Tài liệu hướng dẫn học tập Luật lao động Việt Nam - ThS. Diệp Thành Nguyên

Chia sẻ: Tran Anh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:142

Thêm vào BST

Báo xấu

318
lượt xem 62
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu hướng dẫn học tập Luật lao động Việt Nam do ThS. Diệp Thành Nguyên biên soạn có 13 chương. Nhằm trang bị cho sinh viên những kiến thức cơ bản nhất và thiết thực nhất về quan hệ lao động và các quan hệ khác phát sinh từ quan hệ lao động hoặc có liên quan đến quan hệ lao động.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài liệu hướng dẫn học tập Luật lao động Việt Nam - ThS. Diệp Thành Nguyên

TRƯ NG ð I H C C N THƠ KHOA LU T ________________________________________________ TÀI LI U HƯ NG D N H C T P LU T LAO ð NG VI T NAM 1. PH M VI VÀ ð I TƯ NG S D NG Giáo trình có th dùng tham kh o cho ngành: Lu t Có th dùng cho các trư ng: ñ i h c Biên so n: Th c sĩ Di p Thành Nguyên Các t khóa: hành chính, t t ng, xét x , v án, án hành chính, ti n t t ng, tòa án, phiên tòa, sơ th m, phúc th m. Yêu c u ki n th c trư c khi h c môn này: h c xong các h c ph n v Lu t Hành chính Vi t Nam. ðã xu t b n in chưa: chưa C n Thơ, tháng 5 năm 2012
PH N M ð U 1. Gi i thi u khái quát môn h c Pháp lu t lao ñ ng quy ñ nh quy n và nghĩa v c a ngư i lao ñ ng và c a ngư i s d ng lao ñ ng, các tiêu chu n lao ñ ng, các nguyên t c s d ng và qu n lý lao ñ ng, góp ph n thúc ñ y s n xu t, vì v y có v trí quan tr ng trong ñ i s ng xã h i và trong h th ng pháp lu t c a qu c gia cũng như qu c t . Pháp lu t lao ñ ng b o v quy n làm vi c, l i ích và các quy n khác c a ngư i lao ñ ng, ñ ng th i b o v quy n và l i ích h p pháp c a ngư i s d ng lao ñ ng, t o ñi u ki n cho m i quan h lao ñ ng ñư c hài hoà và n ñ nh, góp ph n phát huy trí sáng t o và tài năng c a ngư i lao ñ ng trí óc và lao ñ ng chân tay, c a ngư i qu n lý lao ñ ng, nh m ñ t năng su t, ch t lư ng và ti n b xã h i trong lao ñ ng, s n xu t, d ch v , hi u qu trong s d ng và qu n lý lao ñ ng, góp ph n công nghi p hoá, hi n ñ i hoá ñ t nư c vì s nghi p dân giàu, nư c m nh, xã h i công b ng, dân ch , văn minh. Do v trí ñ c bi t quan tr ng như th c a pháp lu t lao ñ ng nên ngành Lu t Lao ñ ng ñư c ñ c bi t chú tr ng h u h t các nư c trên th gi i. Vì v y, trong chương trình ñào t o C nhân Lu t t t c các trư ng ñ i h c ñ u có môn h c Lu t Lao ñ ng. 2. M c tiêu môn h c Môn h c Lu t Lao ñ ng Vi t Nam hư ng t i m c tiêu trang b cho sinh viên nh ng ki n th c cơ b n nh t và thi t th c nh t v quan h lao ñ ng và các quan h khác phát sinh t quan h lao ñ ng ho c có liên quan ñ n quan h lao ñ ng. Qua nghiên c u môn h c này, sinh viên s n m v ng ñ i tư ng ñi u ch nh, phương pháp ñi u ch nh c a Lu t lao ñ ng, quan h pháp lu t lao ñ ng, quy ñ nh c a pháp lu t v vi c làm, h c ngh ; ñ ng th i hi u rõ nh ng quy ñ nh c a pháp lu t v h p ñ ng lao ñ ng, ti n lương, th i gi làm vi c, th i gi ngh ngơi, v b o h lao ñ ng. Bên c nh ñó sinh viên s n m v ng nh ng quy ñ nh v ñ a v pháp lý c a t ch c Công ñoàn trong vi c b o v quy n và l i ích h p pháp c a ngư i lao ñ ng, v xu t kh u lao ñ ng, v tuy n d ng và qu n lý ngư i nư c ngoài làm vi c t i Vi t Nam, v tranh ch p lao ñ ng và gi i quy t tranh ch p lao ñ ng, và ñình công. 3. Yêu c u môn h c ðây là môn h c chuyên ngành, do ñó yêu c u sinh viên trư c khi h c môn này ph i h c xong và n m v ng ki n th c c a các h c ph n v Lý lu n chung v nhà nư c và pháp lu t. 4. C u trúc môn h c Môn h c Lu t lao ñ ng Vi t Nam g m có 13 chương, c th : • Chương 1: Khái ni m Lu t Lao ñ ng Vi t Nam • Chương 2: Quan h pháp lu t lao ñ ng • Chương 3 : Vi c làm và h c ngh • Chương 4 : H p ñ ng lao ñ ng • Chương 5: Th a ư c lao ñ ng t p th • Chương 6: Ti n lương • Chương 7: Th i gi làm vi c và th i gi ngh ngơi 2
• Chương 8: K lu t lao ñ ng • Chương 9: An toàn lao ñ ng, v sinh lao ñ ng – tai n n lao ñ ng, b nh ngh nghi p • Chương 10: T ng quan v Công ñoàn Vi t Nam • Chương 11: Xu t kh u lao ñ ng • Chương 12: Tuy n d ng và qu n lý ngư i nư c ngoài làm vi c t i Vi t Nam • Chương 13: Tranh ch p lao ñ ng và ñình công. 3
CHƯƠNG 1: KHÁI NI M LU T LAO ð NG VI T NAM I - ð I TƯ NG VÀ PHƯƠNG PHÁP ðI U CH NH C A LU T LAO ð NG 1 - ð i tư ng ñi u ch nh c a Lu t lao ñ ng ð i tư ng ñi u ch nh c a m t ngành lu t là nh ng nhóm quan h xã h i cùng lo i có cùng tính ch t cơ b n gi ng nhau ñư c các quy ph m c a ngành lu t y ñi u ch nh. ð i tư ng ñi u ch nh c a Lu t lao ñ ng là m i quan h xã h i phát sinh gi a m t bên là ngư i lao ñ ng làm công ăn lương v i m t bên là cá nhân ho c t ch c s d ng, thuê mư n có tr công cho ngư i lao ñ ng và các quan h khác có liên quan ch t ch ho c phát sinh t quan h lao ñ ng. Như v y, ñ i tư ng ñi u ch nh c a Lu t lao ñ ng bao g m hai nhóm quan h xã h i: - Quan h lao ñ ng; - Các quan h liên quan ñ n quan h lao ñ ng ho c phát sinh t quan h lao ñ ng. a - Quan h lao ñ ng Lao ñ ng là ho t ñ ng quan tr ng nh t c a con ngư i, t o ra c a c i v t ch t và các giá tr tinh th n c a xã h i. Lao ñ ng có năng su t, ch t lư ng và hi u qu cao là y u t quy t ñ nh s phát tri n c a ñ t nư c. Lao ñ ng là ho t ñ ng có ý th c, có m c ñích c a con ngư i nh m t o ra m t giá tr s d ng nh t ñ nh. Nh có lao ñ ng mà con ngư i tách mình ra kh i th gi i ñ ng v t, ñ ng th i bi t v n d ng quy lu t c a thiên nhiên ñ chinh ph c l i thiên nhiên. Lao ñ ng c a con ngư i bao gi cũng n m trong m t hình thái kinh t -xã h i nh t ñ nh, b i vì trong quá trình lao ñ ng con ngư i không ch quan h v i thiên nhiên mà còn có quan h v i nhau. Quan h gi a con ngư i v i con ngư i trong lao ñ ng nh m t o ra nh ng giá tr v t ch t, tinh th n ph c v chính b n thân và xã h i g i là quan h lao ñ ng. Quan h lao ñ ng này là bi u hi n m t m t c a quan h s n xu t và ch u s chi ph i c a quan h s h u. Chính vì th , trong các ch ñ xã h i khác nhau, tùy thu c vào ñ c ñi m, tính ch t c a các quan h s h u th ng tr mà có nh ng phương th c t ch c lao ñ ng phù h p, và ñâu có t ch c lao ñ ng, có h p tác và phân công lao ñ ng thì ñó t n t i quan h lao ñ ng. Trong n n kinh t th trư ng v i s tham gia c a nhi u thành ph n kinh t ñã hình thành nhi u quan h lao ñ ng, các quan h lao ñ ng này ngày càng tr nên ña d ng và ph c t p, ñan xen l n nhau. Trong s các quan h lao ñ ng t n t i trong ñ i s ng xã h i, Lu t lao ñ ng ch y u ñi u ch nh quan h lao ñ ng gi a ngư i lao ñ ng làm công ăn lương v i ngư i s d ng lao ñ ng thu c m i thành ph n kinh t , t c là Lu t lao ñ ng ch y u ñi u ch nh quan h lao ñ ng ñư c xác l p trên cơ s h p ñ ng lao ñ ng. ð i v i quan h lao ñ ng hình thành trên cơ s h p ñ ng lao ñ ng, pháp lu t ñ t ra các tiêu chu n, chu n m c hay khung pháp lý, trong ñó quy n l i c a các bên ñư c n ñ nh m c t i thi u và nghĩa v n ñ nh m c t i ña. Các ch th khi tham gia quan h này hoàn toàn ñư c t do, bình ñ ng, t nguy n, t th a thu n các v n ñ liên quan ñ n quá trình lao ñ ng phù h p v i pháp lu t và hi u qu s n xu t, kinh doanh c a doanh nghi p. Chính vì th , ði u 1 B lu t Lao ñ ng năm 1994 nư c ta quy ñ nh : “B lu t lao ñ ng ñi u ch nh quan h lao ñ ng gi a ngư i lao ñ ng làm công ăn lương v i ngư i s d ng lao ñ ng và các quan h lao ñ ng liên quan tr c ti p v i quan h lao ñ ng”. ðây là lo i quan h lao ñ ng tiêu bi u và cũng là hình th c s d ng lao ñ ng ch y u, ph bi n trong n n kinh t th trư ng. 4
