăn:.................................................................................................................... 5<br /> 3 Thực trạng nhà trường: .............................................................................................. 5<br /> III.Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề: .......................................................... 6<br /> 1 Phương pháp nhớ công thức...................................................................................... 6<br /> 2 Chia nhỏ bài toán ....................................................................................................... 7<br /> 3 Phương pháp vẽ sơ đồ .............................................................................................. 9<br /> 4 Phương pháp mô phỏng thí nghiệm.......................................................................... 11<br /> 5 Sử dụng hiệu quả trang web http://violympic.vn ........................................................ 16<br /> IV.Tính mới của giải pháp:................................................................................................. 19<br /> V.Hiệu quả SKKN:............................................................................................................. 19<br /> I.Kết luận:.......................................................................................................................... 21<br /> II.Kiến Nghị: ...................................................................................................................... 21<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> PHỤ LỤC 4: CHÚ THÍCH PHẦN VIẾT TẮT<br /> <br /> Stt Các chữ viết tắt Nội dung<br /> 1 GD­ĐT Giáo dục và đào tạo<br /> 1<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> 2 GV Giáo viên<br /> 3 CNTT Công nghệ thông tin<br /> 4 HS Học sinh<br /> 5 NXB Nhà xuất bản<br /> 6 PTDTNT Phổ thông dân tộc nội trú <br /> 7 PPDH Phương pháp dạy học<br /> 8 QĐ Quyết định<br /> 9 SGK Sách giáo khoa<br /> 10 SGV Sách giáo viên<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI<br /> Thế  kỉ  XXI là thế  kỉ  dành cho trí tuệ. Chính vì vậy, mà Đảng và nhà <br /> nước ta xác định giáo dục là quốc sách hàng đầu. Hoà mình vào sự phát triển <br /> giáo dục của cả  nước, mỗi trường phổ  thông đã và đang phấn đấu để  nâng <br /> cao chất lượng giáo dục trong quá trình dạy học, bằng cách đẩy mạnh phong  <br /> trào dạy và học. Muốn như vậy, ngay từ đầu các cấp học giáo viên cần phải  <br /> trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản nhất, trang bị cho học sinh t ừ ý  <br /> thức học tập, năng lực tự  học, tự trao dồi, tìm kiếm kiến thức mới. Trên cơ <br /> sở  đó học sinh có thể vận dụng linh hoạt những kiến thức đã được học vào  <br /> cuộc sống và lao động. Sự  nghiệp giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) phải góp  <br /> phần quyết định vào việc bồi dưỡng trí tuệ  khoa học, năng lực sáng tạo cho  <br /> thế hệ trẻ Chúng ta đã bước vào thời kỳ mới, thời kỳ mà yêu cầu cao của xã  <br /> hội về  mọi mặt. Trong đó giáo dục đã và đang chuyển mình sâu sắc, kể  cả <br /> chất và lượng, phụ  huynh, học sinh đều nhận thức cao về  vấn đề  học của  <br /> con em mình về các môn học nói chung và môn vật lí nói riêng. Theo chương  <br /> trình chung của Bộ Giáo dục và Đào tạo, được sự quan tâm và chỉ đạo sát sao  <br /> của Sở Giáo dục và Đào tạo Đăk Lăk, giáo viên trong các trường trung học cơ <br /> sở  (THCS) nói chung và trường phổ  thông dân tộc nội trú (PTDTNT) THCS  <br /> nói riêng đã có phương pháp dạy học đổi mới, lấy học sinh làm trung tâm. <br /> Song chương trình SGK, SGV và các loại sách tham khảo chưa thực sự cụ thể <br /> hoá các phân dạng chương trình bồi dưỡng, hay nói cách khác là cách hướng <br /> dẫn cho học sinh nắm bắt dạng toán vật lí một cách nhanh