Thực trạng nghề khai thác tôm hùm giống tại xã Nhơn Hải, thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 3/2013<br /> <br /> KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU ÑAØO TAÏO SAU ÑAÏI HOÏC<br /> <br /> THỰC TRẠNG NGHỀ KHAI THÁC TÔM HÙM GIỐNG<br /> TẠI XÃ NHƠN HẢI, THÀNH PHỐ QUY NHƠN, TỈNH BÌNH ĐỊNH<br /> RECENT SITUATION OF THE LOCAL JUVENILE LOBSTER FISHERIES<br /> IN NHON HAI COMMUNE, QUY NHON CITY, BINH DINH PROVINCE<br /> Nguyễn Phương Nam1, Phan Trọng Huyến2<br /> Ngày nhận bài: 26/9/2012; Ngày phản biện thông qua: 13/3/2013; Ngày duyệt đăng: 10/9/2013<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Xã Nhơn Hải, thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định là một trong những địa phương khai thác tôm hùm giống phát<br /> triển mạnh trong những năm gần đây. Lao động khai thác tôm hùm giống ở đây hầu hết là những ngư dân nghèo, trình độ<br /> học vấn thấp (cấp 2 chiếm 58%), độ tuổi chủ yếu từ 24 - 32 (chiếm 39,71%). Tàu thuyền khai thác tôm hùm giống chủ yếu<br /> là kích thước và công suất máy nhỏ (dưới 20 CV chiếm 80%) phù hợp với điều kiện khai thác ven bờ. Ngư cụ khai thác chủ<br /> yếu là mành tôm, bẫy san hô, bẫy gỗ cây và lặn bắt bằng tay. Sản lượng khai thác tôm hùm giống trên đơn vị tàu thuyền<br /> đang có xu hướng suy giảm theo thời gian, từ 580 con/tàu (năm 2004) xuống 181 con/tàu (năm 2010). Kích thước tôm hùm<br /> giống đánh bắt được có kích thước từ 10 ÷ 15mm, nhỏ hơn quy định về bảo vệ nguồn lợi rất nhiều [1], [2].<br /> Bài báo này muốn trình bày một thực trạng đang xảy ra hàng ngày tại vùng biển xã Nhơn Hải, thành phố Quy Nhơn,<br /> tỉnh Bình Định về nghề khai thác tôm hùm non. Đây là một nghề tự phát của ngư dân địa phương nhằm cung cấp tôm hùm<br /> giống cho nghề nuôi tôm hùm thương phẩm tại nhiều tỉnh trên cả nước. Nghề khai thác tôm hùm giống đã đem lại việc làm,<br /> tăng nguồn thu nhập, cải thiện cuộc sống cho nhiều ngư dân ở xã Nhơn Hải, thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định. Tuy<br /> nhiên, mặt trái của nghề này đem lại là một hậu quả có thể có hại không nhỏ cho nguồn lợi thủy sản nói chung và nguồn<br /> lợi tôm hùm tự nhiên nói riêng. Các nhà quản lý nghề cá cần xem xét và có biện pháp cần thiết để định hướng cho nghề này<br /> nhằm bảo vệ nguồn lợi tôm hùm cũng như lợi ích của người dân đang hoạt động nghề này.<br /> Từ khóa: thực trạng, nghề khai thác, tôm hùm giống, mành tôm, Nhơn Hải<br /> <br /> ABSTRACT<br /> The industry of juvenile lobster catch has been rapidly increasing in Nhon Hai Commune (Quy Nhon City, Binh<br /> Dinh Province) in recent years. Local labour force participating in the industry include mostly poor fishermen with low<br /> educational levels (58% of participants at junior high school level) who are at the age from 24 - 32 (39,71%). Vessels for<br /> juvenile lobster catch are small-sized at low capacity (80% under 20 HP) which are suitable for coastal fishing. Fishing<br /> gears are mostly specific nets, traps made from dead coral pieces, bush traps. Diving to catch juvenile lobsters is also done<br /> by fishermen. The catch per vessel seems to decrease over time, from 580 juvenile lobsters/vessels (in 2004) to 181/vessels<br /> (in 2010). The size of caught lobsters are varies from 10 to 15 mm which is a lot smaller than the allowable size as regulated<br /> for fisheries resource protection [1], [2].