Như v y, khác v i quan h lao ñ ng làm công ăn lương do Lu t lao ñ ng ñi u ch nh, quan h lao ñ ng c a cán b , công ch c làm vi c trong b máy Nhà nư c có nh ng nét ñ c trưng khác bi t, vì v y quan h lao ñ ng này trư c h t do Lu t hành chính ñi u ch nh. Tuy nhiên, dư i góc ñ là m t quan h s d ng lao ñ ng, Lu t lao ñ ng cũng ñi u ch nh các quan h lao ñ ng c a cán b , công ch c trong ph m vi phù h p. ði u 4 B lu t Lao ñ ng quy ñ nh: “Ch ñ lao ñ ng ñ i v i công ch c, viên ch c Nhà nư c, ngư i gi các ch c v ñư c b u, c ho c b nhi m, ngư i thu c l c lư ng quân ñ i nhân dân, công an nhân dân, ngư i thu c các ñoàn th nhân dân, các t ch c chính tr , xã h i khác và xã viên h p tác xã do các văn b n pháp lu t khác quy ñ nh nhưng tùy t ng ñ i tư ng mà ñư c áp d ng m t s quy ñ nh trong B lu t này”. b - Các quan h liên quan ñ n quan h lao ñ ng Ngoài quan h lao ñ ng làm công ăn lương là quan h ch y u, Lu t lao ñ ng còn ñi u ch nh m t s quan h xã h i khác có liên quan ch t ch v i quan h lao ñ ng. Nh ng quan h ñó bao g m : - Quan h v vi c làm; - Quan h h c ngh ; - Quan h v b i thư ng thi t h i; - Quan h v b o hi m xã h i; - Quan h gi a ngư i s d ng lao ñ ng v i t ch c Công ñoàn, ñ i di n c a t p th ngư i lao ñ ng; - Quan h v gi i quy t các tranh ch p lao ñ ng và các cu c ñình công; - Quan h v qu n lý lao ñ ng. 2 - Phương pháp ñi u ch nh c a Lu t lao ñ ng Cùng v i ñ i tư ng ñi u ch nh, phương pháp ñi u ch nh là căn c ñ phân bi t các ngành lu t, ñ ng th i ñ kh ng ñ nh tính ñ c l p c a m i ngành lu t. Phương pháp ñi u ch nh c a m t ngành lu t là nh ng cách th c, bi n pháp mà Nhà nư c thông qua pháp lu t s d ng chúng ñ ñi u ch nh các nhóm quan h xã h i, s p x p các nhóm quan h xã h i theo nh ng tr t t nh t ñ nh ñ chúng phát tri n theo nh ng hư ng ñ nh trư c. Phương pháp ñi u ch nh c a m i ngành lu t ñư c xác ñ nh trên cơ s ñ c ñi m, tính ch t c a ñ i tư ng ñi u ch nh c a ngành lu t ñó. Xu t phát t tính ch t c a các quan h xã h i do Lu t lao ñ ng ñi u ch nh, Lu t lao ñ ng s d ng nhi u phương pháp tác ñ ng khác nhau tùy thu c vào t ng quan h lao ñ ng c th . Các phương pháp ñi u ch nh c a Lu t lao ñ ng bao g m: a - Phương pháp th a thu n Phương pháp này ch y u áp d ng trong trư ng h p xác l p quan h lao ñ ng gi a ngư i lao ñ ng v i ngư i s d ng lao ñ ng, và trong vi c xác l p th a ư c lao ñ ng t p th . Xu t phát t b n ch t c a quan h lao ñ ng là t do thương lư ng, nên khi tham gia vào quan h lao ñ ng các bên cùng nhau th a thu n các v n ñ liên quan trong quá trình lao ñ ng trên cơ s t nguy n, bình ñ ng nh m ñ m b o cho hai bên cùng có l i và t o ñi u ki n ñ các bên th c hi n t t các nghĩa v c a mình. Tuy nhiên, cũng c n lưu ý r ng, phương pháp th a thu n trong Lu t lao ñ ng khác v i phương pháp th a thu n trong Lu t dân s . Trong Lu t dân s , các ch th tham gia quan h xã h i do Lu t dân s ñi u ch nh bình ñ ng và ñ c l p v i nhau v ñ a v kinh t . Chính vì v y mà phương pháp th a thu n trong Lu t dân s ñư c s d ng tri t ñ , chúng tác ñ ng lên các quan h dân s trong su t quá trình t khi xác l p ñ n khi ch m d t. Ngư c l i, trong Lu t lao ñ ng các ch th tham gia vào quan h lao ñ ng không bình ñ ng v ñ a v , không ñ c l p v i nhau v t ch c. Chính vì v y, ñ ñi u hòa m i quan h này, Nhà nư c b ng pháp lu t ñã ñ t ra 5
nh ng quy ñ nh nh m b o v ngư i lao ñ ng, nâng cao v trí c a ngư i lao ñ ng ñ h bình ñ ng v i ngư i s d ng lao ñ ng. B i v y, phương pháp th a thu n trong Lu t lao ñ ng tuy là t do, thương lư ng, t nguy n th a thu n, các ch th th c hi n quy n t ñ nh ño t c a mình trong khuôn kh pháp lu t, nhưng lao ñ ng luôn có y u t qu n lý. b - Phương pháp m nh l nh Phương pháp m nh l nh ñư c s d ng trong lĩnh v c t ch c và qu n lý lao ñ ng, phương pháp này thư ng ñư c dùng ñ xác ñ nh nghĩa v c a ngư i lao ñ ng ñ i v i ngư i s d ng lao ñ ng. Trong quan h lao ñ ng, ngư i s d ng lao ñ ng trong ph m vi quy n h n c a mình có quy n ñ t ra các quy ñ nh như : n i quy, quy ch , nh ng quy ñ nh v t ch c, s p x p lao ñ ng v.v. . . bu c ngư i lao ñ ng ph i ch p hành. Trong Lu t lao ñ ng. phương pháp m nh l nh không ph i th c hi n quy n l c Nhà nư c như trong Lu t hành chính, mà th hi n quy n uy c a ch s d ng lao ñ ng ñ i v i ngư i lao ñ ng. c - Phương pháp thông qua các ho t ñ ng Công ñoàn tác ñ ng vào các quan h phát sinh trong quá trình lao ñ ng Có th nói ñây là phương pháp ñi u ch nh r t ñ c thù c a Lu t lao ñ ng. Phương pháp này ñư c s d ng ñ gi i quy t nh ng v n ñ phát sinh trong quá trình lao ñ ng có liên quan tr c ti p ñ n quy n, l i ích h p pháp c a ngư i lao ñ ng. Trong quan h lao ñ ng, các ch th tham gia quan h này có ñ a v kinh t không bình ñ ng, do ñó t ch c Công ñoàn - v i tư cách là ñ i di n t p th ngư i lao ñ ng, do ngư i lao ñ ng t nguy n l p nên - có ch c năng ñ i di n t p th ngư i lao ñ ng trong quan h v i ngư i s d ng lao ñ ng, nh m b o v quy n l i c a ngư i lao ñ ng khi các quy n, l i ích h p pháp c a h có nguy cơ b xâm ph m. ði u này kh ng ñ nh r ng, s hi n di n c a t ch c Công ñoàn là chính ñáng, không th thi u ñư c. II - CÁC NGUYÊN T C CƠ B N C A LU T LAO ð NG Nguyên t c cơ b n c a Lu t lao ñ ng là nh ng nguyên lý, tư tư ng ch ñ o quán tri t và xuyên su t toàn b h th ng các quy ph m pháp lu t lao ñ ng trong vi c ñi u ch nh các quan h xã h i v s d ng lao ñ ng. N i dung các nguyên t c cơ b n c a Lu t lao ñ ng th hi n quan ñi m, ñư ng l i, chính sách c a ð ng, Nhà nư c ta v lĩnh v c lao ñ ng. Dư i ñây ta s l n lư c nghiên c u các nguyên t c này. 1 - Nguyên t c b o v ngư i lao ñ ng Tư tư ng b o v ngư i lao ñ ng xu t phát t quan ñi m coi m c tiêu và ñ ng l c chính c a s phát tri n là “vì con ngư i, phát huy nhân t con ngư i, trư c h t là ngư i lao ñ ng” ñư c ñ ra t i ð i h i ð ng toàn qu c l n th VII. N i dung c a nguyên t c b o v ngư i lao ñ ng r t r ng, ñòi h i pháp lu t ph i th hi n quan ñi m b o v h v i tư cách b o v con ngư i, ch th c a quan h lao ñ ng. Vì v y, nó không ch bao hàm m c ñích b o v s c lao ñ ng, b o v quy n và l i ích chính ñáng c a ngư i lao ñ ng, mà ph i b o v h trên m i phương di n như: vi c làm, ngh nghi p, thu nh p, tính m ng, s c kh e, nhân ph m, danh d , cu c s ng c a b n thân và gia ñình h , th i gi ngh ngơi, nhu c u nâng cao trình ñ , liên k t và phát tri n trong môi trư ng lao ñ ng và xã h i lành m nh. Vì th , nguyên t c b o v ngư i lao ñ ng bao g m các n i dung sau ñây: a - ð m b o quy n t do l a ch n vi c làm, ngh nghi p, không b phân bi t ñ i x c a ngư i lao ñ ng Hi n pháp nư c ta quy ñ nh lao ñ ng là quy n và nghĩa v c a công dân. Nhà nư c và xã h i có k ho ch t o ngày càng nhi u vi c làm cho ngư i lao ñ ng. B lu t lao ñ ng cũng quy 6