nhất, có hiệu quả <br /> nhất. Trong quá trình giảng dạy bộ môn vật lí cũng như ôn tập, bồi dưỡng HS <br /> giỏi để giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách dễ dàng hơn, nhận thức bài <br /> giảng nhanh hơn, tốt hơn và tạo cho học sinh có được hứng thú cao trong học  <br /> tập. <br /> II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU<br /> Để  giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách dễ  dàng hơn, nhận thức <br /> bài giảng nhanh hơn, tốt hơn và tạo cho học sinh có được hứng thú cao trong <br /> học tập tôi giúp học sinh có được phương pháp làm bài tập. Xuất phát từ tầm <br /> quan trọng của việc phát huy tính tích cực, chủ  động sáng tạo của học sinh  <br /> trong giờ học môn vật lí nhằm giúp học sinh có thêm nhiều phương pháp học <br /> tập tốt, lĩnh hội được toàn bộ  các kiến thức trong các giờ  học, từ  đó vận  <br /> dụng được vào trong cuộc sống một cách thiết thực và có hiệu quả  tôi đã <br /> 3<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> chọn đề tài: “Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi  <br /> môn Vật lí tại trường PTDTNT THCS Krông Ana” để  làm đề  tài nghiên <br /> cứu.<br /> PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:<br /> I. Cơ sở lý luận của vấn đề: <br /> Trong giáo dục hoạt động cơ bản là dạy và học. Trong đó hoạt động dạy <br /> học không chỉ đơn thuần là cung cấp cho học sinh kiến thức có sẵn và những  <br /> kinh nghiệm xã hội mà còn góp phần tích cực vào việc hình thành và phát <br /> triển nhân cách của học sinh theo mục tiêu đào tạo.<br /> Môn học vật lí cũng như  các môn học khác ở  bậc THCS đóng một vai <br /> trò rất quan trong trong việc hình thành kiến thức phổ thông. Các kiến thức và <br /> kỹ  năng này rất cần thiết để  các em có thể  tiếp cận nhanh với các chương  <br /> trình học ở bậc cao hơn, cũng như giúp các em có một nền tảng kiến thức để <br /> có thể học và trở  thành các kỹ  sư, kỹ thuật viên lành nghề, đáp ứng nhu cầu  <br /> ngày một cao của một xã hội công nghiệp hiện đại.<br /> Việc giải tốt các bài tập vật lỳ có thể giúp các em hiểu rõ bản chất của  <br /> những vấn đề lý thuyết mà các em còn khúc mắc trong các tiết bài học. Ngoài  <br /> ra việc giải tốt các bài tập vật lí còn giúp các em tăng niềm say mê học tập và  <br /> nghiên cứu vật lí.<br /> Thực tế  cho thấy hoạt động dạy và học vật lí đã phần nào gây hứng <br /> thú, giúp học sinh ham thích học tập và tìm hiểu môn học này. Trên cơ sở nội  <br /> dung bài học, các em đã biết làm một số  bài tập đơn giản và vận dụng vào <br /> cuộc sống để  làm việc và giải thích một số  hiện tượng vật lí thường gặp. <br /> Tuy nhiên khi gặp bài tập khó thì các em lúng túng, chưa biết phương pháp <br /> giải như  thế  nào mặc dù đã học chăm chỉ. Vì vậy tôi cung cấp cho các em  <br /> phương pháp giải bài tập theo từng chuyên đề. <br /> Mục tiêu của bài viết này là học sinh nắm được vững vàng kiến thức  <br /> vật lí, rèn khả năng tư  duy lô gíc và lý luận thực tế. Đó là những phẩm chất <br /> của người ham nghiên cứu khoa học, ham học tập… phải được hình thành <br /> ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. <br /> II. Thực trạng vấn đề:<br /> 1   Thuận lợi<br /> ­  Do đặc thù trường PTDTNT nên được sự quan tâm của lãnh đạo các <br /> cấp và toàn xã hội.<br /> <br /> <br /> 4<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> ­  Được sự quan tâm chỉ đạo sâu sắc của chi bộ lãnh đạo trường, phân <br /> công làm công tác bồi dưỡng HSG cả cấp học (từ đầu cấp đến cuối cấp). Đề <br /> ra kế hoạch cụ thể từng năm, từng học kỳ, từng tháng. Theo dõi, kiểm tra đôn <br /> đốc thường xuyên.<br /> ­  Cộng tác chặt chẽ từ phía giáo viên bộ môn.<br /> ­   Kết hợp chặt chẽ  giữa gia  đình với nhà trường và giáo viên chủ <br /> nhiệm lớp.