Sự phù hợp của bảng hỏi DREEM cho sinh viên Trường Đại học Y - Dược, Đại học Thái Nguyên về môi trường giáo dục nhà trường

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018<br /> <br /> SỰ PHÙ HỢP CỦA BẢNG HỎI DREEM CHO SINH VIÊN<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y - DƯỢC, ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN<br /> VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG<br /> Trần Bảo Ngọc*; Nguyễn Đắc Trung*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: xác định sự phù hợp của bảng hỏi DREEM và phân tích các yếu tố liên quan đối<br /> với môi trường giáo dục của sinh viên Trường Đại học Y Dược, Đại học Thái Nguyên.<br /> Đối tượng và phương pháp: mô tả cắt ngang 1.146 sinh viên từ tháng 6 đến 8 - 2017.<br /> Kết quả: tỷ lệ phản hồi 76,6%; 71,9% sinh viên nữ; 30,3% sinh viên là người dân tộc thiểu số.<br /> Điểm số trung bình nhận thức về học tập, giảng viên, học thuật, môi trường, xã hội và tổng điểm<br /> theo DREEM lần lượt là 29,2; 28,6; 19,0; 29,4; 17,1 và 123,4. Sau khi phân tích còn 39 câu<br /> phù hợp thành 6 nhân tố mới. sinh viên nam, có hoạt động, ngành bác sỹ đa khoa/dược có<br /> sự khác biệt ý nghĩa về nhận thức. Kết luận: môi trường giáo dục có nhiều ưu điểm, bảng hỏi<br /> DREEM phù hợp để đánh giá môi trường giáo dục Ngành Y/Dược.<br /> * Từ khóa: Bảng hỏi DREEM; Phù hợp; Môi trường giáo dục; Trường Đại học Y Dược<br /> Thái Nguyên.<br /> <br /> The Suitability of DEEM Questionnaire about Education Environment<br /> of Student’s the University of Medicine and Pharmacy, Thainguyen<br /> University<br /> Summary<br /> Objectives: To determine the suitability of the DREEM questionnaire and analyze the factors<br /> related to the educational environment of students at University of Medicine and Pharmacy,<br /> Thainguyen University. Subjects and methods: Descriptive, cross-sectional study was performed on<br /> 1,146 students from 6 - 2017 to 8 - 2017. Results: The feedback rates were 76.6%; 71.9% of<br /> female students; 30.3% of ethnic minorities. The average score for each perception fields about<br /> studying, lecturers, academic learning, environment, society and the total score according to<br /> original DREEM were 29.2, 28.6, 19.0, 29.4, 17.1 and 123.4, respectively. After analyzing down<br /> suitable 39 questions which were divided into 6 factors. Male students, excersise’s person,<br /> and general doctor students had significant differences in perceptions. Conclusions: Educational<br /> environment at our university had more advantages; DREEM questionnaire was suitable to<br /> assess the perception of the educational environment in medicine and pharmacy.<br /> * Keywords: DREEM questionnaire; Siutability; Educational environment; Thainguyen University<br /> of Medicine and Pharmacy.