Tác động của các yếu tố cá nhân và gia đình đến tình trạng học vấn của trẻ em và thanh niên ở nông thôn - Nguyễn Đức Vinh

26 Xã hội học, số 4 - 2009<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T¸C §éNG CñA C¸C YÕU Tè C¸ NH¢N Vµ GIA §×NH<br /> §ÕN T×NH TR¹NG §I HäC CñA TRÓ EM Vµ THANH NI£N<br /> ë N¤NG TH¤N<br /> <br /> NguyÔn §øc Vinh * F<br /> 0<br /> P<br /> T<br /> 1<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1. Giíi thiÖu<br /> ViÖc ®i häc còng nh­ gi¸o dôc nãi chung ®­îc thõa nhËn lµ mét trong nh÷ng quyÒn<br /> c¬ b¶n cña con ng­êi vµ ®ãng vai trß rÊt quan träng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ë<br /> ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay, viÖc n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn cho ng­êi d©n, ®Æc biÖt<br /> lµ tÇng líp thanh thiÕu niªn ë n«ng th«n, lµ tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó ®¸p øng yªu cÇu lao ®éng<br /> cã chÊt l­îng cao cña thÞ tr­êng vµ gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp. NhËn thøc ®­îc vÊn ®Ò nµy,<br /> ViÖt Nam ®· cã nh÷ng nç lùc ®¸ng kÓ nh»m ®Èy m¹nh c«ng t¸c gi¸o dôc, trong c¶ t¨ng<br /> ng©n s¸ch còng nh­ c¶i c¸ch hÖ thèng gi¸o dôc. N¨m 2000, chÝnh phñ ViÖt Nam ®· cam<br /> kÕt cè g¾ng hoµn thµnh 8 môc tiªu ph¸t triÓn thiªn niªn kû (UN, 2005). Mét trong sè t¸m<br /> môc tiªu ®ã lµ hoµn thµnh phæ cËp gi¸o dôc tr­íc 2015. §Ó hiÖn thùc hãa môc tiªu nµy,<br /> ViÖt Nam ®Æt lÞch tr×nh n©ng tû lÖ ®i häc tiÓu häc lªn 99% vµ tû lÖ ®i häc phæ trong c¬ së<br /> lªn 90%, còng nh­ xãa bá hoµn toµn kh¸c biÖt giíi trong hai cÊp gi¸o dôc nµy vµo n¨m<br /> 2010.<br /> ë ViÖt Nam trong kho¶ng vµi thËp kû qua, tr×nh ®é häc vÊn còng nh­ tû lÖ biÕt ch÷<br /> th­êng kh¸ cao so víi nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c nÕu so s¸nh t­¬ng quan víi møc<br /> thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi. Tuy nhiªn, viÖc chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng còng nh­<br /> x· héi hãa c«ng t¸c gi¸o dôc d­êng nh­ kh«ng chØ mang l¹i nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc. Sè<br /> liÖu §iÒu tra Møc sèng d©n c­ 2006 (VLSS 2006) cho thÊy cã gÇn 20% sè trÎ trong ®é tuæi<br /> tõ 11 ®Õn 18 kh«ng ®i häc. B¸o c¸o Gi¸m s¸t Toµn cÇu gi¸o dôc cho mäi ng­êi n¨m 2008<br /> (EFA Global Monitoring Report 2008) cña UNESCO nhËn ®Þnh r»ng ViÖt Nam ®ang ph¶i<br /> ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc lín vÒ t×nh tr¹ng trÎ em bá häc gia t¨ng. HiÖn tr¹ng nµy<br /> ®Æt ra nhu cÇu cÊp thiÕt trong viÖc nghiªn cøu t×m hiÓu hiÓu nguyªn nh©n vµ ®iÒu chØnh<br /> chÝnh s¸ch thÝch hîp.