<br /> This paper discusses the recent status of juvenile lobsters in Nhon Hai (Quy Nhon, Binh Dinh). This is a voluntary<br /> livelihood carried out by local people to supply juvenile lobsters for the industry of commercial lobster aquaculture in<br /> many provinces of Vietnam. The livelihood has created jobs and generated incomes to improve living standards for local<br /> fishermen in Nhon Hai. However, the negative aspect is observed as large impacts on fisheries resources in general and the<br /> resource of juvenile lobsters in particular. Fisheries managers are expected to consider and launch essential actions to better<br /> develop this livelihood aiming at the protection of the lobster resource and promote benefits of participating fishermen.<br /> Key words: status, catch, juvenile lobsters, lobster nets, Nhon Hai<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> <br /> Nguyễn Phương Nam: Cao học Khai thác thủy sản 2009 - Trường Đại học Nha Trang<br /> TS. Phan Trọng Huyến: Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> 112 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 3/2013<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Nhơn Hải là một xã, nằm ở phía Đông của bán<br /> đảo Phương Mai, thuộc thành phố Quy Nhơn, tỉnh<br /> Bình Định. Trong những năm gần đây, nghề khai<br /> thác tôm hùm giống tự nhiên tại xã Nhơn Hải đã<br /> hình thành và phát triển khá mạnh, trở thành trung<br /> tâm cung cấp giống cho các vùng nuôi tôm hùm<br /> thương phẩm chính của cả nước… Nhờ vậy, nghề<br /> khai thác tôm hùm giống tự nhiên đã tạo công ăn<br /> việc làm và thu nhập cho nhiều hộ gia đình ngư dân,<br /> góp phần cải thiện điều kiện kinh tế - xã hội của<br /> cộng đồng dân cư địa phương [3].<br /> Tuy nhiên, việc phát triển khai thác tôm hùm<br /> giống tự phát một cách ồ ạt, không theo qui hoạch và<br /> chưa có định hướng của chính quyền địa phương,<br /> đã phát sinh một số vấn đề bất cập trong lĩnh vực<br /> khai thác tôm hùm giống [4]. Mặt khác, nhận thức của<br /> cộng đồng ngư dân tại đây hầu hết hoạt động riêng<br /> lẽ, chưa có sự hợp tác, liên kết nhằm quản lý, bảo vệ<br /> và phát triển nguồn lợi thủy sản nhằm đảm bảo khai<br /> thác nguồn lợi tôm hùm bền vững, có hiệu quả và<br /> lâu dài. Trong khi đó, công tác quản lý nguồn lợi nói<br /> chung, bảo vệ và phát triển nguồn lợi tôm hùm nói<br /> riêng nhằm đảm bảo: vừa khai thác bền vững, hợp lý<br /> vừa bảo vệ môi trường, nguồn lợi và các hệ sinh thái<br /> liên quan còn tồn tại nhiều bất cập [5].