SKKN: Một vài phương pháp dạy hát dân ca cho học sinh khối lớp 4, 5 trong trường Tiểu học

Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> <br /> MỘT VÀI PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT DÂN CA CHO HỌC SINH KHỐI <br /> LỚP 4, 5 TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC<br /> <br /> <br /> I. PHẦN MỞ ĐẦU:<br /> 1. Lí do chọ đề tài:<br /> Dân ca là một nghệ thuật của dân gian, nó có đầy đủ tính truyền miệng, <br /> tính tập thể, tính truyền thống và tính sáng tạo. Những làn điệu Dân ca không <br /> chỉ  mang lại những cảm xúc vui sướng trong đời sống tinh thần mà còn tạo <br /> điều kiện cho sự  phát triển toàn diện cho mỗi con người chúng ta nói chung <br /> và đặc biệt cho học sinh Tiểu học nói riêng<br /> Đối với trường Tiểu học Hà Huy Tập nơi tôi đang công tác, trường  <br /> đóng trên địa bàn xa trung tâm thuộc vùng nông thôn tương đối khó khăn, kinh <br /> tế xã hội đang trên đà phát triển vì thế các nền văn hóa đặc trưng của các dân <br /> tộc cũng hòa nhập và dần bị mai một, nên các em cũng được tiếp thu các nền  <br /> văn hóa mới, các dòng nhạc hiện đại đang từng ngày lan tràn là những nguyên <br /> nhân đã làm cho các em ít quan tâm tới việc lưu trữ các nền văn hóa đặc trưng <br /> riêng của quê hương mình.<br />          Những làn điệu dân ca ấy còn được vang vọng bao lâu nữa nếu như các  <br /> em nhỏ  không còn được nghe tiếng ru của bà, của mẹ. Với cuộc sống thành <br /> thị  quá bận rộn khiến cho người lớn quay cuồng trong nhịp sống hối hả,  <br /> không còn bình tâm để đưa các em bé vào giấc ngủ êm đềm qua tiếng hát ru <br /> nữa, bên cạnh đó cả  thế  giới Âm nhạc đang nóng lên bởi những dòng nhạc <br /> Trẻ, nhạc Rock dòng nhạc phong trào phục vụ  nhu cầu đã làm  ảnh hưởng  <br /> không nhỏ  đến các em học sinh, ngay cả trong gia đình, các em cũng thường  <br /> xuyên được nghe các bài hát của người lớn, những bài hát mang tính chất giải  <br /> trí, do vậy các em đã tiếp thu nhanh hơn so với các bài hát mà các em được <br /> học  ở  trường. Bên cạnh đó những bài hát dân ca tương đối khó đối với học  <br /> 1<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> sinh Tiểu học nên mỗi khi giáo viên dạy các bài hát dân ca học sinh thường <br /> căng thẳng vì học hát mãi mà hát vẫn không <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> đúng, học múa mãi mà múa vẫn không được dẻo vì các bài hát dân ca thường  <br /> phải luyến láy nhiều, có khi phải lấy hơi dài hơn, mỗi bài dân ca thuộc các <br /> vùng miền hay dân tộc khác nhau thì làm thế  nào để  các em thực hiện tốt <br /> được? và điều đó dẫn đến học sinh không thích học hát các bài hát dân ca. Vì  <br /> thế  đa số  sau khi ra trường tất cả đều bị  các em quên lãng, nên gần như  thế <br /> hệ trẻ đã không còn biết đến và không còn muốn nghe những làn điệu dân ca <br /> xưa nữa.  Mặc dù Bộ  Giáo Dục và Đào Tạo  đã  điều chỉnh nội dung của  <br /> chương trình môn Âm Nhạc bắt buộc khối lớp nào cũng có từ hai đến ba bài  <br /> dân ca, còn rất hạn chế, do vậy sự hiểu biết của các em học sinh Tiểu học về <br /> dân ca chưa thật sự sâu rộng. <br /> Vậy làm thế nào để các em thích học các bài hát dân ca điều này đòi hỏi  <br /> giáo viên phải có phương pháp dạy để học sinh yêu thích học hát dân ca hơn,  <br /> khi các em trình bày, biểu diễn tốt các bài hát đó và sau khi các em thực hiện  <br /> tốt, tự nhiên các em sẽ thấy yêu thích các bài hát dân ca hơn. Đây là một quá <br /> trình tìm hiểu, học hỏi và tập luyện hết sức khó khăn của cả  Cô và Trò. Từ <br /> những vấn đề đã đặt ra ở trên và qua khảo sát thực tế ở trường nơi đang công <br /> tác, nhận thấy việc để  giúp các em học sinh được tiếp xúc và ngày càng yêu <br /> thích các làn điệu dân ca Việt Nam, để  nó không bị  mai một và trôi vào quên <br /> lãng là một vấn đề  rất quan trọng. Vì thế  tôi mạnh dạn đưa ra  “Một vài <br /> phương pháp dạy hát dân ca cho học sinh khối lớp 4, 5 trong trường  <br /> Tiểu học”.      <br /> 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài<br /> <br /> <br /> 2<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br />         Nhằm lôi cuốn và thu hút học sinh yêu thích học hát, tìm hiểu để  hiểu <br /> biết về các làn điệu dân ca nhiều hơn. Bên cạnh đó còn giáo dục thái độ  yêu <br /> mến, lòng tự hào cũng như ý thức giữ gìn, phát huy bản sắc dân tộc Việt Nam  <br /> mà đặc biệt là hát Dân Ca.<br />  3. Đối tượng nghiên cứu<br /> ­ Những phương pháp sư phạm dạy hát dân ca cho học sinh khối lớp 4,  <br /> 5 trong trường Tiểu học.      <br /> <br /> <br /> <br /> <br />         4. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu:<br /> Một vài phương pháp dạy hát dân ca cho học sinh khối lớp 4, 5 trong  <br /> Trường tiểu học Hà Huy Tập ­ Huyện Krông Ana ­ Tỉnh Đăk Lăk. Năm học <br /> 2014 ­ 2015.<br /> 5. Phương pháp nghiên cứu:<br /> ­ Nghiên cứu chương trình, Sách giáo khoa môn Âm nhạc tiểu học.<br /> ­ Phương pháp dạy học Âm nhạc ở tiểu học.<br /> ­ Các bài hát dân ca trong và ngoài chương trình Âm nhạc tiểu học.<br /> ­ Thu thập tài liệu về dạy hát dân ca cho học sinh phổ thông.<br /> ­ Vận dụng những kinh nghiệm của cá nhân vào các tiết dạy hát dân ca ở <br /> trường.<br /> ­ Trao đổi với đồng nghiệp về những kết quả thu được, điều chỉnh cho <br /> phù hợp với thực tế dạy học tại nhà trường.