ñ nh: “M i ngư i ñ u có quy n làm vi c, t do l a ch n vi c làm và ngh nghi p, không b phân bi t ñ i x v gi i tính, dân t c, thành ph n xã h i, tín ngư ng tôn giáo”. N i dung c a các quy ñ nh này là s ñ m b o v m t pháp lý cho ngư i lao ñ ng trong ph m vi kh năng, nguy n v ng c a mình có ñư c cơ h i tìm ki m vi c làm và có quy n làm vi c. ð ngư i lao ñ ng ñư c hư ng và th c hi n ñư c các quy n nói trên c a mình, pháp lu t lao ñ ng ghi nh n quy n có vi c làm và t do l a ch n nơi làm vi c c a ngư i lao ñ ng; ñ ng th i cũng quy ñ nh trách nhi m c a Nhà nư c, c a các doanh nghi p và toàn xã h i trong vi c t o ñi u ki n ñ ngư i lao ñ ng có vi c làm và ñư c làm vi c. b - Tr lương, ti n công theo th a thu n Xu t phát t quan ñi m cho r ng s c lao ñ ng là hàng hóa, ti n lương là giá c s c lao ñ ng, các quy ñ nh v ti n lương do Nhà nư c ban hành ph i ph n ánh ñúng giá tr s c lao ñ ng. Tùy t ng tính ch t, ñ c ñi m khác nhau c a t ng lo i lao ñ ng mà Nhà nư c quy ñ nh ch ñ ti n lương h p lý, và ph i quán tri t các nguyên t c sau ñây: - Lao ñ ng có trình ñ chuyên môn cao, thành t o, ch t lư ng cao, làm vi c nhi u thì ñư c tr công cao và ngư c l i. - Nh ng lao ñ ng ngang nhau ph i ñư c tr công ngang nhau. B lu t lao ñ ng quy ñ nh ti n lương c a ngư i lao ñ ng do hai bên th a thu n, nhưng không ñư c th p hơn m c lương t i thi u do Nhà nư c quy ñ nh. ð ng th i ñ ñ m b o quy n l i c a ngư i lao ñ ng trong vi c ñư c tr lương và hư ng lương trên cơ s th a thu n, pháp lu t lao ñ ng cũng quy ñ nh nh ng bi n pháp b o v ngư i lao ñ ng và b o h ti n lương c a ngư i lao ñ ng. c - Th c hi n b o h lao ñ ng ñ i v i ngư i lao ñ ng Hi n pháp nư c ta quy ñ nh: “Nhà nư c ban hành chính sách, ch ñ b o h lao ñ ng”; ñ ng th i pháp lu t lao ñ ng cũng quy ñ nh: “Chính ph l p chương trình qu c gia v b o h lao ñ ng, an toàn lao ñ ng, v sinh lao ñ ng, ñưa vào k ho ch phát tri n kinh t , xã h i và ngân sách c a Nhà nư c; ñ u tư nghiên c u khoa h c, h tr phát tri n các cơ s s n xu t d ng c , thi t b an toàn lao ñ ng, v sinh lao ñ ng, phương ti n b o v cá nhân; ban hành h th ng tiêu bi u, quy trình, quy ph m v an toàn lao ñ ng, v sinh lao ñ ng”. Các quy ñ nh này xu t phát t quan ñi m và nh n th c: con ngư i là v n quý, là l c lư ng lao ñ ng ch y u c a xã h i. Do v y, vi c b o v s c kh e chung và b o v an toàn, v sinh lao ñ ng cho ngư i lao ñ ng nói riêng là nhi m v và trách nhi m không th thi u ñư c c a Nhà nư c và các doanh nghi p. Nh ng ñ m b o v m t pháp lý ñ ngư i lao ñ ng th c s ñư c hư ng quy n b o h lao ñ ng th hi n các ñi m sau: - ðư c ñ m b o làm vi c trong ñi u ki n an toàn và v sinh lao ñ ng; - ðư c hư ng ch ñ trang b phương ti n b o v cá nhân; - ðư c hư ng các ch ñ b i dư ng s c kh e khi làm nh ng công vi c n ng nh c, có y u t ñ c h i, nguy hi m; - ðư c s p x p vi c làm phù h p v i s c kh e, ñư c áp d ng th i gian làm vi c rút ng n ñ i v i công vi c ñ c h i, n ng nh c; - ðư c ñ m b o các ñi u ki n v v t ch t khi khám và ñi u tr tai n n lao ñ ng, b nh ngh nghi p. d - ð m b o quy n ñư c ngh ngơi c a ngư i lao ñ ng 7
Ngh ngơi là nhu c u không th thi u ñư c c a cu c s ng. Quy n ñư c ngh ngơi là m t quy n cơ b n ñư c ghi nh n trong Hi n pháp và các văn b n pháp lu t lao ñ ng. Căn c vào tính ch t c a m i ngành, ngh , ñ c ñi m lao ñ ng trong t ng khu v c khác nhau, Nhà nư c ngoài vi c quy ñ nh th i gian làm vi c h p lý, còn quy ñ nh th i gian ngh ngơi ñ i v i ngư i lao ñ ng nh m t o ñi u ki n cho h kh năng ph c h i s c kh e, tái s n xu t s c lao ñ ng và tăng năng su t lao ñ ng. ñ - Tôn tr ng quy n ñ i di n c a t p th lao ñ ng Ngư i lao ñ ng làm vi c trong các doanh nghi p, k c doanh nghi p tư nhân cũng như doanh nghi p Nhà nư c, ñ u có quy n tham gia qu n lý doanh nghi p theo n i quy, ñi u l c a doanh nghi p và quy ñ nh c a pháp lu t; ki m tra, giám sát vi c th c hi n các quy ñ nh c a pháp lu t v s d ng lao ñ ng. Ngư i lao ñ ng th c hi n các quy n này c a mình thông qua ñ i di n c a h - ñó là t ch c Công ñoàn. N i dung c a nguyên t c này ñư c quy ñ nh trong Hi n pháp, B lu t lao ñ ng, và Lu t Công ñoàn. Quy n ñư c thành l p, gia nh p và ho t ñ ng công ñoàn ñ b o v quy n, l i ích h p pháp c a mình là m t trong các quy n quan tr ng c a ngư i lao ñ ng ñư c pháp lu t lao ñ ng ghi nh n và ñ m b o th c hi n. Các quy n này ñư c quy ñ nh c th trong Lu t công ñoàn. e - Th c hi n b o hi m xã h i ñ i v i ngư i lao ñ ng B o hi m xã h i là m t ho t ñ ng không th thi u ñư c trong ñ i s ng xã h i, và càng không th thi u ñ i v i ngư i lao ñ ng, ñó là m t ñ m b o r t quan tr ng và có ý nghĩa thi t th c, góp ph n n ñ nh cu c s ng cho ngư i lao ñ ng trong nh ng trư ng h p r i ro. Quy n ñư c b o hi m xã h i là m t trong các quy n cơ b n c a ngư i lao ñ ng ñư c pháp lu t ghi nh n và b o v . Nhà nư c và các ñơn v s d ng lao ñ ng có trách nhi m th c hi n các ch ñ b o hi m ñ i v i ngư i lao ñ ng. N i dung c a nguyên t c này là ngư i lao ñ ng trong m i thành ph n kinh t , không phân bi t ngh nghi p, thành ph n xã h i, tôn giáo, gi i tính, n u có tham gia vào quan h lao ñ ng, có ñóng góp b o hi m xã h i theo quy ñ nh c a pháp lu t lao ñ ng thì ñ u ñư c ñ m b o các ñi u ki n v v t ch t trong trư ng h p t m th i ho c vĩnh vi n m t s c lao ñ ng, m t vi c làm nh m giúp h kh c ph c khó khăn, n ñ nh ñ i s ng, t o ñi u ki n ñ ngư i lao ñ ng an tâm lao ñ ng, thúc ñ y s n xu t phát tri n. 2 - Nguyên t c b o v quy n và l i ích h p pháp c a ngư i s d ng lao ñ ng B o v quy n, l i ích h p pháp c a ngư i s d ng lao ñ ng là tư tư ng ch ñ o xuyên su t quá trình xây d ng và áp d ng pháp lu t lao ñ ng. B i l , ngư i s d ng lao ñ ng là m t bên c a quan h lao ñ ng, cùng v i vi c b o v ngư i lao ñ ng, không th không tính ñ n vi c b o v quy n, l i ích h p pháp c a ngư i s d ng lao ñ ng. ði u 57 Hi n pháp 1992 quy ñ nh: “ công dân có quy n t do kinh doanh theo quy ñ nh c a pháp lu t”, và ði u 58 Hi n pháp cũng quy ñ nh là công dân có quy n s h u v thu nh p h p pháp, c a c i ñ dành, nhà , tư li u sinh ho t, tư li u s n xu t, v n và tài s n khác trong doanh nghi p ho c các t ch c kinh t khác. N u như ngư i lao ñ ng có quy n t do l a ch n vi c làm, ñư c hư ng các quy n l i trong lao ñ ng, thì ngư i s d ng lao ñ ng trong b t kỳ thành ph n kinh t nào cũng có quy n tuy n ch n lao ñ ng, quy n tăng ho c gi m lao ñ ng phù h p nhu c u s n xu t, kinh doanh, quy n ban hành n i quy và các quy ch lao ñ ng, có quy n khen thư ng, k lu t, ch m d t h p ñ ng lao ñ ng v.v... theo quy ñ nh c a pháp lu t. N u tài s n c a ngư i s d ng lao ñ ng b ngư i lao ñ ng làm thi t h i thì h có quy n yêu c u ñư c b i thư ng. Ngư i s d ng lao ñ ng cũng có quy n ph i h p v i t ch c Công ñoàn trong quá trình s d ng lao ñ ng ñ qu n lý lao ñ ng dân ch và hi u qu ; có quy n thương lư ng và ký k t th a ư c lao ñ ng t p th trong 8