<br /> ­   Được sự  quan tâm chỉ  đạo sát sao của Ban giám hiệu, Tổ  chuyên <br /> môn. <br /> ­  Bản thân luôn tích cực áp dụng đề tài trong từng tiết bồi dưỡng HSG  <br /> trên lớp.<br /> ­  Học sinh ngoan ngoãn, lễ  phép có nhiều cố  gắng muốn được vươn  <br /> lên nhiều hơn nữa trong học tập.<br /> 2   Khó khăn:<br /> ­ Do đặc thù của trường nên đối tượng học sinh là con em đồng bào các <br /> dân tộc ít người đang sinh sống tại Tây nguyên, nên ngôn ngữ  mỗi dân tộc,  <br /> mỗi địa phương khác nhau, nên để  các em nắm được kiến thức nâng cao là  <br /> vấn đề khó khăn và phức tạp.<br /> ­ Có một số em chưa thành thạo ngôn ngữ phổ thông.<br /> ­ Khả  năng tiếp thu còn chậm, chưa nhanh nhẹn trong các hoạt động <br /> khác.<br /> ­ Là giáo viên dạy vật lí duy nhất trong trường nên còn khó khăn trong <br /> công tác trao đổi, học tập kinh nghiệm của dồng nghiệp. <br /> ­ Số khối lớp bồi dưỡng HSG là hai khối nên khó tập trung trong giảng <br /> dạy. <br /> 3   Thực trạng nhà trường: <br /> ­ Trước khi thực hiện SKKN thì việc bồi dưỡng HSG trong nhà trường <br /> có thực hiện nhưng kết quả không cao: <br /> <br /> Năm học Vị thứ trong cuộc thi  Ghi chú<br /> HSG Văn hóa<br /> <br /> 2011­2012 Xếp thứ 23/24 em<br /> <br /> 2012­2013 Xếp thứ 19/20 em<br /> <br /> <br /> 5<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> Không có học sinh  <br /> 2013­2014<br /> tham gia<br /> <br /> Không có học sinh  <br /> 2014­2015<br /> ntham gia<br /> <br /> <br /> III. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề: <br /> 1  Phương pháp nhớ công thức<br />  Trong vật lí, người ta dùng phương trình để  mô tả  mối quan hệ  giữa  <br /> các đại lượng khác nhau. Một số phương trình rất đơn giản, trong khi số khác  <br /> thì cực kỳ phức tạp. Nên ghi nhớ các phương trình đơn giản nhất và học cách <br /> sử  dụng chúng để  có thể  giải các bài tập đơn giản lẫn phức tạp. Ngay cả <br /> những bài tập khó và rắc rối vẫn có thể  giải bằng nhiều phương trình đơn <br /> giản hoặc biến đổi các phương trình này cho phù hợp với bài toán. Học các <br /> phương trình cơ  bản trong vật lí là việc rất quan trọng và bằng một số  mẹo  <br /> ghi nhớ  sẽ  giúp quá trình học vật lí của các em học sinh vui vẻ  và dẫn đến  <br /> các em có hứng thú học tập hơn. <br /> STT Công thức Cách ghi nhớ<br /> <br /> 1<br /> m = D.V Mau = Đi Về<br /> Mẹ = Về Đi<br /> <br /> 2<br /> s = v.t Sống = Vì Tình<br /> <br /> 3<br /> Q = m.c.Vt Qua = Cầu mới tới<br /> Què = mà có tình<br /> <br /> 4 ρ .l Rượu bằng cá rô nhân cá lóc chia <br /> R= cá sặc<br /> S<br /> 5<br /> Q = λ .m Quên người em<br /> <br /> <br /> 6 Q = m.L Quên em Lan<br /> <br /> 7 A = U .I .t Anh Uống Ít thôi<br /> <br /> 6<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> 8 Phải uống bình rượu<br /> U2<br /> P=<br /> R<br /> 9 Đoạn mạch nối tiếp:  I, U ngược nhau I là bằng nhau thì <br /> U là tổng. Và ngược lại<br /> I = I1 = I 2 = ... = I n<br /> U = U1 + U 2 + ... + U n<br /> Đoạn mạch song song: <br /> I = I1 + I 2 + ... + I n<br /> U = U1 = U 2 = ... = U n<br /> <br /> 2   Chia nhỏ bài toán <br /> Trong quá trình bồi dưỡng HSG tôi nhận thấy các em khó khăn trong <br /> việc phân tích bài toán và đưa ra hướng giải hợp lí. Vì vậy trong quá trình học  <br /> chính vì thế để giúp các em giải quyết bài toán này tôi thường biến đổi đề sao  <br /> cho thành nhiều bài toán nhỏ dễ hơn.<br /> Ví dụ 1: <br /> Bài toán : Một thỏi hợp kim chì, kẽm có khối lượng 1 kg ở 1250C được <br /> thả vào 1 nhiệt lượng kế có khối lượng 1,6 kg có nhiệt dung riêng 250J/kg.K  <br /> chứa 1 kg nước ở 200C. Nhiệt độ khi cân bằng là 250C. Xác định khối lượng <br /> chì, kẽm chiếm bao nhiêu phần trăm trong hợp kim. Biết rằng nhiệt dung  <br /> riêng của chì, Kẽm, nước lần lượt là: 130 J/kg.K, 400 J/kg.K, 4200 J/kg.K. Bỏ <br /> qua mọi mất mát năng lượng.