intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Sự Thần kỳ Đông Á Tăng trưởng chính sách công

Chia sẻ: Truong An | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:38

Thêm vào BST
Báo xấu
456
lượt xem 225
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tám nền kinh tế mà chúng ta nghiên cứu (HPAE) là những nền kinh tế khác biệt nhau về tài nguyên thiên nhiên, văn hóa và thể chế chính trị. Nhật Bản, không giống như những nước khác, đã là một nền kinh tế công nghiệp khá trưởng thành ngay từ lúc bắt đầu của thời kỳ hậu chiến.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sự Thần kỳ Đông Á Tăng trưởng chính sách công

  1. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù NGAÂN HAØNG THEÁ GIÔÙI - 1993 SÖÏ THAÀN KYØ ÑOÂNG AÙ TAÊNG TRÖÔÛNG VAØ CHÍNH SAÙCH COÂNG CHÖÔNG 1 TAÊNG TRÖÔÛNG, COÂNG BAÈNG VAØ THAY ÑOÅI VEÀ KINH TEÁ Taùm neàn kinh teá maø chuùng ta nghieân cöùu (HPAE)* laø nhöõng neàn kinh teá khaùc bieät nhau veà taøi nguyeân thieân nhieân, vaên hoùa vaø theå cheá chính trò. Nhaät Baûn, khoâng gioáng nhö nhöõng nöôùc khaùc, ñaõ laø moät neàn kinh teá coâng nghieäp khaù tröôûng thaønh ngay töø luùc baét ñaàu cuûa thôøi kyø haäu chieán. Hôn nöõa, taùm neàn kinh teá naøy coøn khaùc bieät nhau veà möùc ñoä can thieäp cuûa chính quyeàn vaøo neàn kinh teá vaø caùch thöùc maø nhöõng nhaø laõnh ñaïo ñònh hình vaø thöïc hieän chính saùch cuûa hoï. Ví duï, nhöõng nhaø laøm chính saùch ôû Haøn Quoác ñaõ can thieäp khaù saâu vaøo thò tröôøng coâng nghieäp, lao ñoäng, vaø tín duïng; trong khi ñoù nhöõng nhaø laäp chính saùch ôû Hoàng Koâng thì luoân khoanh tay khoâng can thieäp. Tuy nhieân, baát keå nhieàu khaùc bieät, taùm neàn kinh teá naøy coù khaù nhieàu ñieåm töông ñoàng. Xeùt theo nhieàu maët, ta coù theå xeáp caùc neàn kinh teá naøy vaøo cuøng moät nhoùm döïa vaøo quaù trình phaùt trieån cuûa hoï sau chieán tranh. Ñaëc tính chung roõ nhaát cuûa hoï laø toác ñoä taêng tröôûng kinh teá trung bình khaù cao. Trong cuøng moät thôøi gian, baát bình ñaúng veà thu nhaäp giaûm bôùt, ñoâi khi giaûm raát nhieàu. Hai keát quaû naøy - taêng tröôûng nhanh vaø baát bình ñaúng giaûm - laø caùc ñaëc tính cô baûn cuûa ñieàu ñöôïc xem laø söï thaàn kyø veà kinh teá ôû Ñoâng AÙ. Taùm neàn kinh teá coøn coù chung saùu ñaëc tröng phaân bieät nöõa. Khi so vôùi haàu heát caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc, taát caû taùm neàn kinh teá ñeàu coù: • Toång saûn phaåm quoác daân vaø naêng suaát trong khu vöïc noâng nghieäp taêng nhanh hôn • Toác ñoä taêng tröôûng cao hôn trong xuaát khaåu coâng ngheä phaåm. • Tyû leä sinh saûn giaûm sôùm hôn vaø nhanh hôn. • Toác ñoä taêng tröôûng voán vaät chaát cao hôn, hoã trôï bôûi tyû leä tieát kieäm noäi ñòa cao hôn. • Möùc ñoä khôûi ñaàu vaø toác ñoä taêng tröôûng nguoàn voán con ngöôøi cao hôn. • Toác ñoä taêng tröôûng naêng suaát nhìn chung cao hôn. Taát caû nhöõng ñaëc tính naøy ñeàu lieân quan ñeán taêng tröôûng nhanh vaø coâng baèng hôn cuûa hoï. Moät soá ñaëc tính laø nguoàn goác cuûa taêng tröôûng, moät soá laø keát quaû cuûa taêng tröôûng, vaø moät soá khaùc laïi laø ñaëc tính duy nhaát cuûa söï taêng tröôûng cuûa nhoùm nöôùc HPAE, tuy nhieân, haàu heát ñeàu rôi vaøo töø hai phaân loaïi trôû leân cuûa caùch phaân loaïi naøy. * Taùm neàn kinh teá bao goàm Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Ñaøi Loan, Hoàng Koâng, Singapore, Malaysia, Indonesia vaø Thaùi Lan. Trong baùo caùo, caùc nöôùc naøy ñöôïc goïi laø caùc neàn kinh teá chaâu AÙ coù thaønh töï kinh teá cao, vieát taét laø HPAE (high-performing Asian econonomies). The World Bank 1 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  2. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ NHANH VAØ BEÀN VÖÕNG Taùm neàn kinh teá HPAE naøy taêng tröôûng nhanh hôn vaø nhaát quaùn hôn so vôùi baát kyø caùc nhoùm nöôùc khaùc treân theá giôùi töø 1960 ñeán 1990. Hoï ñaït ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng trung bình haøng naêm veà thu nhaäp thöïc bình quaân ñaàu ngöôøi laø 5,5%, hôn haún caùc neàn kinh teá taïi chaâu Myõ La tinh vaø caùc nöôùc chaâu Phi haï Sahara (ngoaïi tröø Botswana giaøu coù kim cöông). Trung Quoác, moät neàn kinh teá khaùc ôû Ñoâng AÙ, ñaõ taêng tröôûng 5,8%/naêm keå töø naêm 1965 vaø coù theå ñoøi hoûi ñöôïc xeáp vaøo haøng nguõ caùc nöôùc HPAE.1 Hình 1.1 cho thaáy moái quan heä giöõa möùc thu nhaäp so vôùi Myõ trong naêm 1960 vaø toác ñoä taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa 119 neàn kinh teá trong giai ñoaïn 1960- 1985. Caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån ñaõ khoâng baét kòp caùc neàn kinh teá ñaõ phaùt trieån; hôn 70% caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån ñaõ taêng tröôûng chaäm hôn so vôùi möùc trung bình cuûa caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao.2 Raéc roái hôn nöõa laø, trong möôøi ba neàn kinh teá ñang phaùt trieån, thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi ñaõ suït giaûm thöïc söï. Taêng tröôûng cuûa taùm nöôùc HPAE thì hoaøn toaøn khaùc. Toác ñoä taêng tröôûng cuûa hoï cao hôn ñaùng keå so vôùi möùc trung bình cuûa caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao. Khoâng gioáng nhö haàu heát phaàn coøn laïi cuûa theá giôùi ñang phaùt trieån, caùc neàn kinh teá HPAE ñaõ baét kòp caùc neàn kinh teá coâng nghieäp. Hoàng Koâng, Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Singapore vaø Ñaøi Loan laø nhöõng tröôøng hôïp ñaùng chuù yù. Hình 1.1 Toác ñoä taêng tröôûng GDP thôøi gian 1960-85, vaø GDP bình quaân ñaàu ngöôøi 1960 Toác ñoä taêng tröôûng GDP (%, bình quaân, 1960-85) Caùc neán kinh teá thu nhaäp cao Taùm neàn kinh teá HPAE Caùc neán kinh teá ñang phaùt trieån khaùc GDP b/q ñaàu ngöôøi so saùnh (tính theo tyû leä % GDP b/q ñaàu ngöôøi cuûa Myõ, 1960) Ghi chuù: Treân hình coù bieåu dieãn haøm hoài quy: GDPG = 0,013 + 0,062RGDP60 - 0,061RGDP602. N = 119; R 2 = 0,036 (0,004) (0,027) (0,033) Nguoàn: Summers and Heston (1991); Barro (1989); soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. Nhöõng neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc ñaõ taêng tröôûng nhanh trong moät soá naêm, ñaëc bieät laø tröôùc thaäp nieân 80, nhöng raát ít trong soá ñoù ñaït ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng cao, beàn vöõng trong voøng ba thaäp nieân lieàn.3 Hình 1.2 cho thaáy toác ñoä taêng tröôûng veà thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa 119 neàn kinh teá trong hai thôøi kyø, 1960-1970 vaø 1970-1985. 11 neàn kinh teá ñaõ ñaït ñöôïc taêng tröôûng nhanh trong caû hai thôøi kyø laø nhöõng neàn kinh teá ôû goùc ñoâng The World Bank 2 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  3. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù baéc (cuûa Hình 1.2). Trong soá ñoù, coù naêm nöôùc laø göông thaønh coâng ñieån hình ôû khu vöïc Ñoâng AÙ: Hoàng Koâng, Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Singapore vaø Ñaøi Loan. Roõ raøng laø Nhaät baûn ñaõ chuyeån töø nöôùc coù toác ñoä taêng tröôûng voâ cuøng cao trong thaäp nieân 60 thaønh nöôùc coù toác ñoä taêng tröôûng ñaëc tröng hôn cuûa caùc nöôùc coù thu nhaäp cao trong thaäp nieân 70. Ba neàn kinh teá HPAE khaùc - Indonesia, Malaysia vaø Thaùi Lan - ñeàu cho thaáy söï taêng tröôûng gia toác, vôùi toác ñoä taêng tröôûng cao hôn trong thôøi kyø thöù hai so vôùi thôøi kyø ñaàu. Indonesia laø moät trong ba neàn kinh teá duy nhaát di chuyeån töø vò trí cuoái leân vò trí haøng ñaàu trong baûng xeáp haïng toác ñoä taêng tröôûng giöõa hai thôøi kyø. Hình 1.2 Toác ñoä taêng tröôûng ñöôïc duy trì Toác ñoä taêng tröôûng GDP (%) 1970-85 Caùc neán kinh teá thu nhaäp cao Taùm neàn kinh teá HPAE Caùc neán kinh teá ñang phaùt trieån khaùc Toác ñoä taêng tröôûng GDP (%) 1960-70 Ghi chuù: Caùc oâ laø vuøng 75% cuûa toác ñoä taêng tröôûng trong töøng thôøi kyø Nguoàn: Summers and Heston (1991); Barro (1989); soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. BAÁT BÌNH ÑAÚNG VEÀ THU NHAÄP ÑANG GIAÛM vaø NGHEØO ÑOÙI ÑÖÔÏC THU HEÏP Caùc nöôùc HPAE cuõng coù möùc ñoä baát bình ñaúng veà thu nhaäp thaáp laï thöôøng vaø ngaøy caøng giaûm. Ñieàu naøy traùi laïi vôùi caùc kinh nghieäm trong lòch söû vaø caùc baèng chöùng hieän höõu ôû nhöõng khu vöïc khaùc (Kuznets 1955). Quan heä ñoàng bieán giöõa söï taêng tröôûng vaø möùc ñoä baát bình ñaúng thaáp veà thu nhaäp ôû caùc nöôùc HPAE, vaø söï töông phaûn vôùi caùc neàn kinh teá khaùc, ñöôïc minh hoïa ôû Hình 1.3. Boán möôi neàn kinh teá ñöôïc xeáp haïng döïa vaøo tyû soá giöõa phaàn thu nhaäp cuûa moät phaàn naêm daân soá giaøu nhaát vôùi phaàn thu nhaäp cuûa moät phaàn naêm daân soá ngheøo nhaát, vaø söï taêng tröôûng thöïc GDP bình quaân ñaàu ngöôøi trong thôøi gian 1965- 89. Goùc taây baéc cuûa Hình 1.2 cho thaáy caùc neàn kinh teá coù toác ñoä taêng tröôûng cao (GDP bình quaân ñaàu ngöôøi taêng cao hôn 4,0%) vaø ñoä baát bình ñaúng veà thu nhaäp khaù thaáp (tyû soá cuûa phaàn thu nhaäp cuûa nhoùm moät phaàn naêm ñaàu vôùi phaàn thu nhaäp cuûa nhoùm moät phaàn naêm cuoái laø nhoû hôn 10). Coù baûy neàn kinh teá ñaït toác ñoä taêng tröôûng cao vaø möùc ñoä baát The World Bank 3 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  4. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù bình ñaúng veà thu nhaäp thaáp. Taát caû ñeàu laø caùc nöôùc Ñoâng AÙ; chæ coù Malaysia coù chæ soá cheânh leäch thu nhaäp treân 15, ñöôïc loaïi ra. Khi caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ ñöôïc phaân chia nhoùm theo toác ñoä taêng tröôûng, thì phaân phoái thu nhaäp taïi caùc nöôùc taêng tröôûng nhanh coù möùc quaân bình cao hôn nhieàu (Birdsall and Sabot 1993b). Ñoái vôùi taùm nöôùc HPAE, taêng tröôûng nhanh vaø möùc ñoä baát bình ñaúng veà thu nhaäp giaûm laø nhöõng öu ñieåm chung, nhö minh hoïa bôûi so saùnh veà bình ñaúng vaø taêng tröôûng theo thôøi gian baèng caùch söû duïng heä soá Gini (xem Hình 3 trong phaàn toång quan cuûa cuoán saùch). Caùc nöôùc ñang phaùt trieån HPAE roõ raøng hôn haún caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp trung bình khaùc ôû ñieåm hoï coù möùc ñoä baát bình ñaúng veà thu nhaäp thaáp hôn vaø möùc taêng tröôûng cao hôn. Hôn theá nöõa, nhö ôû caùc hình A1.7-A1.9 ôû cuoái chöông cho thaáy, nhöõng tieán boä trong phaân phoái thu nhaäp thöôøng truøng khôùp vôùi thôøi kyø taêng tröôûng nhanh. Hình 1.3 Baát bình ñaúng veà thu nhaäp vaø taêng tröôûng GDP, 1965-89 Toác ñoä taêng tröôûng GDP b/q ñaàu ngöôøi (%) 1970-85 Baát bình ñaúng veà thu nhaäp Ghi chuù: Söï cheânh leäch thu nhaäp ñöôïc ño baèng tyû phaàn thu nhaäp cuûa 20% daân soá giaøu nhaát vôùi tyû phaàn thu nhaäp cuûa 20% daân soá ngheøo nhaát. Nguoàn: Soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. The World Bank 4 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  5. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù ÔÛ ñaây, caàn löu yù hai ñieåm. Tröôùc heát, moät vaøi nghieân cöùu veà Haøn Quoác cho thaáy söï baát bình ñaúng gia taêng trong nhöõng naêm gaàn ñaây; tuy nhieân, haàu heát laø do giaù trò taøi saûn taêng leân, ñaëc bieät laø ñaát ñai, chöù khoâng phaûi möùc cheânh leäch thu nhaäp gia taêng. Thöù hai, möùc ñoä giaûm thieåu baát bình ñaúng ôû Thaùi Lan töông ñoái khoâng ñaùng keå so vôùi caùc nöôùc khaùc trong HPAE, maëc duø thaønh töïu cuûa Thaùi Lan vaãn toát hôn haàu heát caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc. Vôùi taêng tröôûng nhanh vaø baát bình ñaúng giaûm, nhöõng neàn kinh teá naøy taát nhieân ñaõ thaønh coâng vöôït baäc trong xoùa ñoùi giaûm ngheøo. Baûng 1.1 so saùnh caùc möùc giaûm thieåu ngheøo ñoùi trong moät vaøi nöôùc HPAE vaø caùc neàn kinh teá khaùc ñöôïc choïn (thôøi gian thay ñoåi tuøy theo soá lieäu saün coù). (Ngheøo ñoùi ñöôïc ñònh nghóa laø khoâng coù khaû naêng ñaït ñöôïc möùc soáng toái thieåu - Ngaân haøng Theá giôùi 1990b). Möùc gia taêng tuoåi thoï cuõng lôùn hôn so vôùi baát kyø khu vöïc naøo khaùc (xem Baûng 1.2). Baûng 1.1: Nhöõng Thay Ñoåi trong caùc Chæ Soá veà Ngheøo Ñoùi Phaàn traêm daân soá Soá löôïng ngöôøi ngheøo soáng döôùi möùc ngheøo ñoùi (trieäu) _________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Naêm Naêm Thay ñoåi Naêm Naêm Phaàn traêm Neàn kinh teá Naêm ñaàu cuoái ñaàu cuoái thay ñoåi __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Nhoùm HPAE Indonesia 1972-82 58 17 -41 67,9 30,0 -56 Malaysiaa 1973-87 37 14 -23 4,1 2,2 -46 Singapore 1972-82 31 10 -21 0,7 0,2 -71 Thaùi Lana,b 1962-86 59 26 -30 16,7 13,6 -18 Caùc nöôùc khaùc Brazila,b 1960-80 50 21 -29 36,1 25,4 29,6 Colombia 1971-88 41 25 -16 8,9 7,5 -15,7 a Costa Rica 1971-86 45 24 -19 0,8 0,6 -25 Bôø Bieån Ngaø 1985-86 30 31 1 3,1 3,3 6,4 AÁn Ñoä 1972-83 54 43 -9 311,4 315,0 1 Morocco 1970-84 43 34 -9 6,6 7,4 12 Pakistan 1962-84 54 23 -31 26,5 21,3 -19 a Sri Lanka 1963-82 37 27 -10 3,9 4,1 5 ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Ghi chuù: Baûng naøy söû duïng möùc ngheøo ñoùi cuï theå cho töøng neàn kinh teá. Khi coù soá lieäu, möùc ngheøo ñoùi chính thöùc hay thöôøng duøng ñöôïc söû duïng. Trong caùc tröôøng hôïp khaùc, möùc ngheøo ñoùi ñöôïc ñònh ôû möùc 30% thu nhaäp hoaëc chi tieâu toái thieåu. Möùc ngheøo ñoùi, ñöôïc tính theo möùc chi tieâu cuûa thaønh vieân trong gia ñình vaø döôùi tính theo dollar ngang giaù söùc mua (PPP), xeâ dòch trong khoaûng $300-$700/naêm trong 1985 ngoaïi tröø Costa Rica ($960), Malaysia ($1,420), Singapore ($860). Tröø khi ñöôïc chæ ñònh khaùc ñi, baûng naøy döïa treân cô sôû chi tieâu cuûa töøng thaønh vieân hoä gia ñình. a. Soá lieäu cuûa caùc nöôùc naøy söû duïng thu nhaäp hôn laø chi tieâu b. Soá lieäu cuûa caùc muïc naøy döïa vaøo hoä gia ñình hôn laø thaønh vieân hoä. Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi (1990b, baûng 3.2 vaø 3.3) The World Bank 5 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  6. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù Baûng 1.2 Tuoåi thoï bình quaân 1960 vaø 1990 Tuoåi thoï bình quaân (naêm) _____________________________________________________________ Neàn kinh teá/Khu vöïc 1960 1990 ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Caùc nöôùc HPAE Hoàng Koâng 64 78 Indonesia 46 59 Haøn Quoác 53 72 Malaysia 58 71 Singapore 65 74 Thaùi Lan 52 68 Caùc nöôùc Chaâu AÙ khaùca 50 62 Trung Quoác 43 69 AÁn Ñoä 47 58 Chaâu Phi haï Sahara 43 52 Chaâu Myõ La tinh vaø Caribbean 54 70 Caùc neàn kinh teá thu nhaäp thaáp 36 62 Caùc neàn kinh teá thu nhaäp trung bình 49 66 Caùc neàn kinh teá coâng nghieäp phaùt trieån 70 77 ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Ghi chuù: Trò soá trung bình cuûa khu vöïc ñöôïc tính theo tyû troïng. a. Khoâng keå Trung Quoác vaø AÁn Ñoä Nguoàn: Soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. CAÙC KHU VÖÏC NOÂNG NGHIEÄP NAÊNG ÑOÄNG Nhìn chung, khi neàn kinh teá phaùt trieån, tyû troïng noâng nghieäp trong neàn kinh teá suy giaûm. Saùu nöôùc HPAE vôùi khu vöïc noâng nghieäp ñaùng keå - Indonesia, Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Malaysia, Thaùi Lan, vaø Ñaøi Loan - ñaõ thöïc hieän söï chuyeån ñoåi naøy nhanh hôn so vôùi caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc.4 Tuy nhieân vieäc giaûm taàm quan troïng töông ñoái cuûa noâng nghieäp trong caùc nöôùc HPAE khoâng phaûi laø do khu vöïc noâng nghieäp keùm naêng ñoäng. ÔÛ khaép caùc khu vöïc ñang phaùt trieån, tyû troïng saûn löôïng vaø lao ñoäng noâng nghieäp trong neàn kinh teá ñaõ giaûm nhieàu nhaát vaø nhanh nhaát taïi nôi maø saûn löôïng vaø naêng suaát noâng nghieäp gia taêng nhieàu nhaát (xem Baûng 1.3). Töø 1965 ñeán 1988, taêng tröôûng caû veà saûn löôïng laãn naêng suaát noâng nghieäp ôû khu vöïc Ñoâng AÙ cao hôn so vôùi caùc khu vöïc khaùc. Nhieàu yeáu toá goùp phaàn vaøo söï thaønh coâng trong noâng nghieäp taïi caùc nöôùc naøy. Caûi caùch ruoäng ñaát (roõ raøng nhaát laø ôû Haøn Quoác vaø Ñaøi Loan), dòch vuï khuyeán noâng, haï taàng cô sôû töông ñoái toát (ñaëc bieät taïi caùc nöôùc thuoäc ñòa cuõ cuûa Nhaät Baûn) vaø vieäc ñaàu tö maïnh vaøo khu vöïc noâng thoân (roõ nhaát ôû Indonesia) taát caû ñaõ giuùp taïo keát quaû naøy. The World Bank 6 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  7. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù Baûng 1.3 Toáùc ñoä taêng thu nhaäp, lao ñoäng vaø tyû troïng saûn löôïng noâng nghieäp, 1965-1988 (%) Tyû phaàn noâng nghieäp Toáùc ñoä taêng tröôûng trong toång saûn löôïng trung bình haøng naêm ______________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ Giaûm suùt, Thu nhaäp Lao ñoäng Naêng Khu vöïc 1965 1988 1965-88 (%) noâng nghieäp noâng nghieäp suaáùt _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Chaâu AÙ Nam AÙ 44 33 25 2,4 1,7 0,6 Ñoâng AÙ 41 22 46 3,2 1,0 2,2 Chaâu Phi haï Sahara 43 34 21 1,9 1,6 0,3 Chaâu Myõ La tinh 16 10 37 2,3 1,7 1,5 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Nguoàn: Turnham (1993). Veà caùc soá lieäu tyû troïng saûn löôïng noâng nghieäp: soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. Chính quyeàn caùc nöôùc Ñoâng AÙ ñaõ hoã trôï tích cöïc cho hoaït ñoäng nghieân cöùu vaø caùc dòch vuï khuyeán noâng ñeå thuùc ñaåy söï phoå bieán caùc coâng ngheä cuûa cuoäc Caùch maïng Xanh. Ñaàu tö ñaùng keå cuûa caùc nöôùc ngaøy veà thuûy lôïi vaø caùc haï taàng cô sôû khaùc ôû noâng thoân ñaõ ñaåy nhanh vieäc aùp duïng caùc gioáng caây coù naêng suaát cao, vuï môùi, vaø vieäc söû duïng caùc nguyeân lieäu nhaäp löôïng nhö phaân boùn, vaø thieát bò maùy moùc, ñeå troàng troït. Taïi Ñaøi Loan, trong thaäp nieân 50, 45% möùc taêng tröôûng noâng nghieäp laø do gia taêng naêng suaát, maø phaàn lôùn laø keát quaû cuûa caùc chöông trình nhaø nöôùc (xem Ranis 1993). Coù raát ít thoâng tin veà vieäc phaân boå ñaàu tö nhaø nöôùc giöõa khu vöïc noâng thoân vaø ñoâ thò vaø cuõng khoù coù ñöôïc so saùnh ñuùng giöõa caùc neàn kinh teá, tuy nhieân nhöõng soá lieäu saün coù cho thaáy raèng caùc nöôùc HPAE ñaõ phaân boå phaàn ñaàu tö nhaø nöôùc cuûa mình vaøo khu vöïc noâng thoân lôùn hôn so vôùi caùc neàn kinh teá thu nhaäp thaáp vaø trung bình. Veà khía caïnh naøy, vieäc xaây döïng cô sôû haï taàng – caàu, ñöôøng, vaän taûi, ñieän, nöôùc vaø veä sinh - mang yù nghóa raát lôùn. Baûng 1.4 cho thaáy coù söï caân baèng giöõa ñaàu tö nhaø nöôùc ôû noâng thoân vaø ñoâ thò trong heä thoáng caáp nöôùc vaø veä sinh ôû Indonesia, Haøn Quoác vaø Thaùi Lan hôn so vôùi caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc. Soá lieäu veà ñieän khí hoaù noâng thoân cuõng cho thaáy raèng, tính trung bình, caùc nöôùc HPAE ñaõ cung caáp ñieän naêng moät caùch hieäu quaû hôn cho khu vöïc noâng thoân. Töø ñaàu thaäp nieân 80, ñieän ñaõ phoå bieán trong khu vöïc noâng thoân taïi Haøn Quoác vaø Ñaøi Loan. Malaysia vaø Thaùi Lan ñaõ coù böôùc tieán ñaùng keå trong vieäc ñieän khí hoùa noâng thoân. Indonesia tuy khoâng laøm ñöôïc toát nhö vaäy nhöng söï cheânh leäch giöõa khu vöïc noâng thoân vaø ñoâ thò cuõng nhoû hôn so vôùi söï cheânh leäch ôû caùc neàn kinh teá khaùc coù cuøng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi (Bolivia vaø Liberia) hoaëc cuøng soá daân (Brazil). [Xem baûng 1.4] Khoâng keùm phaàn quan troïng laø thueá tröïc thu vaø giaùn ñaùnh vaøo noâng nghieäp ôû khu vöïc Ñoâng AÙ thöôøng coù möùc thaáp. Trong ba thaäp nieân qua, haøng chuïc chính quyeàn taïi caùc khu vöïc khaùc, vì thieát tha thuùc ñaåy taêng tröôûng coâng nghieäp, ñaõ chuyeån thaëng dö trong noâng nghieäp sang coâng nghieäp thoâng qua thueáâ khoùa, kieåm soaùt giaù caû thöïc phaåm vaø phaân boå ñaàu tö nhaø nöôùc theo höôùng öu ñaõi coâng nghieäp. Döôùi hình thöùc ít coâng khai hôn, chính quyeàn ôû nhieàu nöôùc öu ñaõi caùc nhaø saûn xuaát vaø gaây taùc ñoäng xaáu cho noâng nghieäp khi ñònh giaù quaù cao ñoàng noäi teä cuõng nhö baûo hoä caùc ngaønh coâng nghieäp noäi ñòa saûn xuaát tö lieäu cho noâng nghieäp vaø haøng hoaù tieâu duøng cuûa caùc hoä noâng daân. Tyû giaù hoái ñoaùi hình thaønh do haïn cheá nhaäp khaåu laøm giaûm soá tieàn thu baèng noäi teä cuûa caùc maët haøng noâng saûn xuaát The World Bank 7 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  8. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù khaåu. Baûo hoä coâng nghieäp coù taùc ñoäng nhö moät loaïi thueá aån ngaàm ñaùnh vaøo noâng nghieäp, laøm taêng giaù nguyeân lieäu ñaàu vaøo cuûa noâng nghieäp ñeå trôï caáp cho coâng nghieäp. Hình 1.4 ñoái chieáu ba nöôùc HPAE coù khu vöïc kinh teá noâng thoân lôùn vôùi ba neàn kinh teá Nam AÙ ñeå minh hoïa vieäc ñaùnh thueá noâng nghieäp nheï hôn ôû Ñoâng AÙ. Bieän phaùp can thieäp tröïc tieáp cuûa nhaø nöôùc vaøo noâng nghieäp bao goàm thueá xuaát khaåu vaø kieåm soaùt giaù caû. Coøn can thieäp giaùn tieáp laø caùc chính saùch baûo hoä coâng nghieäp vaø vieäc ñònh tyû giaù hoái ñoaùi thöïc quaù cao. Caû Haøn Quoác vaø Malaysia ñeàu thu thueá noâng nghieäp thaáp hôn nhieàu so vôùi caùc quoác gia ñoái chieáu. ÔÛ Haøn Quoác, khu vöïc noâng nghieäp coøn ñöôïc baûo hoä. Thueá noâng nghieäp ôû Thaùi Lan töông töï nhö möùc thueá ôû caùc quoác gia Nam AÙ vaøo nhöõng naêm 60 vaø 70, nhöng trong nhöõng naêm 80 thì giaûm xuoáng trong khi ôû Nam AÙ thueá laïi taêng leân. Baûng 1.4 So saùnh ñaàu tö nhaø nöôùc vaøo khu vöïc noâng thoân vaø thaønh thò Caùch bieät giöõa noâng thoân vaø ñoâ thò veà dòch vuï haï taàng, 1987-90 (100 = caân baèng giöõa noâng thoân vaø thaønh thò ) ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Neàn kinh teá Nöôùc Veä sinh ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Caùc nöôùc HPAE Haøn Quoác 53 72 Thaùi Lan 58 71 Indonesia 65 74 Caùc nöôùc ChaâuAÙ khaùc 50 62 Chaâu Myõ La tinh 43 69 Chaâu Phi haï Sahara 47 58 Tyû leä daân soá noâng thoân vaø ñoâ thò ñöôïc caáp ñieän ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Neàn kinh teá Ñoâ thò Noâng thoân ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Caùc nöôùc HPAE Indonesia, 1984 53 72 Malaysia, 1983 58 71 Thaùi Lan, 1984 65 74 Caùc nöôùc ChaâuAÙ khaùc 50 62 Bangladesh, 1981 53 72 AÁn Ñoä, 1981 58 71 Sri Lanka, 1982 65 74 Chaâu Myõ La tinh 43 69 Argentina, 1982 53 72 Bolivia, 1981 58 71 Brazil, 1982 65 74 Chaâu Phi haï Sahara 47 58 Bôø Bieån Ngaø, 1981 53 72 Liberia, 1981 58 71 Senegal, 1982 65 74 ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ The World Bank 8 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  9. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù Nguoàn: Baûng treân: UNDP (caùc naêm khaùc nhau); Baûng döôùi: Munasinghe (1987). Chuùng toâi khoâng coù yù noùi raèng caùc nöôùc HPAE traùnh khoâng chuyeån baát kyø nguoàn löïc naøo töø noâng nghieäp sang coâng nghieäp. Noùi ñuùng hôn, thì caùc quoác gia naøy chuyeån ít nguoàn löïc hôn so vôùi moät soá neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc. Ngoaøi ra, vieäc chuyeån dòch nguoàn löïc thöôøng laø töï nguyeän - ví duï nhö döôùi tieát kieäm taøi chính - vaø thöôøng ñöôïc giôùi haïn ôû möùc khoâng boùp cheát ñaø taêng tröôûng cuûa noâng nghieäp. Hình 1.4 Can thieäp vaø taêng tröôûng trong khu vöïc noâng nghieäp Möùc baûo hoä GDP b/q ñaàu ngöôøi (%) Toác ñoä taêng tröôûng noâng nghieäp(%) Nguoàn: Schiff (1993). TAÊNG TRÖÔÛNG NHANH CUÛA XUAÁT KHAÅU Moät neùt noåi baät khaùc cuûa caùc nöôùc HPAE laø thaønh quaû xuaát khaåu cao. Ñieàu naøy ñöôïc phaûn aùnh bôûi tyû troïng gia taêng ñeàu ñaën cuûa caùc quoác gia treân trong kim ngaïch xuaát khaåu cuûa theá giôùi (xem baûng 1.5). Xeùt chung caû nhoùm, thì caùc quoác gia HPAE ñaõ taêng tyû troïng trong kim ngaïch xuaát khaåu theá giôùi töø 8% naêm 1965 leân 13% naêm 1980 vaø 18% naêm 1990, trong ñoù chuû yeáu döïa vaøo xuaát khaåu coâng nghieäp cheá bieán. Töø 1965 ñeán 1990, Nhaät Baûn noåi leân thaønh nöôùc xuaát khaåu lôùn nhaát veà haøng coâng nghieäp cheá bieán, vôùi thò phaàn treân thò tröôøng theá giôùi taêng töø khoaûng 8% ñeán 12%. Vaøo nhöõng naêm 70 vaø 80, trung taâm taêng tröôûng ñaõ chuyeån sang boán con hoå chaâu AÙ vôùi thò phaàn haøng coâng nghieäp cheá bieán cuûa nhöõng nöôùc naøy taêng nhanh gaàn gaáp boán laàn Nhaät Baûn (xem baûng 1.5). Baét ñaàu vaøo khoaûng naêm 1980, ba nöôùc HPAE ôû Ñoâng Nam AÙ (Indonesia, Malaysia vaø Thaùi Lan) tröôùc The World Bank 9 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  10. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù ñaây phuï thuoäc vaøo xuaát khaåu haøng noâng saûn cuõng ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh quaû töông töï nhö boán con hoå nhöng toác ñoä taêng xuaát khaåu haøng coâng nghieäp coù keùm hôn. Baûng 1.5 Möùc ñoä thaâm nhaäp xuaát khaåu cuûa moät soá neàn kinh teá Ñoâng AÙ Tyû troïng trong xuaát khaåu Tyû troïng trong xuaát khaåu cuûa toaøn theá giôùi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån _________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ Neàn kinh teá 1965 1980 1990 1965 1980 1990 ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Toång xuaát khaåu Nhaät Baûn 5,0 7,0 9,0 - - - Boán con hoåa 1,5 3,8 6,7 6,0 13,3 33,9 Caùc nöôùc môùi CNH ôû ÑNAÙb 1,5 2,2 2,4 6,2 7,8 12,4 Coäng caùc nöôùc HPAE 7,9 13,1 18,2 12,2 21,1 56,3 Caùc nöôùc ñang phaùt trieån 24,2 28,7 19,8 100,0 100,0 100,0 Toaøn theá giôùi 100,0 100,0 100,0 N.A. N.A. N.A. Xuaát khaåu c/nghieäp cheá bieán Nhaät Baûn 7,8 11,6 11,8 - - - Boán con hoåa 1,5 5,3 7,9 13,2 44,9 61,5 Caùc nöôùc môùi CNH ôû ÑNAÙ 0,1 0,4 1,5 1,1 3,8 12,0 Caùc nöôùc HPAE 9,4 17,3 21,3 14,2 48,6 73,5 Caùc nöôùc ñang phaùt trieån 11,1 11,8 12,9 100,0 100,0 100,0 Toaøn theá giôùi 100,0 100,0 100,0 N.A. N.A. N.A. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ - Khoâng coù soá lieäu. N.A. Khoâng aùp duïng ñöôïc. a. Haøn Quoác, Hoàng Koâng, Singapore vaø Ñaøi Loan. b. Indonesia, Malaysia vaø Thaùi Lan. Nguoàn: Soá lieäu töø caùc heä thoáng thöông maïi cuûa LHQ (U.N. Trade systems data). Moät soá nhaø phaân tích veà sau ñaõ giaûi thích caùc thaønh quaû treân ñaït ñöôïc laø do caùc ñieàu kieän veà vaên hoùa vaø ñòa lyù ñaëc bieät cuûa caùc quoác gia treân. Nhöng neáu xeùt ôû khôûi ñieåm thì coù raát ít daáu hieäu laø caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ seõ ñaït nhöõng keát quaû ngoaïn muïc nhö theá. Vaøo nhöõng naêm 1950, ngay nhöõng ngöôøi laïc quan veà ngoaïi thöông cuõng heát söùc bi quan veà xuaát khaåu vaø khoâng heà döï ñoaùn raèng kim ngaïch xuaát khaåu cuûa Haøn Quoác, trong suoát 30 naêm sau, ñaõ taêng nhanh gaáp 4 laàn so vôùi möùc bình quaân toaøn theá giôùi (vd, xem Little 1982). Moät taùc ñoäng hieån nhieân cuûa taêng tröôûng xuaát khaåu nhanh laø söï gia taêng roõ neùt möùc möùc ñoä môû cuûa neàn kinh teá, cuõng nhö söï gia taêng tyû troïng kim ngaïch xuaát coäng nhaäp khaåu trong GDP (xem baûng 1.6). Malaysia ñaõ coù neàn kinh teá döïa chuû yeáu vaøo ngoaïi thöông suoát thôøi gian sau khi giaønh ñöôïc ñoäc laäp, coøn Haøn Quoác, Thaùi Lan vaø Ñaøi Loan coù nhöõng chæ soá thieân höôùng ngoaïi thöông trung bình cho ñeán naêm 1965, nhöng töø ñoù ñaõ vöôït troäi haún tieâu chuaån thoâng thöôøng cuûa quoác teá. Indonesia, voán coù moät neàn kinh teá roäng lôùn vaø chæ môùi coù noã löïc xuaát khaåu gaàn ñaây, coù chæ soá thieân höôùng ngoaïi thöông ñaït treân möùc trung bình cuûa theá giôùi moät ít, nhöng ñang taêng leân. The World Bank 10 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  11. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù Baûng 1.6. Tyû leä toång kim ngaïch thöông maïi so vôùi GDP Neàn kinh teá/khu vöïc 1970 1980 1985 1988 _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Caùc nöôùc HPAE Hoàng Koâng 1,50 1,52 1,78 2,82 Indonesia 0,25 0,46 0,38 0,42 Haøn Quoác 0,32 0,63 0,66 0,66 Nhaät Baûn 0,19 0,25 0,23 0,11 Malaysia 0,89 1,00 0,85 1,09 Singapore 2,12 3,70 2,77 3,47 Ñaøi Loan 0,53 0,95 0,82 0,90 Thaùi Lan 0,28 0,49 0,44 0,35 Chaâu Phi haï Sahara 0,24 0,30 0,27 0,45 Nam AÙ 0,11 0,17 0,16 0,19 Chaâu Myõ La tinh vaø Caribeâ 0,20 0,25 0,22 0,23 _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Ghi chuù: Tyû troïng toång kim ngaïch thöông maïi = kim ngaïch xuaát khaåu coäng kim ngaïch nhaäp khaåu roài chia cho GDP. Nguoàn: Soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. Ñaøi Loan, soá lieäu caùc laàn xuaát baûn khaùc nhau. Thoáng keâ Taøi khoaûn Quoác gia: Phaân tích caùc chæ soá toång hôïp, 1988089 (Lieân Hôïp Quoác). NHÖÕNG CHUYEÅN ÑOÅI NHANH VEÀ NHAÂN KHAÅU HOÏC Chuyeån ñoåi veà nhaân khaåu hoïc trong ñoù tyû suaát sinh vaø tyû suaát cheát giaûm töø möùc cao xuoáng möùc thaáp ñaõ baét ñaàu ôû chaâu AÂu vaø Baéc Myõ vôùi cuoäc Caùch maïng Coâng nghieäp vaø phaûi maát gaàn hai theá kyû môùi hoaøn thaønh. Moät chuyeån ñoåi nhö theá ñang xaûy ra vôùi toác ñoä nhanh hôùn nhieàu ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Thöïc teá ôû haàu heát caùc neàn kinh teá, tyû suaát cheát ñaõ giaûm roõ reät sau theá chieán thöù hai; coøn tyû suaát sinh ôû taát caû caùc nöôùc, ngoaïi tröø chaâu Phi haï Sahara, cuõng ñaõ giaûm ñaùng keå (xem baûng 1.7). Tuy nhieân, so saùnh vôùi caùc vuøng ñang phaùt trieån khaùc ôû Ñoâng AÙ, vieäc chuyeån ñoåi sang tyû suaát sinh thaáp ñaõ baét ñaàu sôùm hôn (vaøo thaäp nieân 60 ôû phía Baéc, ñaàu thaäp nieân 70 ôû phía Nam - vaø sôùm hôn theá nöõa laø ôû Nhaät Baûn) vaø vaãn ñang tieáp tuïc. Trong thôøi kyø 