<br /> * Trường Đại học Y Dược - Đại học Thái Nguyên<br /> Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Đắc Trung (dactrung69@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 05/06/2018; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 06/08/2018<br /> Ngày bài báo được đăng: 20/08/2018<br /> <br /> 105<br /> <br /> T¹p chÝ Y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Theo Harden (2001), môi trường giáo dục<br /> (MTGD) của một trường học bao gồm mối<br /> quan hệ giữa sinh viên (SV) và giảng<br /> viên, phương pháp/kỹ năng giảng dạy<br /> và học tập, nhu cầu tâm lý xã hội và<br /> cảm xúc của SV cũng như cơ sở vật chất,<br /> trang thiết bị. Thực tế cho thấy, môi trường<br /> học tập ảnh hưởng quan trọng tới thành<br /> tích học tập của SV và tạo ra năng lực<br /> cho họ. Do đó, MTGD được xác định<br /> là một trong những mục tiêu đánh giá<br /> Chương trình giáo dục của Liên đoàn<br /> Giáo dục Y tế Thế giới.<br /> Một số công cụ đã được thiết kế, hoàn<br /> thiện để đánh giá MTGD trong nhiều thập<br /> kỷ qua. Mặc dù các công cụ khác nhau đã<br /> chứng minh giá trị mạnh mẽ và độ tin cậy<br /> đo lường cao, nhưng được sử dụng rộng<br /> rãi và chấp nhận trong MTGD y tế là công<br /> cụ đánh giá MTGD Dundee (DREEM Dundee Ready Educatinonal Enviroment<br /> Measure) do De Roff xây dựng từ năm<br /> 1997. Bộ công cụ này đo lường nhận<br /> thức của SV về MTGD trong 5 lĩnh vực:<br /> học tập, giảng dạy, nhận thức về học<br /> thuật, bầu không khí và tự nhận thức xã<br /> hội đã được báo cáo trong 40 bài báo ở<br /> 20 quốc gia khác nhau qua phân tích tổng<br /> quan từ 1997 - 2011 của Miles và CS [6].<br /> DREEM được sử dụng với mục đích xác<br /> định những điểm cần cải thiện trong MTGD,<br /> để so sánh sự mong đợi của SV với thực<br /> tế và xác định những khoảng trống cần<br /> thay đổi, đặc biệt để so sánh môi trường<br /> học tập ở các trường khác nhau cũng<br /> như ở các giai đoạn đào tạo khác nhau.<br /> DREEM cung cấp cơ hội để so sánh MTGD<br /> giữa các cơ sở giáo dục đại học quốc tế,<br /> cho phép các trường y tế chuẩn hóa. Đây là<br /> một bảng hỏi đáng tin cậy, có giá trị chung<br /> 106<br /> <br /> cho giáo dục trong y tế, đặc biệt không<br /> mang nét đặc trưng văn hoá nào [9].<br /> Hiện nay, Trường Đại học Y Dược,<br /> Đại học Thái Nguyên đang đào tạo 5 mã<br /> ngành đại học, trong đó ngành bác sỹ đa<br /> khoa có bề dày lâu nhất (từ 1968 - năm<br /> thành lập Trường). Trải qua gần 50 năm<br /> xây dựng, trưởng thành, hàng nghìn bác<br /> sỹ tốt nghiệp đã, đang phục vụ tốt nhu<br /> cầu chăm sóc sức khỏe của nhân dân,<br /> đáp ứng nhu cầu xã hội, nhiều người hiện<br /> giữ trọng trách cao. Một trong những thay<br /> đổi lớn về cách thức đào tạo mới này là<br /> sự chuyển đổi phương pháp giảng dạy<br /> cũng như dạy học dựa trên vấn đề giáo<br /> dục dựa vào cộng đồng… Việc đánh giá<br /> nhận thức về MTGD theo DREEM chưa<br /> được thực hiện ở trường y nào trên toàn<br /> quốc (ngoại trừ báo cáo của Lưu Ngọc<br /> Hoạt [2008]) đánh giá năng lực nghề nghiệp<br /> của SV y khoa tốt nghiệp từ 8 trường y<br /> toàn quốc [3]). Do đó chúng tôi tiến hành<br /> đề tài này nhằm mục tiêu: Xác định sự<br /> phù hợp của bảng hỏi DREEM để đánh<br /> giá nhận thức MTGD của SV Trường Đại<br /> học Y Dược, Đại học Thái Nguyên năm<br /> 2017 và mô tả một số yếu tố liên quan về<br /> nhận thức của SV. Dữ liệu khách quan từ<br /> nghiên cứu này sẽ bổ sung các minh chứng<br /> khoa học giúp Nhà trường cải tiến phù hợp.