<br /> Bài toán được chia làm hai bài toán đơn giản như sau: <br /> Bài 1:  Một thỏi chì có khối lượng m1  ở  1250C được thả  vào 1 nhiệt <br /> lượng kế có khối lượng 1,6 kg có nhiệt dung riêng 250 J/kg.K chứa 1 kg nước <br /> ở  200C. Nhiệt độ  khi cân bằng là 250C. Biết rằng nhiệt dung riêng của chi <br /> 130J/kg.K Tính khối lượng của chì. <br /> Bài 2: Một thỏi kẽm có khối lượng m2  ở  125 C được thả  vào 1 nhiệt  <br /> lượng kế  có khối lượng 1, 6 kg có nhiệt dung riêng 250 J/kg.K chứa 1 kg  <br /> nước ở  20 C. Nhiệt độ  khi cân bằng là 25 C. Tính khối lượng của Chì. Biết  <br /> rằng nhiệt dung riêng của chì 400 J/kg.K<br /> Ví dụ 2: <br />   Bài toán: Một cốc nhựa hình trụ  thành móng có đáy dày 1cm. Nếu thả <br /> cốc vào trong một bình nước lớn thì cốc nổi ở vị trí thẳng đứng và chìm 3 cm <br /> <br /> 7<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> trong nước. Nếu đó vào của một chất lỏng chưa biết khối lượng riêng, có độ <br /> cao 3 cm thì cốc chìm trong nước 5 cm. Hỏi phải đổ  thêm vào cốc bao nhiêu <br /> chất lỏng nói trên để  mức chất lỏng trong cốc ngang bằng với mức nước  <br /> ngoài cốc.<br /> Bài toán được chia làm hai bài toán đơn giản như sau: <br /> Bài 1 Một cốc nhựa hình trụ thành mỏng có đáy dày 1cm. Nếu thả cốc <br /> vào trong một bình nước lớn thì cốc nổi ở vị trí thẳng đứng và chìm 3cm trong  <br /> nước. Biết diện tích đáy cốc là 12 cm2. Em hãy tính khối lượng của cốc nước. <br /> Bài 2 Một cốc nhựa hình trụ  thành mỏng có đáy dày 1cm, chứa 24 cm 3 <br /> nước. Biết khối lượng của cốc nhựa là 36g. <br /> a) Em hãy tính độ cao của mực nước trong cốc. <br /> b) Em hãy tính độ cao phần chìm của cốc nước.<br /> c) Em cần phải thêm hoặc bớt một lượng nước cao bao nhiêu để  mực <br /> nước trong cốc bằng mực nước ngoài cốc. <br /> Ví dụ 3: <br /> Bài toán: Một hành khách đi bộ  trên đoạn đường AB thấy: cứ 15 phút <br /> lại có một xe buýt đi cùng chiếu vượt qua mình, và cứ  10 phút lại có một xe <br /> buýt đi ngược chiều qua mình. Các xe khởi hành sau những khoảng thời gian <br /> như nhau, đi với vận tốc không đổi và không nghỉ trên đường. Vậy cứ sau bao  <br /> nhiêu phút thì có một xe rời bến? <br /> Bài toán được chia làm ba bài toán đơn giản như sau: <br /> Bài 1: Một người học sinh đi bộ từ nhà đến trường với vận tốc 5km/h,  <br /> cùng lúc đó một xe buýt khởi từ trường đi theo hướng ngược lại với vận tốc <br /> 40 km/h. Hỏi sau bao nhiêu phút học sinh và xe buýt gặp nhau? Biết quãng <br /> đường từ nhà tới trường là 2 km<br /> Bài 2: Một người học sinh đi bộ từ nhà đến trường với vận tốc 5 km/h.  <br /> Sau khi học sinh đó đi được 2 km thì một xe buýt khởi từ  nhà học sinh duổi  <br /> theo với vận tốc 40 km/h. Hỏi sau bao nhiêu phút học sinh và xe buýt gặp  <br /> nhau? <br /> Bài 3: Chiếc xe buýt thứ  nhất xuất phát từ  A đi về  B với vận tốc 45  <br /> km/h. Và cứ sau một thời gian thì có một xe buýt bắt đầu khởi hành từ A. Khi  <br /> chiếc xe buýt thứ  nhất di đến B thì chiếc xe buýt thứ  7 xuất phát  ở  A. Biết  <br /> quãng đường AB dài 45 km. <br /> a) Hỏi khoảng cách giữa hai xe buýt liên tiếp là bao nhiêu? <br /> b) Hỏi sau bao sau bao nhiêu phút thì có một xe rời bến? <br /> 8<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> 3   Phương pháp vẽ sơ đồ <br /> Trong suốt quá trình giảng dạy và bồi dưỡng HS giỏi, tôi thấy các <br /> SGK, Sách tham khảo khi đưa ra các bài tập vật lí, các hướng dẫn giải khác  <br /> nhau. Nhưng chưa đưa ra hướng dẫn chung trước khi làm các dạng bài tập  <br /> cho học sinh (ta có thể gọi là gây nhiễu) làm cho học sinh nắm bắt một cách <br /> mơ  hồ, không rõ ràng, làm rồi nhưng có thể  quên hoặc không nhớ  lâu do  <br /> không được định hướng rõ ràng. Vì vậy với sự hiểu biết và kinh nghiệm của  <br /> mình tôi thường hướng dẫn các em tóm tắt bài tập theo dạng sơ đồ. <br /> ­ Lợi ích của tóm tắt bài toán theo dạng sơ đồ. <br />     +   Tóm tắt bài toán bằng sơ đồ giúp các tiết kiệm thời gian và ghi nhớ <br /> tốt hơn đề bài. <br /> +   Giúp bạn sáng tạo hơn, vì bạn có thể viết, vẽ tùy ý theo bạn muốn,  <br /> không bắt buộc phải theo khuôn khổ. <br /> +    Giúp bạn đưa ra các giải pháp để giải quyết bài toán. <br /> +    Giúp bạn nhìn thấy “bức tranh tổng thể” của nội dung bài toán.  <br /> +    Tìm được mối liên hệ giữa các khái niệm then chốt.<br /> +    Ôn tập và ghi nhớ sẽ hiệu quả và nhanh hơn.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 9<br /> Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> Hình 1: Sơ đồ hóa dạng ài toán chuyên động hai xe cùng chiều và gặp nhau<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2:Dạng bài toán khoảng cách của hai xe chuyển động ngược chiều<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 3: Dạng bài toán hai xe chuyển động cùng chiều ở hai thời  điểm  khác  <br /> nhau.<br /> <br /> 10<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 4: Tóm tắt sự chuyển thể của chất<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 5: Bài toán tạo ảnh của một vật qua hai thấu kính<br /> 4   Phương pháp mô phỏng thí nghiệm<br /> Vật lí là một môn khoa học thực nghiệm, để  học sinh có thể  hiểu rõ <br /> hơn về  bản chất các hiện tượng về  vật lí sau những giờ  học lý thuyết đã  <br /> được đề  cập là một yêu cầu hết sức cần thiết. Do đó việc kết hợp giữa lý <br /> thuyết và thực nghiệm trong dạy học vật lí là một phương pháp quan trọng.  <br /> Điều này không những mang lại hiệu quả trong việc dạy học, cũng như  góp <br /> phần tích cực trong hoạt động nhận thức của học sinh.<br /> Một vấn đề  hiện đang khó khăn  ở  các trường phổ  thông hiện nay là  <br /> tình trạng thiếu thốn về  cơ  sở  vật chất. Không phải trường phổ  thông nào <br /> cũng thuận lợi được trang bị phòng thí nghiệm và dụng cụ thí nghiệm đầy đủ <br /> và hiện đại. Trường PTDTNT THCS hiện nay vẫn chưa được trang bị đầy đủ <br /> các dụng cụ  thí nghiệm hiện đại đặc biệt đối với một số  thí nghiệm vật lí <br /> nên rất khó khăn cho việc truyền đạt các thí nghiệm trực quan sinh động cho <br /> học sinh nhất là với các thí nghiệm phức tạp trong chương trình học. Điều <br /> 11<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> này dẫn đến một kết quả học sinh chưa thể hiểu được hết bản chất các hiện  <br /> tượng vật lí chỉ mô tả qua lý thuyết. Một phương án có thể giúp cho học sinh  <br /> có thể quan sát trực quan được các hiện tượng vật lí thông qua mô phỏng lại <br /> các   thí   nghiệm   ảo   bằng   cách   ứng   dụng   một   số   phần   mềm   CNTT   như <br /> Crocodile Physics 605, Flash, Optics Mar.03 kết hợp với dạy h ọc lý thuyết. <br /> Đây là một giải pháp có lợi ích quan trọng trong việc giảng dạy của giáo viên, <br /> đồng thời giúp học sinh có hứng thú trong học tập và tiếp thu kiến thức nhanh <br /> chóng, sâu sắc.<br /> Kết luận được: Bản chất dòng điện trong kim loại là dòng chuyển dời có <br /> hướng của các electron tự do dưới tác dụng của điện trường. <br /> Tuy nhiên về phương diện lý thuyết hay tiến hành một thí nghiệm thực tế <br /> chúng ta không thể thấy được bằng mắt quỹ đạo chuyển động của các electron <br /> như thế nào? Thông qua thí nghiệm ảo thì việc quan sát trực quan các quỹ đạo <br /> chuyển động của electron trên hệ  thống thí nghiệm đã được mô phỏng bằng <br /> phần mềm thông qua hệ thống máy tính như hình 6 sẽ giúp học sinh hình dung  <br /> ra được cơ chế chuyển động của electron dưới tác dụng của điện trường, làm rõ <br /> được thuyết electron về tính dẫn điện trong kim loại, sự phụ thuộc của điện trở <br /> vào nhiệt độ. Kết quả sau khi quan sát học sinh sẽ tiếp thu bài giảng với hiệu <br /> suất cao hơn. <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 6: Thí nghiệm