ñơn v cho phù h p v i tình hình s n xu t, kinh doanh và kh năng kinh t , tài chính c a ñơn v mình. Trong quá trình ho t ñ ng, ngư i s d ng lao ñ ng có quy n tham gia các t ch c c a ngư i s d ng lao ñ ng. N u các quy n, l i ích h p pháp c a h b xâm ph m thì h có quy n yêu c u cơ quan có th m quy n b o v cho mình. 3 - Nguyên t c k t h p hài hòa gi a chính sách kinh t và chính sách xã h i Ngư i lao ñ ng là thành viên trong xã h i, tham gia quan h lao ñ ng ñ ñ m b o cu c s ng cho b n thân và gia ñình mình, nên các ch ñ lao ñ ng không ch liên quan ñ n ngư i lao ñ ng mà còn liên quan ñ n toàn b ñ i s ng xã h i, do ñó trong quá trình ñi u ch nh các quan h lao ñ ng, Lu t lao ñ ng ph i k t h p hài hòa gi a chính sách kinh t và chính sách xã h i. Quan h lao ñ ng v a có tính kinh t , v a có tính xã h i. Khi ñi u ti t quan h lao ñ ng, Nhà nư c ph i chú ý ñ n các bên trong quan h này, nh t là ngư i lao ñ ng, v t t c các phương di n như : l i ích v t ch t, tinh th n, nhu c u xã h i v. v... và ñ t nh ng v n ñ ñó trong m i tương quan phù h p v i ñi u ki n kinh t - xã h i c a ñ t nư c. Trong Báo cáo chính tr t i ð i h i ð ng toàn qu c l n th VII ñã kh ng ñ nh: “ ph i có chính sách xã h i là ñ ng l c ñ phát tri n kinh t , nhưng ñ ng th i ph i có chính sách kinh t là cơ s và ti n ñ ñ th c hi n chính sách xã h i”. Như v y, bên c nh m c tiêu kinh t như l i nhu n, ti n lương, s tăng trư ng trong s n xu t, kinh doanh, Lu t lao ñ ng ph i gi i quy t các v n ñ xã h i như: vi c làm, công b ng, dân ch , tương tr c ng ñ ng ngay trong quá trình lao ñ ng, ngay t i các doanh nghi p. N u pháp lu t lao ñ ng tách r i ho c coi nh chính sách xã h i thì s không h n ch ñư c nh ng tiêu c c c a cơ ch th trư ng; ngư c l i, n u coi tr ng các v n ñ xã h i quá m c so v i ñi u ki n kinh t thì s không có tính kh thi. t m vĩ mô, Chính ph có s h tr v tài chính cho nh ng ñ a phương, ngành có nhi u ngư i thi u vi c làm, ho c m t vi c làm do thay ñ i cơ c u công ngh . Pháp lu t lao ñ ng cũng có nh ng ưu tiên v vay v n, gi m thu cho nh ng doanh nghi p s d ng nhi u lao ñ ng tàn t t, lao ñ ng n ñ gi i quy t các v n ñ xã h i và ñ m b o m c tiêu l i nhu n c a doanh nghi p. Quán tri t nguyên t c này, pháp lu t lao ñ ng ñã góp ph n quan tr ng b o v ngư i lao ñ ng, khuy n khích ñ u tư, t o ñi u ki n phát tri n các doanh nghi p nh m tăng trư ng kinh t ñ t nư c, xây d ng xã h i công b ng và văn minh./. Câu h i 1) Nêu ñ i tư ng ñi u ch nh c a Lu t Lao ñ ng? 2) Nêu phương pháp ñi u ch nh c a Lu t Lao ñ ng? Hư ng d n tr l i câu h i câu h i 1) Sinh viên ph i trình bày ñư c 2 nhóm qua h là: (1) quan h lao ñ ng; và (2) các quan h liên quan ñ n quan h lao ñ ng ho c phát sinh t quan h lao ñ ng theo như n i dung ñã nêu m c 1 c a I chương này. 2) Sinh viên ph i nêu ñư c 3 phương pháp ñi u ch nh c a Lu t lao ñ ng như n i dung ñã nêu m c 2 c a I chương này. Tài li u tham kh o 1) B lu t Lao ñ ng năm 1994 ñư c s a ñ i, b sung năm 2002, năm 2006 và năm 2007. 9
CHƯƠNG 2: QUAN H PHÁP LU T LAO ð NG I-KHÁI NI M VÀ ð C ðI M C A QUAN H PHÁP LU T LAO ð NG 1. Khái ni m quan h pháp lu t lao ñ ng Quan h pháp lu t lao ñ ng là các quan h phát sinh trong quá trình s d ng s c lao ñ ng c a ngư i lao ñ ng các cơ quan, t ch c, h p tác xã, doanh nghi p thu c m i thành ph n kinh t và các gia ñình hay cá nhân có thuê mư n lao ñ ng, ñư c các quy ph m pháp lu t lao ñ ng ñi u ch nh. Quan h pháp lu t lao ñ ng th hi n s ràng bu c trách nhi m gi a ngư i lao ñ ng làm công ăn lương v i ngư i s d ng lao ñ ng. Khi tham gia quan h pháp lu t này ngư i lao ñ ng ph i hoàn thành công vi c như ñã th a thu n trong h p ñ ng lao ñ ng, ch p hành n i quy lao ñ ng và ch u s qu n lý ñi u hành c a ngư i ch . Ngư c l i, ngư i s d ng lao ñ ng ph i ñ m b o tr lương và ch ñ khác cho ngư i lao ñ ng theo th a thu n trong h p ñ ng lao ñ ng phù h p v i pháp lu t và th a ư c lao ñ ng t p th . 2. ð c ñi m c a quan h pháp lu t lao ñ ng Th nh t, quan h pháp lu t lao ñ ng ñư c thi t l p ch y u d a trên cơ s giao k t h p ñ ng lao ñ ng. Các bên tham gia ph i là ngư i tr c ti p giao k t và th c hi n các quy n và nghĩa v ñã th a thu n. Trong quan h pháp lu t lao ñ ng, ngư i lao ñ ng ph i t mình hoàn thành công vi c ñư c giao d a trên trình ñ chuyên môn s c kh e c a mình. N u không có s c kh e và trình ñ chuyên môn phù h p v i yêu c u c a công vi c thì ngư i lao ñ ng không th giao k t h p ñ ng lao ñ ng ñư c. Pháp lu t lao ñ ng quy ñ nh: công vi c theo h p ñ ng lao ñ ng ph i do ngư i giao k t th c hi n, không ñư c giao cho ngư i khác n u không có s ñ ng ý c a ngư i s d ng lao ñ ng. Quy ñ nh này d a trên cơ s là vi c th c hi n công vi c không ch liên quan ñ n ti n lương, mà còn liên quan ñ n r t nhi u y u t khác như: các quy n v nhân thân, trách nhi m ngh nghi p v.v... . Th hai, trong quan h pháp lu t lao ñ ng, ngư i s d ng lao ñ ng có quy n t ch c, qu n lý, ki m tra, giám sát quá trình lao ñ ng c a ngư i lao ñ ng. Khi tham gia quan h pháp lu t lao ñ ng, ngư i lao ñ ng t ñ t ho t ñ ng c a mình vào s qu n lý c a ngư i s d ng lao ñ ng, ph i tuân th k lu t lao ñ ng, n i quy doanh nghi p, ch ñ làm vi c và ngh ngơi, ph i ch u s ki m tra giám sát quá trình lao ñ ng c a ngư i s d ng lao ñ ng. Bù l i s l thu c y, ngư i lao ñ ng có quy n nh n ñư c ti n lương, ti n thư ng, phúc l i c a doanh nghi p cũng như các ch ñ tr c p b o hi m xã h i mà Nhà nư c ñã quy ñ nh. Quy n này không có trong quan h dân s (hay quan h d ch v ), vì các bên trong quan h d ch v thư ng ch có liên quan ñ n nhau v k t qu lao ñ ng và ti n công. Th ba, trong quá trình t n t i, thay ñ i hay ch m d t quan h pháp lu t lao ñ ng thư ng có s tham gia c a ñ i di n t p th lao ñ ng (t ch c Công ñoàn). Tùy t ng trư ng h p c th mà xác ñ nh m c ñ tham gia c a công ñoàn trong khuôn kh quy ñ nh c a pháp lu t song s tham gia ñó là b t bu c nh m b o v quy n và l i ích h p pháp cho ngư i lao ñ ng. II- CÁC THÀNH PH N C A QUAN H PHÁP LU T LAO ð NG Các thành ph n c a quan h pháp lu t lao ñ ng g m: - Ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng; - N i dung c a quan h pháp lu t lao ñ ng; và 10