<br /> Những vấn đề nêu trên đã ảnh hưởng không<br /> nhỏ đến sự tồn tại và phát triển bền vững của nghề<br /> khai thác tôm hùm giống của xã Nhơn Hải. Mặt<br /> khác, nếu không có những giải pháp có hiệu quả và<br /> kịp thời, nguồn lợi tôm hùm tự nhiên có nguy cơ cạn<br /> kiệt. Các tác động trên sẽ ảnh hưởng không nhỏ<br /> đến sự phát triển kinh tế - xã hội của cộng đồng dân<br /> cư ven biển Bình Định.<br /> II. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Hình 1. Vùng biển xã Nhơn Hải, thành phố Quy Nhơn,<br /> tỉnh Bình Định<br /> <br /> 3. Phương pháp nghiên cứu<br /> - Khảo sát thực địa: Quan sát trực tiếp nhằm<br /> thu thập được nhiều thông tin đa dạng về đối tượng<br /> cần nghiên cứu, thực hiện thông qua việc đo, đếm<br /> (quan sát bằng mắt vẻ bề ngoài), ghi chép và<br /> tổng hợp.<br /> - Sử dụng phương pháp chuyên khảo: Tham<br /> khảo các tài liệu thứ cấp có liên quan đến hoạt động<br /> thu thập từ Phòng Quản lý nghề cá thuộc Sở Nông<br /> nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bình Định, Chi<br /> cục Khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản, UBND<br /> thành phố Quy Nhơn, UBND xã Nhơn Hải để có<br /> thông tin sản lượng khai thác hàng năm.<br /> - Phương pháp chuyên gia: điều tra, phỏng vấn<br /> trực tiếp cán bộ lãnh đạo, quản lý, các hộ ngư dân...<br /> nhằm thu thập các thông tin sơ cấp về tàu thuyền,<br /> nghề nghiệp, ngư cụ, ngư loại, vùng hoạt động...<br /> - Sử dụng phương pháp xử lý số liệu trong khai<br /> thác thuỷ sản và phần mềm Microsoft Office Excel<br /> 2003 để xử lý và tính toán các chỉ số mong đợi phục<br /> vụ thực hiện nội dung của đề tài.<br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> <br /> 1. Đối tượng<br /> Các nghề khai thác tôm hùm giống tại vùng biển<br /> xã Nhơn Hải, thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định.<br /> <br /> 1. Lao động nghề khai thác tôm hùm giống tại<br /> xã Nhơn Hải<br /> Kết quả điều tra các thông tin về độ tuổi, trình<br /> độ học vấn và chuyên môn đã qua đào tạo của 340<br /> 2. Phạm vi nghiên cứu<br /> lao động làm nghề khai thác tôm hùm giống tại xã<br /> Vùng biển ven bờ xã Nhơn Hải, thành phố Quy<br /> Nhơn, tỉnh Bình Định.<br /> Nhơn Hải được trình bày ở bảng 1.<br /> Bảng 1. Đặc điểm lao động khai thác tôm hùm giống tại xã Nhơn Hải<br /> Trình độ học vấn (Tỷ lệ %)<br /> <br /> TT<br /> <br /> Độ tuổi<br /> <br /> Số lượng<br /> (người)<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> nam giới<br /> <br /> Tỷ lệ % theo<br /> độ tuổi<br /> <br /> Cấp 1<br /> <br /> Cấp 2<br /> <br /> Cấp 3<br /> <br /> Chuyên môn<br /> được đào tạo<br /> <br /> 1<br /> <br /> Từ 15÷18<br /> <br /> 41<br /> <br /> 12,06<br /> <br /> 12,06<br /> <br /> 23,29<br /> <br /> 11,11<br /> <br /> 2,90<br /> <br /> Chưa<br /> <br /> 2<br /> <br /> Từ 18÷24<br /> <br /> 85<br /> <br /> 25<br /> <br /> 25<br /> <br /> 9,59<br /> <br /> 28,28<br /> <br /> 31,88<br /> <br /> Chưa<br /> <br /> 3<br /> <br /> Từ 24÷32<br /> <br /> 135<br /> <br /> 39,70<br /> <br /> 39,71<br /> <br /> 21,92<br /> <br /> 43,43<br /> <br /> 47,83<br /> <br /> Chưa<br /> <br /> 4<br /> <br /> > 32<br /> <br /> 79<br /> <br /> 23,24<br /> <br /> 23,24<br /> <br /> 45,21<br /> <br /> 17,17<br /> <br /> 17,39<br /> <br /> Chưa<br /> <br /> 340<br /> <br /> 100<br /> <br /> 100<br /> <br /> 21,47<br /> <br /> 58,24<br /> <br /> 20,29<br /> <br /> Tổng:<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 113<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 3/2013<br /> - 100% người lao động chưa được học qua lớp<br /> đào tạo nào về kỹ thuật đánh bắt tôm hùm giống.<br /> <br /> Từ bảng 1 cho thấy:<br /> - Lực lượng lao động nghề khai thác tôm hùm<br /> giống tại xã Nhơn Hải là nam giới (với tỷ lệ % theo<br /> độ tuổi khác nhau). Tuy nhiên tập trung ở độ tuổi từ<br /> 24 đến 32 (chiếm 39,71%), có sức khỏe tốt phù hợp<br /> với nghề đánh bắt tôm hùm giống.<br /> - Mặt bằng dân trí của người lao động ở đây<br /> thấp, chủ yếu tập trung ở trình độ cấp 2 (chiếm<br /> 58,24%).<br /> <br /> 2. Thực trạng tàu thuyền:<br /> Theo tài liệu thống kê của UBND xã Nhơn Hải,<br /> tàu thuyền làm nghề khai thác tôm hùm giống, chia<br /> theo 2 nhóm lớn hơn và nhỏ hơn 20 CV, số lượng<br /> biến thiên trong các năm từ 2004 đến 2010 như<br /> bảng 2.<br /> <br /> Bảng 2. Cơ cấu tàu thuyền khai thác tôm hùm giống ở xã Nhơn Hải theo công suất và năm<br /> TT<br /> <br /> Thông tin<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2004<br /> <br /> 2005<br /> <br /> 2006<br /> <br /> 2007<br /> <br /> 2008<br /> <br /> 2009<br /> <br /> 2010<br /> <br /> 89<br /> <br /> 159<br /> <br /> 277<br /> <br /> 294<br /> <br /> 285<br /> <br /> 273<br /> <br /> 231<br /> <br /> Tàu thuyền gắn máy 20CV<br /> <br /> 23<br /> <br /> 39<br /> <br /> 113<br /> <br /> 150<br /> <br /> 145<br /> <br /> 149<br /> <br /> 139<br /> <br /> 3<br /> <br /> Tổng số tàu thuyền (chiếc)<br /> <br /> 112<br /> <br /> 198<br /> <br /> 390<br /> <br /> 412<br /> <br /> 430<br /> <br /> 422<br /> <br /> 370<br /> <br /> 4<br /> <br /> Tổng công suất (CV)<br /> <br /> 2344<br /> <br /> 4104<br /> <br /> 7822<br /> <br /> 9204<br /> <br /> 8910<br /> <br /> 8838<br /> <br /> 7850<br /> <br /> (Nguồn: UBND xã Nhơn Hải, 2010)<br /> <br /> Từ bảng 2 cho thấy:<br /> - Số lượng tàu thuyền khai thác tôm hùm giống ở xã Nhơn Hải liên tục tăng từ năm 2004 đến 2007, sau đó<br /> giảm dần đến năm 2010.<br /> - Do hoạt động ven bờ, nên tàu thuyền ở đây chủ yếu là lắp máy công suất nhỏ, số tàu thuyền lắp máy<br /> dưới 20 CV chiếm 80%.<br /> - Tàu thuyền khai thác tôm hùm giống tại xã Nhơn Hải là loại tàu được làm từ vật liệu gỗ và được đóng<br /> theo mẫu dân gian truyền thống của địa phương. Các thông số cơ bản của tàu thuyền được trình bày ở bảng 3.