Thành phần loài và mức độ phong phú của khu hệ bướm ngày (Rhopalocera) ở vườn quốc gia Ba Vì, tỉnh Hà Tây

25(3): 43-52 T¹p chÝ Sinh häc 9-2003<br /> <br /> <br /> <br /> Thµnh phÇn loµi vµ møc ®é phong phó cña khu hÖ b−ím ngµy<br /> (rhopalocera) ë v−ên quèc gia ba v×, tØnh hµ t©y<br /> <br /> bïi xu©n ph−¬ng, A. L. Monastyrskii<br /> Trung t©m NhiÖt ®íi ViÖt - Nga<br /> <br /> V−ên quèc gia Ba V× (VQGBV) cã diÖn tÝch tÊt c¶ c¸c loµi b−ím quan s¸t thÊy (trõ hai hä<br /> 7.377 ha, n»m ë vÞ trÝ 21o01’-21o05’ ®é vÜ B¾c Hespesiidae vµ Lycaenidae, chóng t«i ph¶i thu<br /> vµ 105o18’-105o25’ ®é kinh §«ng. Theo quan thËp mÉu vËt ®Ó ®Þnh lo¹i bëi chóng qu¸ nhá ®Ó<br /> ®iÓm ph©n chia khu hÖ ®éng vËt [6], cã thÓ nãi cã thÓ nhËn d¹ng khi chóng bay) víi ®é réng<br /> r»ng nh÷ng d·y nói hïng vÜ n»m c¸ch xa nhau, quan s¸t 20-40 m. Mçi tuyÕn ®−îc ®iÒu tra mét<br /> ph©n bè gÇn vïng nói V©n Nam (Trung Quèc), lÇn trong ngµy. Mäi cè g¾ng ®−îc tËp trung ®iÒu<br /> trong ®ã cã Ba V×, Tam §¶o vµ c¸c d·y nói tra vµo nh÷ng ngµy nãng, Ýt m©y mï. Quan s¸t<br /> kh¸c, lµ nh÷ng khu vùc ®¸ng chó ý nhÊt cña B¾c ghi nhËn c¸c loµi b−ím chñ yÕu b»ng m¾t<br /> ViÖt Nam do vÞ trÝ ®Þa lý vµ m«i tr−êng ®Æc biÖt th−êng, song ®«i khi ph¶i sö dông èng nhßm ®Ó<br /> cña chóng. Danh s¸ch loµi ®Çu tiªn cña khu hÖ quan s¸t c¸c loµi b−ím bay trªn c¸c c©y cao cã<br /> c«n trïng t¹i VQGBV bao gåm 86 loµi thuéc 9 hoa.<br /> bé, trong ®ã 28 loµi thuéc bé c¸nh cøng, 16 loµi<br /> T¹i khu vùc b¶o vÖ nghiªm ngÆt cña<br /> thuéc bé c¸nh vÈy, 3 loµi thuéc bé chuån chuån,<br /> VQGBV, 3 tuyÕn ®iÒu tra ®· ®−îc x¸c lËp vµ<br /> 4 loµi thuéc bé c¸nh th¼ng, 3 loµi thuéc bé c¸nh<br /> ®Þnh kú ®iÒu tra; ngoµi ra, vïng ®Öm còng ®−îc<br /> nöa, 20 loµi thuéc bé ruåi, 5 loµi thuéc bé c¸nh<br /> ®iÒu tra bæ sung nh− khu vùc Ao Vua. Mçi<br /> mµng, 4 loµi thuéc bé mèi. Nh÷ng sè liÖu trªn<br /> tuyÕn ®iÒu tra dµi 1-1,5 km vµ th−êng mÊt<br /> thËt Ýt ái khi ®em so s¸nh víi c¸c khu hÖ c«n<br /> kho¶ng 2 giê ®ång hå ®Ó hoµn tÊt ®iÒu tra mét<br /> trïng kh¸c ë ViÖt Nam. VÝ dô: thµnh phÇn loµi<br /> tuyÕn.<br /> cña khu hÖ b−ím t¹i Tam §¶o (ch−a kÓ c¸c loµi<br /> thuéc hä Hesperiidae vµ Lycaenidae) ®· cã tíi - TuyÕn ®iÒu tra 1: bao gåm khu vùc canh<br /> 130 loµi [1]. t¸c vµ rõng thø sinh (ë ®©y ®é ån cao, cã t¸c<br /> §Ó gãp phÇn nghiªn cøu vÒ thµnh phÇn loµi ®éng cña con ng−êi, ë ®é cao 100-500 m).<br /> cña khu hÖ c«n trïng t¹i VQGBV, cô thÓ lµ khu - TuyÕn ®iÒu tra 2: ®©y lµ th¶m rõng ®· chÞu<br /> hÖ b−ím, c«ng viÖc nghiªn cøu ®· ®−îc tiÕn sù t¸c ®éng lín cña con ng−êi trong nhiÒu n¨m<br /> hµnh trong n¨m 1996 t¹i ®©y. KÕt qu¶ nghiªn tr−íc ®©y, nay ®· håi phôc, song cÊu tróc cña<br /> cøu xin ®−îc tr×nh bµy d−íi ®©y. rõng ®· cã nhiÒu biÕn ®æi (tuyÕn nhµ thê, ë ®é<br /> cao 750 m; tuyÕn ®iÒu tra gi÷a cã ®é cao 600-<br /> I. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 800 m).<br /> - TuyÕn ®iÒu tra thø 3: ®©y lµ th¶m rõng hÇu<br /> Sè liÖu ®−îc thu thËp theo ph−¬ng ph¸p nh− cßn nguyªn vÑn (ë ®é cao tõ 900-1300 m),<br /> ®−êng c¾t (transect) cña Pollard (1975, 1977) ®−êng tõ ch©n ®Òn Th−îng lªn ®Ønh Vua.<br /> ®−îc nghiªn cøu ¸p dông phï hîp víi ®iÒu kiÖn<br /> rõng m−a nhiÖt ®íi cña Spitzer vµ Leps (1990, II. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn<br /> 1993). C«ng viÖc ®iÒu tra ®−îc triÓn khai tõ ®Çu<br /> th¸ng 2 tíi hÕt th¸ng 11. Trong thêi gian tõ th¸ng 2 tíi th¸ng 11 n¨m<br /> TuyÕn ®iÒu tra ®−îc lùa chän ®¹i diÖn cho 1996, tæng sè 141 loµi b−ím thuéc 10 hä, 82<br /> c¸c kiÓu rõng, khu c− tró ph©n bè theo ®é cao. gièng ®· ®−îc thu thËp vµ ghi nhËn t¹i VQGBV<br /> §iÒu tra b»ng c¸ch ®i bé däc theo c¸c tuyÕn vµ khu vùc Ao Vua (vïng ®Öm). KÕt qu¶ ®−îc<br /> ®iÒu tra víi tèc ®é kho¶ng 100m/10’, ghi nhËn tr×nh bµy ë b¶ng 1 vµ 2.<br /> <br /> 43<br />  B¶ng 1<br /> <br /> Danh s¸ch c¸c loµi b−ím ghi nhËn ®−îc ë VQGBV vµ sù xuÊt hiÖn cña chóng<br /> theo c¸c th¸ng trong n¨m 1996<br /> Thêi gian xuÊt hiÖn qua c¸c th¸ng<br /> Tªn hä/ loµi b−ím<br /> 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> Hesperiidae<br /> 1. Hasora danda Evans + -<br /> 2. H. taminatus bhavara Fruhstorfer + +<br /> 3. H. vitta Butler + +<br /> 4. Badamia exclamationis Fabricius +<br /> 5. Capila penicillatum De Niceville +<br /> 6. Celaenorrinus sp. +<br /> 7. Mooreana trichoneura pralaya Moore + + + + +<br /> 8. Astictopterus jama Felder + +<br /> 9. Halpe sp. + + +<br /> 10. Notocrypta curvifasscia Felder +<br /> 11. Telicota augias Linnaeus +<br /> 12. Parnara guitata Bremer & Grey + + - + + + -<br /> 13. P. ganga Evans + + + - + + +<br /> 14. Pelopidas conjunctus Herrich-Schaffer -<br /> 15. P. agna agna Moore - + + -<br /> 16. Caltoris cahira austeni Moore -<br /> 17. C. sirius Evans - -<br /> Papilionidae 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> 18. Troides aeacus C & R Felder + - + + + + + -<br /> 19. T. helena Linnaeus - - + -<br /> 20. Parides aidoneus Doubleday - -<br /> 21. P. dasarada barata Rothschild - - - + + - + +<br /> 22. Chilasa clytia clytia Linnaeus -<br /> 23. Papilio demoleus Linnaeus - - -<br /> 24. P. helenus Linnaeus - + + + + + +<br /> 25. P. polytes romulus Cramer - - -<br /> 26. P. memnon agenor Linnaeur - - - -<br /> 27. P. protenor euprotenor Fruhstorfer + + - - -<br /> 28. P. dialis Leech - -<br /> 29. P. paris Linnaeus - + + + + - + +<br /> <br /> 44<br /> 30. P. bianor gladiator Fruhstorfer - - - -<br /> 