zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Khoa Học Tự Nhiên

» Môi trường

Sử dụng các phương pháp hiệu quả kinh tế và hợp vệ sinh thay thế cho đốt rơm rạ tại đồng ruộng

Chia sẻ: Quang Lê | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Báo xấu

32
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết đánh giá tác hại của đốt rơm rạ ngoài đồng ruộng; một số phương pháp xử lý rơm rạ hiệu quả thành sản phẩm có ích. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết để nắm chi tiết hơn nội dung nghiên cứu của.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sử dụng các phương pháp hiệu quả kinh tế và hợp vệ sinh thay thế cho đốt rơm rạ tại đồng ruộng

GIẢI PHÁP & CÔNG NGHỆ XANH Sử dụng các phương pháp hiệu quả kinh tế và hợp vệ sinh thay thế cho đốt rơm rạ tại đồng ruộng GS.TSKH PHẠM NGỌC ĐĂNG Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam (VACNE) V iệt Nam là quốc gia sản xuất nông nghiệp, những phụ phẩm của cây lúa, như vỏ trấu, rơm rạ... sau mỗi vụ thu hoạch thường bị người dân đốt bỏ hoặc vứt bừa bãi ra sông rạch hay khu dân cư, vừa lãng phí, vừa gây ô nhiễm môi trường. Theo số liệu của Cục Trồng trọt, Bộ NN&PTNT, tại Việt Nam mỗi năm có khoảng 40 triệu tấn rơm rạ bị vứt bỏ và thiêu đốt. Đây là nguồn tài nguyên rất lớn chưa được khai thác, sử dụng hiệu quả, mà lại gây ra ô nhiễm môi trường không khí trầm trọng, tác động xấu đến sức khỏe cộng đồng và nhiều hệ lụy khác, như là làm khô chai cứng đất sản xuất. TÁC HẠI CỦA ĐỐT RƠM RẠ VVHình 1. Đốt rơm rạ ngoài đồng ruộng gây ô nhiễm môi trường NGOÀI ĐỒNG RUỘNG Trong 2 ngày 6 và 7/6/2021 nồng độ bụi mịn PM2.5 vào các Đốt rơm rạ làm lãng phí tài nguyên, gây ô giờ ban ngày cũng vượt trị số TCCP khoảng 2 lần, còn vào nhiễm môi trường, khói bụi (bụi nano) từ đốt các giờ ban đêm vượt trị số TCCP từ 5 đến 8 lần. rơm rạ có khả năng chui sâu vào hệ thống hô hấp, ảnh hưởng đến cả nhân tế bào, có hại cho Tại khu vực nội thành Hà Nội, hoạt động đốt rơm rạ không sức khỏe con người, làm tăng lượng khí “nhà diễn ra trực tiếp, tuy nhiên trong những ngày gần đây hàm kính” thải vào bầu khí quyển. Hơn nữa, khói lượng bụi mịn PM2.5 cũng tăng cao vào thời gian buổi tối rơm rạ thường có tính cay, làm chảy nước mắt, và vượt trị số TCCP. gây kích thích phản ứng ở họng, làm ho, hắt hơi, thở khò khè, hoặc có cảm giác ngạt thở... dẫn đến những tác động nguy hại đến sức khỏe con tối, vì vậy các chất ô nhiễm, (TCCP) trung bình ngày (50 µg/ người. Thế nhưng, người nông dân nước ta trong đặc biệt là bụi mịn PM2.5 bắt m3) nhiều lần. Từ ngày 1/6 đến các năm gần đây, mặc dù đã sử dụng điện năng đầu tăng từ khoảng 18h và đạt ngày 5/6/2021 nồng độ bụi mịn và khí ga để đun nấu rất thuận lợi và bỏ hẳn giá