Thiên văn học - Nhìn lên những chòm sao: Phần 2

NHỮNG CHÒM SAO ĐƯỢC THẤY<br /> VÀO QUÝ 2<br /> Gồm khoảng 23 chòm sao có tên sau đây (Theo mẫu tự chữ<br /> cái Alphabet):<br /> <br /> Cái Bơm <br />  Cái Cân <br />  Cái Ly <br />  Cắc Kè <br />  Chim Sếu <br />  Chó 3 đầu <br />  Chó Sói <br />  Com Pa <br /> <br /> <br /> Con Quạ <br />  Con Ruồi <br />  Dây Xích Chó <br />  Gấu Lớn <br />  Gấu Nhỏ <br />  Kính Phóng Đại <br />  Nam Tào <br />  Người Chăn <br /> <br /> <br /> Nữ Đồng Trinh<br />  Quái Nhân Mã<br />  Rắn Biển<br />  Sư Tử<br />  Sư Tử Nhỏ<br />  Tóc Bà Berenices<br />  Vương Miện P.Bắc<br /> <br /> <br /> Ghi chú:<br /> <br /> <br /> In đậm: Những chòm sao có giới thiệu trong sách này.<br /> <br /> <br /> <br /> Gạch dưới: Những chòm sao xác định phương hướng.<br /> <br /> <br /> <br /> In nghiêng: Những chòm sao trên đường Hoàng Đới.<br /> <br /> Những chòm sao của quý 2 này thì trông có vẻ mờ hơn những<br /> chòm sao bên quý 1 (chỉ có khoảng 5 sao có độ sáng cấp 1).<br /> Tuy nhiên, thật là thú vị khi đến mùa này, chúng ta được nghiên<br /> cứu một cách trọn vẹn chòm sao nổi tiếng qua từng thời đại.<br /> Đó là chòm sao GẤU LỚN. Phải thừa nhận rằng, nếu ta vô tình<br /> đi lạc trong rừng hay các thủy thủ lênh đênh trên biển khơi, mà<br /> gặp được chòm sao GẤU LỚN trên bầu trời ban đêm, thì công<br /> việc xác định phương hướng rất dễ dàng.<br /> <br /> Nhìn lên những chòm sao<br /> <br />  95<br /> <br /> NHỮNG CHÒM SAO CỦA QUÝ 2 (Tháng 4, 5, 6)<br /> <br /> 96<br /> <br />  Trần Thời<br /> <br /> CHÒM SAO NGƯỜI CHĂN<br /> Chòm NGƯỜI CHĂN cũng rất dễ nhận diện được bằng cách<br /> nương theo đường cong của cán xoong trong chòm GẤU LỚN<br /> khoảng 300. Đường cong đó sẽ dẫn đến ngôi sao Arcturus trong<br /> chòm NGƯỜI CHĂN. Arcturus là một trong những ngôi sao sáng<br /> nhất Quý 2 ở chân trời phía Đông, có độ sáng cấp 1, màu cam.<br /> Còn những ngôi sao khác trong chòm thì mang độ sáng cấp 3<br /> và cấp 4.<br /> Chòm NGƯỜI CHĂN có hình dạng giống như con diều (với<br /> Arcturus ở mũi sau của diều) chạy dài tới cái cán của xoong.<br /> Sao Arcturus rất lớn, đường kính nó gấp 24 lần Mặt Trời và cách<br /> ta 36 năm ánh sáng.<br /> <br /> Hình: NGƯỜI CHĂN (Bootes)<br /> <br /> Nhìn lên những chòm sao<br /> <br />  97<br /> <br /> Chòm sao NGƯỜI CHĂN có tên khoa học là Bootes, tiếng Anh<br /> là The Herdsman, tiếng Pháp là Bouvier, tiếng Hán Việt là Mục<br /> Phu, mọc cùng lúc với chòm GẤU LỚN và chòm VƯƠNG MIỆN<br /> PHƯƠNG BẮC (CÁI THÚNG), nằm trong khu vực vĩ tuyến từ 150B<br /> đến 450B. Khoảng 21g00’ ngày 15 tháng 06 hàng năm, thì nó<br /> xuất hiện ở vị trí cao nhất trên bầu trời.<br /> Theo trí tưởng tượng của người xưa thì Người Chăn đi săn<br /> gấu với một đôi chó săn tạo thành một chòm sao nhỏ giữa sao<br /> Arcturus và cán xoong của Con Gấu. Con Gấu này không tỏ ra<br /> hung dữ, ngược lại nó lại tỏ ra ý chí phục tùng và chịu để Người<br /> Chăn cỡi trên lưng đi vòng quanh Cực Bắc.