<br /> II. PHẦN NỘI DUNG:<br /> 1. Cơ sở lý luận:<br /> Học sinh Tiểu học rất nhạy cảm với Âm nhạc, cuộc sống của các em  <br /> không thể thiếu được loại nghệ thuật này, môn Âm nhạc giúp các em hướng  <br /> <br /> <br /> 3<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> tới cái đẹp, góp phần giáo dục các em trở  thành những người phát triển toàn <br /> diện. <br />         Ngoài ra nó còn giúp các em có tâm hồn phong phú và bớt mệt mỏi sau  <br /> những giờ học căng thẳng.<br /> Trong chương trình Âm nhạc ở Tiểu học. Học hát là nội dung trọng tâm, <br /> được thực hiện từ lớp 1 đến lớp 5, đây cũng là phân môn học sinh yêu thích <br /> nhất. Phân môn học hát có ba dạng là: bài hát thiếu nhi Việt Nam, dân ca và  <br /> các bài hát nước ngoài.<br /> Khả năng Âm nhạc của học sinh Tiểu học có sự phát triển rõ rệt. Ví dụ <br /> học sinh lớp 1, 2 có trí nhớ còn hạn chế, các em khó học thuộc những bài hát  <br /> có lời ca tương đối dài hoặc có nhiều lời ca, Đến lớp 4,5 khả  năng ghi nhớ <br /> của học sinh đã được nâng cao hơn so với giai đoạn trước. Biểu hiện về năng <br /> lực Âm <br /> <br /> <br /> nhạc của học sinh rất khác biệt, mỗi lớp thường có những em năng khiếu Âm  <br /> nhạc rất tốt, nhưng bên cạnh đó lại có một số  em năng khiếu còn hạn chế.  <br /> Cũng có những học sinh có năng khiếu ở mặt này nhưng lại yếu ở mặt khác, <br /> ví dụ: hát đúng về  cao độ  thì lại chưa vững về  trường độ, có khả  năng gõ <br /> đệm tốt nhưng lại yếu về vận động theo nhạc… Đa số học sinh có khả năng <br /> hát kết hợp các hoạt động khác như: vận động theo nhạc, gõ đệm, tham gia  <br /> trò chơi… Hứng thú, sở  thích Âm nhạc của học sinh không hoàn toàn giống <br /> nhau, cảm nhận thẩm mĩ của các em cũng khác biệt<br /> 2. Thực trạng:<br /> Ban đầu việc các em học sinh trình bày các bài hát dân ca đang rất thụ <br /> động, hát chưa chính xác, còn sai về  cao độ, tiết tấu và chưa thể  hiện đúng  <br /> chất dân ca, còn lúng túng khi nhận biết và phân biệt các thể loại dân ca của <br /> các vùng miền, vì bài hát dân ca là những bài hát tương đối khó đối với học <br /> <br /> 4<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> sinh Tiểu học nên mỗi khi giáo viên dạy bài hát dân ca học sinh thường căng <br /> thẳng  với những chỗ  hát luyến và những câu hát phải lấy hơi dài lại thuộc  <br /> nhiều vùng miền phải thể  hiện đúng chất của vùng miền  ấy vì thế  các em  <br /> không thích học. Chính vì không thích học của các em điều đó khiến học sinh  <br /> dần dần sẽ  lãng quên trong thời gian. Bởi vậy làm thế  nào để  các em thích <br /> học các bài hát dân ca? Là giáo viên dạy Âm Nhạc nhận thấy muốn các em <br /> yêu thích các bài hát dân ca thì giáo viên phải có phương pháp dạy học phong  <br /> phú, đa dạng cả về  nội dung lẫn hình thức để  nhằm lôi cuốn và thu hút học  <br /> sinh thích thú và ham học hơn. <br /> 2.1. Thuận lợi ­ khó khăn<br /> * Thuận lợi:<br /> ­ Ban giám hiệu nhà trường quan tâm tạo điều kiện tốt cho cô và trò.  <br /> Đồng thời luôn thúc đẩy, khích lệ  giáo viên luôn có những sáng kiến, tìm tòi, <br /> học hỏi kinh nghiệm nơi các đồng nghiệp.<br /> ­ Bản thân qua lớp đào tạo sư phạm Âm nhạc và là sở thích.<br /> ­ Khi lên lớp có đầy đủ  nhạc cụ  như: đàn, thanh phách, đĩa nhạc, máy <br /> nghe.<br /> <br /> <br />         ­ Trường lớp sạch đẹp, phòng học thoáng mát, rộng rãi.<br /> ­ Một số em rất có năng khiếu về môn Âm nhạc.<br /> ­ Một số phụ huynh có năng khiếu và đam mê về Âm nhạc nên cũng góp <br /> phần dạy dỗ con em mình lúc ở nhà.<br /> * Khó khăn:<br /> ­ Trường thuộc vùng nông thôn, phụ  huynh phải đi làm vất vả  và suốt  <br /> ngày lam lũ nơi đồng áng, nên không có thời gian để quan tâm tới con cái.<br /> ­ Đa số phụ huynh chưa quan tâm đến bộ môn Âm nhạc xem đây là môn <br /> học không quan trọng.<br /> 5<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> ­ Khả năng tiếp thu bài của các em không đồng đều.<br /> ­ Chưa có phòng học Âm nhạc riêng.<br /> 2.2. Thành công ­ hạn chế<br /> * Thành công:<br /> ­ Bản thân tôi nhận thấy sau khi áp dụng các phương pháp thì chất lượng  <br /> dạy và học các bài hát dân ca của học sinh được tăng lên đáng kể như: Các em  <br /> thích thú hơn, hào hứng hơn khi học môn Âm nhạc và đặc biệt là học hát dân  <br /> ca, hát đúng giai điệu tiết tấu, hát to rõ ràng, hòa giọng biết thể hiện sắc thái, <br /> vận động theo bài hát. Nhưng một điều đáng quan tâm đó là sự mạnh dạn tự <br /> tin hơn khi tham gia hoạt động Âm nhạc ở trường cũng như ở địa phương. Đó <br /> chính là sự thành công của đề tài.<br /> * Hạn chế:<br /> ­ Nhưng không phải việc gì cũng chỉ có thành công bên cạnh những mặt  <br /> được thì cũng còn những mặt hạn chế như thời gian tiết học ngắn mà các tiết  <br /> phân bố  quá thưa, khả  năng tiếp thu Âm nhạc các em không đồng đều lại ít <br /> được tiếp xúc làm quen với Âm nhạc nên việc thực hiện các phương pháp <br /> mới trong giảng dạy còn nhiều mặt han chế.<br /> <br /> <br /> <br /> <br />         2.3. Mặt mạnh ­ Mặt yếu:      <br /> * Mặt mạnh:     <br /> ­ Khi thực hiện các phương pháp trên thì hầu hết các em đều thích thú, <br /> tham gia môn học một cách linh hoạt, mạnh dạn, thông minh qua việc sáng  <br /> tạo các động tác múa phụ họa kết hợp khi hát thực hiện tốt mục tiêu yêu cầu  <br /> của bài học thông qua các phần học hát, đặc biệt là hát dân ca. Thích tham gia  <br /> <br /> <br /> 6<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> vào các hoạt động Âm nhạc do lớp, nhà trường, các cấp hay địa phương phát <br /> động. Đó chính là mặt mạnh của phương pháp này.