<br /> Theo c¸c khung ph©n tÝch phæ biÕn trong nghiªn cøu vÒ gi¸o dôc th× viÖc mét ng­êi<br /> cã ®i häc hay kh«ng ®­îc quyÕt ®Þnh trùc tiÕp bëi ba biÕn sè chÝnh: sù s½n cã cña tr­êng<br /> häc, nhu cÇu hay mong muèn ®i häc vµ kh¶ n¨ng chi phÝ cña c¸ nh©n/gia ®×nh. Ba biÕn sè<br /> nµy l¹i ®­îc x¸c ®Þnh bëi ba nhãm yÕu tè: bèi c¶nh x· héi vµ chÝnh s¸ch, thùc tr¹ng hÖ<br /> thèng gi¸o dôc, vµ hoµn c¶nh gia ®×nh còng nh­ c¸ nh©n. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cho<br /> thÊy viÖc mét ®øa trÎ cã ®i häc hay kh«ng kh«ng chØ phô phô thuéc vµo hÖ thèng gi¸o dôc<br /> hay c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn häc mµ liªn quan nhiÒu ®Õn c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi vµ<br /> nh©n khÈu kh¸c mµ trong ®ã, c¸c yÕu tè gia ®×nh lu«n ®ãng vai trß rÊt quan träng. Mét<br /> <br /> *<br /> TS. ViÖn X· héi häc<br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Nguyễn Đức Vinh 27<br /> <br /> hiÖn t­îng kh¸ phæ biÕn vÒ sù kh¸c biÖt tr×nh ®é häc vÊn còng nh­ t×nh tr¹ng ®i häc theo<br /> giíi tÝnh. Do cã sù ph©n biÖt giíi tÝnh, trÎ em g¸i th­êng Ýt ®­îc ®i häc h¬n trÎ em trai<br /> mÆc dï kh«ng cã b»ng chøng nµo vÒ sù kh¸c biÖt trÝ tuÖ gi÷a hai giíi (Bilton et al, 1993).<br /> Mét luËn ®iÓm rÊt phæ biÕn trong nghiªn cøu vÒ gi¸o dôc lµ ®Þa vÞ còng nh­ häc vÊn<br /> cña cha mÑ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh nhÊt ®Õn kÕt qu¶ häc tËp cña trÎ em. §iÒu kiÖn kinh tÕ hé<br /> gia ®×nh còng th­êng lµ yÕu quan träng t¸c ®éng trùc tiÕp còng nh­ gi¸n tiÕp ®Õn viÖc ®i<br /> häc cña giíi trÎ, nhÊt lµ ë nh÷ng n¬i chÝnh s¸ch miÔn gi¶m häc phÝ cßn h¹n chÕ vµ chi phÝ<br /> cho gi¸o dôc lµ ®¸ng kÓ so víi møc thu nhËp cña c¸c hé gia ®×nh. Bªn c¹nh ®ã, còng cã Ýt<br /> nhiÒu b»ng chøng vÒ mèi liªn hÖ gi÷a t×nh tr¹ng häc hµnh cña trÎ em vµ c¸c yÕu tè hé gia<br /> ®×nh kh¸c nh­ nghÒ nghiªp chÝnh, cÊu tróc hé, t×nh tr¹ng h«n nh©n... (vÝ dô: Haveman &<br /> Wolf, 1995; Llord & Blank, 1996; Glick & Sahn, 2000; Ejrn#s, 2002; Keng, 2004; Lia et al,<br /> 2005; Walque, 2005; Holmlund et al, 2008).