Thực trạng nợ công và đánh gia vai trò của kiểm toán nhà nước trong quản lý nợ công tại Việt Nam

QUẢN LÝ - KINH TẾ<br /> <br /> <br /> THỰC TRẠNG NỢ CÔNG VÀ ĐÁNH GIA<br /> VAI TRÒ CỦA KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC<br /> TRONG QUẢN LÝ NỢ CÔNG TẠI VIỆT NAM<br /> STATUS OF PUBLIC DEBT AND EVALUATION OF THE STATE AUDIT’S<br /> ROLE IN PULIC DEBT MANAGEMENT IN VIETNAM<br /> <br /> (2)<br /> Bùi Thị Thu Thuỷ (1) Phạm Thu Hương<br /> <br /> Tóm tắt: Vai trò của cơ quan kiểm toán nhà nước trong quản lý nợ công là rất cần<br /> thiết, nhất là trong bối cảnh thế giới đã diễn ra những trường hợp khủng hoảng kinh<br /> tế do đổ vỡ nợ công. Trên thực tế ở Việt Nam, mặc dù hàng năm, kiểm toán nhà nước<br /> vẫn thực hiện kiểm toán tổng quyết toán ngân sách nhà nước và các chương trình, dự<br /> án sử dụng nợ công và đóng góp các ý kiến chuyên môn trong giai đoạn lập dự toán<br /> ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, vai trò của kiểm toán nhà nước trong quản lý nợ công<br /> vẫn chưa được xác lập, theo đó, việc công khai thông tin về quản lý nợ công cũng chưa<br /> chất lượng và được đánh giá cao. Bài báo này phản ánh thực trạng nợ công cũng như<br /> đánh giá được một cách khái quát vai trò của kiểm toán nhà nước trong quản lý nợ<br /> công hiện nay.<br /> Từ khoá: Nợ công, GDP, khủng hoảng, ngân sách, thâm hụt, quản lý, rủi ro, kiểm<br /> toán nhà nước.<br /> <br /> Abstract: The state audit plays a quite necessary role in public debt management,<br /> especially in the context of on-going economic crisis due to sovereign default. Actually<br /> in Vietnam, despite the fact that the State Audit performs annual auditing for total<br /> state budget settlement and programs and projects using state budget and makes<br /> professional comments to the stage of cost estimate preparation using stage budget;<br /> the role of the state audit in public debt management has not been defined yet;<br /> accordingly the disclosure of public debt management has not been highly appreciated<br /> and in insufficient quality. This paper represents the status of public debt as well as<br /> general evaluation of the state audit’s role in public debt management.<br /> Key words: Public debt, GDB, crisis, state budge, deficit, management, risk, state<br /> audit<br /> <br /> Ngày tòa soạn nhận được bài báo: 30/01/2018<br /> Ngày phản biện đánh giá: 25/02/2018<br /> Ngày bài báo được duyệt đăng: 20/03/2018<br /> <br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC 37<br /> QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ<br />  1. Mở đầu<br /> Các khoản nợ công có xu hướng ngày càng tăng ở nhiều quốc gia đang phát triển và<br /> được xem như là nguồn tài chính quan trọng để bù đắp các khoản thâm hụt ngân sách và<br /> hỗ trợ phát triển cơ sở, hạ tầng, kinh tế xã hội. Tuy nhiên, việc lạm dụng các khoản nợ công<br /> cũng như những yếu kém trong quản lý, giám sát nợ công đã tạo ra những rủi ro tài chính vĩ<br /> mô theo diện rộng tại nhiều quốc gia trên thế giới. Cũng trong xu thế ấy, vay nợ của chính<br /> phủ Việt Nam trong những năm gần đây tăng lên đáng kể do