Tác dụng phục hồi trí nhớ và học tập của Cereneed- Caps trên chuột nhắt trắng được gây suy giảm trí nhớ bằng scopolamin

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> TÁC DỤNG PHỤC HỒI TRÍ NHỚ VÀ HỌC TẬP<br /> CỦA CERENEED-CAPS TRÊN CHUỘT NHẮT TRẮNG<br /> ĐƯỢC GÂY SUY GIẢM TRÍ NHỚ BẰNG SCOPOLAMIN<br /> Đinh Thị Tuyết Lan1, Trần Thanh Tùng2<br /> 1<br /> <br /> Trường Đại học Y Dược Thái Bình; 2Trường Đại học Y Hà Nội<br /> <br /> Nghiên cứu được thực hiện nhằm đánh giá tác dụng phục hồi trí nhớ và học tập của Cereneed-caps trên<br /> chuột nhắt trắng gây suy giảm trí nhớ bằng scopolamin trên 2 mô hình mê lộ nước Morris và mê lộ nhiều<br /> chữ T. Chuột nhắt trắng chủng Swiss được uống Cereneed - caps liều 669,6 mg và 2008,8 mg cao khô<br /> dược liệu/kg/ngày trong 6 ngày nghiên cứu (mê lộ nước Morris) và 8 ngày nghiên cứu (mê lộ nhiều chữ T)<br /> Kết quả thấy Cereneed - caps làm giảm thời gian và quãng đường tìm thấy chân đế, làm tăng phần trăm thời<br /> gian bơi của chuột trong 1/4 bể có chân đế (mê lộ nước Morris), làm giảm thời gian và quãng đường tìm thấy<br /> khoang đích, làm giảm số lần quyết định sai (mê lộ nhiều chữ T), tác dụng giữa 2 liều là tương đương nhau.<br /> Từ khóa: phục hồi trí nhớ, học tập, scopolamin, mê lộ nước Morris, mê lộ nhiều chữ T<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Hội chứng sa sút trí tuệ nói chung và<br /> <br /> thức ảnh hưởng đến trí nhớ, khả năng nhận<br /> <br /> bệnh Alzheimer nói riêng hiện nay đang là<br /> <br /> biết, ngôn ngữ, óc phán đoán và các quá<br /> <br /> mối quan tâm hàng đầu của những nhà lão<br /> <br /> trình tư duy khác. Tuy nhiên, giá thành tương<br /> <br /> khoa trên toàn Thế giới cũng như ở nước ta,<br /> <br /> đối cao và có nhiều tác dụng không mong<br /> <br /> khi tuổi thọ trung bình ngày càng cao, số<br /> <br /> muốn. Bên cạnh những phương pháp cải<br /> <br /> người mắc bệnh ngày càng nhiều. Đây là<br /> <br /> thiện trí nhớ của y học hiện đại, phương<br /> <br /> một trong những nguyên nhân chính dẫn đến<br /> <br /> pháp điều trị dùng chế phẩm có nguồn gốc từ<br /> <br /> tình trạng phụ thuộc ở người cao tuổi. Bệnh<br /> <br /> dược liệu luôn là hướng nghiên cứu của<br /> <br /> gây suy giảm trí nhớ và nhiều lĩnh vực nhận<br /> <br /> nhiều nhà khoa học.<br /> <br /> thức khác nhau, kèm theo với những rối loạn<br /> <br /> Viên nang cứng Cereneed-caps là chế<br /> <br /> về hành vi gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến<br /> <br /> phẩm có thành phần gồm 10 vị dược liệu<br /> <br /> khả năng hoạt động hàng ngày và chất lượng<br /> <br /> gồm: Hồng hoa (Flos Carthami tinctorii), Xích<br /> <br /> cuộc sống của bệnh nhân [1]. Các thuốc điều<br /> <br /> thược (Radix Paeoniae), Đương quy (Radix<br /> <br /> trị chủ yếu gồm các thuốc kháng acetylcholi-<br /> <br /> Angelicae sinensis), Xuyên khung (Rhizoma<br /> <br /> nesterase, thuốc kháng thụ thể N - methyl - D<br /> <br /> Ligustici<br /> <br /> - Aspartat, thuốc tăng cường hoạt tính sero-<br /> <br /> Rehmanniae), Chỉ xác (Fructus Aurantii), Sài<br /> <br /> tonin... Đây là các thuốc tân dược được sử<br /> <br /> hồ<br /> <br /> dụng để điều trị triệu