Tác động của mô hình thí điểm phương thức thanh toán theo định suất lên chỉ số và chi phí khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại một số trạm y tế xã tỉnh Kon Tum

TÁC ĐỘNG CỦA MÔ HÌNH THÍ ĐIỂM PHƯƠNG THỨC THANH TOÁN THEO<br /> ĐỊNH SUẤT LÊN CHỈ SỐ VÀ CHI PHÍ KHÁM CHỮA BỆNH BẢO HIỂM Y TẾ<br /> TẠI MỘT SỐ TRẠM Y TẾ XÃ TỈNH KON TUM<br /> <br /> Lê Trí Khải1*, Nguyễn Công Khẩn2, Trần Văn Tiến3, Hoàng Văn Minh4<br /> 1<br /> Sở Y tế tỉnh Kon Tum<br /> 2<br /> Cục Khoa học công nghệ và Đào tạo, Bộ Y tế, Hà Nội<br /> 3<br /> Viện Chiến lược và Chính sách y tế, Bộ Y tế, Hà Nội<br /> 4<br /> Trường Đại học Y Hà Nội<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Chúng tôi triển khai mô hình thí điểm phương thức thanh toán chi phí khám chữa bệnh bảo hiểm y tế theo định<br /> suất tại một số xã tỉnh Kon Tum nhằm đánh giá tác động của mô hình này lên chỉ số khám chữa bệnh và chi phí<br /> khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại một số trạm y tế xã tỉnh Kon Tum năm 2012. Ba xã Ngọc Tụ, Đăk Rơ Nga<br /> và Đăk Trăm được chọn để nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu từ tháng 10/2011 đến tháng 5/2014. Đối tượng<br /> nghiên cứu là các dịch vụ khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại 3 trạm y tế xã nghiên cứu. Thiết kế nghiên cứu<br /> can thiệp so sánh trước - sau đánh giá hiệu quả dựa trên nghiên cứu định lượng. Kết quả nghiên cứu cho thấy:<br /> Tổng số lượt khám bệnh tại 3 trạm y tế xã năm 2012 tăng 23,4% so với năm 2011; số lượt khám bệnh bình<br /> quân tại các trạm y tế xã năm 2011 là 1,3 lượt và năm 2012 tăng lên 1,5 lượt; tần suất khám/thẻ/năm năm 2011<br /> là 1,2 lượt và năm 2012 tăng lên 1,4 lượt. Tổng chi phí khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại 3 trạm y tế năm 2012<br /> giảm 1,6% so với năm 2011. Chi bình quân/lượt khám năm 2012 là 32,8 ngàn đồng, giảm 20,3% so với năm<br /> 2011. Chi bình quân/thẻ năm 2012 là 47,1 ngàn đồng, giảm 7,0% so với năm 2011.<br /> <br /> Từ khóa: Phương thức thanh toán theo định suất, khám chữa bệnh, bảo hiểm y tế, trạm y tế xã.<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ dịch vụ chẩn đoán (chụp X-Quang, siêu âm, xét<br /> nghiệm máu, nước tiểu...), cũng như các biện<br /> Phương thức thanh toán (PTTT) có vai trò<br /> pháp điều trị (như đơn thuốc đắt tiền, điều trị<br /> kết nối giữa tài chính y tế và cung ứng dịch vụ<br /> y tế (DVYT), với nhiệm vụ chủ chốt là kiểm nội trú dài ngày). Từ đó, nó kéo theo tình trạng<br /> soát chi phí và chất lượng dịch vụ bằng việc tạo lạm chi nguồn quỹ bảo hiểm y tế (BHYT) và<br /> ra các cơ chế khuyến khích phù hợp [1]. Thanh nhanh chóng gây thâm hụt lớn cho quỹ. Trong bối<br /> toán DVYT được xem là một trong năm công cảnh đó, PTTT theo định suất, một PTTT mới và<br /> cụ điều hành chính sách y tế quan trọng trong tiên tiến, lần đầu tiên được đưa vào Luật BHYT<br /> cải cách hệ thống y tế nhằm nâng cao hiệu quả do Quốc hội thông qua ngày 14/11/2008 và có<br /> và tính công bằng [2]. hiệu lực từ ngày 01/7/2009 [3].