<br /> * Mặt yếu:          <br /> ­ Một số  em tiếp thu bài chậm, khả  năng Âm nhạc của các em còn hạn  <br /> chế  chưa biết thực hiện được đầy đủ  hoặc chưa làm tốt một số  hoạt động <br /> như  các bạn khác, làm chất lượng của bộ  môn chưa cao đó cũng là điều mà <br /> tôi trăn trở trong khi sử dụng đề tài vào thực tế.<br /> 2.4. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động <br /> Với các dòng nhạc phong trào hiện đại bấy giờ như nhạc trẻ, nhạc Rock  <br /> đang lan tràn dễ  lôi cuốn học sinh yêu thích nó hơn, nên đã làm cho các em <br /> không còn nhớ   đến những làn  điệu dân ca  ềm  đềm tha thiết, cũng chính <br /> những người lớn trong gia đình như các Bà các Mẹ ít và thậm chí là không hát <br /> ru con mình những lời ru ngọt ngào sâu lắng bằng những làn điệu Dân Ca như <br /> trước đây nữa mà toàn hát những bài nhạc trẻ, nhạc phong trào. Bên cạnh đó  <br /> những bài hát dân ca tương đối khó hát, có nhiều chỗ luyến láy, có những câu  <br /> hát phải lấy hơi dài, lại thuộc dân ca nhiều vùng miền khi hát phaỉ  thể  hiện  <br /> đúng chất  khác nhau. So với lứa tuổi học sinh Tiểu học là điều hơi khó khăn,  <br /> những tác động đó đã làm cho học sinh không thích học hát dân ca và dần dần  <br /> đi vào lãng quên.<br /> 2.5. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đặt ra: <br /> Qua quá trình thực tế  giảng dạy trước đây vì giáo viên chưa có phương  <br /> pháp dạy phong phú để lôi cuốn các em mà chỉ cho học sinh học những bài hát <br /> <br /> <br /> có trong sách giáo khoa của chương trình học chính, chưa cho các em tìm hiểu <br /> thêm, nhiều qua băng đĩa, hình về dân ca ngoài chương tình học cũng như tìm <br /> hiểu rộng hơn về các vùng, miền khác nhau. Đặc biệt trước đây chỉ nghe Cô <br /> hát mẫu bài hát và được Cô giáo tập hát từng câu sau đó cho vỗ tay theo nhịp  <br /> 7<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> của bài hát và được giáo viên hướng dẫn cho một số  động tác múa phụ  đơn  <br /> giản như vậy là xong một tiết học. Với cách làm như vậy thấy tình trạng học  <br /> sinh chưa có sự  đam mê và chưa thích thú với học hát và tìm hiểu về các làn  <br /> điệu dân ca mà cứ chạy đua theo dòng nhạc phong trào, nhạc trẻ hiện nay, vì <br /> giáo viên chưa chưa thực sự  có phương pháp giảng dạy phong phú, hấp dẫn <br /> để lôi cuốn học sinh, nhiều em chưa có năng khiếu, chưa hiểu biết gì về  các <br /> làn điệu dân ca, ngại khi thể hiện bản thân, đôi khi giáo viên chưa khôn khéo <br /> đánh giá học sinh trước lớp, làm cho các em cảm thấy tự  ti, xấu hổ  không <br /> dám thể  hiện mình trước tập thể. Bên cạnh đó phụ  huynh ít quan tâm đến <br /> việc học tập của con em mình, chưa quan tâm đến bộ môn Âm nhạc, và đặc  <br /> biệt hơn nữa là học hát về các làn điệu dân ca. Vì vậy người giáo viên khi lên  <br /> lớp không chỉ  nắm vững kiến thức về  các làn điệu dân ca, có phương pháp  <br /> giảng dạy phong phú, đa dạng với nhiều hình thức để  truyền thụ  cho học <br /> sinh mà phải luôn gần gũi, quan tâm sâu sắc, lắng nghe ý kiến của các em  <br /> nắm bắt và hiểu được tâm lí, sở thích của học sinh. Không những dạy những <br /> nội dung, kiến thức, kĩ năng của các làn điệu dân ca mà phải thường xuyên <br /> thay đổi, tìm ra những hình thức, phương pháp mới giảng dạy để  tạo không  <br /> khí sôi nổi cho các em có niềm đam mê, thích thú về  học các bài hát dân ca <br /> hơn. Tổ chức nhiều hoạt động khác nhau, như tổ chức một số trò chơi có liên  <br /> quan đến tiết học nhằm giúp các em giảm bớt căng thẳng vừa lĩnh hội được <br /> kiến thức vừa được vui chơi thoải mái. “Học mà chơi chơi mà học” vì khi  <br /> tham gia trò chơi các em cảm thấy vui, phấn khởi được gần gũi với cô và bạn <br /> bè hơn, vì thế các em sẽ yêu thích và tự tin khi trình bày các bài hát dân ca. <br />   Ngoài sự gần gũi, thân thiện với học sinh thì lời khen ngợi của giáo viên <br /> cũng rất quan trọng và cần thiết đối với học sinh vì lứa tuổi của các em rất  <br /> thích <br /> <br /> <br /> <br /> 8<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> được khen. Bởi vậy trong tiết học em nào tìm ra hoặc nhận biết được một bài <br /> hát dân ca mới thuộc một vùng miền nào đó chẳng hạn thì giáo viên kịp thời  <br /> đánh giá, khen ngợi trước lớp, nhằm giúp các em cảm thấy phấn khởi và phát <br /> huy khả  năng của mình trong các tiết học kế tiếp. Với những hình thức trên  <br /> thì học sinh có sự  đam mê và yêu thích học Âm nhạc hơn và đặc biệt là học  <br /> hát dân ca, như vậy tiết dạy sẽ thành công rất lớn và học sinh sẽ  không lãng <br /> quên đi một dòng nhạc truyền thống của Nước nhà đó là các làn điệu Dân ca  <br /> vốn quý.<br /> 3. Giải pháp ­ Biện pháp:<br /> 3.1. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp:<br />   Để  khắc phục một số  vấn đề  nêu trên, với mục đích và giải pháp thực <br /> hiện của bản thân, nhằm để  đưa dân ca đến gần hơn với học sinh, tạo cho  <br /> các em yêu thích, ham học và hiểu biết về  dân ca nhiều hơn. Qua đó các em  <br /> biết giữ gìn bản sắc Dân tộc vốn quý của nước nhà, mặt khác ngày càng đáp <br /> ứng tốt hơn chương trình giáo dục Âm nhạc ở bậc Tiểu học.