trị cực đại từ 21 giờ đến 1 giờ PM2.5 vào các giờ ban đêm đều thói quen dùng rơm rạ để đun nấu hay lợp mái sáng hôm sau. Tùy thuộc vào vượt trị số TCCP trung bình nhà, tuy nhiên lại hình thành một thói quen rất từng khu vực, mức độ ô nhiễm ngày (50 µg/m3) từ 2 đến 5 lần. xấu là đốt rơm rạ ngay trên đồng ruộng sau thu bụi mịn PM2.5 có sự khác nhau, Thành phần hóa học của hoạch lúa. tuy nhiên xu hướng chung là rơm rạ, bao gồm: xenluloza Theo thông tin của Tổng cục Môi trường [1]: sự gia tăng hàm lượng bụi mịn (cellulose)-60%, linhin Trong thời gian từ những ngày đầu tháng 6 đến PM2.5 vào ban đêm vượt trên trị (lignin)-14%, đạm hữu cơ nay, chất lượng không khí tại một số tỉnh miền số tiêu chuẩn cho phép nhiều (protein)- 3,4%, chất béo (lipid)- Bắc có xu hướng suy giảm, đặc biệt xảy ra vào lần (Biểu đồ 1). Xét biểu đồ 1 ta 1,9%. Nhưng khi rơm rạ bị đốt ban đêm, một trong những nguyên nhân chính thấy, nồng độ bụi mịn PM2.5 ở cháy, thành phần C,H,O sẽ là do hiện tượng đốt rơm rạ đang diễn ra phổ ngoại thành Hà Nội từ ngày biến thành khí CO2, CO và hơi biến trong giai đoạn thu hoạch lúa. Tại các khu 1/6 đến ngày 7/6/2021 do ảnh nước; protein bị phân hủy và vực nông thôn, sau khi gặt lúa, rơm rạ thường hưởng đốt rơm rạ đã tăng cao biến thành các khí NO2, NO3, được bỏ lại trên đồng ruộng và sẽ đốt vào buổi vượt trị số tiêu chuẩn cho phép SO2… Tạp chí SỐ 6/2021 | MÔI TRƯỜNG 47
GIẢI PHÁP & CÔNG NGHỆ XANH động người nông dân nâng cao hiểu biết về các tác hại rất lớn của việc đốt rơm rạ, mặt khác phải hướng dẫn, giúp đỡ và tạo điều kiện cho họ biết cách xử lý, chế biến rơm rạ một cách hiệu quả, hợp vệ sinh và mang lại nhiều lợi ích về kinh tế. Theo đánh giá của các nhà khoa học, với khoảng 40 triệu VVBiểu đồ 1. Trung bình 1 giờ của PM2.5 tại một tại khu vực ngoại thành Hà Nội [1] tấn rơm rạ sau mỗi vụ thu hoạch, nếu đem xử lý bằng chế phẩm sinh học sẽ thu được Theo Viện Nghiên cứu lúa Quốc tế (IRRI) tổn thương khó nhận thấy khoảng 20 triệu tấn phân hữu ở Philippine, trong 1 tấn rơm chứa 5-8kg đạm; nhưng nguy hiểm vì nó từ từ cơ, người nông dân không phải 1,2kg lân; 20kg kali; 40kg silic và 400kg các bon. phá hủy bộ máy hô hấp. Trước bỏ tiền mua phân hóa học Do vậy, đốt bỏ rơm rạ cũng có nghĩa là đã bỏ đi hết là mũi họng, thanh quản bị (NPK) là 200.000 tấn đạm, một lượng phân bón, chất dinh dưỡng cần thiết viêm thường xuyên. Dấu hiệu 190.000 tấn lân và 460.000 cho cây lúa. ban đầu chỉ là hắt hơi, sổ mũi tấn kali, như vậy, sẽ tiết kiệm Khi đốt rơm rạ ở ngoài đồng, các chất hữu nhưng sau đó dẫn đến viêm được gần 11.000 tỷ đồng. Mặt cơ trong rơm rạ và trong đất sẽ biến thành chất mạn tính đường hô hấp trên. khác, sử dụng mỗi tấn rơm rạ, vô cơ, nên tro than của rơm