mô phỏng chiều dòng điện trong kim loại<br /> Kết luận được:    <br /> <br /> 12<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> ­ Hai lực cân bằng là hai lực cùng đặt trên một vật, có cường độ  bằng <br /> nhau, phương nằm trên cùng một đường thẳng, chiều ngược nhau. <br /> ­ Dưới tác dụng của hai lực cân bằng, một vật đứng yên sẽ tiếp tục đứng <br /> yên; đang chuyển động sẽ tiếp tục chuyển động thẳng đều. <br /> Lực là một đại lượng vật lí không nhìn thấy được bằng mắt. Thông qua <br /> thí nghiệm mô phỏng ta biểu diễn lực bằng vectơ giúp học sinh dễ hiểu và nắm <br /> được nội dung bài học. <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 7: Chiếc xe cứu hỏa chịu tác dụng của các lực cân bằng trong <br /> hai trường hợp đứng yên và đang chuyển động<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 13<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 8: Biểu diễn lực của các cặp lực cân bằng <br /> Kết luận được:  <br /> ­ Nguồn điện có khả  năng cung cấp điện để  các dụng cụ  điện hoạt <br /> động. Mỗi nguồn điện có 2 cực, cực dương (+), cực âm (­). <br /> ­ Theo qui  ước chiều dòng điện trong mạch điện là chiều từ  cực dương <br /> của nguồn điện qua dây dẫn và các thiết bị diện tới cực âm của nguồn điện.  <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 14<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> Trong thí nghiệm thực tế  của mạch điện không thể  biểu diễn cụ  thể <br /> chiều dòng điện trong mạch điện. Nên thí nghiệm mô phỏng có thể  giúp học  <br /> sinh nhận ra và khắc sâu kiến thức chiều dòng điện trong mạch điện. <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 9: Sơ đồ mạch điện đơn giản<br /> Kết luận được:  <br /> ­ Hai bộ phận quan trọng của máy ảnh là: vật kính và buồng tối.<br /> ­ Vật kinh là thấu kính hội tụ.  Ảnh trên phim là ảnh thật, ngược chiều  <br /> với vật, nhỏ hơn vật.<br /> Dụng cụ  thí nghiệm trong phòng thí nghiệm có thể  giúp học sinh nhận  <br /> biết được cấu tạo chính của máy  ảnh nhưng không diễn tả  được sự  tạo ảnh <br /> trong máy  ảnh. Bằng thí nghiệm mô phỏng học sinh sẽ  dễ  dàng rút ra được  <br /> nhận xét về sự tạo ảnh trong máy ảnh. Ngoài ra còn giúp học sinh khắc sâu kiến <br /> thức về sự tạo ảnh, đặc điểm của ảnh tạo bởi thấu kính hội tụ. <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 15<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 10: Cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của máy ảnh. <br /> 5 Sử dụng hiệu quả trang web http://violympic.vn  <br /> Trang web http://violympic.vn là trang web tôi thường sử  dụng để  các <br /> em tự ôn tập và thi. Nội dung kiến thức trên trang web được cụ  thể, toàn bộ <br /> kiến thức trong sách giáo khoa sẽ được phân chia thành các điểm kiến thức và <br /> các điểm này sẽ kết nối với nhau theo dạng cây kỹ năng.<br /> Các bài tập trên trang web toán được lồng ghép vào những trò chơi với  <br /> hình minh họa nổi bật, vui nhộn làm học sinh rất hào hứng. Qua cuộc thi này <br /> giúp học sinh có thêm cách học khác tranh nhàm chán trong ôn thi và yêu thích <br /> môn Vật lí hơn và tìm được cho mình một sân chơi bổ  ích để  nâng cao chất <br /> lượng học tập của bản thân.<br /> Theo Tập đoàn FPT, đơn vị  tổ  chức cuộc thi, điểm mới của cuộc thi <br /> năm nay là lần đầu tiên Violympic ứng dụng các công nghệ mới nhất như mô <br /> hình hóa kiến thức theo đồ thị, phân tích dữ liệu lớn để giúp cá nhân hóa việc <br /> học và kiểm tra cho từng học sinh. Violympic là cuộc thi online đầu tiên áp <br /> dụng công nghệ hiện đại này để cá nhân hóa việc học của học sinh.<br /> Khi học sinh tham gia thi, hệ thống sẽ dựa vào kết quả  thực hiện các <br /> bài tập thuộc mỗi cây kỹ  năng để  đánh giá điểm mạnh hoặc điểm yếu về <br /> kiến thức của học sinh đó, đưa ra gợi ý cải thiện.