<br /> 3.2. Nội dung và cách thực hiện giải pháp, biện pháp:<br /> * Phương pháp 1: Quy trình giảng dạy bài hát phong phú<br /> Một tiết dạy hát dân ca được thực hiện theo các bước như sau:<br /> ­ Giới thiệu bài hát:  Ở phần giới thiệu bài hát Tôi sử  dụng bản đồ  để <br /> giới thiệu vị trí địa lí, dùng tranh ảnh hoặc dùng máy chiếu để  giới thiệu về <br /> sinh hoạt văn hóa, sinh hoạt cộng đồng, về  phong cảnh các vùng miền, xuất <br /> xứ  và nét đặc trưng của bài dân ca (thang âm, các từ  đệm, trang phục, động <br /> tác múa…) sao cho phù hợp với sự  tiếp thu của học sinh, cũng có thể  giới  <br /> thiệu sơ lược về nhạc cụ dân tộc của vùng miền dân ca đó. <br /> ­ Tìm hiểu bài hát: Tìm hiểu bài hát giáo viên chia các câu hát trong bài <br /> dân ca phải hết sức linh hoạt, có thể có câu hát dài, có câu hát ngắn vì bài dân  <br /> ca Việt Nam thường được xây dựng từ  thơ  lục bát, lời ca đệm thêm bằng <br /> 9<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> những hư từ nên cấu trúc không cân đối. Giáo viên cần giải thích cho học sinh <br /> những từ khó trong bài dân ca, ví dụ: Xòe hoa là múa hoa, Lí cây xanh là khúc <br /> hát ngắn <br /> <br /> <br /> về  cây xanh, Bắc kim thang là bài đồng dao (bản thân từ  này không có nghĩa  <br /> gì), cò lả  diễn tả  cánh cò bay chập chờn (con cò cũng là hình tượng người  <br /> nông dân Việt Nam), bài cò lả hình thành từ câu ca dao:<br />  Con cò bay lả bay la<br />                                       Bay từ cửa sổ bay ra cánh đồng<br />            Trời sinh, mẹ đẻ tay không<br />                                       Cho nên bay khắp tây đông kiếm mồi<br />                                              Trước là nuôi cái thân tôi<br />                                       Sau nuôi bọn trẻ nên đời cò con<br /> ­ Nghe hát mẫu: Đối với quá trình dạy một bài hát, hát mẫu là một bước <br /> rất quan trọng. Hát mẫu để  học sinh nghe và biết được giai điệu của bài hát,  <br /> nắm được lời ca, tính chất của bài hát trước khi vào học từng câu. Đối với  <br /> việc dạy một bài hát dân ca đòi hỏi giáo viên khi hát mẫu không những thuộc <br /> lời ca, hát đúng giai điệu của bài hát về cao độ, trường độ, nhịp phách mà hát <br /> mẫu các bài hát dân ca giáo viên còn thể hiện cho học sinh thấy rõ những chỗ <br /> luyến láy, dấu hoa mỹ và đặc biệt là thể  hiện được sắc thái biểu cảm cũng <br /> như  tính chất dặc trưng của bài hát dân ca. Điều đó giúp cho học sinh hình <br /> thành được giai điệu và động tác biểu diễn bài hát, gây được lòng yêu thích <br /> bài hát khi nghe cô hát mẫu. <br />    Với việc dạy một bài hát dân ca mà nhất là học sinh lớp 4 lớp 5 giáo viên  <br /> không chỉ cho học sinh nghe mẫu một lượt mà sau khi giáo viên hát mẫu cho <br /> các em nghe, giáo viên nên cho học sinh nghe lại để nắm được giai điệu của <br /> bài hát qua băng nhạc một hai lượt nữa và trong khi nghe, giáo viên yêu cầu <br /> <br /> 10<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> học sinh vừa nghe vừa theo dõi vào lời ca của bài hát trong sách ( băng nhạc  <br /> ghi âm bài hát phải là giọng thiếu nhi để các em thấy gần gũi với mình ), với  <br /> phương pháp hát mẫu này sẽ giúp cho giáo viên khi dạy hát từng câu dễ dàng  <br /> hơn.<br />          ­ Khởi động giọng: Khởi động giọng giúp định âm được giọng của học  <br /> sinh để khi vào học hát sẽ  không mắc phải lỗi hướng dẫn học sinh hát thấp  <br /> quá hoặc cao quá. Luyện thanh, khởi động giọng phải dùng vần (các vần này <br /> tương <br /> <br /> <br /> ứng với các nốt nhạc trong bài luyện thanh) sao cho vần đó giúp khẩu hình <br /> của các em mở rộng và tròn khẩu hình , ví dụ  như  : Mi, mê, ma, mô…. Như <br /> vậy sẽ  giúp các em phát âm chuẩn hơn và hát vang hơn. điều này buộc giáo  <br /> viên phải có sự  chuẩn bị  giọng hát ngay từ  bước hát mẫu đến bước luyện  <br /> thanh và khi vào học hát phải cùng một giọng, tránh tình trạng đang hát giọng <br /> cao rồi lại hát thấp xuống và đang hát thấy thấp quá lại hát lại cho cao hơn.<br /> Ví dụ: Luyện thanh, khởi động giọng vào dạy hát bài: Chim sáo ­ dân ca  <br /> Khơ me ( Nam bộ ) ­ Âm nhạc lớp 4.<br />            Bài hát này viết  ở  giọng Fdur (pha trưởng) nên khi cho học sinh hát  <br /> đúng giọng Fdur học sinh hát sẽ  bị   trầm dẫn đến hát không hay vì thế  giáo <br /> viên khi hát mẫu, luyện thanh và dạy hát ở giọng Gdur (sol trưởng).<br />           ­ Đọc lời ca: Đọc lời ca là một bước rất quan trọng trong việc dạy hát <br /> mà nhất là dạy hát một bài hát dân ca. Đọc lời ca giúp các em phân biệt được  <br /> câu hát và không bị bỡ ngỡ về lời ca khi vào học hát. Đọc lời ca giúp các em  <br /> biết được chỗ lấy hơi, chỗ nghỉ, biết được tiết tấu của bài hát. Khi bước vào <br /> đọc lời ca giáo viên thường hướng dẫn học sinh đọc lời ca theo tiết tấu của <br /> bài hát nhưng đối với những bài hát dân ca giáo viên nên cho học sinh đọc lời  <br /> ca theo nhịp vì các bài hát dân ca thường viết ở nhịp thiếu. Vì thế khi giáo viên <br /> <br /> 11<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> cho học sinh đọc lời ca theo tiết tấu sẽ tạo cho các em hát mạnh ngay từ tiếng <br /> đầu tiên, điều này sẽ dẫn đến khi dạy xong bài hát giáo viên cho học sinh vỗ <br /> tay theo nhịp học sinh sẽ vỗ tay vào tiếng đầu tiên của bài hát nghĩa là vỗ tay <br /> vào nhịp thiếu của bài và rất khó sửa nếu các em đã thành thói quen. Cho học <br /> sinh đọc lời ca theo nhịp ngoài việc hình thành nhịp cho học sinh mà với  <br /> phương pháp này còn giúp học sinh khi học hát sẽ hát được mềm mại hơn. <br />            Ví dụ: Khi đọc lời ca của bài hát: Hát mừng ­ Dân ca Tây Nguyên­ Âm <br /> nhạc lớp 5<br />            Cùng múa hát nào, cùng cất tiếng ca, mừng đất nước ta sống vui hòa …<br />                         x          x               x            x               x            x           x …<br />        <br />          ­ Dạy hát từng câu: Trước khi vào dạy hát từng câu bất cứ một bài hát  <br /> nào giáo viên cũng phải phân tích các ký hiệu Âm nhạc có trong bài hát cho <br /> học sinh biết. Đối với việc dạy hát các bài hát dân ca giáo viên lại càng phải  <br /> phân tích kỹ  bởi các bài hát dân ca thường hay có nhiều ký hiệu Âm nhạc,  <br /> giáo viên giới thiệu bài hát viết  ở  nhịp mấy, bài hát chia làm mấy câu, trong <br /> bài có những ký hiệu âm nhạc nào, nốt nhạc cao nhất, nốt nhạc thấp nhất,  <br /> những chỗ  có dấu luyến hay là những câu có thêm những nốt nhạc nhỏ  hơn <br /> bên cạnh gọi là dấu hoa mỹ …<br />     Tiếp theo là giáo viên dạy truyền khẩu theo lối móc xích từ câu này nối  <br /> sang câu kia. Khi dạy hát một bài hát dân ca ngoài yêu cầu cần phải hát đúng  <br /> lời, chính xác về  cao  độ, trường   độ  cũng như  tiết tấu thì giáo viên phải  <br /> hướng dẫn học sinh hát chính xác những chỗ luyến lên, luyến xuống, chỗ lấy  <br /> hơi dài, tốc độ  hát của bài hát vừa phải hay chậm rãi… Muốn thực hiện tốt  <br /> được điều này thì giáo viên phải hát thật chính xác, rõ ràng và hướng dẫn tỉ <br /> mỉ, kỹ càng cho học sinh.<br /> <br /> <br /> <br /> 12<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br />     Năm bài hát dân ca trong chương trình Âm nhạc lớp 4 lớp 5 thì có tới 3  <br /> bài viết ở nhịp thiếu nên khi hướng dẫn học sinh hát, giáo viên phải thật chú <br /> ý tới ô nhịp đầu tiên bởi nếu không hướng dẫn kỹ  học sinh hát sẽ  sai nhịp. <br /> Với những  bài hát này giáo viên hướng dẫn học sinh hát vỗ tay theo phách và <br /> nhịp thì tiếng đầu tiên của bài các em mở tay ra hai bên rồi vào tiếng đầu tiên <br /> ở ô nhịp thứ hai mới vỗ tay vào nhau, có như  vậy những ô nhịp sau học sinh  <br /> mới vỗ tay đúng được. <br />     Sau mỗi câu hoặc mỗi đọan, giáo viên nên đệm đàn hát mẫu lại cho các  <br /> em nghe và kiểm tra so sánh giai điệu của bài. Việc tập hát từng câu và kết  <br /> nối theo lối móc xích sẽ  giúp các em nhanh nhớ  lời ca và hát chuẩn xác giai  <br /> điệu hơn. Việc củng cố luyện tập từng đoạn của bài hát ngoài việc giúp các <br /> em cảm nhận giai điệu và lời ca còn giúp cho các em tự  tin hát đúng cao độ, <br /> câu hát <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> không rời rạc, không ê a, phát âm nhả tiếng rõ lời đặc biệt là giúp các em loại <br /> bỏ sự chán nản khi chưa thực hiện được câu hát. <br />     Khi các em hát được lời ca và giai điệu của bài, để giúp cho việc luyện <br /> tập củng cố, khắc sâu bài học giáo viên phải giúp các em vừa hát, vừa gõ đệm <br /> nhạc cụ  để  tạo sự  sinh động của bài hát, và giúp các em giữ  được nhịp độ <br /> của bài mà không bị cuốn nhanh. Việc sử dụng các nhạc cụ  để  gõ đệm theo <br /> khi hát làm cho bài hát sinh động, gây hứng thú và tránh được sự  nhàm chán  <br /> đơn điệu của tiết học. Thông thường có ba cách gõ đệm để  luyện tập củng <br /> cố bài hát đó là: “Hát gõ đệm theo nhịp, hát gõ đệm theo phách và hát gõ đệm <br /> theo tiết tấu lời ca”. Tuy nhiên đối với các bài hát dân ca thì giáo viên nên cho <br /> học sinh hát và gõ đệm theo nhịp để  các em hát và thể  hiện được tính chất <br /> mềm mại của bài hát dân ca.<br /> <br /> 13<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br />      Dạy cho học sinh hát đúng được rồi sau đó giáo viên chuyển sang dạy <br /> cho học sinh hát hay, hát có sắc thái tình cảm. Tuy nhiên điều này còn phụ <br /> thuộc vào năng khiếu của từng em. Với việc dạy bài hát dân ca để  hát thể <br /> hiện được tính chất, tình cảm của bài hát giáo viên phải vận dụng nhiều  <br /> phương pháp như chỉ ra tiếng đệm lót của bài dân ca. Ngoài những tiếng đệm <br /> lót như: Là, mà, bằng, thì… mà trong dân ca thường gặp còn có những tiếng <br /> đưa hơi như: ai, ê, ơi… và những tiếng điệp từ thì giáo viên phải hướng dẫn <br /> học sinh khi gặp những tiếng đệm lót, những tiếng đưa hơi, tiếng điệp từ này  <br /> thì khi hát chúng ta phải hát nhẹ hơn. <br />      Để  khích lệ  các em trong học tập và tạo điều kiên cho các em chứng  <br /> minh khả  năng cảm nhận của mình, sau khi nắm được cơ  bản giai điệu của <br /> bài hát giáo viên phải tổ chức cho các em thể hiện theo các hình thức đơn ca, <br /> song ca, hoặc tốp ca. Ở giai đoạn này việc động viên, khuyến khích các em là  <br /> hết sức quan trọng cho dù các em có thể chưa thực hiện được các bài hát một <br /> cách chính xác và tốt nhất. với phương pháp này, giáo viên sẽ nghe được học <br /> sinh hát kỹ hơn và sửa sai kịp thời cho học sinh khi học sinh hát sai.<br />   <br />             Những ký hiệu riêng của giáo viên khi dạy môn Âm nhạc cũng góp  <br /> phần cho học sinh hát đúng nhịp và thể  hiện được sắc mặt vui vẻ  của học <br /> sinh khi hát như giơ một ngón tay thì dừng lại không hát, giơ hai ngón tay thì  <br /> hát lại hai lần câu hát vừa học, hai tay cô chắp vào nhau thì vỗ tay theo phách,  <br /> cô để tay lên đầu thì vừa hát vừa nghiêng đầu theo nhịp…<br />            Ví dụ: Khi dạy bài hát: Chim sáo ­ dân ca Khơ me ( Nam bộ ) ­ Âm <br /> nhạc lớp 4.