<br /> Trong thùc tÕ, ®· cã mét sè nghiªn cøu t×m hiÓu nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn viÖc ®i<br /> häc ë ViÖt Nam. Mét ph©n tÝch sö dông sè liÖu §iÒu tra nh©n khÈu häc gi÷a kú n¨m 1994<br /> (Truong Si Anh et al, 1995) kh¼ng ®Þnh sù kh¸c biÖt vÒ häc vÊn gi÷a trÎ nam vµ n÷ ®·<br /> gÇn nh­ kh«ng cßn tån t¹i vµ møc sèng hé gia ®×nh còng nh­ häc vÊn cña cha mÑ lµ<br /> nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn tr×nh ®é häc vÊn. T­¬ng tù, dùa trªn sè liÖu tõ ViÖt<br /> Nam vµ mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, Knodel vµ Jones (1996) ®· nhËn ®Þnh: sù bÊt<br /> b×nh ®¼ng trong gi¸o dôc chñ yÕu lµ ë c¸c yÕu tè kinh tÕ x· héi kh¸c chø kh«ng ph¶i gi÷a<br /> nam vµ n÷ vµ do ®ã bÊt b×nh ®¼ng giíi trong gi¸o dôc sÏ ®­îc gi¶i quyÕt th«ng qua viÖc<br /> xãa ®ãi gi¶m nghÌo.<br /> Trong khi ®ã, nghiªn cøu cña Behrman vµ Knowles (1999) l¹i chØ ra r»ng, cã mèi<br /> liÖn hÖ ®¸ng kÓ gi÷a møc thu nhËp hé gia ®×nh víi t×nh tr¹ng ®i häc ®óng tuæi cña trÎ em,<br /> ®Æc biÖt lµ trÎ em g¸i, ë ViÖt Nam. ë nh÷ng hé cµng nghÌo th× kÕt qu¶ häc tËp cña trÎ em<br /> g¸i cµng thÊp so víi trÎ em trai, hay nãi c¸ch kh¸c, trong hoµn c¶nh kinh tÕ khã kh¨n th×<br /> c¸c hé gia ®×nh gi¶m ®Çu t­ cho häc hµnh cña con g¸i h¬n lµ cña con trai. Nghiªn cøu cña<br /> Liu (2001) vµ Belanger & Liu (2004) còng cho thÊy, trong giai ®o¹n 1993-1998, ®Æc ®iÓm<br /> hé gia ®×nh ¶nh h­ëng ®Õn viÖc bá häc trÎ em g¸i h¬n trÎ em trai vµ ®iÒu ®ã cã thÓ lµ do<br /> ¶nh h­ëng cña v¨n hãa Khæng gi¸o ë ViÖt Nam.<br /> Mét sè kh¸c biÖt trong c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu kÓ trªn, nhÊt lµ vÒ khÝa c¹nh giíi cña<br /> gi¸o dôc ë ViÖt Nam, gîi ý hai khÝa c¹nh sau. Thø nhÊt, do c¸c nghiªn cøu dùa trªn mÉu<br /> kh¸c nhau vµ kh«ng cïng ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch nªn kÕt qu¶ kh«ng ®ång nhÊt, nhÊt lµ khi<br /> cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ vÒ ®Æc ®iÓm kinh tÕ v¨n hãa theo vïng miÒn vµ c¸c nhãm d©n sè. Thø<br /> hai, c¸c ph©n tÝch sö dông sè liÖu thu thËp t¹i c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau trong gian ®o¹n x·<br /> héi ViÖt Nam ®ang biÕn ®æi m¹nh mÏ. C¶ hai tr­êng hîp ®Òu cho thÊy sù cÇn thiÕt cã thªm<br /> nh÷ng nghiªn cøu vÒ t×nh tr¹ng ®i häc ë ViÖt Nam.