31. P. polyctor Boisduval - - - -<br /> 32. Meandrusa payeni Boisduval - -<br /> 33. Graphium xenocles Doubleday -<br /> 34. G. sarpedon luctatius Fruhstorfer - + + - + -<br /> 35. G. agamemnon Linnaeus -<br /> 36. Lamproptera curius Fabricius - - - + - - - - - -<br /> 37. L. meges virescens Butler +<br /> Pieridae 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> 38. Delias pasthoe Linnaeus - - - - -<br /> 39. D. acalis Godart - - - - -<br /> 40. D. hyparete Hubner - -<br /> 41. Prioneris thestylis Doubleday - - + + + + -<br /> 42. P. philonome Boisduval - - - -<br /> 43. Artogeia canidia Linnaeus + + + + + + - -<br /> 44. Cepora nerissa Fabricius - -<br /> 45. C. nadina Lucas - - - + + - - -<br /> 46. Appias lyncida Cramer - - - - + -<br /> 47. A. nero Fabricius - -<br /> 48. A. abina Boisduval - + + + + + -<br /> 49. A. indra Moore + -<br /> 50. A. pandione Geyer - + +<br /> 51. Hebomoia glaucippe Linnaeus - + -<br /> 52. Dercas verhuelli Vander Hoeven - -<br /> 53. Catopsilia pomona Fabricius + + - + -<br /> 54. Eurema hecabe Linnaeus - + + + - - - - -<br /> 55. E. blanda Boisduval -<br /> Nymphalidae 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> 56. Ariadne ariadne Linnaeus - - - -<br /> 57. Argyreus hyperbius Linnaeus + + + - - -<br /> 58. Phalanta phalantha Druty - - -<br /> 59. Vindula erota Fabricius - - -<br /> 60. Junonia almana Linneus - - - + + + + + - -<br /> 61. J. orithya Linneus -<br /> 62. J. atlites Linnaeus - - - - - - - - - -<br /> 63. J. iphita Cramer - -<br /> <br /> 45<br /> 64. Vargans egista Kollar - - + + -<br /> 65. Kallima inachus Boisduval -<br /> 66. Kaniska canace Linnaeus -<br /> 67. Vanessa cardui Linnaeus - -<br /> 68. Pseudergolis wedah Kollar - - - -<br /> 69. Symbrenthia hypselis Godart - - -<br /> 70. S. javanus Staudinger - - - - - -<br /> 71. Hypolimnas bolina Linnaeus - - + + - -<br /> 72. Eurypus nyctelius Doubleday - - -<br /> 73. Hestina nama Doubleday + + - - -<br /> 74. Stibochiona nicea Gray - - -<br /> 75. Cyrestis thyodamus Boisduval - - - - - -<br /> 76. Polyura athamas Druty - - -<br /> 77. P. nepenthes Grose-Smith - -<br /> 78. Euthalia lepidea Butler - - -<br /> 79. Neurosigma doubledayi de Niceville - -<br /> 80. Cethosia biblis Drury + - - - -<br /> 81. C. cyane Drury - - - - -<br /> 82. Cirrochroa tyche Felder - - + + - + -<br /> 83. Parthenos sylvia Cramer - -<br /> 84. Athyma perius Linnaeus - - - -<br /> 85. Neptis hylas Linnaeus - - - - - - - - -<br /> 86. Neptis nata Moore - - - -<br /> 87. Parasarpa dudu Westwood + - -<br /> Danaidae 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> 88. Danaus chrysippus Linnaeus - -<br /> 89. D. genutia Cramer - + + - - - - + + -<br /> 