<br /> Tại Việt Nam, một vấn đề quan trọng đối với Luật BHYT quy định 3 phương thức cơ bản<br /> cơ chế tài chính tại các cơ sở cung ứng DVYT là thanh toán chi phí KCB BHYT là thanh toán<br /> PTTT. Cho đến nay ở Việt Nam, thanh toán theo theo định suất, thanh toán theo dịch vụ và thanh<br /> dịch vụ vẫn là PTTT chủ yếu được áp dụng chung toán theo trường hợp bệnh. Thông tư liên tịch<br /> đối với DVYT nói chung cũng như đối với dịch số 09/2009/TTLT-BYT-BTC ngày 14/8/2009<br /> vụ KCB BHYT nói riêng. Với PTTT này, các cơ của liên Bộ Y tế - Bộ Tài chính xác định lộ trình<br /> sở khám chữa bệnh (KCB) được thanh toán chi áp dụng thanh toán theo định suất đến năm<br /> phí cho dịch vụ mà họ cung cấp, vậy là càng lên 2015 là tất cả cơ sở y tế đăng ký KCB ban đầu<br /> tuyến trên, kinh phí mà các cơ sở y tế được thanh tại địa phương thực hiện thanh toán theo định<br /> toán càng lớn, vì nó tỷ lệ thuận với dịch vụ được suất. Trạm y tế (TYT) tuyến xã là một trong<br /> cung cấp chứ không tính đến nhu cầu KCB của những cơ sở y tế đăng ký KCB ban đầu chính<br /> người bệnh. Nó dẫn đến xu hướng lạm dụng ở địa phương. Trên thế giới, PTTT chăm sóc<br /> <br /> *Tác giả: Lê Trí Khải Ngày nhận bài: 10/7/2014<br /> Điạ chỉ: Sở Y tế Kontum Ngày phản biện: 08/09/2014<br /> Điện thoại: 0962.201.999 Ngày đăng bài: 04/10/2014<br /> Email: letrikhai2006@gmail.com<br /> Tạp chí Y học dự phòng, Tập XXIV, Số 8 (157) 93<br /> sức khỏe ban đầu tiên tiến nhất và ưu việt nhất triển khai thí điểm thanh toán chi phí KCB<br /> hiện nay là PTTT theo định suất, bởi vì phương BHYT theo định suất tại một số TYT xã.<br /> thức này hướng hoạt động chăm sóc sức khỏe Tiêu chí lựa chọn xã thí điểm can thiệp là:<br /> cho người dân tới các hoạt động y tế dự phòng, (i) Tỷ lệ người dân tham gia BHYT và đăng<br /> nâng cao sức khỏe và quản lý các bệnh mạn ký KCB ban đầu tại TYT xã đạt từ 70% dân<br /> tính tại cộng đồng [4]. Có thể thấy, PTTT theo số trở lên; (ii) Xã có bác sĩ và có sự cam kết<br /> định suất hiện được cho là rất phù hợp với mục triển khai thực hiện thí điểm của các thành viên<br /> đích thanh toán chi phí chăm sóc sức khỏe ban TYT xã; (iii) TYT xã có máy vi tính và các cán<br /> đầu và được mong đợi sẽ góp phần kiểm soát bộ sử dụng tốt máy vi tính để triển khai phần<br /> chi phí KCB, đồng thời cải thiện được chất mềm thanh toán chi phí KCB BHYT; và (iv)<br /> lượng của dịch vụ. Khoảng cách từ xã đến bệnh viện huyện không<br /> Nhằm cung cấp bằng chứng khoa học cập quá gần (≥10 Km) để hạn chế tình trạng vượt<br /> nhật phục vụ cho việc xây dựng, hoàn thiện tuyến trong KCB.<br /> PTTT chi phí KCB BHYT theo định suất tại Chúng tôi chọn được 3 xã của huyện Đăk Tô<br /> TYT tuyến xã để có thể áp dụng ở phạm vi lớn (Ngọc Tụ, Đăk Rơ Nga và Đăk Trăm) đáp ứng<br /> hơn, trong năm 2012 chúng tôi triển khai mô được các tiêu chí trên để triển khai can thiệp.<br /> hình thí điểm thanh toán chi phí KCB BHYT Nghiên cứu này nghiên cứu một số chỉ số<br /> theo định suất [3] tại một số xã tỉnh Kon Tum KCB và chi phí KCB BHYT năm 2011 và năm<br /> để tìm hiểu ảnh hưởng của mô hình này lên một 2012 của người tham gia BHYT tại 3 TYT xã<br /> số chỉ số KCB và chi phí KCB so với trước khi nghiên cứu, trong đó năm 2011 được thực hiện<br /> áp dụng mô hình thí điểm như thế nào, đồng theo định suất quy định tại Thông tư liên tịch số<br /> thời chúng tôi tiến hành nghiên cứu này nhằm 09 của liên Bộ Y tế - Bộ Tài chính và năm 2012<br /> đánh giá tác động của của mô hình thí điểm được thực hiện theo định suất của mô hình thí điểm.