nhu cầu đầu tư phát triển và<br /> bù đắp bội chi ngân sách. Nhu cầu đầu tư của chính phú tăng mạnh trong khi nguồn thu từ<br /> thuế, từ khai thác tài nguyên và các nguồn thu khác tăng không đáng kể. Kiểm toán nhà<br /> nước với tư cách là cơ quan chuyên môn độc lập về lĩnh vực kiểm tra tài chính cao nhất của<br /> Nhà nước do Quốc hội thành lập, hàng năm thực hiện kiểm tra việc quản lý, sử dụng ngân<br /> sách, tiền và tài sản của nhà nước đối với mọi cơ quan, tổ chức quản lý, sử dụng ngân sách.<br /> 2. Thực trạng nợ công<br /> Tại Việt Nam, nợ công đang là một trong những vấn đề thu hút nhiều sự quan tâm nhất<br /> trên các diễn đàn kinh tế trong thời gian gần đây. Với một nước đang phát triển như Việt<br /> Nam, vay nợ có thể xem là một công cụ cần thiết để tài trợ vốn, đáp ứng nhu cầu đầu tư và<br /> khuyến khích phát triển sản xuất trong giai đoạn nền kinh tế còn có mức tích lũy thấp. Tuy<br /> nhiên, nếu chúng ta lạm dụng việc vay nợ và sử dụng thiếu thận trọng nguồn tài chính này<br /> thì các khoản nợ sẽ thành một gánh nặng cho tương lai, khiến sự bền vững của nền kinh tế<br /> bị đe một<br /> dọa.công cụ cần thiết để tài trợ vốn, đáp ứng nhu cầu đầu tư và khuyến khích phát triển sản xuất trong<br /> giai đoạn nền kinh tế còn có mức tích lũy thấp. Tuy nhiên, nếu chúng ta lạm dụng việc vay nợ và sử dụng<br /> Hình 1:<br /> thiếu thận<br /> Tỷtrọng<br /> trọngnguồn tài chính<br /> nợ công, này thìphủ<br /> nợ chính các và<br /> khoản nợ sẽ thành<br /> nợ nước ngoàimột<br /> củagánh<br /> Việtnặng<br /> Namcho tương lai, khiến<br /> 2011-2016 (%GDP)sự<br /> bền vững của nền kinh tế bị đe dọa.<br /> Hình 1: Tỷ trọng nợ công, nợ chính phủ và nợ nước ngoài của Việt Nam 2011-2016 (%GDP)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn:<br /> Nguồn: Viện Chiến<br /> Viện Chiến lược vàvà<br /> lược Chính<br /> Chính sách tàitài<br /> sách chính (2017)<br /> chính (2017)<br /> Số liệu thống kê trong Hình 1 cho thấy, tỷ lệ nợ công/GDP của Việt Nam những năm gần<br /> Số<br /> đâyliệu thống<br /> đang có xukêhướng<br /> trong tăng<br /> Hìnhnhanh,<br /> 1 cho đặc<br /> thấy, tỷ kể<br /> biệt lệ từ<br /> nợnăm<br /> công/GDP<br /> 2011. Cụcủa thể,Việt Nam vòng<br /> chỉ trong những 05năm<br /> năm gần<br /> từ<br /> đây đang có xuđến<br /> năm 2011 hướng tăng tỉ<br /> năm 2015, nhanh, đặc biệt kể<br /> lệ nợ công/GDP củatừViệt<br /> năm 2011.<br /> Nam Cụ khoảng<br /> đã tăng thể, chỉ12,2<br /> trong<br /> điểm vòng<br /> phần05 năm<br /> trăm,<br /> từ năm 2011 đến năm 2015, tỉ lệ nợ công/GDP của Việt Nam đã tăng<br /> từ 50% lên đến 62,2%. Tới cuối năm 2016, nợ công ước tính đã lên tới 63,7% GDP. Với tốc độ khoảng 12,2 điểm<br /> phần tăng<br /> trăm, từtục<br /> liên 50% lên đến<br /> khoảng 62,2%.<br /> 5% mỗi Tới trong<br /> năm như cuối giai<br /> nămđoạn2016, nợ côngmức<br /> 2011-2016, ướctrần<br /> tínhnợđã<br /> cônglên65%<br /> tới 63,7%<br /> GDP<br /> GDP.doVới tốc hội<br /> Quốc độ đặt<br /> tăng raliên tụcsẽkhoảng<br /> có thể bị phá vỡ5% mỗithời<br /> trong năm như<br /> gian tới.trong giai đoạn 2011-2016, mức trần<br /> nợ công 65% GDP do Quốc hội đặt ra có thể sẽ bị<br /> Hình 2: Tỷ lệ nợ công, Việt Nam và một số nước trong phá vỡ khu<br /> trongvựcthời gian tới.