- Khách th c a quan h pháp lu t lao ñ ng. 1.Ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng Ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng là các bên tham gia quan h pháp lu t lao ñ ng g m: ngư i lao ñ ng và ngư i s d ng lao ñ ng. a) Ngư i lao ñ ng ði u 55 Hi n pháp 1992 quy ñ nh: “lao ñ ng là quy n, nghĩa v c a công dân”. Như v y, công dân là ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng. Tuy nhiên, không ph i m i công dân ñ u có th tr thành ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng v i tư cách ngư i lao ñ ng. Mu n tr thành ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng, công dân ho c cá nhân y ph i th a mãn m n nh ng ñi u ki n nh t ñ nh do pháp lu t quy ñ nh, nh ng ñi u ki n y trong khoa h c pháp lý g i là năng l c pháp lu t lao ñ ng và năng l c hành vi lao ñ ng. Năng l c pháp lu t lao ñ ng c a công dân là kh năng mà pháp lu t quy ñ nh hay ghi nh n cho công dân quy n có vi c làm, ñư c làm vi c, ñư c hư ng quy n, ñ ng th i th c hi n các nghĩa v c a ngư i lao ñ ng. Các quy ñ nh này có th tr thành th c t hay không l i ph thu c vào kh năng c a m i công dân (hay năng l c hành vi c a h ). Năng l c hành vi lao ñ ng c a công dân là kh năng b ng chính hành vi c a b n thân h tham gia tr c ti p vào quan h pháp lu t lao ñ ng, t hoàn thành m i nhi m v , t o ra và th c hi n quy n, hư ng m i quy n l i c a ngư i lao ñ ng. Năng l c hành vi lao ñ ng ñư c th hi n trên hai y u t có tính ch t ñi u ki n là th l c và trí l c. Th l c chính là s c kh e bình thư ng c a ngư i lao ñ ng ñ có th th c hi n ñư c m t công vi c nh t ñ nh. trí l c là kh năng nh n th c ñ i v i hành vi lao ñ ng mà h th c hi n và v i m c ñích công vi c h làm. Do ñó, mu n có năng l c hành vi lao ñ ng, con ngư i ph i tr i qua th i gian phát tri n cơ th (t c là ñ t ñ n m t ñ tu i nh t ñ nh) và có quá trình tích lũy ki n th c và k năng lao ñ ng (ph i ñư c h c t p và rèn luy n...). Pháp lu t lao ñ ng Vi t Nam quy ñ nh: ngư i lao ñ ng là ngư i ít nh t ñ 15 tu i, có kh năng lao ñ ng và có giao k t h p ñ ng lao ñ ng. Tuy nhiên, ñ i v i m t s ngh và công vi c (các ngh và công vi c này ñư c B lao ñ ng, thương binh và xã h i quy ñ nh c th ) ñư c nh n tr em chưa ñ 15 tu i vào làm vi c nhưng ph i có s ñ ng ý b ng văn b n c a cha m , ho c ngư i ñ ñ u c a tr em ñó thì vi c giao k t h p ñ ng lao ñ ng ñó m i có giá tr . Trư ng h p này, m t bên ch th lao ñ ng (tr em) ñư c xem là ngư i có năng l c hành vi lao ñ ng không ñ y ñ (hay còn g i năng l c hành vi lao ñ ng m t ph n). ñây, c n phân bi t trư ng h p có năng l c hành vi lao ñ ng không ñ y ñ v i trư ng h p b h n ch năng l c pháp lu t, ñây là hai v n ñ hoàn toàn khác nhau. Nhìn chung, nh ng ngư i chưa ñ n ñ tu i quy ñ nh, nh ng ngư i m t trí là ngư i không có năng l c hành vi lao ñ ng. Ngoài ra có m t s trư ng h p b h n ch năng l c pháp lu t lao ñ ng trong nh ng trư ng h p lu t ñ nh (b tù giam, b cơ quan có th m quy n c m ñ m nh n m t ch c v , ho c làm m t công vi c nào ñó...) Bên c nh công dân Vi t Nam, ngư i nư c ngoài cũng có th là ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng v i tư cách là ngư i lao ñ ng. ði u 133 B lu t lao ñ ng ghi nh n “ngư i nư c ngoài làm vi c t ñ ba tháng tr lên cho các doanh nghi p, t ch c, cá nhân t i Vi t Nam ph i có gi y phép lao ñ ng do cơ quan qu n lý nhà nư c v lao ñ ng t nh, thành ph tr c thu c Trung ương c p; th i h n gi y phép lao ñ ng theo th i h n h p ñ ng lao ñ ng, nhưng không quá 36 tháng và có th ñư c gia h n theo ñ ngh c a ngư i s d ng lao ñ ng. Ngư i nư c 11
ngoài lao ñ ng t i Vi t Nam ñư c hư ng các quy n l i và ph i th c hi n các nghĩa v theo pháp lu t Vi t Nam, tr trư ng h p ñi u ư c qu c t mà Vi t Nam ký k t ho c tham gia có quy ñ nh khác”. C n lưu ý nh ng ñ i tư ng ngư i lao ñ ng là ngư i nư c ngoài như ñ c p trên ñây là các ñ i tư ng làm vi c cho các t ch c, cá nhân Vi t Nam ho c các doanh nghi p có v n ñ u tư nư c ngoài t i Vi t Nam. ð i v i các trư ng h p ngư i nư c ngoài là cán b ñi làm công tác ngo i giao, các chuyên gia... không thu c ñ i tư ng ñi u ch nh c a lu t lao ñ ng, các ñ i tư ng này có văn b n quy ñ nh riêng. b) Ngư i s d ng lao ñ ng Trong n n kinh t th trư ng v i s tham gia c a nhi u thành ph n kinh t , ngư i s d ng lao ñ ng (còn g i bên s d ng lao ñ ng), ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng bao g m toàn b các cơ quan Nhà nư c, các t ch c xã h i, các ñơn v kinh t thu c m i thành ph n, các cơ quan t ch c nư c ngoài ñóng trên lãnh th Vi t Nam, các cá nhân và h gia ñình có tuy n d ng lao ñ ng. ði u 6 B lu t lao ñ ng quy ñ nh: Ngư i s d ng lao ñ ng là doanh nghi p, cơ quan, t ch c ho c cá nhân, n u là cá nhân thì ít nh t ph i ñ 18 tu i, có thuê mư n, s d ng và tr công lao ñ ng. Ngư i s d ng lao ñ ng v i tư cách là ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng cũng ñư c xác ñ nh năng l c ch th trên hai phương di n: năng l c pháp lu t và năng l c hành vi. Năng l c pháp lu t c a ngư i s d ng lao ñ ng là kh năng pháp lu t quy ñ nh cho h có quy n tuy n ch n và s d ng lao ñ ng. Còn năng l c hành vi c a ngư i lao ñ ng là kh năng b ng chính hành vi c a mình, ngư i s d ng lao ñ ng có quy n tuy n ch n và s d ng lao ñ ng m t cách tr c ti p và c th . Hành vi này thư ng ñư c th c hi n thông qua ngư i ñ i di n h p pháp (ngư i ñ ng ñ u ñơn v ) ho c là ngư i ñư c y quy n. M t cách c th , tùy vào t ng lo i ch th mà năng l c pháp lu t và năng l c hành vi lao ñ ng c a ngư i s d ng lao ñ ng có nh ng ñi u ki n lu t ñ nh khác nhau: + ð i v i ngư i s d ng lao ñ ng là các cơ quan Nhà nư c, t ch c xã h i, các cơ quan, t ch c nư c ngoài ñóng trên lãnh th Vi t Nam khi tham gia quan h pháp lu t lao ñ ng ph i có tư cách pháp nhân. Năng l c pháp lu t lao ñ ng c a các cơ quan t ch c này th hi n quy n ñư c tuy n ch n và s d ng lao ñ ng. Quy n này xu t hi n khi pháp nhân này ñươûc thành l p h p pháp. + ð i v i ngư i s d ng là các doanh nghi p thì các doanh nghi p này ph i ñăng ký kinh doanh và ñư c c p gi y phép ñăng ký kinh doanh, có kh năng ñ m b o ti n công và các ñi u ki n làm vi c cho ngư i lao ñ ng. Riêng v i doanh nghi p có v n ñ u tư nư c ngoài thì ph i th a mãn các ñi u ki n theo quy ñ nh c a lu t ñ u tư nư c ngoài (như có gi y phép ñ u tư...). + ð i v i ngư i s d ng lao ñ ng là cá nhân, h gia ñình mu n tuy n d ng lao ñ ng ph i th a mãn nh ng ñi u ki n lu t ñ nh như ñ 18 tu i tr lên, có năng l c nh n th c, có kh năng ñ m b o ti n công và ñi u ki n lao ñ ng cho ngư i lao ñ ng. 2. N i dung c a quan h pháp lu t lao ñ ng N i dung c a quan h pháp lu t lao ñ ng là t ng th các quy n và nghĩa v c a các ch th tham gia quan h pháp lu t lao ñ ng. Trong quan h pháp lu t lao ñ ng, không có ch th nào ch có quy n ho c ch có nghĩa v ; quy n c a ch th này bao gi cũng tương ng v i nghĩa v c a ch th phía bên kia và ngư c l i t o thành m i liên h pháp lý th ng nh t trong m t quan h pháp lu t lao ñ ng. Ngoài ra, các bên còn ph i th c hi n và tôn tr ng các quy n, nghĩa v mà pháp lu t ñã quy ñ nh ñ ñ m b o tr t t , l i ích xã h i, b o ñ m môi trư ng lao ñ ng và môi trư ng s ng. 12