rạ cũng chỉ cung cấp Bị viêm lâu ngày, khí quản người dân có thể trồng nấm, được một lượng dinh dưỡng rất nhỏ cho đồng phải chống lại bằng cách tăng sau khi đã trừ chi phí trong ruộng. Trong khi việc nung đốt ở nhiệt độ cao sẽ tiết nhiều đờm gây cản trở lưu thời gian 15 - 20 ngày có thể làm cho một lượng nước lớn trong đất bị bốc hơi. thông bình thường ở đường lãi từ 500.000 - 700.000 đồng. Việc đốt cháy rơm rạ sẽ khiến cho đất trồng lúa bị thở. Tắc nghẽn này gây khó thở Đồng thời, bã rơm rạ sau khi khô cằn, mất nước và mất chất dinh dưỡng. Nếu và ứ đọng đờm dãi, trở thành trồng nấm có thể chế biến đốt rơm rạ ở đồng ruộng nhiều lần và lâu dài sẽ môi trường cho các vi khuẩn thành phân vi sinh cao cấp. làm cho đất biến chất và trở nên chai cứng. sinh sôi và dần đẩy người bệnh Ngoài ra, bã nấm còn dùng để Tác hại lớn khác của đốt rơm rạ ở ngoài vào suy hô hấp, suy tim, suy nuôi trùn, giun đất, lấy trùn, đồng ruộng là gây ô nhiễm môi trường không nhược cơ thể và tử vong. giun nuôi gia cầm, gia súc và khí. Bởi lẽ, khi đốt rơm rạ, không chỉ có khí Việc đốt rơm rạ gần đường tôm, cá. CO2 (dioxid cacbon) thải vào không khí, mà các giao thông không chỉ gây ô Giới thiệu một số phương khí độc khác như CH4 (metan), khí CO (cacbon nhiễm môi trường mà còn tiềm pháp xử lý rơm rạ hiệu quả: monoxid) và một ít khí SO2, NO2 (dioxid sunfur, ẩn nguy cơ cao xảy ra tai nạn 1. Cày vùi rơm rạ để duy trì dioxid Nitrogen) và rất nhiều bụi, đặc biệt là bụi giao thông đường bộ. Đặc biệt, lượng đạm trong đất mịn cũng thải vào không khí xung quanh. Đây ngày 17/9/2019, Cảng vụ Hàng Nếu không có điều kiện là những tác nhân gây ra hiệu ứng nhà kính, không miền Bắc đã có văn bản đem rơm ra khỏi đồng ruộng làm nhiệt độ Trái đất tăng cao. Theo ước tính đề nghị UBND huyện Sóc Sơn thì nên xử lý bằng cách cày của các nhà chuyên môn, đốt 1ha (trung bình 7 (Hà Nội) và 5 xã quanh sân bay vùi rơm rạ, để duy trì lượng tấn rơm rạ) sẽ phát thải 9,1 tấn CO2; 798kg khí ngăn chặn việc người dân đốt đạm trong đất. Việc cày vùi CO; 398kg các chất hữu cơ độc hại và 12kg tro rơm rạ sau 2 ngày liên tục bốc rơm rạ vào đất sẽ tạo cho đất bụi. Hơn nữa, thành phần chủ yếu của rơm rạ khói từ các đám cháy làm hạn có nhiều chất hữu cơ, giúp cho là chất xenlulozơ, hemixenlulozơ và các chất chế tầm nhìn của phi công khi cây lúa bén rễ tốt hơn. Việc hữu cơ kết dính... khi đốt cháy sẽ tạo ra các loại hạ cánh xuống sân bay. cày xới đồng ruộng vùi rơm rạ khí độc, con người hít vào sẽ gây ảnh hưởng đến có thể sử dụng máy lồng loại sức khỏe, nhất là sẽ dễ mắc các chứng bệnh về MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP lớn. Tất cả rơm rạ trên đồng đường hô hấp, gây co thắt phế quản và không XỬ LÝ RƠM RẠ HIỆU