<br /> Bảng 3. Các thông số kỹ thuật cơ bản tàu thuyền khai thác tôm hùm giống<br /> TT<br /> <br /> Đặc điểm kỹ thuật<br /> <br /> Đơn vị<br /> <br /> Thông số<br /> <br /> Vật liệu đóng tàu<br /> <br /> 1<br /> <br /> Chiều dài (Lmax)<br /> <br /> m<br /> <br /> 5,00 ÷ 13,50<br /> <br /> Vỏ gỗ<br /> <br /> 2<br /> <br /> Chiều rộng (Bmax)<br /> <br /> m<br /> <br /> 1,20 ÷ 3,40<br /> <br /> Vỏ gỗ<br /> <br /> 3<br /> <br /> Chiều cao (D)<br /> <br /> m<br /> <br /> 0,40 ÷ 1,70<br /> <br /> Vỏ gỗ<br /> <br /> 4<br /> <br /> Công suất<br /> <br /> CV<br /> <br /> 5,0 ÷ 45,0<br /> <br /> Vỏ gỗ<br /> <br /> 5<br /> <br /> Tốc độ tàu<br /> <br /> hải lý/giờ<br /> <br /> 4,0 ÷ 6,0<br /> <br /> Vỏ gỗ<br /> <br /> 3. Ngư cụ khai thác tôm hùm giống<br /> - Khai thác tôm hùm giống bằng Lưới mành:<br /> Ngư cụ chủ lực để khai thác tôm hùm giống hiện<br /> nay tại xã Nhơn Hải là lưới mành (mành tôm) kết<br /> hợp với ánh sáng (chiếm 100%). Các hình thức<br /> khác như lặn có bình hơi và bẫy chà hiếm khi ngư<br /> dân ở đây sử dụng. Nguyên nhân do nghề mành<br /> tôm có sản lượng cao (vào mùa vụ chính khai thác<br /> từ 100 - 200 con/đêm), trong khi năng suất bẫy chà<br /> đạt tối đa khoảng 10 con/bẫy chà/đêm. Mặt khác,<br /> mành tôm không chỉ đánh bắt tôm hùm giống mà<br /> còn nhiều sản phẩm khác như cá cơm, cá nục, ruốc<br /> trong mùa vụ khai thác.<br /> Mành tôm là một tấm lưới có diện tích khoảng<br /> 20m2, có hình chữ V (ngư dân gọi là “đáy tôm”)<br /> được kết cấu bằng màn nylon dệt sẵn có kích thước<br /> mắt lưới 2a = 1,0 ÷ 1,5mm. Nguyên lý đánh bắt dựa<br /> <br /> 114 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> vào dòng chảy của thủy triều. Khi thủy triều xuống<br /> những con tôm hùm con sẽ bị đáy lưới giữ lại.<br /> <br /> Hình 2. Lưới tôm bắt tôm hùm giống<br /> <br /> - Khai thác tôm hùm giống bằng Bẫy san hô:<br /> Những khối san hô có hình dạng khác nhau và có<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> trọng lượng từ 2 - 5kg. Trên bề mặt các khối san<br /> hô được khoan các lỗ (15 - 20 lỗ); kích thước: sâu<br /> 5 - 7cm, đường kính 2 - 2,5cm. Khoảng cách giữa<br /> các lỗ khoan từ 10 - 15cm. Ngư dân dựng các dàn<br /> cây trên biển, sau đó sử dụng dây để treo các khối<br /> san hô xuống biển. Khoảng cách giữa các dây san<br /> hô là 40 - 60cm. Hàng ngày kéo san hô lên và tìm<br /> bắt những con tôm con trú ngụ trong hang.<br /> <br /> Số 3/2013<br /> - Khai thác tôm hùm giống bằng Bẫy gỗ cây:<br /> Phương pháp này hoàn toàn giống như khi sử dụng<br /> bẫy bằng san hô. Chỉ khác là số lượng lỗ khoan<br /> nhiều hơn. Gỗ cây có kích thước: dài 1 - 1,5m,<br /> đường kính 8 - 12cm. Những cây gỗ này được<br /> treo lơ lững trong nước ở khu vực ven bờ nhờ vào<br /> những chiếc phao xốp hoặc chai nhựa và phía dưới<br /> có đá neo.<br /> <br /> Hình 3. Bẫy tôm hùm giống bằng gỗ cây<br /> <br /> - Khai thác tôm hùm giống bằng lặn bắt: Lặn bắt tôm hùm giống là phương pháp khai thác truyền thống<br /> của ngư dân các tỉnh miền Trung. Những năm của thập kỷ 90, số lượng tôm hùm giống cung cấp cho các lồng<br /> nuôi hoàn toàn thông qua lặn bắt. Người lặn đeo kính rồi lặn xuống nước để mò bắt tôm hùm giống bằng tay.