<br /> Bµi viÕt nµy tËp trung t×m hiÓu t¸c ®éng cña mét sè yÕu tè c¸ nh©n vµ gia ®×nh ®Õn<br /> tr×nh tr¹ng ®i häc cña trÎ em vµ thanh niªn ë n«ng th«n tõ sè liÖu thu thËp t¹i 4 tØnh Yªn<br /> B¸i, Hµ Nam, Thõa Thiªn HuÕ vµ TiÒn Giang tõ 2004 ®Õn 2008 trong khu«n khæ dù ¸n<br /> “Gia ®×nh n«ng th«n ViÖt Nam trong chuyÓn ®æi” do ViÖn X· héi häc thùc hiÖn víi sù tµi<br /> trî cña tæ chøc SIDA. C©u hái chñ yÕu ®Æt ra lµ liÖu giíi tÝnh vµ hoµn c¶nh gia ®×nh cã<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 28 Tác động của các yếu tố cá nhân và gia đình đến...<br /> <br /> cßn lµ nh÷ng yÕu tè quan träng quyÕn ®Þnh tr×nh tr¹ng häc hµnh cña trÎ em vµ thanh<br /> niªn ë n«ng th«n trong giai ®o¹n hiÖn nay.<br /> 2. KÕt qu¶<br /> 2.1. T×nh tr¹ng bá häc vµ lý do<br /> Trong tæng sè 883 hé cã con trong ®é tuæi ®i häc th× gÇn 40% cã con bá häc. Tû lÖ nµy<br /> cao nhÊt ë Thõa Thiªn HuÕ råi ®Õn TiÒn Giang, Hµ Nam vµ thÊp nhÊt ë Yªn B¸i (B¶ng<br /> 1). KÕt qu¶ nµy t­ëng chõng nh­ lµ bÊt hîp lý bëi Yªn B¸i lµ tØnh cã møc sèng thÊp nhÊt<br /> trong sè bèn ®Þa ®iÓm kh¶o s¸t. Nh­ng nÕu ph©n theo møc chi tiªu b×nh qu©n ®Çu ng­êi<br /> th× tû lÖ hé cã con c¸i bá häc ë nhãm nghÌo kh«ng kh¸c nhiÒu so víi ë nhãm kh¸ gi¶.<br /> B¶ng 1. Tû lÖ hé cã con trong ®é tuæi ®i häc nh­ng bá häc theo TØnh (%)<br /> <br /> Yªn B¸i TiÒn Giang Thõa Thiªn HuÕ Hµ Nam Chung<br /> <br /> Kh«ng 87.3 51.7 45.4 66.2 60.7<br /> Cã 12.7 48.3 54.7 33.8 39.3<br /> <br /> <br /> N 189 238 258 198 883<br /> <br /> <br /> <br /> Trong mÉu kh¶o s¸t cã 258 hé cã con trai bá häc vµ 240 hé cã con g¸i bá häc<br /> (B¶ng 2). PhÇn lín trong sè ®ã cho r»ng khã kh¨n kinh tÕ lµ nguyªn nh©n chÝnh. Tû lÖ<br /> ®­a ra lý do nµy cao nhÊt lµ ë Thõa Thiªn HuÕ (kho¶ng 80%) råi ®Õn TiÒn Giang<br /> (kho¶ng 60%). Riªng ë Hµ Nam, tû lÖ con g¸i bá häc v× lý do kinh tÕ còng kh¸ cao<br /> (57%), nh­ng chØ kho¶ng trªn mét phÇn t­ (26%) sè con trai bá häc v× lý do nµy. RÊt<br /> khã gi¶i thÝch sù kh¸c biÖt lín nh­ vËy nÕu kh«ng thõa nhËn lµ ë Hµ Nam con trai<br /> ®­îc cha mÑ “­u ¸i” h¬n con g¸i. VÝ dô, khi gia ®×nh gÆp khã kh¨n vÒ kinh tÕ th× con<br /> g¸i cã thÓ ph¶i th«i häc, cßn con trai sÏ ®­îc häc tiÕp trõ khi häc qu¸ kÐm hay thi<br /> tr­ît. §iÒu nµy còng phï hîp víi thùc tÕ lµ tû lÖ ®­a ra lý do kinh tÕ khã kh¨n ë gia<br /> ®×nh cã con g¸i bá häc cao h¬n kho¶ng 10% ë gia ®×nh cã con trai bá häc.