1965-80, taát caû caùc nöôùc ñang phaùt trieån treân theá giôùi ñeàu kinh qua moät söï suït giaûm roõ veà tyû suaát cheát (xem baûng 1.7). Möùc giaûm thöôøng thaáy ôû ña soá caùc neàn kinh teá laø 30-40% vaø khoâng bieán thieân nhieàu quaù giöõa caùc vuøng. Tuy nhieân, treân thöïc teá, vaãn coøn moät söï khaùc bieät ñaùng keå giöõa caùc khu vöïc veà möùc ñoä tyû suaát sinh giaûm coù theå haïn cheá moät söï buøng noå tieàm naêng veà daân soá do tyû suaát cheát giaûm nhanh. ÔÛ chaâu Phi haï Sahara, trong thôøi kyø naøy, tyû suaát sinh giaûm ñi khoaûn 2-10%; ôû Nam AÙ laø 10-30%; ôû Myõ La tinh laø 30-40%. Tyû leä giaûm cao nhaát laø ôû Ñoâng AÙ, töø 40% ñeán 50%. Keát quaû laø möùc gia taêng daân soá giaûm ôû taát caû caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ, trong moät vaøi tröôøng hôïp, giaûm raát nhanh. Ví duï ôû Haøn Quoác, tyû leä naøy giaûm töø 2,6%/naêm trong giai ñoaïn 1960-70 xuoáng coøn 1,1%/naêm trong giai ñoaïn 1980-90; ôû Hoàng Koâng, töø 2,5%/naêm xuoáng coøn 1,4%/naêm; vaø ôû Thaùi Lan, töø 3,1%/naêm xuoáng 18,6%/naêm. ÔÛ chaâu Myõ La tinh, möùc giaûm tyû suaát sinh cuõng ñuû ñeå giaûm tyû leä gia taêng daân soá, tuy xeùt toång quaùt vaãn chöa ñaït ñeán möùc nhö ôû Ñoâng The World Bank 11 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  12. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù AÙ. Keát quaû ôû Nam AÙ khoâng ñoàng nhaát. Bangladesh coù tyû suaát sinh giaûm ñuû ñeå haïn cheá ñaø taêng daân soá, nhöng Nepal vaø Pakistan thì khoâng. ÔÛ mieàn Nam Sahara, Phi chaâu, tyû suaát cheát giaûm nhieàu trong khi tyû suaát sinh giaûm raát ít, töø ñoù khieán cho daân soá taêng ñaùng keå - chaúng haïn, taêng töø 2,3%/naêm trong thôøi kyø 1960-70 leân 3,4%/naêm trong thôøi kyø 1980-90 ôû Ghana, coøn ôû Kenya thì tyû leä naøy taêng töø 3,2% leân 3,8%. Baûng 1.7 Söï chuyeån ñoåi veà nhaân khaåu hoïc Thay ñoåi tyû Thay ñoåi tyû Toå ñoä taêng suaát sinh thoâ suaát cheát thoâ daân soá bình quaân ______________________________________________________ Neàn kinh teá/Khu vöïc 1965-80 1965-80 1960-70 1980-90 ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Ñoâng AÙ Hoàng Koâng -52 -54 2,5 1,4 Indonesia -40 -55 2,1 1,8 Haøn Quoác -54 - 2,6 1,1 Malaysia -25 -58 2,8 2,6 Singapore -45 -16 2,3 2,2 Thaùi Lan -46 -30 3,1 1,8 Chaâu Myõ La tinh vaø Caribbean Brazil -31 -36 2,8 2,2 Mehicoâ -40 -55 3,3 2,0 Peru -33 -50 2,9 2,3 Venezuela -31 -38 3,8 2,7 Chaâu Phi haï Sahara Ghana -6 -28 2,3 3,4 Kenya -13 -50 3,2 3,8 Sierra Leone -2 -29 1,7 2,4 Tanzania -2 -22 2,7 3,1 Nam AÙ Bangladesh -27 -33 2,5 2,3 AÁn Ñoä -33 -45 2,3 2,1 Nepal -13 -42 1,9 2,6 Pakistan -13 -43 2,8 3,1 ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ - Khoâng coù soá lieäu. Nguoàn: soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. MÖÙC TIEÁT KIEÄM VAØ ÑAÀU TÖ CAO Ñaàu tö vaät chaát bao goàm taát caû phaàn saûn löôïng cuûa neàn kinh teá khoâng ñöôïc tieâu thuï tröïc tieáp hoaëc söû duïng ñeå saûn xuaát ra caùc haøng hoùa khaùc. Maùy moùc, nhaø xöôûng vaø haï taàng cô sôû laø voán vaät chaát, nhöng caùc thaønh phaàn voán löu ñoäng, nhö haøng toàn kho, cuõng quan troïng khoâng keùm. Caùc nhaø kinh teá vaãn xem ñaàu tö laø moät trong nhöõng ñoäng löïc thuùc ñaåy The World Bank 12 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  13. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù taêng tröôûng kinh teá. Trong moät neàn kinh teá kheùp kín, tieát kieäm laø nguoàn ñaàu tö duy nhaát, vaø theo ñònh nghóa, tieát kieäm vaø ñaàu tö phaûi baèng nhau. Nhöng trong moät neàn kinh teá môû, ñaàu tö coøn coù theå thöïc hieän baèng caùch vay möôïn cuûa nöôùc ngoaøi, nghóa laø baèng tieát kieäm cuûa nöôùc ngoaøi. Nhöng ngay caû trong tröôøng hôïp naøy, tieát kieäm trong nöôùc khoâng ñuû sau cuøng vaãn seõ laøm giaûm möùc ñaàu tö, baèng caùch aûnh höôûng tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp do nhöõng haïn cheá vay theâm nôï nöôùc ngoaøi maø keát cuoäc phaûi duøng tieát kieäm noäi ñòa ñeå hoaøn traû. Töø 1960 ñeán 1990, caû tieát kieäm vaø ñaàu tö ñaõ taêng ñaùng keå ôû caùc nöôùc HPAE, boû xa caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc (xem hình 1.5). Naêm 1965, möùc tieát kieäm taïi caùc nöôùc HPAE ñang phaùt trieån thaáp hôn caùc nöôùc chaâu Myõ La tinh, nhöng ñeán naêm 1990 möùc tieát kieäm ôû caùc nöôùc HPAE laïi vöôït caùc nöôùc Chaâu Myõ La tinh ñeán gaàn 20%. Vaøo naêm 1965, möùc ñaàu tö ôû chaâu Myõ La tinh vaø Ñoâng AÙ gaàn nhö baèng nhau; nhöng ñeán naêm 1990, möùc ñaàu tö ôû Ñoâng AÙ laïi gaàn gaáp ñoâi möùc bình quaân ôû chaâu Myõ La tinh, vaø ñaõ vöôït xa möùc ñaàu tö ôû Nam AÙ vaø chaâu Phi haï Sahara. Caùc nöôùc HPAE laø nhoùm nöôùc ñang phaùt trieån duy nhaát coù möùc tích luõy cao hôn ñaàu tö, nhôø ñoù hoï trôû thaønh caùc quoác gia xuaát khaåu voán. Hình 1.5 Tyû troïng tieát kieäm vaø ñaàu tö torng GDP Toång ñaàu tö noäi ñòa Toång tieát kieäm noäi ñòa Ghi chuù: Möùc bình quaân theo khu vöïc khoâng ñöôïc tính troïng soá. Nguoàn: Soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. Khi so saùnh töøng nöôùc HPAE rieâng reõ vôùi caû 118 nöôùc maø chuùng ta coù soá lieäu ñaàu tö thì böùc tranh coøn phöùc taïp hôn (xem hình 1.6). Trong thôøi kyø 1960-1985, möùc ñaàu tö ôû caùc nöôùc HPAE naèm trong töù phaân vò ñaàu cuûa caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp trung bình vaø thu nhaäp thaáp, nhöng ñieàu naøy khoâng coù gì ñaùng keå, vì möùc ñaàu tö thöôøng taêng theo thu nhaäp. Ñieàu ñaùng keå laø tyû leä ñaàu tö tö nhaân cao cuûa hoï. Hình 1.7 so saùnh tyû troïng trung bình trong GDP cuûa ñaàu tö nhaø nöôùc vaø ñaàu tö tö nhaân trong giai ñoaïn 1970-1980 giöõa caùc nöôùc HPAE vaø caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình khaùc. Ñaàu tö tö nhaân ôû caùc nöôùc HPAE cao hôn 7% so vôùi caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình khaùc. Möùc naøy taêng töø 15% GDP naêm 1970 leân ñeán 22% naêm 1974, sau ñoù giaûm, roài ñöùng ôû möùc 18% trong thôøi gian 1975 ñeán 1984. Töø 1984 ñeán 1986, ñaàu tö tö nhaân giaûm ñaùng keå phaûn aùnh suy thoaùi kinh teá toaøn caàu, roài sau ñoù taêng daàn trôû laïi vaøo naêm 1988. Ngöôïc laïi, ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình, ñaàu tö tö nhaân töông ñoái oån ñònh ôû möùc khoaûng 11% GDP. The World Bank 13 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  14. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù Hình 1.6 Tyû leä ñaàu tö/GDP bình quaân, 1960-1985 vaø GDP bình quaân ñaàu ngöôøi, 1960 Tyû leä ñaàu tö bình quaân (tính theo %GDP, 1960-85) Caùc neán kinh teá thu nhaäp cao Taùm neàn kinh teá HPAE Caùc neán kinh teá ñang phaùt trieån khaùc GDP b/q ñaàu ngöôøi so saùnh (tính theo tyû leä % GDP b/q ñaàu ngöôøi cuûa Myõ, 1960) Ghi chuù: Phöông trình hoài quy laø: GDPG = 10,125 + 59,120RGDP60 – 51,881RGDP602. N = 119; R 2 = 0,295 (1,383) (10,344) (12,593) Nguoàn: Summers and Heston (1991); Barro (1989); soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. Böùc tranh hoaøn toaøn khaùc ñoái vôùi ñaàu tö nhaø nöôùc. Vaøo thaäp nieân 70, toång möùc ñaàu tö nhaø nöôùc khoâng khaùc bieät gì maáy giöõa caùc nöôùc HPAE vaø caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc. Trong suoát thaäp nieân naøy, ñaàu tö nhaø nöôùc taêng töø 7% ñeán 10% trong moïi neàn kinh teá (xem hình 1.7). Nhöng, trong suoát nhöõng naêm 80, caùc nöôùc HPAE vaø caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc ñaõ taùch bieät nhau. ÔÛ caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc, möùc ngaân saùch suy giaûm do caùc ñieàu chænh veà kinh teá vó moâ ñöôïc theå hieän qua tyû leä ñaàu tö nhaø nöôùc thaáp hôn. Ngöôïc laïi, ôû caùc nöôùc HPAE, tyû leä ñaàu tö nhaø nöôùc trong thöïc teá ñaõ taêng leân töø naêm 1979 ñeán 1982 vaø giöõ ôû möùc gaàn 4% cao hôn möùc bình quaân cuûa nhöõng naêm 70. Chæ sau naêm 1986, tyû leä naøy môùi baét ñaàu giaûm daàn xuoáng möùc bình quaân cuûa thaäp nieân 70. Toùm laïi, khaùc bieät vôùi caùc nôi khaùc, ñaàu tö nhaø nöôùc ôû caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ vaøo naêm 80-87 vaän ñoäng ngöôïc vôùi xu höôùng ñaàu tö tö nhaân. TAÏO LAÄP VOÁN CON NGÖÔØI Taïi haàu heát caùc neàn kinh teá taêng tröôûng nhanh ôû Ñoâng AÙ, söï phaùt trieån vaø chuyeån ñoåi heä thoáng giaùo duïc ñaøo taïo trong ba thaäp nieân qua dieãn ra raát saâu saéc, soá löôïng treû em ñeán tröôøng taêng leân ñoàng thôøi vôùi vieäc caûi tieán ñaùng keå chaát löôïng tröôøng lôùp vaø chaát löôïng ñaøo taïo taïi nhaø. Ngaøy nay, trình ñoä nhaän thöùc cuûa hoïc sinh toát nghieäp caáp trung hoïc taïi moät soá nöôùc Ñoâng AÙ ñaõ ngang baèng, thaäm chí cao hôn ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp cao (xem phuï luïc 1.2). The World Bank 14 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  15. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù Hình 1.7 Ñaàu tö nhaø nöôùc vaø ñaàu tö tö nhaân Tyû leä ñaàu tö tö nhaân/GDP (%) HPAE (khoâng keå Nhaät) Caùc nöôùc LMIE Tyû leä ñaàu tö nhaø nöôùc/GDP (%) HPAE (khoâng keå Nhaät) Caùc nöôùc LMIE Ghi chuù: LMIE laø caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình. Nguoàn: Soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. Hình 1.8 vaø 1.9 trình baøy toùm taét keát quaû noåi baät cuûa hoài qui tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc vaø trung hoïc theo thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa hôn 90 neàn kinh teá ñang phaùt trieån trong 7 hai naêm 1965 vaø 1987. Tyû leä ñi hoïc coù möùc cao hôn ôû nhöõng nöôùc coù thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cao hôn. Tuy nhieân, tyû leä naøy ôû nhöõng nöôùc HPAE coù xu höôùng vöôït möùc döï ñoaùn tính theo thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa caùc nöôùc naøy. Vaøo naêm 1965, Hoàng Koâng, Haøn Quoác vaø Singapore ñaõ hoaøn taát phoå caäp tieåu hoïc, vöôït xa caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc. Ngay caû Indonesia, nöôùc raát ñoâng daân, cuõng coù tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc treân 70%.8 Vaøo naêm 1987, söï vöôït troäi cuûa heä thoáng giaùo duïc Ñoâng AÙ coøn theå hieän ôû baäc trung hoïc. Indonesia coù tyû leä ñi hoïc trung hoïc laø 46%, hôn haún so vôùi caùc nöôùc khaùc coù cuøng thu nhaäp. Tyû leä naøy ôû Haøn Quoác ñaõ taêng töø 35% leân 88%, daãn ñaàu xeùt veà thaønh tích töông ñoái. The World Bank 15 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  16. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù Chæ rieâng Thaùi Lan coù tyû leä ñi hoïc trung hoïc laø 28%, thaáp hôn nhieàu so vôùi döï ñoaùn 36% vaø so vôùi möùc bình quaân 54% cuûa caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình.9 Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ngöôøi ta ñaõ thaáy keát quaû giaùo duïc yeáu keùm ôû Thaùi Lan, khi söï thieáu thoán traàm troïng lao ñoäng coù trình ñoä hoïc vaán ñaõ baét ñaàu ñe doïa söï taêng tröôûng oån ñònh ôû möùc ñoä raát cao hieän nay. Moät phaàn cuûa thaønh coâng veà giaùo duïc laø do caùc nöôùc Ñoâng AÙ cuõng ñi tröôùc trong vieäc xoaù boû caùch bieät giöõa tyû leä ñi hoïc ôû nam vaø nöõ (xem hoäp 1.1). Hình 1.8 Hoài quy tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc giöõa caùc neàn kinh teá, 1965 vaø 1987 Tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi (theo giaù USD naêm 1988) Ghi chuù: Soá lieäu trong ngoaëc ñôn laø tyû leä ñi hoïc; soá lieäu trong ngoaëc vuoâng laø phaàn dö. Nguoàn: Behrman vaø Schneider (1992). Hình 1.9 Hoài quy tyû leä ñi hoïc trung hoïc giöõa caùc neàn kinh teá, 1965 vaø 1987 Tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi (theo giaù USD naêm 1988) The World Bank 16 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  17. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù Ghi chuù: Soá lieäu trong ngoaëc ñôn laø tyû leä ñi hoïc; soá lieäu trong ngoaëc vuoâng laø phaàn dö. Nguoàn: Behrman vaø Schneider (1992). HOÄP 1.1 ÑOÂNG AÙ ÑI NHANH HÔN TRONG VIEÄC XOÙA KHOAÛNG CAÙCH VEÀ GIÔÙI TÍNH TRONG GIAÙO DUÏC Xeùt veà maët lòch söû, haàu heát caùc xaõ hoäi ñeàu cung caáp cô hoäi giaùo duïc cho nam giôùi tröôùc, roài sau ñoù daàn daàn môùi ñeán nöõ giôùi. Khoaûng caùch veà giôùi tính trong giaùo duïc coù theå aûnh höôûng saâu roäng ñeán quaù trình phaùt trieån neáu, ví duï, trình ñoä hoïc vaán keùm cuûa nöõ giôùi seõ laøm giaûm khaû naêng caûi thieän ñieàu kieän dinh döôõng vaø veä sinh taïi nhaø cuûa hoï, cuõng nhö giaûm naêng suaát lao ñoäng cuûa hoï ngoaøi xaõ hoäi. Caùc nöôùc HPAE thu heïp khoaûng caùch naøy nhanh hôn nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån khaùc, maëc duø truyeàn thoáng vaên hoùa cuûa hoï laø chuù troïng vieäc giaùo duïc nam giôùi vaø trong moät soá tröôøng hôïp khoâng khuyeán khích vieäc giaùo duïc nöõ giôùi (xem hình 1.1 trong hoäp). Nhìn chung, thu heïp khoaûng caùch veà giôùi tính laø keát quaû cuûa vieäc ñaåy maïnh giaùo duïc cho moïi ngöôøi hôn laø chuù taâm nhieàu vaøo vieäc giaùo duïc nöõ giôùi. Tuy theá, nhö laäp luaän döôùi ñaây, lôïi ích cuï theå cuûa giaùo duïc nöõ giôùi cho thaáy raát quan troïng. Khoaûng caùch giôùi tính (nam hôn nöõ) trong Hình trong Hoäp 1.1 Tyû leä soá naêm tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc vaø trung hoïc coù xu höôùng ñi hoïc cuûa nöõ giôùi so vôùi nam giôùi giaûm daàn khi thu nhaäp taêng leân (xem hình A1.10 vaø A1.11 ôû cuoái chöông). Vaøo naêm 1965, khoaûng caùch giôùi tính ôû taát caû caùc nöôùc Ñoâng AÙ, ôû caáp tieåu hoïc, nhoû hôn ngöôøi ta döï ñoaùn. Vaøo naêm 1987, theo thoáng keâ, boán neàn kinh teá Ñoâng AÙ ñaõ phoå caäp tieåu hoïc toaøn boä cho nöõ giôùi, ñieàu ñoù coù nghóa laø khoâng coøn khoaûng caùch giôùi tính ôû caáp tieåu hoïc. Nhöõng khoaûng caùch giôùi tính khaù lôùn trong giaùo duïc vaãn coøn raát phoå bieán ôû caùc neàân kinh teá coù thu nhaäp thaáp (chöù khoâng phaûi laø ngoaïi leä) vaø ñaõ keùo daøi suoát ba thaäp nieân qua cho duø caùc heä thoáng giaùo duïc ñaõ ñöôïc môû roäng nhanh Nguoàn: Barro vaø Lee (1993) choùng (Hill vaø King 1991). Ví duï, trong 40 neàn kinh teá vôùi GNP bình quaân ñaàu ngöôøi thaáp hôn $500, khoaûng caùch giôùi tính giöõa nam vaø nöõ trong giaùo duïc ôû baäc tieåu hoïc trung bình laø 20%, vaø hieän nay con soá ñoù cuõng khoâng thaáp hôn so vôùi naêm 1960. Vaøo naêm 1965, caùc nöôùc HPAE (tröø Thaùi Lan) coù khoaûng caùch veà giôùi tính trong giaùo duïc ôû baäc trung hoïc cao hôn möùc döï ñoaùn. Thöïc ra, vieäc taêng cô hoäi hôn cho nöõ giôùi theo hoïc trung hoïc ñaõ laø moät thaùch thöùc ñoái vôùi caùc nöôùc HPAE trong thaäp nieân 70 vaø ñaàu thaäp nieân 80, gioáng nhö ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc treân toaøn theá giôùi ngaøy nay. Moät phaàn do caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ ñaõ gaët haùi nhieàu thaønh coâng trong vieäc naâng cao soá löôïng hoïc sinh ñeán tröôøng, khoaûng caùch giôùi tính ñaõ ñöôïc thu heïp vaø khoâng lôùn hôn möùc döï ñoaùn theo thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi vaøo naêm 1987 (hình A1.11). Taát caû caùc neàn kinh teá ôû Ñoâng AÙ ñöôïc nghieân cöùu (ngoaïi tröø Indonesia) ñeàu coù tyû leä nöõ giôùi ñi hoïc trung hoïc cao, thaäm chí coøn cao hôn caû nam giôùi. Ngay caû ôû Indonesia, khoaûng caùch giôùi tính trong giaùo duïc ôû nöôùc naøy cuõng ñaõ giaûm ñaùng keå. Moät phöông phaùp thoâng duïng, duø khoâng hoaøn haûo, ñeå ño chaát löôïng giaùo duïc laø chi tieâu treân ñaàu hoïc sinh. Giöõa nhöõng naêm 1970-1989, möùc chi tieâu thöïc treân ñaàu hoïc sinh ôû baäc tieåu hoïc taêng 335% ôû Haøn quoác. Coøn taïi Meâxico vaø Kenya, toác ñoä taêng taêng laàn löôït laø The World Bank 17 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  18. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù 64% vaø 38% trong cuøng thôøi kyø. Taïi Pakistan, toác ñoä taêng laø 13% töø naêm 1970 ñeán 1985 (Birsall vaø Sabot 1993b). Nhöõng caùch bieät lôùn naøy phaûn aùnh haàu heát nhöõng khaùc bieät trong taêng tröôûng thu nhaäp vaø tyû leä ñi hoïc, maø caû hai chæ tieâu naøy ñeàu cao ôû caùc nöôùc Ñoâng AÙ. Moät phöông phaùp toát hôn ñeå ño löôøng chaát löôïng giaùo duïc laø kieåm tra kyõ naêng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh theo caùc baøi kieåm tra ñöôïc tieâu chuaån hoùa giöõa caùc nöôùc. Qua so saùnh keát quûa thu ñöôïc töø nhöõng cuoäc kieåm tra nhö theá treân theá giôùi, treû em Ñoâng AÙ coù keát quaû hoïc taäp toát hôn treû em ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc - vaø gaàn ñaây, coøn toát hôn caû treû em ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp cao.10 Khoái löôïng hoïc taäp cuûa treû em coøn tuøy thuoäc vaøo moâi tröôøng hoïc taäp ôû gia ñình. Moät laàn nöõa, treû em ôû Ñoâng AÙ coù ñöôïc thuaän lôïi hôn vaøo nhöõng naêm 70 vaø 80. Duøng chæ tieâu ñôn giaûn: soá löôïng baø meï coù hoïc vaán vaø soá löôïng treû em taïi moãi gia ñình, chuùng ta tính toaùn ñöôïc raèng moâi tröôøng hoïc taäp taïi Haøn Quoác trong suoát 20 naêm cao hôn 114% so vôùi Brazil vaø 147% so vôùi Pakistan (Birdsall vaø Sabot 1993b). TAÊNG TRÖÔÛNG NHANH VEÀ NAÊNG SUAÁT Ñaëc ñieåm noåi baät sau cuøng cuûa HPAE laø söï taêng tröôûng nhanh choùng veà naêng suaát . Naêng suaát lao ñoäng taïi HPAE taêng nhanh laø quaù hieån nhieân: söï taêng tröôûng GDP bình quaân ñaàu ngöôøi chuû yeáu phuï thuoäc vaøo söï taêng tröôûng saûn löôïng treân moãi coâng nhaân. Moät phaàn cuûa söï gia taêng naêng suaát laø do gia taêng voán vaät chaát treân moãi coâng nhaân (chaúng haïn nhö taêng theâm maùy moùc) vaø moät phaàn khaùc laø do gia taêng voán con ngöôøi (chaúng haïn nhö coâng nhaân coù hoïc vaán cao hôn). Tuy nhieân, gia taêng naêng suaát lao ñoäng coøn coù theå laø keát quaû cuûa vieäc gia taêng hieäu quaû saûn xuaát vaø cuûa nhöõng thay ñoåi trong caùch thöùc saûn xuaát giuùp gia taêng saûn löôïng trong khi vaãn söû duïng cuøng moät khoái löôïng voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi. Chuùng ta goïi phaàn gia taêng naêng suaát maø khoâng theå giaûi thích ñöôïc baèng nhöõng gia taêng ño ñöôïc cuûa caùc nhaäp löôïng laø taêng tröôûng toång naêng suaát nhaân toá (TFP-total factor productivity).11 Trong soá nhöõng yeáu toá goùp phaàn taïo neân TFP ta coù theå keå ñeán coâng ngheä toát hôn, toå chöùc quaûn lyù toát hôn, keát quaû cuûa chuyeân moân hoùa vaø nhöõng caûi tieán kyõ thuaät ôû phaân xöôûng. Nhö chöùng minh döôùi ñaây, khoaûng hai phaàn ba möùc taêng tröôûng thaàn kyø cuûa Ñoâng AÙ laø nhôø vaøo quaù trình tích luõy nhanh, coù nghóa laø do söï gia taêng nhanh cuûa voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi. Moät phaàn ba cuûa taêng tröôûng coøn laïi khoâng theå naøo lyù giaûi baèng quaù trình tích luõy vaø vì theá ngöôøi ta cho laø do hieäu quaû gia taêng hay laø TFP. So vôùi caùc neàn kinh teá khaùc, phaàn gia taêng naøy coù möùc ñoä lôùn, xeùt caû veà trò soá tuyeät ñoái laãn tyû troïng trong taêng tröôûng saûn löôïng, vaø do ñoù giaûi thích ñöôïc phaàn naøo lyù do caùc neàn kinh teá naøy baét kòp caùc neàn kinh teá coâng nghieäp hoùa, trong khi haàu heát caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc thì khoâng. Trong hoäp 1.2, chuùng ta xem xeùt hai caùch lyù giaûi toång quaùt veà quan heä giöõa tích luõy vaø gia taêng saûn löôïng vaø söï lieân keát giöõa vieäc thay ñoåi naêng suaát vaø vieäc baét kòp coâng ngheä tieân tieán. The World Bank 18 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  19. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù BAÈNG CHÖÙNG TÖØ CAÙC HOÀI QUY TAÊNG TRÖÔÛNG THU NHAÄP BÌNH QUAÂN ÑAÀU NGÖÔØI GIÖÕA CAÙC NEÀN KINH TEÁ Trong phaàn naøy, hai coâng cuï thoáng keâ ñöôïc söû duïng ñeà khaûo saùt moái quan heä giöõa tích luõy vaø gia taêng saûn löôïng. Moâ hình thöù nhaát laø hoài quy giöõa caùc neàn kinh teá trong ñoù chuùng ta xaùc ñònh moái quan heä giöõa tyû leä gia taêng thu nhaäp thöïc teá bình quaân ñaàu ngöôøi vaø tyû troïng ñaàu tö trong GDP, vaø hai ño löôøng veà thaønh quaû giaùo duïc, vôùi caùc bieán kieåm soaùt laø toác ñoä taêng tröôûng cuûa daân soá tham gia hoaït ñoäng kinh teá vaø caùch bieät töông ñoái cuûa thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi so vôùi Myõ vaøo naêm 1960, tính theo giaù USD naêm 1980.12 Ño löôøng veà thaønh quaû giaùo duïc ñöôïc choïn laø tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc vaø trung hoïc vaøo naêm 1960 – ñaây laø khía caïnh tích luõy voán con ngöôøi raát khaùc bieät ôû HPAE so vôùi caùc nöôùc coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình khaùc. Keát quaû phaân tích thoáng keâ cuûa 113 nöôùc ñöôïc neâu trong Baûng 1.8 vaø cho thaáy tích luõy nhaân toá saûn xuaát laø quan troïng. Ñaàu tö vaøo voán vaät chaát laãn giaùo duïc ñaõ ñoùng goùp raát lôùn vaøo taêng tröôûng kinh teá.13 Moät söï gia taêng tyû leä ñaàu tö trong GDP leân 10% - gaàn baèng vôùi söï khaùc bieät veà ñaàu tö tö nhaân giöõa HPAE vôùi caùc nöôùc thu nhaäp thaáp vaø trung bình khaùc – laøm taêng toác ñoä taêng tröôûng GDP bình quaân ñaàu ngöôøi leân 0,5%. Tyû leä ñi tieåu hoïc vaø trung hoïc taêng leân 10% laøm gia taêng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi leân 0,3%. Ngoaøi vieäc tích luõy voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi, möùc thu nhaäp ban ñaàu cuõng coù moái quan heä coù yù nghóa vôùi taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi. Nhöõng neàn kinh teá töông ñoái ngheøo vaøo naêm 1960 ñaõ taêng tröôûng nhanh hôn nhieàu so vôùi caùc nöôùc giaøu, sau khi ñaõ tính tôùi khaùc bieät veà giaùo duïc vaø ñaàu tö. Maëc duø vaäy, nhö ñaõ ñeà caäp ôû treân, tính bình quaân thì nhöõng nöôùc ngheøo khoâng laøm toát hôn nöôùc giaøu ñöôïc (töùc laø möùc thu nhaäp cuûa caùc nöôùc khoâng hoäi tuï). Moät phaàn cuûa nguyeân nhaân laø do caùc nöôùc ngheøo ñaàu tö ít hôn. Nhöng nhöõng nöôùc coù thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi baèng moät nöûa cuûa Myõ vaøo naêm 1960 vaø coù möùc giaùo duïc vaø ñaàu tö trung bình seõ taêng tröôûng nhanh hôn Myõ 2,1%. Vaán ñeà naøy ñöôïc goïi laø hoäi tuï coù ñieàu kieän vì caùc neàn kinh teá vôùi tyû leä ñaàu tö vaø tyû leä ñi hoïc thaáp seõ khoâng theå naøo ñuoåi kòp caùc nöôùc giaøu duø cho hoï coù lôïi theá laø nöôùc töông ñoái ngheøo. HOÄP 1.2 MOÂ HÌNH HOÙA TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ Caùc kinh teá gia ñaõ giôùi thieäu khaùi quaùt hai caùch lyù giaûi moái lieân heä giöõa tích luõy vaø taêng tröôûng saûn löôïng, quan ñieåm taân coå ñieån (neoclassical view) vaø phöông phaùp taêng tröôûng noäi sinh (endogenous growth approach). Ra ñôøi sôùm hôn, quan ñieåm cuûa tröôøng phaùi taân coå ñieån ñöôïc döïa treân giaû thieát raèng khi voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi ñöôïc tích luõy, phaàn ñoùng goùp taêng theâm cuûa chuùng vaøo saûn löôïng giaûm daàn. Neáu ñieàu naøy laø ñuùng, thì caùc nöôùc ngheøo, nôi maø löôïng voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi treân moãi lao ñoäng ít hôn, seõ taêng tröôûng nhanh hôn caùc neàn kinh teá phoàn thònh, neáu coù cuøng moät möùc ñaàu tö vaøo voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi. Söï taêng tröôûng kinh teá gioáng nhö moät cuoäc chaïy ñua coù chaáp; tyû suaát sinh lôïi ñoái vôùi cuøng moät noã löïc tích luõy cuûa caùc nöôùc ngheøo laø lôùn hôn. Caùc moâ hình taêng tröôûng theo quan ñieåm taân coå ñieån döï baùo raèng caùc neàn kinh teá cuûa caùc nöôùc ngheøo seõ baét kòp caùc ñaøn anh giaøu coù, neáu tyû leä tích luõy ôû caû hai gaàn nhö nhau. Ñieàu naøy coù nghóa laø thu nhaäp bình quaân seõ hoäi tuï veà möùc gaàn ngang nhau. Nhìn chung, toác ñoä taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá coù möùc thu nhaäp thaáp vaø trung bình khoâng hôn toác ñoä ôû caùc nöôùc coù möùc thu nhaäp cao; tính trung The World Bank 19 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
  20. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø Thay ñoåi veà kinh teù bình, caùc neàn kinh teá ngheøo khoâng baét kòp. Ñieàu naøy ñaõ daãn ñeán moät caùch nhìn khaùc veà taêng tröôûng kinh teá: nhöõng moâ hình veà taêng tröôûng maø trong ñoù söï gia taêng voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi hoaëc ñoùng goùp cuøng möùc, hoaëc ñoùng goùp nhieàu hôn vaøo saûn löôïng khi caùc neàn kinh teá trôû neân phoàn thònh hôn. Trong cuoäc ñua naøy, quy luaät coù veû coù lôïi cho caùc neàn kinh teá maïnh. Caùc lyù thuyeát taêng tröôûng noäi sinh noùi chung khoâng döï baùo raèng saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi roát cuoäc seõ hoäi tuï veà moät möùc cho taát caû caùc neàn kinh teá. Thöïc ra, caùc lyù thuyeát ngaøy cho thaáy raèng lôïi theá kinh teá naêng ñoäng nhôø quy moâ coù khuynh höôùng laøm lôïi cho caùc neàn kinh teá giaøu, maø caùc neàn kinh teá naøy coù theå taêng tröôûng nhanh hôn maõi maõi caùc neàn kinh teá ngheøo. Raát nhieàu nghieân cöùu ñaõ coá gaéng tìm hieåu xem moâ hình naøo coù theå giuùp döï ñoaùn ñöôïc toát nhaát caùc söï khaùc bieät veà taêng tröôûng kinh teá trong ba thaäp nieân qua. Khoâng moâ hình naøo thöïc söï vöôït troäi hôn caû, nhöng tranh luaän ñaõ laøm noåi baät hai yeáu toá quyeát ñònh thaønh tích taêng tröôûng trong caùc neàn kinh teá. Tröôùc heát, caû hai moâ hình ñeàu döï baùo raèng möùc ñaàu tö cao hôn vaøo voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi seõ ñöa ñaåy nhanh toác ñoä taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi, maëc duø hai moâ hình naøy khoâng thoáng nhaát vôùi nhau laø lieäu möùc taêng tröôûng cao naøy coù ñöôïc duy trì maõi maõi hay khoâng. Tuy theá, moät soá neàn kinh teá coù theå taêng tröôûng nhanh hôn caùc neàn kinh teá khaùc trong caùc thôøi kyø keùo daøi, nhôø ñaàu tö moät phaàn nhieàu hôn thu nhaäp quoác daân cuûa mình. Hai laø, tích luõy khoâng theå giaûi thích heát toaøn boä söï taêng tröôûng kinh teá vaø tyû leä tích luõy khaùc nhau khoâng theå giaûi thích troïn veïn nhöõng khaùc nhau veà toác ñoä taêng tröôûng giöõa caùc nöôùc. Nhieàu yeáu toá khaùc, bao goàm caùc thaønh phaàn voâ hình nhö cô caáu toå chöùc kinh teá, ñoåi môùi vaø tieáp thu coâng ngheä, cuõng coù vai troø nhaát ñònh. Caùc neàn kinh teá coù thaønh tích tích luõy töông töï nhö nhau - ví duï nhö caùc nöôùc HPAE vaø Lieân Xoâ cuõ - coù theå coù nhöõng thaønh tích raát khaùc nhau veà taêng tröôûng. Trong lyù thuyeát veà taêng tröôûng taân coå ñieån, thaønh phaàn cuûa taêng tröôûng kinh teá, khoâng theå quy cho tích luõy, ñöôïc coi laø “tieán boä kyõ thuaät” hay laø thay ñoåi toång naêng suaát nhaân toá TFP. Nhieàu moâ hình ban ñaàu cuûa tröôøng phaùi taân coå ñieån giaû thieát tieán boä kyõ thuaät coù ñöôïc laø do beân ngoaøi (Solow 1957), maëc duø caùc nghieân cöùu thöïc nghieäm veà söï thay ñoåi TFP söû duïng caùc giaû thieát cuûa phaùi taân coå ñieån cho thaáy coù raát nhieàu thay ñoåi veà toác ñoä taêng tröôûng TFP öôùc tính, ñaëc bieät laø trong caùc nöôùc ñang phaùt trieån (Nishimizu vaø Page 1987; Page 1990). Theo caùc lyù thuyeát môùi veà taêng tröôûng noäi sinh, thaønh phaàn naøy cuûa söï taêng tröôûng ñöôïc quy cho nhöõng quan heä hoã töông giöõa “yù töôûng” vaø tích luõy, töø ñoù daãn ñeán keát quaû laø suaát sinh lôïi gia taêng theo quy moâ ñoái vôùi voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi (Romer 1993). Kieán thöùc vaø coâng ngheä nöôùc ngoaøi laø nguoàn tieàm naêng quan troïng cho vieäc thay ñoåi naêng suaát ôû caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình. Baèng vieäc aùp duïng caùc coâng ngheä saün coù cuûa caùc nöôùc thu nhaäp cao, caùc neàn kinh teá thu nhaäp thaáp vaø trung bình coù theå nhanh choùng naâng cao trình ñoä coâng ngheä cuûa mình (Gerschenkron 1962). Hôn theá nöõa, caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù quyeàn löïa choïn giöõa nhieàu coâng ngheä saün coù maø khoâng caàn phaûi nghieân cöùu phaùt trieån caùc coâng ngheä môùi nhö caùc neàn kinh teá tieân tieán phaûi laøm. Do vaäy, caùc neàn kinh teá coâng nghieäp hoùa ôû möùc thaáp coù theå thu ñöôïc coâng ngheä reû hôn vaø tieán nhanh hôn caùc neàn kinh teá ñaõ coâng nghieäp hoùa ôû möùc cao. Ñaây laø söï baét kòp treân cô sôû naêng suaát (productivity-based catching up). Nhöng baûn thaân coâng ngheä toát nhaát cuûa theá giôùi laø moät muïc tieâu di ñoäng. Söï thay ñoåi TFP ôû caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao laø moät nguoàn taêng tröôûng quan troïng cuûa hoï (Chenery 1986; Boskin vaø Lau 1992). Phuï luïc 1.1 giôùi thieäu moät caùch phaân tích chính thöùc veà moái quan heä giöõa nhöõng bieán ñoåi trong thöïc tieãn coâng ngheä toát nhaát cuûa theá giôùi, maø ta goïi laø “söï thay ñoåi coâng ngheä”, vôùi caùc söï bieán ñoåi höôùng veà thöïc tieãn coâng ngheä toát nhaát, maø ta goïi laø “söï thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät”. Caû lyù thuyeát vaø kinh nghieäm thöïc teá ñeàu ñöa ñeán keát luaän laø söï taêng tröôûng TFP ôû caùc nöôùc phaùt trieån, phaàn lôùn laø do söï thay ñoåi coâng ngheä, thay ñoåi trong thöïc tieãn coâng ngheä toát nhaát cuûa theá giôùi, trong khi caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình thì phaàn lôùn söï thay ñoåi TFP laø do söï thay ñoåi veà hieäu quaû kyõ thuaät (Pack vaø Page 1993). Ñeå ñaït ñöôïc söï baét kòp treân cô The World Bank 20 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2