<br /> Trước   hết   giáo   viên   chỉ   cho   học  sinh   thấy  những   ký  hiệu   có   trong <br /> tương  ứng với những câu hát gồm: Dấu lặng đơn, dấu lặng đen, dấu chấm <br /> dôi, nốt hoa mĩ, dấu luyến lên, bài hát viết  ở  nhịp 4/4, nốt nhạc thấp nhất  <br /> <br /> 14<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> trong bài là nốt Đồ, nốt nhạc cao nhất là nốt La. Bài hát có hai lời, chia làm 6 <br /> câu, mỗi lời có 3 câu hát, Giáo viên vừa thuyết trình vừa chỉ cho học sinh theo <br /> dõi và quan sát trên bảng phụ. Sau khi giới thiệu các ký hiệu Âm nhạc trong  <br /> bài xong giáo viên tiến hành dạy từng câu và chú ý dạy những câu cần hơi dài, <br /> những câu hát ngân dài, <br /> những chỗ hát luyến, những câu hát nhẹ hơn. Bài hát Hát Chim sáo mang tính <br /> chất rộn ràng, tươi sáng, vui vẻ, nên khi dạy hát giáo viên cho học sinh vừa <br /> hát vừa lắc lư đầu tạo không khí thoải mái cho học sinh khi học hát.<br />    ­ Hát cả bài: Giáo viên nên tổ chức cho học sinh vừa hát bài dân ca vừa  <br /> kết hợp với các trò chơi dân gian như: tập tầm vông, nhảy dây, chơi chong <br /> chóng, tò he, sáo diều…<br />            ­ Ôn tập: Bắt đầu từ  tiết thứ  2, việc chỉnh sửa cao độ, tiết tấu của  <br /> từng câu hát phải được giáo viên hướng dẫn các em thực hiện đúng nguyên  <br /> tắc cơ bản. Thông thường sau tiết một các em được học tiết 2 tiếp theo là sau  <br /> khoảng thời  gian một tuần. Việc nhớ  lại hoàn toàn giai điệu của bài hát <br /> không phải học sinh nào cũng làm được. Lúc này người giáo viên phải lấy <br /> giọng cho các em, lại phải thực hiện hát mẫu cho các em nghe bài hát qua <br /> băng để các em nhớ lại giai điệu của bài. Giáo viên dạo đàn, học sinh hát lại  <br /> bài hát. Việc đầu tiên là phát hiện <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> những câu, những từ trong bài các em hát chưa đúng để sửa chữa cho các em<br /> . Khi các em thực hiện đúng cao độ  của các câu hát trong bài, việc tiếp  <br /> theo là giúp các em luyện tập, củng cố. Giáo viên cần xác định mục tiêu,  <br /> những yêu cầu, nêu rõ những nhiệm vụ mà các em phải thực hiện khi luyện  <br /> tập. Việc luyện tập bắt đầu từ từng cá nhân, nhóm, bàn. Giáo viên lắng nghe, <br /> chữa từng lỗi sai sót nhỏ  của các em, cũng có thể  dùng đàn tấu các câu mà <br /> <br /> 15<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> học sinh hát chưa đúng đó để các em nghe và tự sửa lỗi cho mình. Việc luyện <br /> tập hay sửa lỗi cho học sinh phải thực hiện một cách tổng quát, mặc dù  ở <br /> thời điểm đó có thể chỉ sửa lỗi cho một em.<br />     Tóm lại, phương pháp luyện tập củng cố  một bài hát là hết sức đa <br /> dạng, tuỳ theo từng thời điểm, từng bài mà người giáo viên sử dụng, lựa chọn  <br /> 1 phương pháp thích hợp. Duy chỉ có một điều dù có thực hiện phương pháp <br /> nào thì người giáo viên vẫn phải luôn luôn sử dụng nhạc cụ để thực hiện, có <br /> như  vậy các em mới cảm nhận thực sự  những âm thanh và đặc biệt là gây  <br /> hứng thú cho các em khi học. <br />           Ví dụ: Khi ôn tập bài hát: Chim sáo ­ dân ca Khơ  me (Nam Bộ) ­ Âm <br /> nhạc lớp 4.<br />          Đối với bài hát Chim sáo có tám chỗ luyến lên nên khi ôn tập giáo viên  <br /> phải chú ý hướng dẫn học sinh hát luyến cho đúng từ  như  chỗ  luyến lên  ở <br /> câu 1, chỗ: “trong rừng cây xanh sáo đùa sáo bay” khi học sinh hát thường hát <br /> luyến lên cả chữ “xanh, đùa” bởi vậy giáo viên khi gặp phải học sinh hát sai  <br /> như  vậy phải sửa sai bằng cách hướng cho các em thấy chữ  “xanh, đùa” hát <br /> bình thường chứ không hát luyến và đàn giai điệu của câu đó hoặc hát đi hát <br /> lại nhiều lần để học sinh nghe và sửa sai dễ hơn.<br />           ­ Biểu diễn các động tác phụ hoạ: Khi các em đã thực hiện chuẩn xác <br /> giai điệu, tiết tấu, nhịp, phách của bài hát rồi, để  khắc sâu, gây  ấn tượng  <br /> trong tâm trí các em. Hơn nữa để cho việc thể hiện bài hát thêm sinh động  và <br /> hoàn chỉnh hơn,  giáo viên phải hướng dẫn các em thực hiện một số động tác <br /> múa phụ <br /> <br /> <br /> hoạ cho bài hát. Các động tác phụ hoạ của bài phải phù hợp với lời ca và giai  <br /> điệu. Các bước đi phải ăn khớp với động tác tay và nhịp của bài hát. Tuy <br /> <br /> <br /> <br /> 16<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> nhiên  không nên tìm động tác quá khó, chỉ  cần đơn giản nhưng phù hợp thì <br /> hiệu quả đem lại mới cao.<br /> Tóm lại, việc dạy cho các em múa phụ  hoạ  cho một bài hát dân ca thì <br /> giáo viên phải sưu tầm được nhiều động tác phụ hoạ, có nhiều động tác dạy <br /> rồi giáo viên phải có phương pháp để  uốn nắn cho các em múa các động tác <br /> đó làm sao cho có hồn, làm sao cho thật dẻo và để phát huy tính tích cực của  <br /> học sinh giáo viên nên hướng cho các em tự  nghĩ ra các động tác phụ  hoạ,  <br /> chỉnh sửa và nhắc nhở  khi các em nghĩ ra các động tác chưa phù hợp với bài <br /> hát. Thành quả chính của các em nghĩ ra đó phù hợp với bài hát thì chọn một <br /> vài em múa đẹp nhất đứng lên tập cho cả lớp múa phụ  họa luôn, như thế  sẽ <br /> giúp cho các em nhớ lâu và thấy tự tin hơn khi biểu diễn bài hát. <br /> * Phương pháp 2: Tạo cho học sinh chú ý, hiểu biết thêm và yêu <br /> thích hơn đối với dân ca<br /> + Giới thiệu sơ lược về dân ca:<br /> Đầu tiên yêu cầu 1 em trình bày lại một bài hát dân ca trong chương trình  <br /> đã học (bài cò lả) và hỏi đó là dân ca miền nào? (dân ca Bắc Bộ) và yêu cầu <br /> học sinh củng cố lại các kiến thức đã học về dân ca:<br /> Dân ca là gì? Là những bài hát không phải do một nhạc sĩ nào sáng tác mà <br /> nó được người dân tự hát lên trong khi lao động sản xuất hoặc trong các sinh  <br /> hoạt văn háo văn nghệ. Sau đó các bài hát  ấy được lưu truyền qua từng thế <br /> hệ  này đến thế  hệ  khác trở  thành các bài hát đặc trưng của từng vùng, từng <br /> miền khác nhau… Và dân ca của vùng nào thì thể hiện rõ ngữ điệu, giọng nói, <br /> và cuộc sống của người dân vùng đó.