<br /> <br /> Hình 4. Lặn bắt tôm hùm giống<br /> <br /> Nhận xét: Trong ba hình thức đánh bắt (lặn,<br /> bẫy, lưới) thì hình thức lặn bắt là hình thức khai thác<br /> chủ động, có tính chọn lọc. Tuy nhiên hình thức khai<br /> thác này chủ yếu lùng sục khu vực rạn ngầm, rạn<br /> san hô cỏ biển. Các tác động vật lý, thậm chí kể cả<br /> hóa học khi lặn kết hợp với chất độc như cyanua<br /> đã ảnh hưởng đến môi trường sinh thái biển và khả<br /> năng sống sót khi đưa vào ươm nuôi không cao. Về<br /> <br /> mặt xã hội, đây là nghề nguy hiểm đến tính mạng<br /> của ngư dân do thiết bị quá đơn giản, không đảm<br /> bảo an toàn.<br /> Đồng thời, tôm hùm giống khai thác bằng lưới<br /> mành đa số ở giai đoạn hậu ấu trùng (Puerulus) và<br /> bắt đầu chuyển sang tôm non (tôm “trắng hồng”) rất<br /> dễ bị tác động, xây xát mạnh do va chạm với lưới<br /> trong quá trình thao tác như đã phân tích ở trên. Vì<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 115<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 3/2013<br /> <br /> vậy, tôm thường có sức đề kháng kém, dễ bị tác<br /> động bởi sự thay đổi của yếu tố môi trường khi đem<br /> về thả nuôi nên tỉ lệ sống và khả năng chống chịu<br /> bệnh tật không cao.<br /> Mặt khác, người nuôi tôm hùm cũng hạn chế<br /> thu mua những tôm hùm có nguồn gốc khai thác<br /> từ lưới mành. Lý do chính là vì tôm giống có nguồn<br /> gốc khai thác bằng mành tôm có số lượng tôm chết<br /> nhiều, đặc biệt là trong giai đoạn tháng nuôi đầu tiên<br /> tỉ lệ sống khoảng 76% sau 30 ngày nuôi. Tuy nhiên,<br /> số lượng giống khai thác bằng bẫy chà và lặn bắt<br /> <br /> không đủ cung cấp cho thị trường. Vì vậy, tôm hùm<br /> giống từ khai thác bằng mành tôm vẫn chiếm số<br /> lượng lớn trong ương nuôi tôm hùm.<br /> 4. Sản lượng và sản phẩm nghề khai thác tôm<br /> hùm giống tại xã Nhơn Hải<br /> Sản phẩm nghề khai thác tôm hùm giống tại xã<br /> Nhơn Hải gồm có 4 loài: tôm hùm bông, tôm hùm<br /> xanh, tôm hùm tre, tôm hùm sỏi. Đặc điểm chính<br /> của sản phẩm tôm hùm giống ở đây được trình bày<br /> trong bảng 4.<br /> <br /> Bảng 4. Đặc điểm đối tượng tôm hùm giống đánh bắt được tại xã Nhơn Hải<br /> TT<br /> <br /> Thành phần loài<br /> khai thác<br /> <br /> Chiều dài<br /> (mm)<br /> <br /> 1<br /> <br /> Tôm hùm bông<br /> <br /> 2<br /> <br /> Mùa vụ khai thác<br /> <br /> Đặc điểm đặc trưng khi ở giai đoạn<br /> con giống “trắng”<br /> <br /> Ngư cụ<br /> <br /> Tháng<br /> 5 ÷12<br /> <br /> Mắt màu nâu như màu cà phê sữa; râu<br /> trắng đục như nước vo gạo; râu có hai<br /> đốt đen, khoảng cách giữa các đốt dài.<br /> <br /> Mành<br /> tôm<br /> <br /> Tháng<br /> 11 ÷ 4<br /> <br /> Tháng<br /> 5 ÷12<br /> <br /> Mắt đen, nhỏ, râu dài, nhiều đốt đỏ cam.<br /> <br /> Mành<br /> tôm<br /> <br /> 10 ÷ 15<br /> <br /> Tháng<br /> 11 ÷ 4<br /> <br /> Tháng<br /> 5 ÷12<br /> <br /> Mắt màu đen, to, có viền trắng xung quanh mắt; râu có màu trong suốt, mảnh.<br /> <br /> Mành<br /> tôm<br /> <br /> 10 ÷ 15<br /> <br /> Tháng<br /> 11 ÷ 4<br /> <br /> Tháng<br /> 5 ÷ 12<br /> <br /> Râu có màu trắng, ngắn và có các đốt<br /> trên râu màu đỏ cam.