<br /> Thay vµo ®ã, trong sè con gia ®×nh cã con trai bá häc cña mÉu ë Hµ Nam th× lý do<br /> “häc lùc kÐm” vµ “kh«ng thi ®ç” lµ phæ biÕn nhÊt (59,5 vµ 47,6%). Tû lÖ nµy ®øng thø<br /> ba vµ thø t­ trong sè c¸c gia ®×nh cã con g¸i bá häc ë mÉu pháng vÊn ë Hµ Nam. Trong<br /> khi ®ã, ë hai tØnh cã møc sèng thÊp nhÊt, Yªn B¸i vµ TiÒn Giang, “kh«ng muèn häc”<br /> trë thµnh lý do bá häc phæ biÕn thø hai sau lý do kinh tÕ, vµ ®øng trªn lý do “häc lùc<br /> kÐm”. Riªng ®èi víi c¸c gia ®×nh cã con trai bá häc ë Hµ Nam, cã lÏ do møc sèng kh¸<br /> h¬n hoÆc do ®· cã nç lùc huy ®éng nguån lùc vËt chÊt cho con trai ¨n häc nªn nguyªn<br /> nh©n chÝnh ®­a ra kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ khã kh¨n mµ lµ häc lùc kÐm.<br /> B¶ng 2. Lý do con trai, con g¸i bá häc theo TØnh<br /> Yªn B¸i TiÒn Giang Thõa Thiªn HuÕ Hµ Nam Chung<br /> Con trai bá häc<br /> Khã kh¨n kinh tÕ 40.0 55.9 76.9 26.2 58.9<br /> Kh«ng muèn häc 26.7 25.8 8.3 16.7 17.1<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Nguyễn Đức Vinh 29<br /> <br /> Häc lùc kÐm 20.0 17.2 11.1 59.5 21.7<br /> Kh«ng thi ®ç 13.3 4.3 5.6 47.6 12.4<br /> Kh¸c 13.3 7.5 4.6 19.1 8.5<br /> N 15 93 108 42 258<br /> Con g¸i bá häc<br /> Khã kh¨n kinh tÕ 46.2 63.6 80.9 56.9 69.2<br /> Kh«ng muèn häc 30.8 24.2 9.1 21.6 17.1<br /> Häc lùc kÐm 15.4 18.2 10.0 49.0 20.8<br /> Kh«ng thi ®ç 0.0 1.5 2.7 31.4 8.3<br /> Kh¸c 7.7 9.1 5.5 7.8 7.1<br /> N 13 66 110 51 240<br /> <br /> B¶ng 3. Lý do con trai, con g¸i bá häc theo Møc sèng<br /> Trªn trung b×nh Trung b×nh D­íi trung b×nh<br /> Con trai bá häc<br /> Khã kh¨n kinh tÕ 40.5 57.0 83.9<br /> Kh«ng muèn häc 23.0 20.7 3.2<br /> Häc lùc kÐm 32.4 19.0 12.9<br /> Kh«ng thi ®ç 20.3 10.7 6.5<br /> Kh¸c 8.1 8.3 9.7<br /> N 74 121 62<br /> Con g¸i bá häc<br /> Khã kh¨n kinh tÕ 51.9 72.6 86.0<br /> Kh«ng muèn häc 24.1 18.6 5.3<br /> Häc lùc kÐm 34.2 14.7 12.3<br /> Kh«ng thi ®ç 16.5 4.9 3.5<br /> Kh¸c 6.3 4.9 10.5<br /> N 79 102 57<br /> <br /> <br /> C¸c con sè trªn B¶ng 3 lµ b»ng chøng kh¼ng ®Þnh thªm ¶nh h­ëng cña khã kh¨n<br /> kinh tÕ ®Õn viÖc bá häc ë c¸c hé gia ®×nh. Khi møc sèng cµng