<br /> + Hướng dẫn học sinh cách nhận biết đơn giản các vùng dân ca: <br /> ­ Dân ca Bắc Bộ: Cho các em chú ý nghe và xem hình ảnh, trang phục các  <br /> bài hát để thi đua nhận biết tên bài và xuất xứ của các bài hát dân ca.<br /> <br /> <br /> 17<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> Bài thứ nhất: cho các em nghe bài hát dân ca: (mở máy chiếu video hoặc giáo <br /> viên hát).<br /> Bài: Lý cây đa<br /> Trèo lên quán dốc ngồi gốc ới à cây đa, rằng tôi lý ới à cây đa, rằng tôi lới ơi  <br /> à cây đa, ai xui ôi à tính tang tình rằng cho cô nàng gặp, xem hội cái đêm hôm  <br /> rằm rằng tôi lý ôi à cây đa, rằng tôi lới ối à cây đa…<br />        Sau khi cho các em nghe xong, hỏi các em về xuất xứ của bài hát. Chọn  <br /> một trong những đáp án sau:<br />                                                    A. Dân ca Bắc Bộ<br /> B. Dân ca Nam Bộ<br /> C. Dân ca Trung Bộ<br /> Từ đó tôi hướng dẫn cho các em nhận biết một bài dân ca: Đầu tiên ta có <br /> thể  dựa vào ngôn từ, trang phục, lời ca của từng bài hát,  ở  bắc bộ  có các từ <br /> như: í a, ì a, tính tang tình, tính tình, í ì i…<br /> <br /> <br /> <br /> <br />  (Trang phục dân ca Bắc Bộ )<br />        <br /> <br /> <br /> <br /> 18<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br />           <br />            + Dân ca Nam bộ: Tiếp theo cho các em nghe một bài dân ca khác<br /> Bài Lý con cua:<br />            Con cua quẫy, nó ở trong hang quẫy a rượng a quẫy a rượng a, nó kêu <br /> ở rình boong ơi quẫy a rượng a lang tang tính lính tính tang lịnh tịnh tang, giã <br /> gạo chày ba quẫy a rượng a.<br />          Sau khi nghe hát, cho các em nhận biết xem đó là bài dân ca vùng nào?  <br /> Dựa vào ngôn ngữ đặc trưng: ớ rịnh bong rình, quẫy a, rượng a, lang tang tính  <br /> và các cách phát âm: Quẫy > wẩy, chày > chài, dấu hỏi hát thành dấu ngã: ở > <br /> ỡ. (giáo viên phát âm lại)<br />   <br /> <br /> <br /> <br /> <br />                                            <br /> <br /> <br />                                             <br />                                        <br /> <br /> <br /> (Trang phục dân ca Nam Bộ)<br />         + Dân ca Miền trung:<br /> Về dân ca miền trung học sinh có thể khó nhận biết hơn vì nó có nhiều  <br /> thể loại và nhiều dạng, trong đó có các bài đặc trưng như: Lý ngựa ô, lý chiều <br /> chiều<br /> <br /> <br /> 19<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> lý kéo chài… Và ngôn ngữ đặc trưng của miền trung nhiều nhất có lẽ  là các <br /> ngôn từ đất Huế, như trong bài Lý qua đèo (dân ca Thừa thiên Huế).<br /> Chiều ơ chiều, dắt ớ ơ bạn dắt  ớ  ơ bạn  tà là đèo mà qua đèo. Chim bớ <br /> kêu. Chim bớ kêu tình kêu bên nớ, uẩy, wá, chi rứa ức ức con vượn trèo tà là <br /> đèo mà <br /> <br /> <br /> qua đèo, kia bên kia hỡi con vượn trèo, kìa bên kia… Các từ ngữ đặc trưng dễ <br /> nhận biết của miền trung: Chi rứa, uấy úa, và các từ  đệm như:  ố  tang tình <br /> tang, ơ hờ, ơi hời (hỡi), tà là, í a bằng răng…<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> (Trang phục dân ca Trung bộ)<br /> + Dân ca Tây Nguyên:<br /> Đặc biệt dân ca và văn hóa cồng chiêng Tây nguyên đã được thế  giới  <br /> công nhận là một giá trị  văn hóa phi vật thể  của thế  giới, chứng tỏ bản sắc <br /> rất độc đáo của nền văn hoá Tây nguyên. Cho các em nghe 1 vài bài dân ca <br /> Tây nguyên:<br /> Bài: Ru em (Dân ca Xê Đăng)<br /> <br /> 20<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> Ru em em ngủ  cho ngoan để  mẹ  đi chặt cây chuối trên non, em ngủ <br /> đừng khóc nữa, ngoài rừng xa cha đang đi kiếm măng non, nín đi hỡi em ơi.<br /> Bài: Đến trường (Dân ca ê đê ­ lời mới: La Sơn)<br /> Nắng ban mai trên làng buôn em, em tung tăng theo bạn đến trường. <br /> Tiếng suối reo như lời cô giáo. Em thân yêu hãy học thật chăm.<br /> Có chú chim non đậu trên cây. Đang im nghe theo lời cô dạy. Tiếng suối <br /> vang vang giờ ra chơi. Em theo chân các bạn đùa vui.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> (Trang phục dân ca Tây nguyên)<br /> Điều đặc biệt cần trong biện pháp là khi có ý định cho học sinh nghe <br /> một bài dân ca vùng nào thì giáo viên cũng đều phải lên kế hoạch trước, phải  <br /> có những lời giới thiệu xuất xứ về nền văn hóa vùng đó. Giúp học sinh hiểu <br /> thêm nguồn gốc của dân ca để  các em thêm trân trọng các giá trị  văn hóa lâu <br /> đời của cha ông ta để lại, biết giữ gìn vốn tinh hoa của dân tộc.<br /> Và giáo viên cũng phải thường xuyên trau dồi vốn kiến thức về dân ca,  <br /> thu thập nhiều các bài hát dân ca các vùng miền để hát cho học sinh nghe.<br /> <br /> <br /> 21<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> Các bài dân ca (qua đĩa nhạc hoặc do chính giáo viên trình bày) có thể <br /> lồng ghép trước hoặc sau mỗi tiết Âm nhạc để cho học sinh thường xuyên có  <br /> điều kiện phát triển khả năng cảm thụ Âm nhạc.<br /> * Phương pháp 3: Tổ chức xem đĩa hình các bài hát dân ca<br /> ­ Chuẩn bị  băng đĩa các chương trình biểu diễn các bài hát dân ca. ( Đã <br /> tiến hành cắt, chỉnh sửa cho phù hợp).<br /> ­ Địa điểm: Phòng hội đồng, do nhà trường chưa có phòng học Âm nhạc  <br /> riêng nên tôi lấy phòng hội đồng để dạy một số tiết (trang bị đầu đĩa, tivi, loa,<br /> …)<br /> Khi tiến hành tiết học tổ chức 2 hoạt động chính:<br /> <br /> <br /> Hoạt động 1: Xem và nhận xét các bài dân ca.