QUẢ ruộng được băm nhỏ bằng THÀNH SẢN PHẨM CÓ ÍCH loại trừ nguy cơ gây ung thư phổi. Một số trường các máy băm sơ dừa, rơm rạ, hợp nặng có thể dẫn đến tử vong, là do khí CO Để hạn chế và xóa bỏ việc rau củ, cành cây (Hình 2). Tuy trong khói rơm rạ khi kết hợp với hemoglobin đốt rơm rạ tràn lan trên đồng nhiên, để cho rơm rạ phân hủy trong máu sẽ khiến máu không thể tiếp nhận ruộng hiện nay, thì trước hết tốt hơn, nhanh hơn, không oxy. Về lâu dài, khói bụi, khí độc hít phải sẽ gây cần phải tuyên truyền vận gây ngộ độc hữu cơ cho ruộng Tạp chí 48 MÔI TRƯỜNG | SỐ 6/2021
GIẢI PHÁP & CÔNG NGHỆ XANH lúa, cần phải phun chế phẩm sinh học vào rơm cơ sở sản xuất nấm rơm. Nếu sử dụng các loại thuốc bảo vệ rạ trước khi cày xới đất. Sau đó làm đất bình người nông dân không thể tự thực vật, tăng dinh dưỡng thường như những ruộng khác. Hiện nay có rất làm nấm được thì thu gom cho đất. nhiều tổ chức sản xuất và bán các chế phẩm rơm rạ bán cho các cơ sở làm Chế phẩm sinh học: Với ưu sinh học có khả năng tăng nhanh quá trình nấm. Cho đến nay, việc trồng điểm, thời gian xử lý nhanh, phân hủy sinh học các chất thải hữu cơ, cũng nấm đã phát triển ở khoảng 40 dưới tác dụng của các chế như rơm rạ, như là chế phẩm chế phẩm sinh tỉnh/ thành, song chưa tương phẩm sinh học chỉ khoảng học Bima - compost, Trichoderma, Dascela, xứng với tiềm năng. Các nhà 30-40 ngày rơm rạ cơ bản đã Sumitri… Chế phẩm Sumitri là chế phẩm vi khoa học đã tính toán: Từ việc bị phân hủy thành phân hữu sinh do Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp sử dụng 3 tấn rơm (1ha lúa) cơ có chất lượng tốt; chi phí Bắc Trung bộ phối hợp với Công ty TNHH Phát trồng nấm rơm có thể đem lại xử lý rẻ, khoảng 1,5-1,8 triệu triển Nông nghiệp Phương Nam sản xuất. Chế lợi nhuận từ 4,5-5,5 triệu đồng. đồng/1ha; tuyệt đối an toàn, phẩm Sumitri có chứa nhiều chủng loại vi sinh Đồng bằng sông Cửu Long không ảnh hưởng tới sức khỏe như Trichodemar hazianum T22, Trichodemar có nhiều tiềm năng phát triển người sử dụng, có lợi cho môi viride, Trichodemar Parceramosum (T. nghề trồng nấm. Khu vực này trường sinh thái… Mô hình longibrachiatum) có trong chế phẩm có đủ các điều kiện như chênh chế tạo phân vi sinh đã nhận Bio-promote (Mỹ), Trichodemar. Sản phẩm lệch nhiệt độ giữa tháng nóng được sự quan tâm rộng rãi của được phân lập từ rừng Nam Cát Tiên. và tháng lạnh không đáng kể, nhiều HTX và bà con nông dân, Việc để lại rơm rạ trên đồng ruộng và cày vùi có thể trồng nấm rơm quanh phần nào góp phần thay đổi đất tuy có tốn thêm chi phi làm đất nhưng cuối năm. Trung bình cứ một tấn nhận thức của người dân về cùng vẫn thực hiện được và mang lại hiệu quả lúa có 1,2 tấn rơm, rạ, ngoài ra việc đốt rơm rạ. Kinh nghiệm kinh