<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng nghiên cứu.<br /> Chọn ngẫu nhiên thủ công theo danh<br /> sách các lớp SV ngành y đa khoa đang<br /> theo học tại Trường từ năm thứ nhất đến<br /> năm thứ năm theo thứ tự bảng chữ cái<br /> ABC lần lượt số thứ tự thứ nhất, thứ năm,<br /> thứ mười… (cách 10 SV/lấy 1 SV khảo sát)<br /> đến hết danh sách. Lập được 244 SV.<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018<br /> Các ngành đào tạo khác chọn toàn bộ SV<br /> các năm (trừ năm cuối chuẩn bị tốt nghiệp):<br /> 197 SV Răng hàm mặt, 219 SV Cử nhân<br /> điều dưỡng, 316 SV Y học dự phòng,<br /> 519 SV Dược.<br /> Tổng cộng có 1.495 SV trong danh sách<br /> khảo sát dự kiến.<br /> Tiêu chuẩn chọn: tình nguyện tham gia<br /> phỏng vấn, không trong thời gian kỷ luật<br /> từ cảnh cáo trở lên (sai lạc số liệu), hoàn<br /> thành trả lời đầy đủ các câu hỏi.<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> Mô tả thiết kế cắt ngang.<br /> * Cỡ mẫu: 1.146 phiếu thu về trên danh<br /> sách dự kiến (đạt 76,7% phản hồi).<br /> * Địa điểm: Trường Đại học Y Dược,<br /> Đại học Thái Nguyên.<br /> * Thời gian: từ tháng 6 đến 8 - 2017.<br /> 3. Công cụ nghiên cứu.<br /> Bảng hỏi DREEM, ngoài các câu hỏi<br /> về đặc điểm nhân khẩu (tuổi, giới tính,<br /> dân tộc…) còn 50 câu do SV tự điền.<br /> DREEM là một bảng hỏi gồm 50 mục<br /> [6, 9] dùng để đánh giá MTGD trong<br /> chương trình giáo dục y tế chuyên nghiệp<br /> được khảo sát tại nhiều trường y trên thế<br /> giới, nhóm nghiên cứu đã dịch sang tiếng<br /> Việt và được các chuyên gia Trường Đại<br /> học Y Hà Nội hiệu chỉnh. Mỗi mục đánh<br /> giá trên thang đo Likert 5 mức độ: rất<br /> đồng ý, đồng ý, trung lập, không đồng ý<br /> và rất không đồng ý. Với số điểm tối đa<br /> 200, 50 mục được phân thành 5 lĩnh vực<br /> chính: nhận thức về học tập (điểm tối đa<br /> = 48), nhận thức về giảng viên (điểm tối<br /> đa = 44), nhận thức về học thuật (điểm tối<br /> đa = 32), nhận thức về bầu không khí/môi<br /> trường (điểm tối đa = 48), tự nhận thức<br /> xã hội (điểm tối đa = 28).<br /> <br /> Cách tính điểm bộ DREEM như sau:<br /> số điểm lần lượt là 4; 3; 2; 1 và 0 cho các<br /> mức độ từ hoàn toàn đồng ý (điểm 4) tới<br /> hoàn toàn không đồng ý (điểm 0), ý kiến<br /> trung gian (điểm 2). Tuy nhiên, 9 trong số<br /> 50 câu hỏi (câu số 4, 8, 9, 17, 25, 35, 39,<br /> 48 và 50) là các câu phủ định và cách<br /> tính điểm ngược lại. Tổng điểm DREEM<br /> tối đa 200 cho thấy MTGD lý tưởng;<br /> 151 - 200: rất tuyệt vời; 101 - 150: nhiều<br /> khía cạnh tốt hơn không tốt; 51 - 100: có<br /> nhiều vấn đề cần sửa đổi; 0 - 50: rất kém.<br /> Thang điểm bộ DREEM từ 0 - 4, do đó<br /> bước nhảy của mỗi mức độ nhận thức của<br /> từng nhóm nhân tố là 0,8 ((4 - 0)/5 = 0,8);<br /> dẫn tới các khoảng cách sẽ là 0 - 0,8;<br /> 0,81 - 1,6; 1,61 - 2,4; 2,41 - 3,2 và 3,21 - 4<br /> (điểm ≥ 2,41 được coi là đồng ý). Còn đối<br /> với từng câu hỏi của mỗi nhân tố, điểm ≥ 3<br /> được coi là đồng ý.