thÊp th× tû lÖ gia ®×nh cã con<br /> c¸i bá häc v× lý do kinh tÕ cµng cao, vµ ®iÒu ®ã d­êng nh­ t¸c ®éng ®Õn viÖc ®i häc cña con<br /> g¸i nhiÒu h¬n viÖc häc cña con trai. Thùc vËy, ë c¸c gia ®×nh cã con g¸i bá häc th× tû lÖ lý<br /> do kinh tÕ khã kh¨n lu«n cao h¬n ë c¸c gia ®×nh cã con trai bá häc vµ sù kh¸c biÖt lín<br /> nhÊt kh«ng ph¶i ë nhãm cã møc sèng thÊp mµ lµ ë nhãm cã møc sèng trung b×nh (57% so<br /> víi 73%). MÆt kh¸c, tû lÖ ®­a ra c¸c lý do chñ quan cña b¶n th©n ng­êi ®i häc nh­ “kh«ng<br /> muèn häc”, “häc lùc kÐm” vµ “kh«ng thi ®ç” l¹i gi¶m kh¸ nhanh cïng víi møc sèng. Cã thÓ<br /> kh«ng Ýt trÎ em nhµ nghÌo còng bá häc v× “kh«ng muèn häc” hay “häc lùc kÐm”, nh­ng dÔ<br /> ®­îc quy vÒ nguyªn nh©n khã kh¨n kinh tÕ. Tãm l¹i, kinh tÕ khã kh¨n lµ nguyªn nh©n<br /> chñ yÕu cña bá häc ë c¸c ®Þa ph­¬ng kh¶o s¸t th×, nhÊt lµ viÖc bá häc cña n÷ vµ ë nh÷ng<br /> hé cã møc sèng thÊp.<br /> 2.2. Kh¸c biÖt cña t×nh tr¹ng gi¸o dôc theo c¸c chØ b¸o nh©n khÈu vµ ®Æc ®iÓm hé<br /> gia ®×nh<br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 30 Tác động của các yếu tố cá nhân và gia đình đến...<br /> <br /> ChØ b¸o ®Çu tiªn lµ ®Þa bµn c­ tró. KÕt qu¶ tr×nh bµy trong B¶ng 4 cho thÊy, tû lÖ ®ang<br /> ®Õn tr­êng cña nhãm 7-11 tuæi kh¸ cao ë c¶ 4 ®Þa ph­¬ng (trªn 96%), nhÊt lµ ë Yªn B¸i vµ<br /> TiÒn Giang. §iÒu ®ã còng hîp lý bëi häc tiÓu häc lµ gi¸o dôc b¾t buéc, ®­îc trî cÊp vµ chi phÝ<br /> ch­a qu¸ cao. Tuy nhiªn, tÝnh ra sè l­îng trÎ em 7-11 kh«ng ®Õn tr­êng còng vÉn kh¸ lín dï<br /> tû lÖ nµy chØ kho¶ng d­íi 3%. Khi ®é tuæi t¨ng lªn th× tû lÖ ®i häc gi¶m rÊt nhanh. §Æc biÖt lµ<br /> ë TiÒn Giang, tû lÖ nµy gi¶m xuèng cßn 79% ë nhãm 12-15 tuæi, 22% ë nhãm 16-19 tuæi vµ chØ<br /> cßn ch­a ®Õn 10% ë nhãm 20-24 tuæi. ViÖc n«ng th«n Hµ Nam (ë ®ång b»ng S«ng Hång) cã tû<br /> lÖ ®i häc thÊp h¬n cña n«ng th«n mét tØnh miÒn nói (Yªn B¸i) ë c¶ bèn nhãm tuæi còng lµ mét<br /> hiÖn t­îng ®¸ng l­u ý.<br /> ChØ b¸o vÒ tû lÖ GD§T còng cã t×nh tr¹ng t­¬ng tù víi møc suy gi¶m theo tuæi<br /> nhiÒu nhÊt lµ ë TiÒn Giang: tõ 96% ë nhãm trÎ nhÊt xuèng cßn 13% ë nhãm 20-24 tuæi.<br /> §iÒu ®ã cã thÓ lµ do t×nh tr¹ng bá häc khi ®ang häc phæ th«ng c¬ së vµ phæ th«ng trung<br /> häc ë TiÒn Giang lµ kh¸ phæ biÕn. §iÒu cÇn l­u ý lµ do sè liÖu kh«ng thu thËp t¹i cïng<br /> mét thêi ®iÓm cho 4 tØnh nªn nh÷ng kh¸c biÖt ph©n tÝch ë trªn cã thÓ lµ sù kÕt hîp cña c¶<br /> kh¸c biÖt theo thêi gian vµ theo khu vùc ®Þa lý.