chứng liên quan đến nhận<br /> <br /> Achyranthis bidentatae), Cam thảo (Radix<br /> <br /> wallichii),<br /> <br /> (Radix<br /> <br /> Glycyrrhizae),<br /> Địa chỉ liên hệ: Trần Thanh Tùng, Bộ môn Dược lý,<br /> Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Email: tranthanhtung@hmu.edu.vn<br /> <br /> Sinh<br /> <br /> Bubleuri),<br /> Bạch<br /> <br /> địa<br /> <br /> Ngưu<br /> quả<br /> <br /> (Rhizoma<br /> tất<br /> <br /> (Ginkgo<br /> <br /> (Radix<br /> biloba<br /> <br /> extract). Trong đó một số vị dược liệu như<br /> Bạch quả, Đương quy, Ngưu tất đã được<br /> <br /> Ngày nhận: 26/5/2016<br /> <br /> chứng minh có tác dụng cải thiện trí nhớ trên<br /> <br /> Ngày được chấp thuận: 08/12/2016<br /> <br /> thực nghiệm và trên bệnh nhân sa sút trí tuệ<br /> <br /> TCNCYH 102 (4) - 2016<br /> <br /> 111<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> [2; 3; 4]. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có<br /> <br /> (đường kính 1,2m, cao 50cm) được chia<br /> <br /> nghiên cứu nào về hiệu quả trên trí nhớ khi<br /> <br /> thành 4 phần bằng nhau, trên thành mỗi phần<br /> tư (1/4) có dán các hình ảnh khác nhau, một<br /> <br /> phối hợp 10 vị dược liệu này với nhau.<br /> Để có thêm những bằng chứng khoa học,<br /> nghiên cứu này được tiến hành với mục tiêu:<br /> <br /> chân đế (đường kính 10cm, cao 25 cm) đặt cố<br /> định ở chính giữa 1/4 bể.<br /> <br /> Đánh giá tác dụng phục hồi trí nhớ và học tập<br /> <br /> + Mê lộ nhiều chữ T được ghép bởi nhiều<br /> <br /> của Cereneed-caps trên chuột nhắt trắng<br /> <br /> hình chữ T, có đường đi rộng 8cm, khoang<br /> <br /> được gây suy giảm trí nhớ bằng scopolamin<br /> <br /> xuất phát là buồng tối, khoang đích chứa<br /> <br /> trên 2 mô hình mê lộ nước Morris và mê lộ<br /> <br /> thức ăn.<br /> <br /> nhiều chữ T.<br /> <br /> + Máy ảnh Canon Zoom Lens 8X.<br /> <br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> <br /> + Phần mềm ANY-maze (US Biotech, Hoa<br /> Kỳ).<br /> <br /> 1. Chất liệu nghiên cứu và đối tượng<br /> - Thuốc nghiên cứu: Cereneed-caps viên<br /> nang cứng do Công ty cổ phần Dược Vật tư Y<br /> tế Hải Dương sản xuất đạt tiêu chuẩn cơ sở.<br /> + Mỗi viên chứa: 15 mg cao khô bạch quả<br /> và 450mg cao khô hỗn hợp tương đương với<br /> 9g dược liệu bao gồm: Hồng hoa (0,76g), Xích<br /> thược (1g), Đương quy (1g), Xuyên khung<br /> (1g), Sinh địa (2g), Chỉ xác (0,6g), Sài hồ<br /> (0,6g), Ngưu tất (1,3g), Cam thảo (0,74g).<br /> + Cách bào chế: Nghiền mịn các loại cao,<br /> rây lấy bột, trộn bột cao với tinh bột, avicel,<br /> calci carbonat thành hỗn hợp bột kép, thêm<br /> ethanol 96% và nước tinh khiết để tạo khối<br /> ẩm, xát hạt, sấy và sửa hạt, bao trơn (trộn với<br /> tá dược gồm bột talc, magnesi stearat) sau đó<br /> được đóng nang đạt chuẩn.<br /> - Thuốc dùng trong nghiên cứu<br /> + Chất gây suy giảm trí nhớ: Scopolamin<br /> hydrobromid lọ 1g (Sigma Aldrich, Hoa Kỳ).<br /> <br /> Đối tượng<br /> Chuột nhắt trắng chủng Swiss, cả 2 giống,<br /> trọng lượng 23 ± 2g, do Viện Vệ sinh Dịch tễ<br /> Trung ương cung cấp. Chuột được nuôi 5 - 7<br /> ngày trước và trong suốt thời gian nghiên cứu<br /> ở điều kiện phòng thí nghiệm với đầy đủ thức<br /> ăn và nước uống tại Bộ môn Dược lý Trường Đại học Y Hà Nội.