<br /> Phát bảng hỏi DREEM cho SV tham<br /> gia khảo sát. Sau khi hướng dẫn chi tiết,<br /> SV sẽ dành 10 - 15 phút để hoàn thành<br /> bảng hỏi.<br /> * Xử lý số liệu:<br /> Tất cả dữ liệu được nhập, lưu dưới<br /> bản cứng và dạng tệp bằng phần mềm<br /> SPSS 20.0.<br /> Sử dụng mô hình phân tích nhân tố<br /> khám phá (EFA) và hệ số Cronbach’s<br /> Alpha.<br /> Hệ số tương quan biến tổng Corrected<br /> Item - Total Correlation ≥ 0,3: biến đó đạt<br /> yêu cầu. Mức giá trị hệ số Cronbach’s<br /> Alpha ≥ 0,6: thang đo lường đủ điều kiện.<br /> * Đạo đức nghiên cứu:<br /> Nghiên cứu được Hội đồng Đạo đức<br /> của Nhà trường phê chuẩn. Các số liệu<br /> thu nhận được hoàn toàn bảo mật.<br /> 107<br /> <br /> T¹p chÝ Y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> 1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu và kết quả nhận thức theo<br /> DREEM gốc.<br /> Bảng 1: Phân bố đối tượng nghiên cứu.<br /> Ngành đào tạo<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> Năm học<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> Bác sỹ đa khoa<br /> <br /> 221/244<br /> <br /> 19,3<br /> <br /> Năm thứ nhất<br /> <br /> 143<br /> <br /> 12,5<br /> <br /> Răng hàm mặt<br /> <br /> 174/197<br /> <br /> 15,2<br /> <br /> Năm thứ hai<br /> <br /> 398<br /> <br /> 34,8<br /> <br /> Cử nhân điều dưỡng<br /> <br /> 187/219<br /> <br /> 16,3<br /> <br /> Năm thứ ba<br /> <br /> 201<br /> <br /> 17,5<br /> <br /> Y học dự phòng<br /> <br /> 219/316<br /> <br /> 19,1<br /> <br /> Năm thứ tư<br /> <br /> 336<br /> <br /> 29,3<br /> <br /> Dược<br /> <br /> 345/519<br /> <br /> 30,1<br /> <br /> Năm thứ năm<br /> <br /> 68<br /> <br /> 5,9<br /> <br /> 1.146 SV hoàn thành bảng hỏi (tỷ lệ phản hồi đạt 76,7%), số lượng phản hồi đạt<br /> yêu cầu để tiến hành phân tích tiếp theo, tỷ lệ này khác nhau ở nhiều nghiên cứu:<br /> của Al-Naggar (2014) là 87,6% [1], của Al-Saleh (2018) chỉ đạt 60,73% [2]. Trong đó,<br /> 824 nữ (71,9%), 30,3% (347 SV) là người dân tộc thiểu số, trải đều các ngành đào tạo<br /> và năm học, cơ cấu số liệu khá phù hợp với thực tế SV đang đào tạo tại Trường.<br /> Bảng 2: Điểm nhận thức trung bình và hệ số tin cậy các lĩnh vực theo bộ DREEM gốc.<br /> Các lĩnh vực<br /> <br /> Điểm trung bình<br /> <br /> Hệ số Cronbach’ Alpha<br /> <br /> Số câu hỏi<br /> <br /> Nhận thức về học tập<br /> <br /> 29,2 (5,4)<br /> <br /> 0,780<br /> <br /> 12<br /> <br /> Nhận thức về giảng viên<br /> <br /> 28,6 (5,5)<br /> <br /> 0,785<br /> <br /> 11<br /> <br /> Nhận thức về học thuật<br /> <br /> 19,0 (4,5)<br /> <br /> 0,834<br /> <br /> 8<br /> <br /> Nhận thức về môi trường<br /> <br /> 29,4 (5,7)<br /> <br /> 0,800<br /> <br /> 12<br /> <br /> Tự nhận thức xã hội<br /> <br /> 17,1 (3,6)<br /> <br /> 0,664<br /> <br /> 7<br /> <br /> Điểm tổng<br /> <br /> 123,4 (20,1)<br /> <br /> Phân tích hệ số tin cậy tổng của<br /> 5 lĩnh vực đều đạt yêu cầu (> 0,6),<br /> điểm tổng 123,4, có nhiều mặt ưu điểm<br /> hơn so với hạn chế.<br /> Tham khảo nhiều nghiên cứu khác,<br /> điểm tổng về nhận thức đều được tính từ<br /> bộ DREEM gốc. Kết quả của chúng tôi<br /> cao hơn so với nghiên cứu tiến hành tại<br /> Ghana (2016) với điểm tổng 115,6 [7];<br /> tại Iran (2015) là 113,5 [5] (nhưng nghiên<br /> 108<br /> <br /> 50<br /> <br /> cứu này chỉ khảo sát với SV điều dưỡng,<br /> có lẽ nhận thức khác với SV đại học),<br /> thậm chí cao hơn với khảo sát SV Răng<br /> hàm mặt tại Ả rập Xê út (2018) với điểm<br /> tổng 108,42/200 [2], tại Thái Lan nghiên<br /> cứu với 2.467 SV y khoa bằng bộ<br /> DREEM cho kết quả điểm số khá cao<br /> (131,1 điểm) [4].<br /> Nghiên cứu của Rehman và CS (2016)<br /> với 416 SV y khoa, có các điểm số nhận thức<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018<br /> về MTGD tương tự chúng tôi, lần lượt là:<br /> 29,73; 27,13; 20,93; 31,70 và 17,63 [8].<br /> Như vậy, có thể thấy bộ DREEM được sử<br /> dụng tại nhiều quốc gia và châu lục khác<br /> nhau, kết quả khá tương đồng, thể hiện<br /> tính tin cậy của bộ câu hỏi.<br /> 2. Sự phù hợp bộ DREEM trong<br /> nghiên cứu.<br /> Mặc dù hệ số Cronbach’s Alpha tổng<br /> của 5 lĩnh vực đều đạt, tuy nhiên khi xét<br /> từng câu hỏi riêng biệt, chúng tôi loại<br /> 7 câu từ 5 nhân tố gốc (Q25, Q48, Q17,<br /> Q35, Q4, Q3, Q14; 5/7 câu này là các câu<br /> hỏi ngược) do có hệ số tin cậy vượt hệ số<br /> tổng. Bước tiếp theo, lần lượt phân tích<br /> <br /> nhân tố khám phá EFA từ 43 câu, sử dụng<br /> KMO và Bartlett’s, phương pháp Principal<br /> Components, hệ số Eigen values > 1,1,<br /> xoay theo Varimax, hệ số tải > 0,4; chúng<br /> tôi lần lượt loại tiếp 4 câu (Q49, Q45, Q20,<br /> Q23 vì hệ số tải nhân tố thấp), kết quả<br /> cuối cùng với 39 câu phù hợp và hình<br /> thành 6 nhân tố mới, hệ số KMO = 0,945;<br /> Bartlett’s test < 0,001, các hệ số tải nhân<br /> tố đều đạt yêu cầu, tổng phương sai trích<br /> đạt 54,4%.<br /> Với những công bố chúng tôi tham<br /> khảo cũng thấy có các câu loại bỏ vì lý do<br /> tương tự, như của Morge (2016) có 26/50<br /> câu hệ số tải > 0,4 [7].<br /> <br /> Bảng 3: Ma trận xoay cuối cùng của 39 câu hỏi.<br /> Câu hỏi<br /> <br /> Nhân tố<br /> NT1<br /> <br /> Q2<br /> <br /> 0,715<br /> <br /> Q18<br /> <br /> 0,665<br /> <br /> Q32<br /> <br /> 0,662<br /> <br /> Q29<br /> <br /> 0,621<br /> <br /> Q6<br /> <br /> 0,588<br /> <br /> Q40<br /> <br /> 0,585<br /> <br /> Q37<br /> <br /> 0,583<br /> <br /> Q1<br /> <br /> 0,501<br /> <br /> Q24<br /> <br /> 0,485<br /> <br /> Q47<br /> <br /> 0,457<br /> <br /> Q38<br /> <br /> 0,423<br /> <br /> NT2<br /> <br /> NT3<br /> <br /> NT4<br /> <br /> NT5<br /> <br /> NT6<br /> <br /> Hệ số tin cậy<br /> (tương quan biến tổng)<br /> <br /> 0,876 (> 0,49)<br /> <br /> Q16<br /> <br /> 0,652<br /> <br /> Q22<br /> <br /> 0,596<br /> <br /> Q30<br /> <br /> 0,559<br /> <br /> Q43<br /> <br /> 0,550<br /> <br /> Q13<br /> <br /> 0,547<br /> <br /> Q7<br /> <br /> 0,534<br /> <br /> Q44<br /> <br /> 0,495<br /> <br /> 0,841 (> 0,544)<br /> <br /> Điểm trung<br /> bình (SD)<br /> <br /> 2,7 (0,5)<br /> <br /> 2,5 (0,6)<br /> <br /> 109<br /> <br />