90. Parantica aglea Stoll - - - - -<br /> 91. P. melaneus Cramer - - - -<br /> 92. P. sita Kollar - - - + -<br /> 93. Tirumala limniace Cramer - - -<br /> 94. T. septentrionis Butler - - - + + + - -<br /> 95. Euploea core Cramer -<br /> 96. E. mulciber Cramer + - + + + + - - -<br /> 97. E eunice Godart - + - - - -<br /> 98. E. tulliolus Fabricius - - - - -<br /> <br /> 46<br /> Libytheidae 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> 99. Libythea myrrha Godart - -<br /> Riodinidae 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> 100. Zemeros flegyas Cramer + + + +<br /> 101. Dodona ouida Moore + - - - -<br /> Amathusiidae 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> 102. Faunis eumeus Drury - + +<br /> 103. Stychophtalma louisa Wood-Manson - + + -<br /> 104. Tauria lathyi Frushstorfer + -<br /> Satyridae 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> 105. Melanitis leda Linnaeus - - - - - - -<br /> 106. M. phedima Cramer - - - - - -<br /> 107. M. zitenius Herbst - - - - -<br /> 108. Lethe dura mansonia Fruhstorfer - - -<br /> 109. L. verma stenopa Fruhstorfer -<br /> 110. L. confusa confusa Aurivillius - - - - - - + -<br /> 111. L. mecara crijnana Fruhstorfer - -<br /> 112. L. naga Doherty + -<br /> 113. L. vindhya C & R Felder -<br /> 114. L. synorix Hewitson - - -<br /> 115. L. sycis diunaga Fruhstorfer<br /> 116. L. chandiea savarna Fruhstorfer + +<br /> 117. Ragadia crisilda Hewitson - - -<br /> 118. Mycalesis mineus Linnaeus - - - -<br /> 119. M. zonata Matsumura - - -<br /> 120. M. annamitica Fruhstorfer - -<br /> 121. Ypthima baldus Fabricius + + + + + - + + -<br /> 122. Y. confusa Shirozu & Shima - +<br /> Lycaenidae 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> 123. Milerus sp. -<br /> 124. Tongeia potantini Alpheraki +<br /> 125. Acytolepis puspa Horsfield + +<br /> 126. Celastrina argiolus Linnaeus - + -<br /> 127. C. javendularis Moore +<br /> 128. Udara dilecta Moore + - +<br /> 129. Zizina otis Fabricius - -<br /> <br /> 47<br /> 130. Zizeeria karsandra Moore - -<br /> 131. Lampiders boeticus Linnaeus + -<br /> 132. Jamides bochus Stoll + + +<br /> 133. J. alecto C. Felder -<br /> 134. Nacaduba pactolus C. Felder -<br /> 135. N. kurava Moore - +<br /> 136. Prosotas nora C. Felder -<br /> 137. P. dubiosa Semper +<br /> 138. Heliophorus indicus Fruhstorfer - + - -<br /> 139. Spindasis lohita Horsfield - -<br /> 140. Yasoda tripunctata Hewitson + +<br /> 141. Rapaia sp. - +<br /> <br /> Ghi chó: ¤ trèng: kh«ng quan s¸t thÊy c¸ thÓ nµo trong th¸ng<br /> -: thÊy 1-6 c¸ thÓ/th¸ng; +: nhiÒu h¬n 6 c¸ thÓ/th¸ng<br /> <br /> C¸c b¶ng 1 vµ 2 cho thÊy phÇn lín c¸c loµi Danaidae 63-72%, Nymphalidae 40-50%,<br /> ®Òu kh«ng xuÊt hiÖn trong mïa kh«, hoÆc møc Pieridae 38-44%. Tõ gi÷a th¸ng 5 tíi gi÷a th¸ng<br /> ®é phong phó cña chóng qu¸ thÊp ®Ó cã thÓ ghi 9, mét sè loµi ®¹t tíi ®Ønh cao (lªn tíi 82-83%<br /> nhËn ®−îc. Tõ th¸ng 3, sè loµi t¨ng nhanh vµ ®¹t nh− mét sè loµi thuéc c¸c hä Hesperiidae;<br /> tíi 35-37% tæng sè loµi ghi nhËn ®−îc. §Æc biÖt, Pieridae), ®ång thêi mét sè loµi kh¸c chØ ghi<br /> tû lÖ % cña mét sè hä trong giai ®o¹n nµy lµ: nhËn ®−îc trong mïa Èm −ít.<br /> <br /> B¶ng 2<br /> <br /> Sù thay ®æi sè loµi theo th¸ng cña tõng hä b−ím ë VQGBV trong n¨m 1996<br /> Sè loµi cña c¸c hä b−ím xuÊt hiÖn trong c¸c th¸ng<br /> Tªn hä<br /> 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> Hesperiidae 0 1 3 7 14 6 7 3 2 0<br /> Papilionidae 0 7 4 10 13 13 10 13 8 1<br /> Pieridae 1 7 8 11 15 12 9 4 8 2<br /> Nymphalidae 3 13 16 21 20 10 10 11 11 4<br /> Danaidae 3 7 8 8 5 4 5 4 3 2<br /> Libytheidae 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0<br /> Riodinidae 0 1 1 2 2 1 1 1 0 0<br /> Amathusiidae 0 1 1 3 1 1 2 0 0 0<br /> Satyridae 0 8 7 10 7 3 1 6 5 2<br /> Lycaenidae 0 4 4 8 11 2 5 1 2 0<br /> Tæng sè loµi 7 49 52 81 89 52 50 43 39 11<br /> <br /> 48<br /> 1. Hä Hesperiidae chóng ®−îc t×m thÊy tõ th¸ng 3 tíi th¸ng 10 lµ<br /> Troides aeacus, Pasides dasarada, Papilio<br /> Sè loµi cña hä nµy thu ®−îc ë VQGBV lµ rÊt<br /> helenus, Papilio protenor, Graphium sarpeden<br /> thÊp (17 loµi), con sè nµy thËt Ýt ái khi so s¸nh<br /> vµ Lamproptera eurius. Chóng xuÊt hiÖn ë c¸c<br /> víi sè loµi t×m ®−îc ë VQG Tam §¶o (70 loµi).<br /> vÞ trÝ, ®é cao kh¸c nhau vµ cã khu c− tró (vÝ dô:<br /> PhÇn lín trong chóng chØ xuÊt hiÖn vµo mïa<br /> Lamproptera curius th−êng cã mÆt ë nh÷ng khu<br /> m−a, chØ cã c¸c loµi Parnaga guitata, P. ganga<br /> vùc cã n−íc nh− bê s«ng, suèi hoÆc c¸c vòng<br /> vµ Pelopidas agna lµ t×m thÊy trong suèt n¨m.<br /> n−íc trong rõng). Mét sè loµi chØ ®−îc t×m thÊy<br /> MÆc dï víi sè loµi thu ®−îc Ýt ái song chóng t«i<br /> ë mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh vµ cã møc ®é phong<br /> ®· ghi nhËn 2 loµi míi cho ViÖt Nam<br /> phó thÊp nh− Parides aidoneus, Papilio dialis,<br /> (Colaenorrinus sp. vµ Halpe sp.).<br /> Meandrusa payeni vµ Graphium xenocles do bëi<br /> 2. Hä Papilionidae nh÷ng loµi nµy bÞ giíi h¹n bëi vÞ trÝ sèng ®Æc<br /> biÖt vµ phô thuéc vµo c©y thøc ¨n. Møc ®é ®a<br /> Sè loµi thu ®−îc cña hä nµy lµ 20. Cã 6 loµi<br /> d¹ng vµ phong phó cña hä nµy ®−îc biÓu diÔn<br /> cã møc ®é phong phó lín h¬n c¸c loµi kh¸c vµ<br /> trªn h×nh 1.