<br /> <br /> 16<br /> Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 11: Các câu hỏi từ các vòng được sắp xếp khó dần<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 12: Các câu hỏi được trình bày dưới dạng trò chơi để học sinh tăng  <br /> hứng thú học tập<br /> <br /> <br /> <br /> 17<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 13: Ngoài các câu hỏi vận dụng thì các câu hỏi bài tập cũng rất đa dạng<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 14: Các câu hỏi mang tính chất thông hiểu nên giúp các em nhớ và nắm  <br /> rõ bài học <br /> <br /> <br /> 18<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 15: Hàng năm số câu hỏi và lượng kiến thức được cập nhật thường  <br /> xuyên<br /> IV. Tính mới của giải pháp:<br /> ­ Bằng phương pháp giảng dạy cụ thể, với hệ thống câu hỏi và bài tập  <br /> từ đơn giản đến phức tạp, nhằm đưa các em vào tình huống có vấn đề. Từ đó <br /> các em chủ động, tự tin và sáng tạo về mặt kiến thức hơn.<br /> ­ Giúp các em ghi nhớ công thúc một các nhanh chóng, hiệu quả. <br /> ­ Các bài toán được chia nhỏ để các em không bị lúng tung trong giải bài <br /> toán vật lí<br /> ­ Đối với phương pháp vẽ sơ đồ sẽ giúp học sinh phân tích bài toán dễ <br /> dàng và tìm ra cách giải hiệu quả. <br /> ­ Các thí nghiệm ảo giúp các em tiếp cận với việc ứng dụng môn vật lí <br /> trong đời sống hàng ngày. <br /> ­ Giúp các em có ngồn kiến thức Vật lí có hệ  thống và tin cậy thông <br /> qua trang web http://violympic.vn. <br /> ­ Hơn nữa ở những lớp tôi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này. Các em  <br /> đã dần dần có hứng thú và ham thích bộ  môn vật lí hơn, kết quả  trong các  <br /> cuộc thi HSG đã được cải thiện. <br /> V. Hiệu quả SKKN:<br /> <br /> <br /> 19<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> Các biện pháp này được bản thân thường xuyên áp dụng và đổ  mới  <br /> trong suốt quá trinh bồi dưỡng HSG  ở  trường PTDTNT THCS Krông Ana. <br /> Kết quả trong vài năm học trở lại đây kết quả HSG vật lí có cải thiện. <br /> <br /> Năm học Vị thứ trong cuộc thi  Ghi chú<br /> HSG Văn hóa<br /> <br /> 2015­2016 Xếp thứ 16/24 em<br /> <br /> Ngoài ra còn có 3 em  <br /> 2016­2017 Xếp thứ 5/22 em đạt giải trong cuộc thi  <br /> vyolympic Vật lí<br /> <br /> 2017­2018 Xếp thứ 14/24 em<br /> <br /> 2018­2019 Xếp thứ 14/19 em<br /> <br /> ­ Những kinh nghiệm của bản thân được hình thành trong quá trình dạy <br /> học ở trường PTDTNT THCS Krông Ana. <br /> ­ Đối tượng là các em học sinh dân tộc ít người trong nhà trường. <br /> ­ Được sự phân công của chuyên môn nhà trường bản thân dạy môn vật <br /> lí các khối 6,7,8,9 nên trong quá trình áp dụng SKKN thì nhận thấy:<br /> ­ Các em được ôn thi HSG có hứng thú hơn trong ôn tập, mạnh dạn tự <br /> tin hơn trong các cuộc thi cấp huyện. <br /> ­ Các em học sinh trong lớp có hứng thú học tập hơn đối với bộ  môn  <br /> vật lí. <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 20<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> PHẦN THỨ 3: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ<br /> I. Kết luận:<br /> Môn học vật lí cũng như các môn học khác ở bậc THCS đóng một vai <br /> trò rất quan trong trong việc hình thành kiến thức phổ thông. Các kiến thức và <br /> kỹ năng này rất cần thiết để các em có thể tiếp cận nhanh với các chương <br /> trình học ở bậc cao hơn, cũng như giúp các em có một nền tảng kiến thức để <br /> có thể học và trở thành các kỹ sư, kỹ thuật viên lành nghề, đáp ứng nhu cầu <br /> ngày một cao của một xã hội công nghiệp hiện đại.<br /> Việc giải tốt các bài tập vật lí có thể giúp các em hiểu rõ bản chất của <br /> những vấn đề lý thuyết mà các em còn khúc mắc trong các tiết bài học. Ngoài  <br /> ra việc giải tốt các bài tập vật lí còn giúp các em tăng niềm say mê học tập và  <br /> nghiên cứu vật lí.