tế khá cao. còn mạt cưa, bèo tây, bã mía… sử dụng các chế phẩm vi sinh 2. Sử dụng rơm rạ trồng nấm là nguồn nguyên liệu lớn để để xử lý rơm rạ thành các loại Ở nước ta, từ lâu đời đã biết trồng nấm rơm, trồng nấm rơm. Nấm không phân bón hữu cơ của nhiều tổ tận dụng diện tích trống. Trồng nấm rơm mang chiếm nhiều diện tích, chủ chức nghiên cứu thực nghiệm lại hiệu quả kinh tế cao, không chỉ phục vụ thị yếu tận dụng diện tích trống, và sản xuất cho thấy, muốn có trường trong nước mà thị trường thế giới ngày chi phí thấp. Giải quyết tốt các 1 tấn phân compost từ rơm rạ càng ưa chuộng. Bởi theo các nhà khoa học, nguồn thu nhập cho nông dân. cần thực hiện các bước thực nấm rơm là thực phẩm có nhiều dinh dưỡng Ở miền Bắc, thích hợp trồng hành như sau: không làm tăng lượng cholesterol trong máu. nấm vào khoảng thời gian từ Nguyên liệu cần chuẩn bị: Hàm lượng protein trong nấm lên tới 5%, đặc 15/4 đến 15/9 hàng năm. Khoảng 1.000 kg rơm rạ, 5 kg biệt có 8 loại axit amin không thể thay thế, 3. Sử dụng các chế phẩm vi phân urê/ phân NPK (5-10-3), trong số 19 axit amin có trong nấm. Nấm rơm sinh để xử lý rơm rạ thành các 5 kg phân supe lân dạng bột, có thành phần chất xơ cao và lipit thấp, phòng loại phân bón hữu cơ 3 kg phân kali đỏ (60%), 300 trừ bệnh huyết áp cao, chống béo phì, xơ cứng Đặc biệt, có thể sử dụng kg phân chuồng (nếu có), 5 lít động mạch, chữa bệnh đường ruột… Ngoài ra, các chế phẩm vi sinh để xử chế phẩm sinh học EM, 5 kg rỉ bã rơm mục sau khi thu hoạch nấm xong, có lý rơm rạ thành các loại phân đường và 10 kg vôi bột. thể dùng làm phân bón hữu cơ cung cấp lại cho bón hữu cơ (còn gọi là phân Về dụng cụ cần chuẩn bị: đồng ruộng, làm cho đất tơi xốp và duy trì được compost) một cách hiệu quả Vải bạt (dùng để đậy lên đống độ màu mỡ. Ở nước ta nên phát triển mạnh các và kinh tế. Từ đó, giảm chi phí phân ủ để tránh nắng mưa và đảm bảo nhiệt độ của đống ủ), cân (định lượng chính xác các thành phần vật chất cho vào đống ủ), cuốc, xẻng (đảo trộn đống ủ), thùng ô doa (tưới chế phẩm và tưới nước để đảm bảo độ ẩm của đống ủ). Vị trí ủ rơm rạ: Để đảm bảo cho các quá trình hoạt động của vi sinh vật được tiến hành thuận lợi, nơi ủ phân phải có nền không thấm nước, cao ráo, tránh ứ đọng nước mưa. Làm VVHình 2. Máy băm xơ dừa, rơm rạ, cành cây do Công ty CPĐT Tuấn Tú chế tạo Tạp chí SỐ 6/2021 | MÔI TRƯỜNG 49