<br /> Cho học sinh xem 3 bài: Bắc bộ (cây trúc xinh, hoặc cò lả…), Nam bộ (lý <br /> đất giồng) và Tây nguyên (Bạn ơi lắng nghe hoặc bay đi chim – dân ca Jarai)<br /> Sau khi cho học sinh xem xong một bài hát giáo viên đặt một số  câu hỏi tìm  <br /> hiểu:<br /> ­ Bài hát dân ca của vùng nào? Vì sao em biết?<br /> Em thấy bài hát được biểu diễn phụ  họa như  thế  nào? (đơn giản hay  <br /> hoành tráng? Phụ họa theo đặc trưng vùng miền hay theo nội dung?)<br /> Khi xem mỗi bài hát dân ca của vùng nào thì cũng giới thiệu sơ qua cho <br /> các em hiểu thêm về  cuộc sống lao động, sinh hoạt và các trang phục đặc  <br /> trưng, các nền văn hóa, phong tục riêng của người dân ở vùng đó. Nhằm giúp  <br /> các em có thêm vốn hiểu biết về văn hóa của các vùng miền.<br /> Hoạt động 2: Tập biểu diễn theo một vài động tác phụ  họa các bài <br /> hát.<br /> Sau khi các em đã tìm hiểu về  phong cách biểu diễn của các bài dân ca <br /> đã được xem, hỏi các em xem thích động tác phụ  họa của bài nào nhất? Sau  <br /> 22<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> đó cho các em biểu diễn theo các động tác của bài đó. Rồi tiến hành biểu diễn <br /> thi đua theo các nhóm.<br /> Tuy nhiên giáo viên cũng khuyến khích các em có thể biểu diễn một bài <br /> hát mình thích theo cách riêng của mình, và khi nhận thấy em nào làm tốt chọn <br /> em đó đứng lên để hướng dẫn cho cả lớp làm lại theo mình…<br /> Biện pháp này giúp học sinh tiếp nhận các bài dân ca ở mức độ trọn vẹn  <br /> nhất, phát huy được khả năng cảm nhận tốt về dân ca cho các em.<br /> Giúp các em học hỏi thêm về phong cách và động tác biểu diễn cho các <br /> bài dân ca. Giáo dục được các em tính mạnh dạn tự tin và tích cực trong biểu  <br /> diễn.<br /> * Phương pháp 4: Tổ  chức các hoạt động thi hát dân ca trong mỗi  <br /> lớp<br /> Sau khi các em đã có vốn kiến thức về  dân ca ta có thể  tạo cơ  hội cho  <br /> các em thể hiện những kiến thức và kĩ năng đó. Vì vậy thường xuyên tổ chức  <br /> các hoạt động thi hát dân ca dưới nhiều hình thức:<br /> <br /> <br /> + Đầu tiên tổ chức thi hát dân ca giữa các nhóm:<br /> Chia một lớp ra thành nhiều nhóm, mỗi nhóm sẽ sưu tầm các bài hát dân <br /> ca theo từng chủ  đề  đã được cho trước trong thời gian là một tuần. Khi tổ <br /> chức chia lớp thành 2 nhóm thi hát đối đáp các bài hát dân ca theo vùng từ Bắc  <br /> ­ Trung ­ Nam, thi hát theo chủ đề. Cuộc thi diễn ra rất sôi nổi vì các nhóm có <br /> sự chuẩn bị rất tốt, hai nhóm thi đua với nhau rất lâu. Chứng tỏ các em đã biết <br /> tìm tòi, nên vốn dân ca của các em có phần phong phú hơn.<br /> + Tổ chức một chương trình hát dân ca ở ngay trong tiết học: <br /> Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm phải tham gia 3 tiết mục tùy chọn  <br /> có thể đơn ca, song ca, tam ca, hoặc tốp ca và cho các em một tuần để chuẩn  <br /> bị. <br /> 23<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br />          Đến ngày thi hướng dẫn cho lớp trưởng đứng ra tổ  chức một cuộc thi  <br /> nghiêm túc, giáo viên chỉ  là một khán giả  để  quá trình thi đua và tự  nhận xét  <br /> đánh giá của các nhóm. Cuộc thi diễn ra với các tiết nục phong phú, đủ  ba  <br /> miền Bắc ­ Trung ­ Nam và không trùng nhau. Các nhóm tham gia đều rất <br /> hứng thú, mạnh dạn và nhiệt tình biểu diễn.<br /> Phần thưởng cho các nhóm hay các cá nhân biểu diễn tốt ở lớp là được  <br /> thể hiện ở buổi phát thanh măng non của trường. <br /> * Phương pháp 5: Tuyên truyền các bài dân ca đến học sinh toàn <br /> trường thông qua các buổi phát thanh măng non, sinh hoạt đầu giờ hoặc <br /> sinh hoạt chủ điểm.<br /> ­  Ở  trường tiểu học chương trình phát thanh măng non luôn được chú <br /> trọng, một tuần có thể có từ 2 đến 3 buổi phát thanh măng non. Và đây chính <br /> là dịp tốt nhất để cho học sinh cả trường cùng có cơ hội để thưởng thức các <br /> bài dân ca. Kết hợp với Đồng chí Tổng phụ  tránh Đội lồng ghép phần nghe <br /> nhạc dân ca sau các bài phát thanh măng non của các em. Một buổi cho các em  <br /> nghe 3 bài dân ca của 3 vùng khác nhau.<br /> ­ Ngoài các bài dân ca đã cho các em nghe, tôi còn tổ chức cho các em có <br /> khả  năng hát tốt các bài dân ca  ở  trên lớp hoặc chọn các nhóm đạt kết quả <br /> cao <br /> <br /> <br /> trong buổi thi hát dân ca  ở  các lớp để  được trình bày trong buổi phát thanh  <br /> măng non của trường thay cho mở đài đĩa, nhằm gây sự chú ý và thích thú cho <br /> học sinh toàn trường.<br /> ­ Biện pháp cho toàn trường cùng nghe hát dân ca tạo điều kiện cho tất <br /> cả  học sinh được nghe nhiều về dân ca các vùng miền. Làm tăng cường vốn <br /> dân ca cho học sinh toàn trường.<br /> <br /> <br /> 24<br /> Người thực hiện: Dương Thị Thúy Nga<br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một vài phương pháp dạy hát Dân ca cho học sinh khối lớp  <br /> 4;5 trong trường Tiểu học<br /> ­ Hình thành thói quen thích nghe dân ca của học sinh. Mặt khác còn tạo  <br /> hứng thú cho học sinh luyện hát dân ca. Phát triển môi trường dân ca trong <br /> trường học.<br />   * Phương pháp 6: Phối kết hợp với các đoàn thể tổ chức hội thi <br /> văn nghệ ­ dân ca trong toàn trường.<br /> ­ Hàng năm cứ  đến ngày nhà giáo Việt Nam 20/11, tôi chủ  động tham  <br /> mưu, xin ý kiến đồng ý của Ban giám hiệu nhà trường, phối hợp với Đoàn <br /> Đội bàn bạc và lên kế  hoạch cụ  thể, xin kinh phí tổ  chức, lên cơ  cấu giải  <br /> thưởng cho hội thi. Sau đó phân công công việc cho từng cá nhân với từng <br /> công việc cụ thể.<br /> <br /> <br /> <br /> <br />