<br /> Những nội dung trong SKKN sẽ giúp các em có hứng thú đối với môn <br /> học. Đồng thời củng cố, khắc sâu những kiến thức trong SGK. <br /> II. Kiến Nghị: <br /> Trong điều kiện cho phép của nhà trường tham mưu với các cấp lãnh <br /> đạo để xây dựng phòng học bộ môn.<br /> Trong quá trinh giảng dạy giáo viên cần phải nghiên cứu thật kĩ các <br /> dạng bài tập ôn thi HSG từ đó áp dụng nội dung của SKKN.<br /> Đối tượng áp dụng trong đề tài là các em học sinh người đồng bào nên <br /> cần kiên nhẫn. Không nên áp đặt thành tích quá cao làm  ảnh hưởng đến quá <br /> trình học tập của các em. <br /> <br /> Krông Ana, ngày 24 tháng 2 năm 2019<br /> Người Viết<br /> <br /> <br /> <br /> 21<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> <br /> <br /> Võ Tiến Đạt<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> PHỤ LỤC 5: TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> Stt Tên sách Tên tác giả NXB<br /> 1 Sách giáo khoa môn vật lí 6,  Giáo dục<br /> 7, 8, 9<br /> 2 500 bài tập vật lí chuyên  Vũ Thị Phát Minh Đại học quốc gia <br /> THCS bồi dưỡng học sinh  TP.HCM<br /> giỏi. <br /> 3 Trang web violympic.vn  <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 22<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG<br /> .................................................................................................................<br /> .................................................................................................................<br /> .................................................................................................................<br /> .................................................................................................................<br /> .................................................................................................................<br /> .................................................................................................................<br /> .................................................................................................................<br /> .................................................................................................................<br /> .................................................................................................................<br /> <br /> Xác nhận của nhà trường <br /> Hiệu trưởng<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Lương Đức Thuận<br /> <br /> <br /> NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP HUYỆN<br /> <br /> .................................................................................................................<br /> <br /> 23<br />  Một số kinh nghiệm trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lí tại  <br /> Trường PTDTNT THCS Krông Ana<br /> .................................................................................................................<br /> .................................................................................................................<br /> .................................................................................................................<br /> .................................................................................................................<br /> .................................................................................................................<br /> .................................................................................................................<br /> .................................................................................................................<br /> .................................................................................................................<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 24<br />