<br /> 2. Phương pháp<br /> Để đánh giá tác dụng cải thiện trí nhớ của<br /> Cereneed – caps, chúng tôi triển khai trên 4<br /> mô mình: mê lộ nước Morris, mê lộ nhiều chữ<br /> T, trục quay Rotarod và máy né tránh chủ<br /> động, trong khuôn khổ bài báo này chúng tôi<br /> trình bày 2 nghiên cứu mê lộ nước Morris và<br /> mê lộ nhiều chữ T.<br /> Chuột nhắt trắng được chia ngẫu nhiên<br /> thành 5 lô, mỗi lô 10 con.<br /> 2.1. Mê lộ nước Morris<br /> <br /> + Thuốc chứng dương: Donepezil hydrochlorid viên nén 5mg, tên biệt dược: Aricept<br /> (Pfizer).<br /> <br /> Theo phương pháp của Lee và cộng sự<br /> (2011) [5], chuột nhắt trắng được tiêm và<br /> uống thuốc trong 6 ngày liên tiếp, với cách<br /> <br /> + Nước muối 0,9% chai 500ml (B.Braun,<br /> Việt Nam).<br /> - Thiết bị: Mê lộ nước Morris là bể tôn tròn<br /> 112<br /> <br /> thức và liều như trong bảng 1. Thử nghiệm<br /> gồm 2 giai đoạn. Giai đoạn học hỏi: kéo dài 5<br /> ngày gồm 2 bài tập: Bài tập nhìn thấy chân đế:<br /> TCNCYH 102 (4) - 2016<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> chân đế cao hơn mực nước 1 cm. Ngày 1,<br /> <br /> hành như ngày 1, nhưng chân đế đặt dưới<br /> <br /> sau khi tiêm scopolamin 30 phút, chuột được<br /> <br /> mực nước 1cm. Chỉ số đánh giá: thời gian và<br /> <br /> huấn luyện tìm chân đế 2 lần, xuất phát từ 2<br /> <br /> chiều dài quãng đường tìm thấy chân đế. Giai<br /> <br /> góc 1/4 bể khác nhau không chứa chân đế,<br /> <br /> đoạn đánh giá chính thức: thực hiện vào ngày<br /> <br /> mỗi lần cách nhau 20 phút. Thời gian huấn<br /> <br /> 6: bỏ chân đế ra khỏi bể, chuột được thả vào<br /> <br /> luyện tối đa 2 phút, nếu không tìm thấy chân<br /> <br /> vị trí đối diện với 1/4 trước đó chứa chân đế<br /> <br /> đế, chuột sẽ được hướng dẫn tìm chân đế và<br /> <br /> và bơi một lần duy nhất trong 1 phút. Chỉ số<br /> <br /> được đặt lên chân đế trong 15 giây. Bài tập<br /> <br /> đánh giá: phần trăm thời gian trong 1 phút<br /> <br /> không nhìn thấy chân đế: Ngày 2, 3, 4, 5 tiến<br /> <br /> chuột bơi trong 1/4 bể trước đó đặt chân đế.<br /> <br /> Bảng 1. Cách thức, liều tiêm và uống thuốc của các lô<br /> Lô<br /> <br /> Tiêm/uống thuốc<br /> <br /> Liều lượng trên chuột nhắt trắng<br /> <br /> 1<br /> <br /> TMB nước muối<br /> <br /> 0,1ml/10g<br /> <br /> 2<br /> <br /> TMB scopolamin<br /> <br /> 1mg/kg<br /> <br /> 3<br /> <br /> Uống donepezil. Sau 30 phút TMB<br /> scopolamin<br /> <br /> 4<br /> <br /> Uống Cereneed-caps. Sau 30 phút<br /> TMB scopolamin<br /> <br /> 669,6mg CKDL/kg/ngày(liều tương đương lâm<br /> sàng,hệ số ngoại suy 12)<br /> <br /> 5<br /> <br /> Uống Cereneed-caps. Sau 30 phút<br /> TMB scopolamin<br /> <br /> 2008,8mg CKDL/kg/ngày (liều gấp 3 lần lô 4)<br /> <br /> 2,4mg/kg<br /> <br /> *: TMB: tiêm màng bụng, CKDL: cao khô dược liệu.