<br /> B¶ng 4. T×nh tr¹ng gi¸o dôc theo nhãm tuæi vµ ®Þa bµn<br /> <br /> Nhãm tuæi<br /> Chung<br /> 7-11 12-15 16-19 20-24<br /> Tû lÖ ®ang ®i häc (%)<br /> Yªn B¸i 100,0 97,6 69,5 20,3 78,3<br /> Hµ Nam 96,7 94,4 57,9 18,9 74,1<br /> Thõa Thiªn HuÕ 96,6 89,9 69,7 24,8 78,3<br /> TiÒn Giang 100,0 79,3 22,0 9,8 46,3<br /> Chung 97,8 91,1 55,8 17,5 70,5<br /> Tû lÖ ®óng tuæi (%)<br /> Yªn B¸i 88,3 85,5 56,2 21,9 68,2<br /> Hµ Nam 88,9 80,6 57,1 17,0 67,1<br /> Thõa Thiªn HuÕ 91,0 80,2 46,7 17,1 68,0<br /> TiÒn Giang 96,3 78,2 19,0 12,8 45,5<br /> Chung 91,0 81,1 45,7 16,3 63,0<br /> N 509 562 453 355 1,879<br /> <br /> KÕt qu¶ so s¸nh t×nh tr¹ng gi¸o dôc theo tuæi vµ giíi ®­îc tr×nh bµy trªn H×nh 1 mµ<br /> trong ®ã ph­¬ng ph¸p lµm tr¬n b×nh qu©n tr­ît ®· ®­îc ¸p dông ®Ó gi¶m thiÓn nh÷ng<br /> dao ®éng qu¸ bÊt th­êng. So víi nam, n÷ cã tû lÖ ®ang ®i häc thÊp h¬n mét chót ë ®Çu cÊp<br /> tiÓu häc, nh­ng nhØnh h¬n ë ®é tuæi 9-11 vµ l¹i thÊp h¬n ë ®é tuæi 19-20. Ta cã thÓ pháng<br /> ®o¸n lµ trÎ em trai ®­îc gia ®×nh cho nhËp häc ®Çy ®ñ h¬n trÎ g¸i, nh­ng bá häc trong<br /> thêi gian häc tiÓu häc nhiÒu h¬n vµ sau khi tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc l¹i ®­îc häc<br /> tiÕp nhiÒu h¬n n÷. ë c¸c ®é tuæi d­íi 22, tû lÖ GD§T thÊp h¬n tû lÖ ®ang ®i häc nh­ng sù<br /> kh¸c biÖt gi÷a nam vµ n÷ còng t­¬ng tù nh­ ë tû lÖ ®ang ®i häc. Tuy nhiªn ë nhãm 22-24<br /> tuæi, tû lÖ GD§T cña n÷ ë l¹i cao h¬n kh¸ nhiÒu so víi cña cña nam vµ so víi tû lÖ ®ang ®i<br /> häc cña c¶ hai giíi. Cã lÏ cÇn ph¶i cã th«ng tin chi tiÕt h¬n ®Ó lý gi¶i hiÖn t­îng bÊt<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Nguyễn Đức Vinh 31<br /> <br /> th­êng nµy. Nh×n chung, ta cã thÓ nhËn ®Þnh lµ ë hÇu hÕt c¸c ®é tuæi, t×nh tr¹ng gi¸o dôc<br /> cña nam kh«ng tèt h¬n ®¸ng kÓ so víi cña n÷ .