Quy n và nghĩa v c th c a ngư i lao ñ ng, ngư i s d ng lao ñ ng ñư c xác ñ nh tùy thu c m i quan h riêng mà h tham gia, tuy nhiên có th nêu lên nh ng quy n và nghĩa v chung nh t c a các bên như sau: a. Quy n và nghĩa v c a ngư i lao ñ ng a1 - Quy n c a ngư i lao ñ ng Trong quan h pháp lu t lao ñ ng, ngư i lao ñ ng có các quy n cơ b n sau ñây: - ðư c tr lương theo s lư ng và ch t lư ng lao ñ ng; - ðư c ñ m b o an toàn trong quá trình lao ñ ng; - ðư c b o hi m xã h i theo quy ñ nh c a pháp lu t; - ðư c ngh ngơi theo quy ñ nh c a pháp lu t và theo th a thu n gi a các bên; - ðư c thành l p ho c gia nh p t ch c Công ñoàn; - ðư c hư ng phúc l i t p th , tham gia qu n lý doanh nghi p theo quy ñ nh c a pháp lu t, và theo n i quy lao ñ ng c a ñơn v ; - ðư c ñình công theo quy ñ nh c a pháp lu t. a2 - Nghĩa v c a ngư i lao ñ ng Trong quan h pháp lu t lao ñ ng, ngư i lao ñ ng ph i th c hi n các nghĩa v cơ b n sau ñây: - Th c hi n h p ñ ng lao ñ ng, th a ư c lao ñ ng t p th và ch p hành n i quy c a ñơn v; - Th c hi n các quy ñ nh v an toàn lao ñ ng, v sinh lao ñ ng và ch p hành k lu t lao ñ ng; - Tuân th s ñi u hành h p pháp c a ngư i s d ng lao ñ ng. b - Quy n và nghĩa v c a ngư i s d ng lao ñ ng b1 - Quy n c a ngư i s d ng lao ñ ng Trong quan h pháp lu t lao ñ ng, ngư i s d ng lao ñ ng có các quy n cơ b n sau ñây: - Quy n tuy n ch n, b trí và ñi u hành lao ñ ng theo nhu c u s n xu t, công tác; - Quy n ñư c c ñ i di n ñ thương lư ng, ký k t th a ư c lao ñ ng t p th ; - Quy n khen thư ng và x lý vi ph m k lu t lao ñ ng theo quy ñ nh c a pháp lu t; - Quy n ch m d t h p ñ ng lao ñ ng trong nh ng trư ng h p lu t ñ nh. b2 - Nghĩa v c a ngư i s d ng lao ñ ng Trong quan h pháp lu t lao ñ ng, ngư i s d ng lao ñ ng ph i th c hi n các nghĩa v cơ b n sau ñây : - Th c hi n h p ñ ng lao ñ ng, th a ư c lao ñ ng t p th và các th a thu n khác v i ngư i lao ñ ng; - ð m b o an toàn lao ñ ng, v sinh lao ñ ng và các ñi u ki n lao ñ ng khác; - ð m b o k lu t lao ñ ng; - Tôn tr ng nhân ph m và ñ i x ñúng ñ n v i ngư i lao ñ ng, ñ ng th i ph i quan tâm ñ n ñ i s ng c a h và gia ñình h . 3. Khách th c a quan h pháp lu t lao ñ ng 13
Trong m t quan h pháp lu t, vi c th c hi n quy n và nghĩa v c a các ch th bao gi cũng nh m hư ng t i m t m c ñích, m t l i ích nào ñó và ñó chính là khách th c a quan h pháp lu t ñó. Khi tham gia vào quan h pháp lu t lao ñ ng, ngư i lao ñ ng mu n s d ng s c lao ñ ng c a mình ñ có thu nh p ñ m b o cu c s ng cho h và gia ñình cho h ; còn bên s d ng lao ñ ng cũng mu n có s c lao ñ ng ñ s d ng vào quá trình s n xu t, kinh doanh hay d ch v . Như v y, khi thi t l p quan h pháp lu t lao ñ ng v i nhau, các bên ñ u hư ng t i s c lao ñ ng c a ngư i lao ñ ng và ñó chính là khách th c a quan h pháp lu t lao ñ ng. S c lao ñ ng g n li n v i ngư i lao ñ ng. S c lao ñ ng ñư c th hi n b ng hành vi lao ñ ng c a con ngư i. Thông qua các hành vi lao ñ ng mà các ch th ñ t ñư c nh ng m c ñích mong mu n (ngư i lao ñ ng nh n ñư c thu nh p, ngư i s d ng lao ñ ng hoàn thành vi c s n xu t ra c a c i v t ch t và thu ñư c l i nhu n...). III- NH NG CĂN C LÀM PHÁT SINH, THAY ð I, CH M D T QUAN H PHÁP LU T LAO ð NG Cũng như nh ng quan h pháp lu t khác, quan h pháp lu t lao ñ ng phát sinh, thay ñ i, ch m d t d a trên cơ s là các s ki n pháp lý. Căn c vào h qu pháp lý ta có ba lo i s ki n pháp lý sau ñây: 1- S ki n pháp lý làm phát sinh quan h pháp lu t lao ñ ng S ki n pháp lý làm phát sinh quan h pháp lu t lao ñ ng là s ki n ngư i lao ñ ng vào làm vi c t i các ñơn v s d ng lao ñ ng trên cơ s m t hình th c tuy n d ng lao ñ ng nh t ñ nh. Quan h pháp lu t lao ñ ng ph i ñư c xác l p trên cơ s t do và t nguy n c a các ch th . Lu t lao ñ ng không th a nh n nh ng quan h lao ñ ng do các bên ép bu c ho c l a d i nhau, và càng không th a nh n ý chí c a ngư i th ba can thi p vào vi c xác l p quan h lao ñ ng gi a ngư i lao ñ ng và ngư i s d ng lao ñ ng. 2 - S ki n pháp lý làm thay ñ i quan h pháp lu t lao ñ ng S ki n pháp lý làm thay ñ i quan h pháp lu t lao ñ ng là nh ng s ki n làm thay ñ i quy n và nghĩa v ñã ñư c xác l p trư c ñó c a các ch th trong quan h này. S ki n này có th x y ra do ý chí c a c hai bên ch th , ho c do ý chí c a m t bên, th m chí do ý chí c a ngư i th ba ngoài quan h pháp lu t lao ñ ng, nhưng t t c ñ u ph i trong khuôn kh quy ñ nh c a pháp lu t. 3 - S ki n pháp lý làm ch m d t quan h pháp lu t lao ñ ng S ki n pháp lý làm ch m d t quan h pháp lu t lao ñ ng là nh ng s ki n mà khi nó x y ra thì d n ñ n ch m d t các quy n và nghĩa v lao ñ ng c a các bên. S ki n pháp lý làm ch m d t quan h pháp lu t lao ñ ng bao g m hai lo i là nh ng s ki n x y ra do ý chí con ngư i và s bi n pháp lý. S ki n pháp lý có th x y ra do ý chí c a hai bên ch th (h p ñ ng h t h n ho c c hai bên th a thu n ch m d t h p ñ ng trư c th i h n), m t trong hai bên ch th (ngư i s d ng lao ñ ng sa th i ngư i lao ñ ng, ngư i lao ñ ng ñơn phương ch m d t h p ñ ng lao ñ ng), ho c cũng có th do ý chí c a ngư i th ba (quy t ñ nh c a tòa án ph t giam ngư i lao ñ ng). S bi n pháp lý là s ki n ngư i lao ñ ng ch t ho c m t tích theo tuyên b c a tòa án. Trong nh ng trư ng h p này, quan h pháp lu t lao ñ ng ñương nhiên ch m d t./. Câu h i 1) Trình bày khái ni m và ñ c ñi m c a quan h pháp lu t lao ñ ng? 2) Tóm t t n i dung các thành ph n c a quan h pháp lu t lao ñ ng? 14
Hư ng d n tr l i câu h i câu h i 1) Câu này có 2 ý. Sinh viên c n tr l i: - Khái ni m quan h pháp lu t lao ñ ng theo n i dung ñư c trình bày t i m c 1 c a I chương này. - Trình bày 3 ñ c ñi m c a quan h pháp lu t lao ñ ng theo n i dung ñư c trình bày t i m c 2 c a I chương này. 2) Sinh viên tóm t t n i dung ch y u c a 3 hành ph n c a quan h pháp lu t lao ñ ng g m: - Ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng; - N i dung c a quan h pháp lu t lao ñ ng; và - Khách th c a quan h pháp lu t lao ñ ng. Tài li u tham kh o 1) B lu t Lao ñ ng năm 1994 ñư c s a ñ i, b sung năm 2002, năm 2006 và năm 2007. 2) Ngh ñ nh s 34/2008/Nð-CP ngày 25/3/2008 c a Chính ph quy ñ nh v tuy n d ng và qu n lý ngư i nư c ngoài làm vi c t i Vi t Nam. 3) Thông tư s 21/1999/TT - BLðTBXH ngày 11/9/1999 c a B trư ng B Lao ñ ng- Thương binh và Xã h i Quy ñ nh danh m c ngh , công vi c và các ñi u ki n ñư c nh n tr em chưa ñ 15 tu i vào làm vi c. 4) Thông tư liên t ch s 29/2000/TTLT-BLðTBXH-BYT ngày 28/12/2000 c a Liên t ch B Lao ñ ng–Thương binh và Xã h i - B Y t Qui ñ nh danh m c ngh , công vi c ngư i b nhi m HIV/AIDS không ñư c làm. 15