<br /> 140<br /> 120 Tæng sè c¸ thÓ<br /> 100 Sè loµi<br /> Sè c¸ thÓ/loµi<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 80<br /> 60<br /> 40<br /> 20<br /> 0<br /> 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> Th¸ng<br /> H×nh 1. Møc ®é phong phó quÇn thÓ cña hä Papilionidae theo c¸c th¸ng t¹i VQGBV trong n¨m 1996<br /> <br /> 3. Hä Pieridae Catopsilia pomona vµ Appias albina. Loµi C.<br /> Sè loµi thu ®−îc cña hä Pieridae lµ 18. HÇu pomona cã rÊt nhiÒu kiÓu h×nh (forms) kh¸c<br /> hÕt c¸c loµi nµy chØ ®−îc t×m thÊy nhiÒu trong 6 nhau. T¹i VQGBV, chóng t«i ®· thu ®−îc 2 kiÓu<br /> th¸ng ®Çu n¨m; chóng cã møc ®é phong phó cao h×nh cña con ®ùc (hilasia vµ alcmeone) vµ 4<br /> tËp trung vµo hai th¸ng 5 vµ 6 (®èi víi khu vùc kiÓu h×nh cña con c¸i (catilli, jugurtha, pomona<br /> rõng nói cao), th¸ng 4 (®èi víi khu vùc thÊp, bê vµ crocale). Møc ®é phong phó cña hä nµy ®−îc<br /> suèi). Mét sè loµi cã hiÖn t−îng di c− nh− biÓu diÔn trªn h×nh 2.<br /> <br /> 250<br /> <br /> 200 Tæng sè c¸ thÓ<br /> Sè c¸ thÓ/ loµi<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Sè loµi<br /> 150<br /> <br /> 100<br /> <br /> 50<br /> <br /> 0<br /> 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> Th¸ng<br /> <br /> H×nh 2. Møc ®é phong phó quÇn thÓ cña hä Pieridae theo c¸c th¸ng t¹i VQGBV trong n¨m 1996<br /> <br /> 49<br /> 4. Hä Danaidae ®−îc biÓu diÔn trªn h×nh 3. Danaidae lµ hä<br /> Trong sè 11 loµi cña hä nµy ghi nhËn ®−îc b−ím ®−îc c¸c nhµ c«n trïng häc quan t©m ®Æc<br /> t¹i VQGBV th× hÇu hÕt lµ c¸c loµi phæ biÕn ë biÖt do nã cã 3 yÕu tè ®Æc tr−ng vÒ ®Æc tÝnh sinh<br /> ViÖt Nam. C¸c loµi rÊt phæ biÕn nh−: Danaus häc lµ: kh¶ n¨ng ®æi mµu tù vÖ, kh¶ n¨ng ghÐp<br /> genutia, Tirumala septentsionis, Euploea ®«i vµ kh¶ n¨ng di c−. Th¸ng 3 n¨m 1996 t¹i vÞ<br /> mulciber, nh−ng còng cã mét sè loµi bÞ h¹n chÕ trÝ Code 400 cña VQGBV, chóng t«i ®· chøng<br /> ph¹m vi c− tró do c©y thøc ¨n nh− loµi Euploea kiÕn ®ît di c− cña loµi Euploea mulciber, c¶ con<br /> ennice, loµi nµy th−êng xuÊt hiÖn kh«ng liªn tôc ®ùc vµ con c¸i cña loµi nµy bay tõ phÝa nam<br /> nh−ng trong n¨m 1996, chóng t«i ®· quan s¸t sang phÝa b¾c, t¹o nªn nhiÒu hµnh lang song<br /> thÊy sè l−îng lín cña loµi nµy tËp trung ë khu song víi rÊt nhiÒu c¸ thÓ. §ît di c− nµy kÐo dµi<br /> vùc Ao Vua. Møc ®é phong phó cña hä nµy tíi vµi ngµy.<br /> <br /> 80<br /> Tæng sè c¸ thÓ<br /> Sè c¸ thÓ/ Loµi<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 60<br /> Sè loµi<br /> 40<br /> <br /> 20<br /> <br /> 0<br /> 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> Th¸ng<br /> H×nh 3. Møc ®é phong phó quÇn thÓ cña hä Danaidae theo c¸c th¸ng t¹i VQGBV trong n¨m 1996<br /> <br /> 5. Hä Nymphalidae suèt trong n¨m song chñ yÕu ë nh÷ng khu vùc<br /> ®Êt canh t¸c. Hai loµi ®¸ng ®−îc quan t©m b¶o<br /> Sè loµi thu ®−îc cña hä nµy lµ 32. Møc ®é vÖ do ®é phong phó cña chóng thÊp, ®ång thêi<br /> phong phó cña chóng ®−îc biÓu diÔn trªn h×nh ph¹m vi ph©n bè rÊt ®Æc tr−ng lµ Parasarpa<br /> 4. NhiÒu loµi cã vïng ph©n bè réng nh− loµi duda vµ Neurosigma doubleday chØ quan s¸t<br /> b−ím vÏ Vanessa cardui. Mét sè loµi l¹i cã liªn thÊy trong thêi gian ng¾n ë ®Ønh Vua (1296 m).