<br /> H×nh 1. So s¸nh t×nh tr¹ng gi¸o dôc theo tuæi vµ giíi<br /> <br /> <br /> Nam: dang di hoc<br /> 100<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nu: dang di hoc<br /> Nam: GD dung tuoi<br /> Nu: GD dung tuoi<br /> 80<br /> 60<br /> %<br /> 40<br /> 20<br /> 0<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24<br /> Tuoi<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Cã thÓ dù b¸o ®­îc tr­íc lµ ng­êi cã ®«ng anh chÞ em th× Ýt cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn<br /> tr­êng häc h¬n ng­êi cã Ýt anh chÞ em hoÆc lµ con duy nhÊt (H×nh 2). C©u hái ®Æt ra lµ<br /> viÖc ®i häc hay kÕt qu¶ häc (gi¸o dôc ®óng tuæi) liªn quan ®Õn sè l­îng anh chÞ em nhiÒu<br /> h¬n? KÕt qu¶ cho thÊy, sù kh¸c biÖt theo sè anh chÞ em ë tû lÖ gi¸o dôc ®óng cÊp lín h¬n<br /> ®¸ng kÓ so víi ë tû lÖ ®ang ®i häc, nhÊt lµ tõ ®é tuæi häc phæ th«ng c¬ së (12 tuæi) vµ cao<br /> ®¼ng/®¹i häc (kho¶ng 20-23 tuæi). Trong khi ®ã ë kho¶ng ®é tuæi tèt nghiªp phæ th«ng<br /> trung häc (19 tuæi), tû lÖ ®i häc gÇn nh­ t­¬ng d­¬ng gi÷a ng­êi cã Ýt hay cã nhiÒu anh chÞ<br /> em. Ng­îc l¹i, nhãm chØ cã d­íi 2 anh chÞ em ®Æc biÖt cã ­u thÕ trong viÖc tiÕp cËn còng<br /> nh­ ®¹t tr×nh ®é gi¸o dôc cao ®¼ng/®¹i häc tr­íc 24 tuæi. Nh­ vËy, sè l­îng anh chÞ em cã<br /> thÓ t¸c ®éng ®Õn kÕt qu¶ häc nhiÒu h¬n lµ viÖc cã ®i häc hay kh«ng.<br /> Liªn quan ®Õn tuæi bè mÑ khi sinh con (hay chªnh lÖch gi÷a tuæi con vµ tuæi bè mÑ),<br /> gi¶ thiÕt ®­îc ®­a ra khi bè mÑ sinh con khi cßn trÎ hoÆc nhiÒu tuæi so víi møc trung<br /> b×nh th× con c¸i sÏ Ýt cã ®iÒu kiÖn ®i häc vµ hoµn thµnh ®óng tuæi c¸c ch­¬ng tr×nh gi¸o<br /> dôc. Theo sè liÖu trong B¶ng 5 th× gi¶ thiÕt ®ã cã lÏ chØ ®óng víi nhãm tuæi míi ®i häc (7-<br /> 11 tuæi) vµ nhãm thanh niªn (20-24 tuæi). Tr­êng hîp ®iÓn h×nh nhÊt lµ mèi t­¬ng quan<br /> gi÷a tû lÖ GD§T ë nhãm 20-24 víi tuæi bè khi sinh con: trong khi cã tíi gÇn 22% nhãm<br /> thanh niªn kÐm bè 25-34 tuæi ®· hoÆc ®ang häc trung cÊp/®¹i häc th× th× tû lÖ nµy ë nhãm<br /> kÐm bè d­íi 25 tuæi lµ 12% vµ ë nhãm kÐm bè trªn 34 tuæi chØ lµ 9%. Nh×n chung, viÖc cã<br /> bè/mÑ giµ (h¬n con trªn 34 tuæi/30 tuæi) cã vÎ t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn t×nh tr¹ng gi¸o dôc<br /> cña con c¸i h¬n lµ viÖc cã bè/mÑ qu¸ trÎ (h¬n con d­íi 25 tuæi).<br /> B¶ng 5. T×nh tr¹ng gi¸o dôc theo nhãm tuæi vµ tuæi bè mÑ khi sinh con<br /> §ang ®i häc (%) Gi¸o dôc ®óng tuæi (%)<br /> Nhãm tuæi<br /> 7-11 12-15 16-19 20-24 7-11 12-15 16-19 20-24<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 32 Tác động của các yếu tố cá nhân và gia đình đến...<br /> <br /> Tuæi bè khi sinh con<br />