<br /> 2000-2016 (% GDP)<br /> 38 TẠP CHÍ KHOA HỌC<br /> QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ<br />  Số liệu thống kê trong Hình 1 cho thấy, tỷ lệ nợ công/GDP của Việt Nam những năm gần<br /> đây đang có xu hướng tăng nhanh, đặc biệt kể từ năm 2011. Cụ thể, chỉ trong vòng 05 năm từ<br /> năm 2011 đến năm 2015, tỉ lệ nợ công/GDP của Việt Nam đã tăng khoảng 12,2 điểm phần trăm,<br /> từ 50% lên lệ<br /> đến Nguồn:côngViện Chiếntínhlược và Chính sáchGDP.<br /> tài chính (2017)<br /> Hình 2: Tỷ nợ62,2%.<br /> công,Tới<br /> Việtcuối<br /> Namnămvà2016,<br /> một nợsố nướcước trong đã lên<br /> khu vựctới2000-2016<br /> 63,7% (%Với tốc độ<br /> GDP)<br /> Sốtục<br /> tăng liên liệukhoảng<br /> thống kê<br /> 5%trong Hìnhnhư<br /> mỗi năm 1 cho thấy,<br /> trong tỷ đoạn<br /> giai lệ nợ công/GDP<br /> 2011-2016,của mứcViệt<br /> trầnNam những65%<br /> nợ công nămGDPgần<br /> đây đang có xu hướng tăng nhanh, đặc biệt kể từ năm<br /> do Quốc hội đặt ra có thể sẽ bị phá vỡ trong thời gian tới. 2011. Cụ thể, chỉ trong vòng 05 năm từ<br /> năm 2011<br /> Hình đến2: năm<br /> Tỷ lệ2015, tỉ lệViệt<br /> nợ công, nợ công/GDP<br /> Nam và một của<br /> số Việt<br /> nướcNamtrongđãkhu<br /> tăngvực<br /> khoảng 12,2 điểm<br /> 2000-2016 phần trăm,<br /> (% GDP)<br /> từ 50% lên đến 62,2%. Tới cuối năm 2016, nợ công ước tính đã lên tới 63,7% GDP. Với tốc độ<br /> tăng liên tục khoảng 5% mỗi năm như trong giai đoạn 2011-2016, mức trần nợ công 65% GDP<br /> do Quốc hội đặt ra có thể sẽ bị phá vỡ trong thời gian tới.<br /> Hình 2: Tỷ lệ nợ công, Việt Nam và một số nước trong khu vực 2000-2016 (% GDP)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: IMF (2017a)<br /> Hình 3: Tỷ lệ nợ công, Việt Nam và một số nước mới nổi/đang phát triển trên thế giới, 2000-<br /> Hình 3: Tỷ lệ nợ công, Việt Nam và 2016một số(% nước<br /> GDP) mới nổi/đang phát triển trên thế giới,<br /> 2000-2016 (% GDP)<br /> Nguồn: IMF (2017a)<br /> Hình 3: Tỷ lệ nợ công, Việt Nam và một số nước mới nổi/đang phát triển trên thế giới, 2000-<br /> 2016 (% GDP)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: IMF (2017)<br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: IMF (2017)<br /> <br /> <br /> <br /> Tương tự như vậy, từ năm 2011 đến năm 2016, tỉ lệ nợ chính phủ/GDP đã tăng từ 39,3%<br /> đến 52,7%, tiến rất sát tới mức ngưỡng kiểm soát 54% của Quốc hội (xem Hình 1).<br /> Bên cạnh đó, theo số liệu thống kê của IMF (2017), so với các quốc gia còn lại trong khu<br /> vực ASEAN cũng như so với các nhóm quốc gia mới nổi và đang phát triển trên thế giới, tỷ lệ<br /> nợ công/GDP của Việt Nam đã gia tăng mạnh mẽ, từ vị trí thấp nhất giai đoạn từ 2000-2005<br /> vươn lên đứng đầu trong năm 2016 với nợ công ước tính lên tới 60,7% GDP (xem Hình 2 và<br /> Hình 3).