<br /> Theo Truyền thuyết Hy Lạp, Bootes là con trai của thần trông<br /> coi việc đồng áng Demeter. Được cha cho đi theo mỗi khi ông<br /> đi kinh lý, được tận mắt nhìn thấy người dân cuốc đất đai trồng<br /> cây cực kỳ vất vả, Bootes đã suy nghĩ và sáng chế ra dụng cụ<br /> giúp dân cày xới đất đai. Để ghi nhớ ông đã có công phát kiến<br /> này, thần đã được lên trời và được lưu giữ mãi biến thành chòm<br /> Người Chăn (trong hình vẽ của sách này, chúng ta cũng thấy tay<br /> trái của Người Chăn có cầm một cái liềm hái, còn tay phải thì<br /> cầm một cây gậy chăn bầy).<br /> Có một truyền thuyết khác kể rằng, Người Chăn chính là con<br /> trai của thần Zeus và nàng Callisto. Khi Hera người vợ trước của<br /> thần Zeus biết được tin này đã biến Callisto thành Con Gấu ngày<br /> ngày lang thang kiếm sống trong rừng. Còn Người Chăn được<br /> thần Zeus cho bảo mẫu nuôi dưỡng thành chàng trai khoẻ mạnh<br /> có tài săn bắn. Một hôm Người Chăn đi săn, suýt nữa bắn chết<br /> Gấu Callisto, may mà thần Zeus đã kịp thời cứu thoát, thế là từ<br /> <br /> 98<br /> <br />  Trần Thời<br /> <br /> đó thần Zeus đưa Gấu Callisto lên ngự trị trên trời biến thành<br /> chòm Gấu Lớn, đồng thời gửi luôn Người Chăn lên đó để thành<br /> một chòm sao luôn đứng kề cạnh trông nom Gấu Mẹ. Theo tiếng<br /> Hy Lạp, Arcturus có nghĩa là “trông coi gấu”. Vì thế, cư dân Hy<br /> Lạp cổ đại hình dung chòm Người Chăn như một người quản gấu<br /> đang dắt theo con chó săn đi kề cạnh, đó là chòm sao Canis<br /> Venatici để chăn dắt Gấu Lớn và Gấu Nhỏ, với mục đích không<br /> cho chúng đi ra xa khỏi vùng cực.<br /> Các nhà Thiên văn cổ Ả Rập lại cho rằng, các chòm sao vùng<br /> cực Bắc đại diện cho bầy thú, còn chòm sao Bootes là đại diện<br /> cho người cai quản bầy thú đó. Người Ai Cập lại cho rằng các<br /> chòm sao vùng cực Bắc đại diện cho loài vật xấu xa, độc ác, còn<br /> chòm Bootes đại diện cho thần nhân từ chăn dắt đàn thú độc ác<br /> trong vòng kiểm soát, không cho đi lang thang chỗ khác. Theo<br /> họ chòm Người Chăn là thần Hà Mã hiền từ.<br /> Người Trung Quốc cổ đại lại cho rằng, Arcturus là một sừng<br /> của Con Rồng ngự trị bầu trời đầu mùa Xuân. (cái sừng kia chính<br /> là sao Spica nằm trong chòm Nữ Đồng Trinh, Con Rồng của<br /> châu Á là biểu tượng của vua chúa và có hình thù khác hẳn với<br /> Con Rồng của châu Âu).<br /> CHÒM SAO RẮN BIỂN<br /> Sự trải dài của chòm sao này ở phía Nam của các chòm sao:<br /> NỮ ĐỒNG TRINH, CON QUẠ và SƯ TỬ. Đó là một chòm sao gồm<br /> nhiều ngôi sao có ánh sáng yếu ớt, được nối ngoằn ngoèo với<br /> nhau. Cái đầu của con Rắn Biển gồm 5 ngôi sao tạo thành. Ngôi<br /> sao α của RẮN BIỂN có tên là Alphard (An-phác). Để xác định<br /> Nhìn lên những chòm sao<br /> <br />  99<br /> <br />