GIẢI PHÁP & CÔNG NGHỆ XANH Lưu ý, nhiệt độ đống phân ủ sẽ tăng mạnh trong giai đoạn 10 ngày đầu sau ủ (nhiệt độ có thể đạt 60oC) và sau đó sẽ giảm dần xuống nhiệt độ môi trường. Khi nhiệt độ tăng quá cao bà con mở bạt ra tưới thêm nước để giảm nhiệt độ đống ủ xuống. Vì nếu nhiệt độ cao sẽ làm mất dinh dưỡng (dinh dưỡng đạm), vi sinh vật chết nhiều, khả năng phân giải chậm hơn. CÁC GIẢI PHÁP KHÁC Ngoài 3 phương pháp xử lý có hiệu quả kinh tế rất lớn và hợp vệ sinh nêu trên, trên thực tế ở nước ta còn có nhiều phương pháp xử lý chế biến rơm rạ sau thu hoạch có hiệu VVSử dụng chế phẩm vi sinh để xử lý rơm rạ thành phân bón hữu cơ góp phần quả cao như: Xử lý và ủ rơm rạ tăng dinh dưỡng cho đất phối hợp với một số vật phẩm khác biến rơm rạ thành thức nền ủ có độ dốc và hệ thống rãnh xung quanh. mỏng ở Bước 2. Tiếp tục làm ăn cho trâu bò, gia súc và chăn Dùng nước phân ở hố này tưới lại đống phân như vậy cho đến khi đống ủ nuôi cá; dùng máy cuộn ép để giữ độ ẩm cần thiết, tạo điều kiện thuận lợi cao khoảng 1,2 - 1,5m. Sau đó rơm rạ thành các thỏi nhiên cho tập đoàn vi sinh vật hoạt động. Việc thu đậy bạt lên trên đống ủ. Bước liệu dùng để đốt lò sản xuất nước rất quan trọng khi ủ để dùng nước tưới 5: Sau 3 - 4 ngày đầu tiên cần điện năng; phơi khô rơm rạ, xử lại đống ủ. kiểm tra nhiệt độ đống ủ, lý nấm mốc và phối trộn với Các bước tiến hành: Bước 1: Băm nhỏ rơm lúc này, nhiệt độ khoảng 50 - các chất keo phụ gia nén ép rạ 5 - 10 cm để rút ngắn thời gian ủ (có thể sử 60oC là đạt (trong điều kiện rơm rạ thành các tấm vật liệu dụng các máy băm nhỏ được giới thiệu ở Hình này, các loại vi sinh vật phân cách nhiệt, cách âm và vật liệu 1); Bước 2: Trộn đều rơm rạ đã băm nhỏ với giải chất hữu cơ phát triển hút âm; áp dụng các công nghệ phân chuồng, phân supe lân, vôi bột, phân kali nhanh và mạnh, các loài vi hiện đại, một số cơ sở sản xuất đỏ. Dùng chang dàn mỏng hỗn hợp nguyên sinh vật háo khí chiếm ưu công nghiệp trong ngành nông liệu đã trộn dày khoảng 20 - 30 cm; Bước 3: thế). Sau khi đảo trộn xong nghiệp còn sản xuất chế biến Pha loãng chế phẩm EM1 theo công thức: 5 lít lần đầu tiên, cứ 7 ngày cần rơm rạ thành nhiều sản phẩm chế phẩm EM1 + 5 kg rỉ mật +5 kg phân ure + đảo trộn 1 lần. Sau 30 - 40 hữu ích như: dầu sinh học (bio- 200 lít nước; Bước 4: Tưới đều chế phẩm EM1 ngày ủ là có phân hữu cơ để oil), nhiên liệu sinh học giá rẻ đã pha loãng lên lớp nguyên liệu được dàn sử dụng. ethanol, các loại ván ép…n TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Tổng cục Môi trường. Báo cáo nhanh về chất lượng không khí tại một số tỉnh miền Bắc trong thời gian từ ngày 1 - 7/6/2021. 2. Hà Phương. Xử lý rơm rạ sau thu hoạch: còn nhiều khó khăn. Báo Ninh Bình, ngày 10/6/2021. 3. Nguyễn tấn Đức. Quy trình xử lý rơm rạ thành phân bón hữu cơ. Trung tâm Công nghệ Sinh học TP Hồ Chí Minh, ngày 9/4/2020. 4. Công ty CPĐT Tuấn Tú. Một số kỹ thuật xử lý rơm rạ. Website: https://may3a.com/ Fanpage: https://www.facebook.com/maynhanong/. Tạp chí 50 MÔI TRƯỜNG | SỐ 6/2021

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.