<br /> <br /> (1) Trường Đại học Mỏ - Địa chất TẠP CHÍ KHOA HỌC 39<br /> (2) Trường Đại học Mỏ - Địa chất QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ<br /> Email: huongpt.mdc@ gmail.com<br />  Bên cạnh đó, theo số liệu thống kê của IMF (2017), so với các quốc gia còn lại trong khu vực<br /> ASEAN cũng như so với các nhóm quốc gia mới nổi và đang phát triển trên thế giới, tỷ lệ nợ<br /> công/GDP của Việt Nam đã gia tăng mạnh mẽ, từ vị trí thấp nhất giai đoạn từ 2000-2005 vươn<br /> Hình 4: Tăng trưởng kinh tế và tỷ trọng thâm hụt ngân sách, 2000-2016 (% GDP)<br /> lên đứng đầu trong năm 2016 với nợ công ước tính lên tới 60,7% GDP (xem Hình 2 và Hình 3).<br /> Hình 4: Tăng trưởng kinh tế và tỷ trọng thâm hụt ngân sách, 2000-2016 (% GDP)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Cơ sở dữ liệu của CEIC<br /> Thâm hụt ngân sách cao triền miên (xem Hình 4), một phần bắt nguồn từ sự kém hiệu quả<br /> trong<br /> Thâm hụt việcngân<br /> sử dụng nguồn<br /> sách caovốntriềnvay,miên<br /> đặc biệt(xemở khu<br /> Hình vực4),kinhmột tế nhà<br /> phần nước,<br /> bắtgây ra những<br /> nguồn từ sựthách<br /> kémthức hiệu<br /> quả trong<br /> rất lớnviệc sử dụng<br /> đối với việc kiểmnguồnsoát vốn vay,trong<br /> nợ công đặc giới<br /> biệthạnở khucho vực<br /> phép.kinhBên tế nhà<br /> cạnh đó,nước, gâyngân<br /> thâm hụt ra những<br /> sách<br /> tháchtạo<br /> thức ra rất<br /> sứclớnép đối với<br /> với nguồn<br /> việc kiểm trả nợsoát<br /> trongnợ ngân<br /> côngsáchtrong nhàgiới hạndẫn<br /> nước, chođếnphép.<br /> tìnhBên<br /> trạngcạnh<br /> đảo đó, thâm<br /> nợ ngày<br /> hụt ngân<br /> càng sáchgia tăng.tạo Theo<br /> ra sức ép đốitrình<br /> Chương với quản<br /> nguồn lý trả nợ trong<br /> nợ trung ngân<br /> hạn giai sách<br /> đoạn nhà nước,<br /> 2016-2018 đượcdẫnThủđếntướngtình<br /> trạng Chính<br /> đảo nợ ngày càng gia tăng. Theo Chương trình quản lý nợ<br /> phủ phê duyệt vào cuối tháng Tư năm 2017, lượng vay để trả nợ gốc trong năm 2016 là trung hạn giai đoạn 2016-<br /> 2018 132,4<br /> được nghìnThủ tướng<br /> tỷ đồng,Chính<br /> năm 2017 phủkhoảng<br /> phê duyệt vào cuối<br /> 144 nghìn tỷ đồngtháng<br /> . Tư năm 2017, lượng vay để trả<br /> nợ gốc trong<br /> Với chiều hướng gia tăng quy mô và tính rủi ro của nợ công như 144<br /> năm 2016 là 132,4 nghìn tỷ đồng, năm 2017 khoảng hiện nghìn tỷ đồng<br /> nay, quản lý nợ .công<br /> Với<br /> đangchiềulà mộthướng<br /> tronggia tăngvấn<br /> những quy đềmôđượcvàquan<br /> tính tâm<br /> rủi ro<br /> nhấtcủa đốinợvớicông nhưhoạch<br /> các nhà hiện nay,<br /> định quản<br /> chính lý nợ giới<br /> sách, công<br /> đang học<br /> là một thuật trong<br /> cũngnhững<br /> như dưvấn luậnđề tại được quan tâm nhất đối với các nhà hoạch định chính sách,<br /> Việt Nam.<br /> giới học thuật cũng như dư luận<br /> 3. Đánh giá thực trạng vai trò của KTNN tại Việt Nam. trong quản lý nợ công<br /> 3. Đánh giá thực trạng vai trò của KTNN trong quản lý nợ công<br /> 3.1. Những thành tựu đạt được<br /> 3.1. Những thành tựu đạt được<br /> Trong những năm qua, KTNN đã chú ý thực hiện vai trò của mình trong quản lý nợ công, làm<br /> Trong những năm qua, KTNN đã chú ý thực hiện vai trò của mình trong quản lý nợ công,<br /> tiền đề để xác lập vai trò của KTNN trong quản lý nợ công thông qua các văn bản pháp luật.Ta<br /> làm tiền đề để xác lập vai trò của KTNN trong quản lý nợ công thông qua các văn bản pháp<br /> cócó<br /> luật.Ta thểthể thấythấy<br /> những kết quả<br /> những kếtđạtquảđượcđạtở được<br /> một sốởkhía mộtcạnh sau: cạnh sau:<br /> số khía<br /> Một là, KTNN đã quan tâm, chú ý đến công tác kiểm toán nợ công. Mặc dù hàng năm, KTNN<br /> Một là,thực<br /> chưa KTNN hiệnđãkiểm toántâm,<br /> quan nợ côngchúmột cáchcông<br /> ý đến độc lậptácnhưng<br /> kiểmđã toáncó những<br /> nợ công.