<br /> quan mËt thiÕt víi vÞ trÝ ph©n bè cña c©y thøc ¨n C¸c loµi kh¸c ®−îc g¾n víi khu c− tró lµ rõng,<br /> vµ nh÷ng t¸c ®éng canh t¸c cña con ng−êi nh− hÇu hÕt xuÊt hiÖn ë c¸c ®é cao võa vµ thÊp, vµo<br /> loµi: Junonia almana vµ J. atlites ®−îc t×m thÊy kho¶ng thêi gian tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 11.<br /> <br /> 140<br /> 120 Tæng sè c¸ thÓ<br /> Sè c¸ thÓ/ Loµi<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 100 Sè loµi<br /> 80<br /> 60<br /> 40<br /> 20<br /> 0<br /> 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> Th¸ng<br /> <br /> H×nh 4. Møc ®é phong phó quÇn thÓ cña hä Nymphalidae theo c¸c th¸ng<br /> t¹i VQGBV trong n¨m 1996<br /> <br /> 6. Hä Libytheidae nh÷ng khu vùc cã ¸nh n¾ng trong rõng vµ ë ®é<br /> ChØ cã mét loµi cña hä nµy thu ®−îc t¹i cao trung b×nh. Loµi nµy xuÊt hiÖn trong giai<br /> VQGBV lµ Libythae myrrha thÝch tËp trung ë ®o¹n ng¾n vµo cuèi th¸ng 5 tíi ®Çu th¸ng 6.<br /> <br /> 50<br /> 7. Hä Riodinidae Loµi S. louisa cã møc ®é phong phó rÊt cao vµo<br /> th¸ng 6 ®Õn th¸ng 7. Chóng th−êng ho¹t ®éng<br /> Cã 2 loµi thuéc hä nµy thu ®−îc t¹i<br /> VQGBV. Loµi Zemeros flegyas xuÊt hiÖn m¹nh vµo buæi s¸ng sím vµ chiÒu tèi. ë c¸nh<br /> th−êng xuyªn trong mïa xu©n, ë ®é 300-500 m; rõng cã ®é che phñ cao, tÇng t¸n kÝn th× chóng<br /> loµi Dodona ouida lÇn ®Çu tiªn ghi nhËn ®−îc ë ho¹t ®éng suèt ngµy.<br /> ViÖt Nam vµ thu ®−îc t¹i ®Ønh Vua (1296 m); 9. Hä Satyridae<br /> ®©y lµ loµi b−ím bay rÊt nhanh, khi ®Ëu c¸nh Cã 18 loµi thuéc hä nµy ®−îc ghi nhËn t¹i<br /> th−êng më 1 nöa, th−êng ®Ëu cao, trªn c©y bôi VQGBV. Kh«ng gièng nh− c¸c hä b−ím kh¸c,<br /> hoÆc c©y gç ë nh÷ng vÞ trÝ khã tíi gÇn ®−îc. hä Satyridae cã 3 (cã thÓ 2) ®Ønh cao vÒ møc ®é<br /> 8. Hä Amathusiidae phong phó cña c¸c loµi; cã rÊt nhiÒu loµi trong<br /> hä nµy cã nhiÒu thÕ hÖ trong n¨m, ®iÒu nµy<br /> Cã 3 loµi ®· thu nhËn ®−îc t¹i VQGBV: ®−îc x¸c nhËn bëi chóng t«i ®· ph¸t hiÖn thÊy 2<br /> Faunis eumeus, Stychophtalma louisa vµ Tauria loµi cã kiÓu h×nh mïa kh« vµ mïa m−a (Ypthima<br /> lathyi. Loµi T. lathyi ®−îc ghi nhËn ë Ao Vua baldus vµ Melanitis phedima). Møc ®é phong<br /> vµo th¸ng 5 tíi th¸ng 8, xuÊt hiÖn t¹i ®Ønh Vua. phó cña hä nµy ®−îc thÓ hiÖn trªn h×nh 5.