<br /> 2.2. Mê lộ nhiều chữ T<br /> Theo phương pháp của Falsafi và cộng sự<br /> (2012) [6]. Chuột nhắt trắng được tiêm và<br /> uống thuốc trong 8 ngày liên tiếp, với cách<br /> thức và liều như trong bảng 1. Chuột bị bỏ đói<br /> 16 tiếng trước thí nghiệm, sau khi tiêm<br /> scopolamin 30 phút chuột được đặt ở khoang<br /> xuất phát (buồng tối) trong 10 giây, sau đó mở<br /> buồng tối cho chuột đi. Khi tới khoang đích,<br /> chuột nhận được phần thưởng là một viên<br /> cám nhỏ, sau đó được trả về lồng cũ và cho<br /> ăn. Kết thúc mỗi thử nghiệm, toàn bộ mê cung<br /> được lau sạch bằng dung dịch cồn 70%.<br /> Thử nghiệm gồm 2 giai đoạn. Giai đoạn<br /> học hỏi: Trước thử nghiệm chuột được khám<br /> <br /> TCNCYH 102 (4) - 2016<br /> <br /> phá mê cung vào ngày 0 (chưa được tiêm và<br /> uống thuốc), những chuột nào tìm đến khoang<br /> đích trong 8 phút được tiếp tục đưa vào thử<br /> nghiệm. Sau đó chuột được học hỏi trong 5<br /> ngày liên tiếp tính từ ngày đầu tiên cho chuột<br /> tiêm và uống thuốc, 1 lần/ngày. Giai đoạn<br /> đánh giá chính thức: Vào ngày 8 chuột được<br /> đưa vào mê cung một lần duy nhất tương tự<br /> như trên. Chỉ số đánh giá: thời gian chuột tìm<br /> được khoang đích, quãng đường chuột đi để<br /> tới khoang đích và số lần quyết định sai.<br /> 3. Phân tích và xử lý số liệu<br /> Các số liệu được xử lý thống kê bằng phần<br /> mềm Microsoft Excel 2007. Kiểm định các giá<br /> trị trung bình bằng test T-Student.<br /> 113<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> III. KẾT QUẢ<br /> 1. Mê lộ nước Morris: Kết quả nghiên cứu được thể hiện ở biểu đồ 1, 2 và 3.<br /> <br /> Biểu đồ 1. Ảnh hưởng của Cereneed - caps đến thời gian tìm thấy chân đế<br /> Từ kết quả trên cho thấy, ở lô 2 thời gian dài hơn lô 1 ở tất cả các ngày (p < 0,001); ở lô 3, lô<br /> 4 và lô 5 đều ngắn hơn lô 2 ở các ngày nghiên cứu (p < 0,05, p < 0,01 và p < 0,001); ở lô 4 và lô<br /> 5 tương đương nhau và tương đương với lô 3 ở các thời điểm nghiên cứu (p > 0,05).<br /> <br /> Biểu đồ 2. Ảnh hưởng của Cereneed - caps đến quãng đường tìm thấy chân đế<br /> Từ kết quả trên cho thấy, quãng đường ở lô 2 dài hơn lô 1 ở tất cả các ngày (p < 0,001); ở lô<br /> 3, lô 4 và lô 5 đều ngắn hơn lô 2 ở các ngày nghiên cứu (p < 0,01 và p < 0,001); ở lô 4 và lô 5<br /> tương đương nhau và tương đương với lô 3 ở các thời điểm nghiên cứu (p > 0,05).<br /> 114<br /> <br /> TCNCYH 102 (4) - 2016<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> Biểu đồ 3. Ảnh hưởng của Cereneed - caps đến tỉ lệ phần trăm thời gian chuột bơi<br /> trong 1/4 bể trước đó đặt chân đế<br /> Từ kết quả trên cho thấy, ở lô 2 phần trăm thời gian bơi của chuột trong 1/4 bể trước đó đặt<br /> chân đế giảm so với lô 1 (p < 0,01); ở lô 3, lô 4 và lô 5 đều tăng so với lô 2 (p < 0,01); ở lô 4 và lô<br /> 5 tương đương nhau và tương đương với lô 3 (p > 0,05).<br /> 2. Mê lộ nhiều chữ T: kết quả nghiên cứu được thể hiện ở biểu đồ 4; 5 và 6.<br /> <br /> Biểu đồ 4. Ảnh hưởng của Cereneed - caps đến thời gian tìm thấy khoang đích<br /> Từ kết quả trên cho thấy, thời gian ở lô 2 dài hơn lô 1 ở tất cả các ngày (p < 0,001); ở lô 3, lô<br /> 4 và lô 5 đều ngắn hơn lô 2 ở các ngày nghiên cứu (p < 0,01 và p < 0,001); ở lô 4 và lô 5 tương<br /> đương nhau và tương đương với lô 3 ở các thời điểm nghiên cứu (p > 0,05).<br /> <br /> TCNCYH 102 (4) - 2016<br /> <br /> 115<br /> <br />