<br /> <br /> Mành<br /> tôm<br /> <br /> Mùa chính<br /> <br /> Mùa phụ<br /> <br /> 10 ÷ 15<br /> <br /> Tháng<br /> 11 ÷ 4<br /> <br /> Tôm hùm tre<br /> (Tôm tề thiên)<br /> <br /> 10 ÷ 15<br /> <br /> 3<br /> <br /> Tôm hùm xanh<br /> <br /> 4<br /> <br /> Tôm hùm sỏi<br /> <br /> Từ bảng 4 cho thấy:<br /> - Thời gian khai thác tôm hùm giống ở xã Nhơn<br /> Hải hầu như tiến hành quanh năm, kể cả thời gian<br /> sinh sản của tôm hùm bố mẹ.<br /> - Kích thước tôm hùm giống khai thác được ở<br /> <br /> địa phương chỉ từ 10 ÷ 15mm, nhỏ hơn quy định về<br /> bảo vệ nguồn lợi rất nhiều [1], [2].<br /> Kết quả điều tra sản lượng tôm hùm giống xã<br /> Nhơn Hải khai thác từ năm 2004 - 2010 được trình<br /> bày ở bảng 5.<br /> <br /> Bảng 5. Thông tin về sản lượng khai thác tôm hùm tại xã Nhơn Hải (2004 - 2010)<br /> TT<br /> <br /> Thông tin<br /> <br /> 1<br /> <br /> Sản lượng khai thác<br /> <br /> 2<br /> <br /> Số tàu<br /> <br /> 3<br /> <br /> Sản lượng/đơn vị tàu<br /> <br /> Đơn vị<br /> <br /> Năm<br /> 2004<br /> <br /> 2005<br /> <br /> 2006<br /> <br /> 2007<br /> <br /> 2008<br /> <br /> 2009<br /> <br /> 2010<br /> <br /> Nghìn con<br /> <br /> 65<br /> <br /> 89,4<br /> <br /> 165<br /> <br /> 166,8<br /> <br /> 172,2<br /> <br /> 145<br /> <br /> 67<br /> <br /> Chiếc<br /> <br /> 112<br /> <br /> 198<br /> <br /> 390<br /> <br /> 412<br /> <br /> 430<br /> <br /> 422<br /> <br /> 370<br /> <br /> Con/chiếc<br /> <br /> 580<br /> <br /> 451<br /> <br /> 423<br /> <br /> 404<br /> <br /> 400<br /> <br /> 344<br /> <br /> 181<br /> <br /> (Nguồn: Chi cục Khai thác và BVNL thủy sản Bình Định, 2010)<br /> <br /> Từ bảng 5 cho thấy:<br /> - Sản lượng khai thác liên tục tăng, đạt đỉnh cao<br /> nhất là năm 2008 (172,2 nghìn con), sau đó giảm<br /> xuống 67.000 con vào năm 2010.<br /> - Mặt khác, năng suất bình quân trên đơn vị<br /> tàu thuyền có xu hướng giảm dần hàng năm từ 580<br /> con/tàu (năm 2004) xuống 181 con/tàu (năm 2010)<br /> 5. Ý kiến đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả nghề<br /> khai thác tôm hùm giống tại xã Nhơn Hải.<br /> - Để nâng cao chất lượng tôm hùm giống thì<br /> nên sử dụng hình thức khai thác bằng bẫy, lặn bắt<br /> (không sử dụng cyanua trong quá trình đánh bắt).<br /> <br /> 116 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Việc khai thác tôm hùm giống có liên quan mật thiết<br /> với việc phát triển ương nuôi và sinh kế của ngư<br /> dân. Do vậy, để vừa đảm bảo sinh kế vừa thực hiện<br /> quy định khai thác tôm hùm giống đúng kích cỡ, đề<br /> xuất biện pháp quản lý nguồn lợi tôm hùm, hạn chế<br /> khai thác bằng Giấy phép khai thác tôm hùm giống.<br /> Mặt khác, cũng nên có quy định về kích cỡ khai thác<br /> tôm hùm giống, tránh tình trạng khai thác tràn lan,<br /> đủ loại kích cỡ như hiện nay.<br /> - Cần có biện pháp nâng cao nhận thức cộng<br /> đồng khai thác; cải thiện ý thức người dân sử dụng<br /> nguồn lợi tôm hùm giống thông qua tuyên truyền,<br /> giáo dục; khuyến khích người dân tham gia bảo vệ<br /> <br />