CHƯƠNG 3: VI C LÀM VÀ H C NGH I- VI C LÀM VÀ GI I QUY T VI C LÀM CHO NGƯ I LAO ð NG 1. Khái ni m v vi c làm Theo nghĩa thông thư ng, vi c làm là công vi c ñư c giao cho làm và ñư c tr công. Dư i góc ñ pháp lý, m i ho t ñ ng t o ra ngu n thu nh p, không b pháp lu t c m ñ u ñư c th a nh n là vi c làm (ði u 13 - B lu t Lao ñ ng). Như v y, vi c làm có hai ñ c tính cơ b n: 1. M t là, xét dư i khía c nh kinh t , vi c làm là ho t ñ ng c a con ngư i t o ra thu nh p; 2. Hai là, dư i khía c nh pháp lý, ho t ñ ng t o ra thu nh p ñó ch ñư c coi là vi c làm khi ho t ñ ng ñó không b pháp lu t c m. Trên th c t , có nhi u ho t ñ ng t o ra thu nh p nhưng b pháp lu t ngăn c m thì không ñư c th a nh n là vi c làm; ñ ng th i có nh ng ho t ñ ng không b pháp lu t nhưng không t o ra thu nh p cũng không th coi là vi c làm. 2. V n ñ gi i quy t vi c làm cho ngư i lao ñ ng theo quy ñ nh c a B lu t Lao ñ ng Lao ñ ng là m t trong nh ng quy n cơ b n c a công dân ñư c ghi nh n trong Hi n pháp. Công dân có s c lao ñ ng ph i ñư c làm vi c ñ duy trì s t n t i c a b n thân và góp ph n xây d ng xã h i, th c hi n các nghĩa v c a h ñ i v i nh ng ngư i xung quanh trong c ng ñ ng. Gi i quy t vi c làm, ñ m b o cho m i ngư i có kh năng lao ñ ng ñ u có cơ h i có vi c làm là trách nhi m c a Nhà nư c, c a các doanh nghi p và c a toàn xã h i. 2.1. Trách nhi m c a Nhà nư c trong vi c gi i quy t vi c làm cho ngư i lao ñ ng Pháp lu t lao ñ ng quy ñ nh trách nhi m tr c ti p thu c v Chính ph và các cơ quan hành chính Nhà nư c, trách nhi m trư c h t thu c v Qu c h i và h th ng các cơ quan quy n l c (H i ñ ng nhân dân các c p). N i dung c a vi c gi i quy t vi c làm cho ngư i lao ñ ng bao g m: - Nhà nư c ñ nh ch tiêu vi c làm m i trong k ho ch phát tri n kinh t xã h i 5 năm và h ng năm. Nhà nư c có chính sách h tr tài chính, cho vay v n, gi m, mi n thu và các bi n pháp khuy n kích ñ ngư i có kh năng lao ñ ng t gi i quy t vi c làm, ñ các t ch c, ñơn v , cá nhân thu c m i thành ph n kinh t phát tri n nhi u ngh m i nh m t o nhi u vi c làm cho ngư i lao ñ ng. - Nhà nư c có chính sách ưu ñãi v gi i quy t vi c làm ñ thu hút và s d ng lao ñ ng là ngư i dân t c thi u s . - Nhà nư c có chính sách khuy n khích, t o ñi u ki n thu n l i cho cá nhân trong và ngoài nư c, bao g m c ngư i Vi t Nam ñ nh cư nư c ngoài ñ u tư phát tri n kinh doanh nh m t o nhi u vi c làm cho ngư i lao ñ ng. S d ng nhi u nhân công Vi t Nam cũng là m t trong nh ng ñi u ki n gi m thu thu nh p doanh nghi p theo lu t pháp hi n hành. • Nhi m v c th c a các cơ quan Nhà nư c trong vi c gi i quy t vi c làm cho ngư i lao ñ ng ñư c quy ñ nh như sau: 1) Chính ph : Chính ph l p chương trình qu c gia v vi c làm, d án ñ u tư phát tri n kinh t xã h i, di dân phát tri n vùng kinh t m i g n v i chương trình gi i quy t vi c làm. Chương trình vi c làm bao g m m c tiêu, ch tiêu t o vi c làm m i, các chính sách, ngu n l c, h th ng t ch c và các bi n pháp b o ñ m th c hi n chương trình. Th tư ng Chính ph 16
quy t ñ nh chương trình vi c làm qu c gia do B Lao ñ ng - Thương binh và Xã h i ñ trình. Chính ph quy t ñ nh Ch tiêu t o vi c làm m i trong k ho ch h ng năm và 5 năm do B K ho ch và ð u tư ch trì cùng B Lao ñ ng - Thương binh và Xã h i và các ngành có liên quan xây d ng ñ trình. B Lao ñ ng - Thương binh và Xã h i có trách nhi m hư ng d n ki m tra và báo cáo chính ph k t qu Ch tiêu th c hi n t o vi c làm m i (h ng năm và 5 năm) và Chương trình vi c làm qu c gia. L p qu qu c gia v vi c làm t ngân sách Nhà nư c và các ngu n khác (tr giúp c a các nư c, các t ch c qu c t và cá nhân nư c ngoài; c a các ñơn v và cá nhân trong nư c h tr gi i quy t vi c làm). Qu qu c gia v vi c làm ñư c s d ng vào các m c ñích sau : - H tr các t ch c d ch v vi c làm - H tr các ñơn v g p khó khăn t m th i ñ tránh cho ngư i lao ñ ng không b m t vi c làm. - H tr cho nh ng ñơn v nh n ngư i lao ñ ng b m t vi c làm theo ñ ngh c a cơ quan lao ñ ng ñ a phương. - H tr qu vi c làm cho ngư i lao ñ ng b tàn t t và dùng ñ cho vay v i lãi su t th p ñ gi i quy t vi c làm cho m t s ñ i tư ng thu c di n t n n xã h i như m i dâm, nghi n hút… Phát tri n h th ng t ch c d ch v vi c làm: Nhà nư c có chính sách tri n khai thành l p và ki m tra giám sát ho t ñ ng c a các trung tâm d ch v vi c làm. H ng năm Chính ph trình Qu c h i quy t ñ nh chương trình và qu qu c gia v v c làm. 2) y ban nhân dân c p t nh: y ban nhân dân c p t nh l p chương trình và qu gi i quy t vi c làm c a ñ a phương trình H i ñ ng nhân dân cùng c p quy t ñ nh và t ch c th c hi n quy t ñ nh ñó, ñ ng th i có trách nhi m báo cáo v B K ho ch và ð u tư và B Tài chính. ð nh hư ng, h tr và ki m tra chương trình vi c làm c a c p huy n và c p xã. L p qu gi i quy t vi c làm ( t các ngu n ngân sách ñ a phương, kho n h tr t qu qu c gia v gi i quy t vi c làm do trung ương chuy n xu ng và các ngu n khác) ñ gi i quy t vi c làm cho ngư i lao ñ ng. Ch t ch y ban nhân dân c p t nh có trách nhi m ñôn ñ c, ki m tra vi c th c hi n các chương trình vi c làm, vi c s d ng qu gi i quy t vi c làm trong ph m vi ñ a phương theo các quy ñ nh c a pháp lu t. 2.2. Trách nhi m c a doanh nghi p trong vi c gi i quy t và ñ m b o vi c làm cho ngư i lao ñ ng * Khi có nhu c u nhân công lao ñ ng - Ngư i s d ng lao ñ ng có quy n tr c ti p ho c thông qua t ch c d ch v vi c làm ñ t ch c tuy n ch n ngư i lao ñ ng. - Ngư i s d ng lao ñ ng ph i có trách nhi m gi i quy t vi c làm cho m t s ñ i tư ng lao ñ ng ñ c thù, trư ng h p nhi u ngư i cùng có ñ ñi u ki n tuy n d ng thì ph i ưu tiên tuy n d ng lao ñ ng là thương, b nh binh; con li t sĩ, con thương b nh binh, con em gia ñình có công; ngư i tàn t t, ph n , ngư i có quá trình tham gia l c lư ng vũ trang, ngư i tham gia l c lư ng thanh niên xung phong, ngư i ñã b m t vi c làm t m t năm tr lên. - Doanh nghi p thu c m i thành ph n kinh t , m i hình th c s h u ph i nh n m t t l ngư i lao ñ ng là ngư i tàn t t, lao ñ ngû n vào làm vi c. Doanh nghi p ti p nh n s ngư i lao ñ ng là ngư i tàn t t vào làm vi c th p hơn t l quy ñ nh thì hàng tháng ph i n p vào qu vi c làm cho ngư i tàn t t m t kho n ti n theo quy ñ nh, n u cao hơn thì khi s n xu t kinh doanh g p khó khăn ho c có d án phát tri n s n xu t s ñư c xét cho vay 17
v n v i lãi su t th p ho c ñư c xét h tr t qu vi c làm. Doanh nghi p s d ng nhi u lao ñ ng n thì ñư c hư ng các chính sách ưu ñãi, h tr c a Nhà nư c. * Trong quá trình s n xu t kinh doanh và ho t ñ ng d ch v - Ngư i s d ng lao ñ ng ph i ñ m b o công vi c thư ng xuyên liên t c theo h p ñ ng lao ñ ng và th a ư c lao ñ ng t p th , ph i có trách nhi m t ch c nâng cao trình ñ nghi p v cho ngư i lao ñ ng theo k p ti n b khoa h c k thu t và làm vi c có trách nhi m, hi u qu cao. Ph i ñào t o l i trư c khi chuy n ngư i lao ñ ng sang làm vi c m i trong doanh nghi p. - Khi có s thay ñ i v cơ c u ho c công ngh mà c n ph i cho ngư i lao ñ ng thôi vi c, ngư i s d ng lao ñ ng căn c vào nhu c u c a công vi c và thâm niên làm vi c, tay ngh , hoàn c nh gia ñình và nh ng y u t khác c a t ng ngư i ñ l n lư t cho thôi vi c sau khi ñã trao ñ i nh t trí v i ban ch p hành công ñoàn cơ s và ph i công b danh sách. Trư c khi quy t ñ nh cho thôi vi c ph i báo cho cơ quan lao ñ ng ñ a phương bi t ñ cơ quan này n m ñư c tình hình lao ñ ng c a ñ a phương và có k ho ch h tr tài chính cho doanh nghi p ho c t o ñi u ki n gi i quy t vi c làm cho ngư i lao ñ ng m t vi c làm. 2.3. Trách nhi m c a ngư i lao ñ ng trong vi c t t o vi c làm và b o ñ m vi c làm Nhà nư c t o ñi u ki n c n thi t ñ h tr tài chính, cho vay v n và áp d ng các bi n pháp khuy n khích khác ñ ngư i lao ñ ng t t o vi c làm Nhà nư c có chính sách khuy n khích và ưu ñãi ñ i v i ngư i lao ñ ng có trình ñ chuyên môn k thu t cao ñ n làm vi c vùng cao, biên gi i, h i ñ o và nh ng vùng có nhi u khó khăn. ð i v i nh ng