<br /> <br /> 70<br /> 60 Tæng sè c¸ thÓ<br /> Sè c¸ thÓ/Loµi<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 50 Sè loµi<br /> 40<br /> 30<br /> 20<br /> 10<br /> 0<br /> 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br /> Th¸ng<br /> <br /> H×nh 5. Møc ®é phong phó quÇn thÓ cña hä Satyridae theo c¸c th¸ng t¹i VQGBV trong n¨m 1996<br /> <br /> III. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ Tµi liÖu tham kh¶o<br /> <br /> 1. Trong thêi gian tõ th¸ng 2 tíi th¸ng 11 1. A. L. Monastyrskii, §Æng ThÞ §¸p, Lª<br /> n¨m 1996 t¹i VQGBV, ®· cã 141 loµi b−ím V¨n TriÓn, 1995: T¹p chÝ Sinh häc, 17(3):<br /> ®−îc ghi nhËn, thuéc 10 hä, 82 gièng. Chóng 73-84.<br /> ®¹i diÖn cho kho¶ng 40% c¸c loµi b−ím ®· x¸c<br /> 2. A. Pinratana, 1977-1988: Butterflies in<br /> ®Þnh ®−îc ë ViÖt Nam.<br /> Thailan. Vol. 1-6, 2486 pp, St. Gasienl..<br /> 2. §· x¸c ®Þnh ®−îc thêi gian xuÊt hiÖn cña<br /> c¸c loµi b−ím trong n¨m vµ nh÷ng biÕn ®æi sè 3. B. et al., 1993: J. of Biogeography, 20: 109-<br /> l−îng theo mïa cña chóng. 121.<br /> 3. §· ph¸t hiÖn ®−îc 3 loµi b−ím míi cho 4. Pollard E. et al., 1975: Entomologist’s<br /> ViÖt Nam, trong ®ã 2 loµi thuéc hä Hesperiidae, Gazette, 26 D’Abrera, 1973-1978:<br /> 1 loµi thuéc hä Riodinidae. Butterflies of the World (Oriental region).<br /> 4. CÇn cã biÖn ph¸p b¶o vÖ mét sè loµi Vol. 1-3, Melburn.<br /> b−ím hiÕm, cã møc ®é phong phó thÊp hiÖn 5. Jan Leps, Karel Spitzer, 1990: Acta.<br /> ®ang cã mÆt t¹i VQGBV nh− Meandrusa Eutomol. Bohemoslov, 87: 182-194.<br /> payenii, Graphium xenocles, Parasarpa duda vµ<br /> 6. Karel Spitzer: 79-88.<br /> Neurosigma doubleday. Vïng nói Ba V× lµ vïng<br /> rÊt thÝch hîp ®Ó b¶o vÖ khu hÖ b−ím ë phÝa B¾c 7. Pollard E., 1977: Biological Conservation,<br /> ViÖt Nam nh»m môc ®Ých nghiªn cøu khoa häc 12: 116-134.<br /> vµ phôc vô du lÞch.<br /> 51<br />  Species composition and abundance of butterflies<br /> (Rhopalocera) in BaVi National Park, hatay province<br /> <br /> Bui Xuan Phuong, A.L. Monastyrskii<br /> <br /> Summary<br /> <br /> The study was carried out during the period from February to November of 1996 in the Bavi national<br /> park of Hatay province, North Vietnam. There were 141 butterfly species belonging to 10 families and 82<br /> genera of Rhopalocera inhabiting in the Bavi mountain. There were 3 new butterfly species for Vietnam, such<br /> as: Celaenorrinus sp., Halpe sp. (Hesperiidae) and Dodona ouida Moore (Riodinidae).<br /> On the whole, the Bavi mountains appeared to be a suitable place for founding the national butterfly<br /> reserve in North Vietnam for faunistic and biological investigations and scientific tourism development.<br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 15-7-2002<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 52<br />