<br /> phương thức thanh toán theo định suất lên chỉ 2.5 Các biến số và chỉ số nghiên cứu chính<br /> số khám chữa bệnh và chi phí khám chữa bệnh Các biến số định lượng bao gồm: Tổng số<br /> bảo hiểm y tế tại một số trạm y tế xã tỉnh Kon lượt khám bệnh, số lượt chuyển tuyến, số lượt<br /> Tum năm 2012. người bệnh được KCB tại TTYT huyện và tổng<br /> chi phí KCB BHYT tại TYT.<br /> II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Các chỉ số nghiên cứu bao gồm: Số lượt<br /> 2.1 Đối tượng nghiên cứu khám bệnh bình quân (BQ), tần suất khám/thẻ/<br /> Các dịch vụ KCB BHYT tại 3 TYT xã Ngọc năm, tỷ lệ chuyển tuyến, tỷ lệ người bệnh được<br /> Tụ, Đăk Rơ Nga và Đăk Trăm. KCB tại TTYT huyện, chi BQ/lượt khám, chi<br /> BQ/thẻ/năm, chi phí KCB BQ/thẻ/năm theo<br /> 2.2 Thiết kế nghiên cứu<br /> nhóm đối tượng, chi phí KCB BQ/thẻ/năm<br /> Thiết kế nghiên cứu so sánh trước - sau đánh<br /> theo giới tính và chi phí KCB BQ/thẻ/năm theo<br /> giá hiệu quả can thiệp dựa trên nghiên cứu định<br /> nhóm tuổi.<br /> lượng.<br /> 2.6 Quy trình thu thập số liệu<br /> 2.3 Địa điểm và thời gian nghiên cứu<br /> Công cụ thu thập số liệu bao gồm: (i) Bảng<br /> 2.3.1 Địa điểm nghiên cứu<br /> thống kê chi phí KCB BHYT tại 3 TYT xã nghiên<br /> Trung tâm Y tế (TTYT) huyện Đăk Tô cứu năm 2011 và năm 2012; (ii) Bảng thu thập<br /> 3 TYT xã thuộc TTYT huyện Đăk Tô: Ngọc một số số liệu năm 2011 và năm 2012 tại 3 xã<br /> Tụ, Đăk Rơ Nga và Đăk Trăm. nghiên cứu; (iii) Danh sách người bệnh 3 xã<br /> 2.3.2 Thời gian nghiên cứu nghiên cứu KCB BHYT tại TTYT huyện năm<br /> Từ tháng 10/2011 đến tháng 5/2014, trong 2011 và năm 2012.<br /> đó thời gian tiến hành can thiệp trong năm Các số liệu này được nhóm nghiên cứu thu<br /> 2012 và thời gian thu thập số liệu tại thực địa từ thập tại 3 TYT và TTYT nghiên cứu. Các báo<br /> tháng 4 - 7/2013. cáo, phiếu tổng hợp chi phí KCB BHYT tại các<br /> 2.4 Phương pháp chọn mẫu TYT xã đều được lưu tại TTYT huyện. Do đó chỉ<br /> Huyện Đăk Tô được chọn có chủ đích để cần thu thập số liệu tại TTYT huyện là đầy đủ, khi<br /> <br /> 94<br /> Tạp chí Y học dự phòng, Tập XXIV, Số 8 (157)<br /> cần thiết có thể xác minh thêm tại các TYT xã. vào máy vi tính bằng phần mềm Microsoft Office<br /> Khi thu thập các số liệu về chi phí KCB BHYT và Excel 2007.<br /> các số liệu có liên quan đến chi phí KCB BHYT Tất cả các chi phí KCB BHYT năm 2011<br /> thì những số liệu này đều đã được cơ quan BHXH đều được điều chỉnh về giá trị năm 2012 theo<br /> huyện giám định. chỉ số giá tiêu dùng do Tổng cục Thống kê công<br /> 2.7 Phương pháp quản lý, xử lý và phân tích bố tại Website: http://www.gso.gov.vn.<br /> số liệu Công thức tính tỷ lệ gia tăng năm 2012 so<br /> Số liệu sau khi thu thập được làm sạch và nhập với năm 2011:<br /> <br /> (Chỉ số 2012 - Chỉ số 2011)<br /> Tỷ lệ gia tăng (%) = x 100<br /> Chỉ số 2011<br /> Sử dụng phần mềm Stata 10.0 để kiểm định tỷ số, Z test đối với 2 tỷ lệ, với p