ngư i lao ñ ng có nhu c u vi c làm mà không t gi i quy t ñư c thì có th ñăng ký v i trung tâm d ch v vi c làm ñ yêu c u môi gi i tìm vi c làm, k c môi gi i ñi làm vi c có th i h n nư c ngoài, ho c yêu c u d y ngh g n v i t o vi c làm phù h p v i ngh ñã ch n, phù h p v i kh năng s c kh e c a mình và theo tiêu chu n c a nơi c n nhân công. 2.4. T ch c d ch v vi c làm v i v n ñ gi i quy t vi c làm cho ngư i lao ñ ng * T ch c d ch v vi c làm T ch c d ch v vi c làm ñư c g i th ng nh t là: “Trung tâm d ch v vi c làm” kèm theo tên ñ a phương ho c tên b , t ch c ñoàn th . VD: Trung tâm D ch v Vi c làm Thanh niên (thu c H i Liên hi p Thanh niên TP. C n Thơ). Trung tâm d ch v vi c làm là ñơn v s nghi p có thu thu c lĩnh v c ho t ñ ng xã h i, do cơ quan Nhà nư c có th m quy n ho c do các t ch c ñoàn th , h i qu n chúng thành l p, có tư cách pháp nhân, có con d u, ñư c m tài kho n t i ngân hàng, kho b c Nhà nư c. B Lao ñ ng thương binh và xã h i th ng nh t qu n lý Nhà nư c ñ i v i các Trung tâm d ch v vi c làm trong c nư c. S Lao ñ ng thương binh và xã h i th ng nh t qu n lý Nhà nư c ñ i v i các Trung tâm d ch v vi c làm trên ñ a bàn t nh, thành ph tr c thu c trung ương. * Ch c năng, nhi m v c a trung tâm d ch v vi c làm Trung tâm d ch v vi c làm có ch c năng t ch c th c hi n các ho t ñ ng d ch v vi c làm, d y ngh . • Trung tâm d ch v vi c làm có quy n : - T ch c d y ngh g n v i ñào t o vi c làm. - T ch c s n xu t ñ t n d ng cơ s v t ch t, k thu t, k t h p lý thuy t v i th c hành, gi i quy t công vi c làm t i ch theo quy ñ nh c a pháp lu t. 18
- Thu h c phí, l phí, phí theo quy ñ nh c a B Tài chính, B Lao ñ ng Thương binh và Xã h i và theo hư ng d n c a y ban nhân dân c p t nh. • Nhi m v c a trung tâm d ch v vi c làm - Tư v n cho ngư i lao ñ ng và ngư i s d ng lao ñ ng v chính sách lao ñ ng và vi c làm, hư ng nghi p và ñào t o ngh . - Gi i thi u vi c làm và h c ngh nh ng nơi phù h p. - T ch c tuy n ch n cung ng lao ñ ng cho ngư i s d ng lao ñ ng trong nư c và ñưa ngư i lao ñ ng Vi t Nam ñi làm vi c có th i h n nư c ngoài. - Cung c p thông tin v th trư ng lao ñ ng và ngư i s d ng lao ñ ng ñang ho t ñ ng h p pháp t i Vi t Nam và cung c p thông tin cho các cơ quan qu n lý Nhà nư c v lao ñ ng và vi c làm. * Qu n lý tài chính c a trung tâm d ch v vi c làm: • Ngu n thu c a trung tâm d ch v vi c làm: Ngu n thu c a trung tâm d ch v vi c làm bao g m các kho n sau : - Thu l phí, h c phí và phí - Các h p ñ ng ñ t hàng c a Nhà nư c, c a các ñơn v và cá nhân - Các ngu n h tr c a Nhà nư c - Tài tr c a các t ch c và cá nhân trong và ngoài nư c - Các ngu n khác. • Các ngu n chi c a trung tâm d ch v vi c làm: - Chi xây d ng, duy trì và phát tri n cơ s v t ch t k thu t - Chi nguyên nhiên li u ph c v cho d y ngh - Chi lương cho cán b và b máy qu n lý Nhà nư c - Chi khác Các trung tâm d ch v vi c làm ñư c t ch c và ho t ñ ng theo quy ñ nh c a B Lao ñ ng Thương binh và Xã h i và các quy ñ nh c a nhà nư c. B Lao ñ ng, Thương binh và xã h i có quy n ch p nh n ho c không ch p nh n vi c thành l p các trung tâm gi i thi u vi c làm và có quy n ñôn ñ c, hư ng d n, ki m tra ho t ñ ng c a các trung tâm d ch v vi c làm theo quy ñ nh c a pháp lu t. 3. Tr c p m t vi c làm Trong trư ng h p do thay ñ i cơ c u ho c công ngh mà ngư i lao ñ ng ñã làm vi c thư ng xuyên trong doanh nghi p t ñ 12 tháng tr lên b m t vi c làm, thì ngư i s d ng lao ñ ng có trách nhi m ñào t o l i h ñ ti p t c s d ng vào nh ng ch làm vi c m i; n u không th gi i quy t ñư c vi c làm m i, ph i cho ngư i lao ñ ng thôi vi c thì ngư i s d ng lao ñ ng ph i tr tr c p m t vi c làm, c m i năm làm vi c tr m t tháng lương, nhưng th p nh t cũng b ng hai tháng lương. Nh ng trư ng h p sau ñây ñư c coi là thay ñ i cơ c u ho c công ngh : - Thay ñ i m t ph n ho c toàn b máy móc, thi t b , quy trình công ngh tiên ti n có năng su t lao ñ ng cao hơn. - Thay ñ i s n ph m ho c cơ c u s n ph m d n ñ n s d ng lao ñ ng ít hơn. - Thay ñ i cơ c u t ch c: sáp nh p, gi i th m t s b ph n c a ñơn v . 19
Th i gian ñ tính tr c p m t vi c làm là t ng th i gian làm vi c th c t cho ngư i s d ng lao ñ ng ñó ñ n khi b m t vi c làm. Th i gian làm vi c ñ ñư c hư ng tr c p m t vi c làm là t ñ m t năm (12 tháng) tr lên, n u có tháng l ñư c quy ñ nh như sau: - Dư i 1 tháng không ñư c tính ñ hư ng tr c p m t vi c làm. - T 1 ñ n dư i 6 tháng ñư c tính b ng 6 tháng làm vi c ñ hư ng tr c p m t vi c làm b ng 1/2 tháng lương. - T ñ 6 tháng tr lên ñư c tính b ng 1 năm làm vi c ñ hư ng tr c p m t vi c làm b ng 1 tháng lương. Ti n lương làm căn c tính tr c p m t vi c làm là ti n lương theo h p ñ ng lao ñ ng, ñư c tính bình quân c a 6 tháng li n k trư c khi s vi c x y ra, g m ti n lương c p b c, ch c v , ph c p khu v c, ph c p ch c v (n u có). Tr c p m t vi c làm ñư c tr tr c ti p m t l n cho ngư i lao ñ ng t i nơi làm vi c ho c t i nơi thu n l i nh t cho ngư i lao ñ ng và ch m nh t không quá 7 ngày, k t ngày ngư i lao ñ ng b m t vi c làm. Lưu ý: Theo quy ñ nh c a Lu t b o hi m xã h i năm 2006 thì ch ñ b o hi m th t nghi p s chính th c ñi vào ho t ñ ng k t ngày 01/01/2009. B t ñ u t th i gian ngư i lao ñ ng ñóng b o hi m th t nghi p theo quy ñ nh t i Lu t này không ñư c tính ñ hư ng tr c p m t vi c làm ho c tr c p thôi vi c theo quy ñ nh c a pháp lu t v lao ñ ng, pháp lu t v cán b , công ch c. II. H C NGH 1. Quy n h c ngh M i ngư i có quy n t do l a ch n ngh và nơi h c ngh phù h p v i nhu c u vi c làm c a mình. Ngư i h c ngh thư ng có nh ng nhu c u ña d ng: chu n b cho cu c s ng lao ñ ng, tìm ñư c ho c tái thích ng v i công vi c m i, t o cơ s ñ thăng ti n, thu nh n trình ñ cao hơn v i ch t lư ng cao hơn; d phòng ñ có th thích ng nhanh v i hoàn c nh và ñi u ki n m i khi m t vi c làm doanh nghi p thay ñ i cơ c u ho c công ngh . 2. Tu i h c ngh Ngư i h c ngh cơ s d y ngh ít nh t ph i ñ 13 tu i, tr m t s ngh do B Lao ñ ng - Thương binh và Xã h i quy ñ nh có th thu nh n ngư i h c ngh có ñ tu i th p hơn, và ph i có ñ s c kh e phù h p v i yêu c u c a ngh theo h c. 3. H p ñ ng h c ngh H p ñ ng h c ngh ph i ñư c giao k t gi a ngư i h c ngh v i ngư i d y ngh ho c cơ s d y ngh . H p ñ ng này có th giao k t b ng mi ng ho c l p thành văn b n. ðây là m t ñi m khác bi t căn b n gi a h c ngh t i các trư ng d y ngh chính quy thu c h th ng giáo d c và ñào t o. Th y d y ngh , cơ s d y ngh ñư c quy ñ nh trong B lu t Lao ñ ng r t ña d ng, có doanh nghi p, có trung tâm, có tư nhân, t ch c thành l p ho c ch d n t i nhà. H c ngh ñây ph i có h p ñ ng ñ có th gi i quy t khi phát sinh tranh ch p v th c hi n h p ñ ng và phí d y ngh . Trong trư ng h p phát sinh tranh ch p thì do hòa gi i viên lao ñ ng c a cơ quan lao ñ ng c p huy n gi i quy t (ði u 165 B lu t Lao ñ ng). Các nư c coi h p ñ ng h c ngh , t p ngh là m t lo i h p ñ ng lao ñ ng ñ c bi t, nh t là lo i h p ñ ng h c ngh giao k t v i doanh nghi p ñ r i làm vi c cho doanh nghi p. 20