định Mặc<br /> hướngdùnhấthàngđịnhnăm,<br /> về<br /> KTNNvaichưa trò kiểm<br /> thựctoánhiệnvàkiểm<br /> giám toán<br /> sát nợnợ công.<br /> công Chúng<br /> một tacáchthấyđộcrằng, lậpngaynhưngtừ khiđãmới<br /> cóthành<br /> những lậpđịnh<br /> theo hướng<br /> Nghị<br /> định số<br /> nhất định về70/CP<br /> vai trò ngày<br /> kiểm 11 toán<br /> thángvà 7 năm<br /> giám1994, sát trong<br /> nợ công. cơ cấu tổ chức<br /> Chúng ta của<br /> thấyKTNN<br /> rằng,đãngaycó đơntừ vị<br /> khiđảmmới<br /> thànhnhận nhiệmNghị<br /> lập theo vụ kiểmđịnhtoánsốnợ công. ngày<br /> 70/CP Cơ cấu11tổthángchức của 7 nămKTNN theo Nghị<br /> 1994, trongđịnhcơ 70/CP<br /> cấu tổgồm:chứcVăn của<br /> KTNNphòng;<br /> đã cóKiểm đơn toán<br /> vị đảmngân nhận<br /> sáchnhiệm<br /> nhà nước;vụ kiểmKiểm toán<br /> toán nợ công.<br /> chương Cơdự<br /> trình cấuán,tổcác<br /> chức<br /> khoảncủaviện<br /> KTNN theo<br /> trợ, vay<br /> Nghị nợ<br /> định công70/CP (gọi gồm:<br /> tắt là Văn<br /> Kiểmphòng;<br /> toán đầu Kiểm<br /> tư dự toán<br /> án);ngân<br /> Kiểmsách toán nhàdoanh nước;<br /> nghiệpKiểmnhàtoán<br /> nước;chương<br /> Kiểm toán trình<br /> dự án,chương<br /> các khoản việnbiệt.<br /> trình đặc trợ,Như<br /> vayvậy nợ cócôngthể (gọi tắt là ngay<br /> thấy rằng, Kiểmtừtoán đầu tư<br /> khi thành dựvấn<br /> lập, án);<br /> đềKiểm toánvay<br /> kiểm toán doanh<br /> nợ<br /> nghiệpcôngnhà đãnước;<br /> được đặtKiểmra và toán<br /> coi chương<br /> đây là một trình<br /> trọngđặc biệt.<br /> điểm Nhưhoạt<br /> trong vậyđộngcó thểcủa thấy<br /> KTNN.rằng, ngayKTNN<br /> Khi Luật từ khi<br /> thànhcólập,hiệu lực, một trong những nội dung kiểm toán của KTNN là các khoản vay nợ công. Khi trong<br /> vấn đề kiểm toán vay nợ công đã được đặt ra và coi đây là một trọng điểm ban<br /> hoạt động của KTNN. Khi Luật KTNN có hiệu lực, một trong<br /> hành chức năng, nhiệm vụ cho các đơn vị trực thuộc KTNN, Tổng KTNN đã giao trách nhiệm những nội dung kiểm toán của<br /> KTNNkiểm là các khoản vay nợ công. Khi ban hành chức năng,<br /> toán các khoản vay nợ công cho KTNN chuyên ngành II và sau này đã điều chỉnh lại và nhiệm vụ cho các đơn vị trực<br /> giao cho Vụ Tổng hợp. Mặc dù kiểm toán các khoản nợ công trên thực tế chưa được thực hiện<br /> 40 TẠP CHÍ KHOA HỌC<br /> QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ<br /> thuộc KTNN, Tổng KTNN đã giao trách nhiệm kiểm toán các khoản vay nợ công cho KTNN<br /> chuyên ngành II và sau này đã điều chỉnh lại và giao cho Vụ Tổng hợp. Mặc dù kiểm toán<br /> các khoản nợ công trên thực tế chưa được thực hiện nhưng với các quy định của pháp luật<br /> đã chứng tỏ sự quan tâm của các cấp, các nhà quản lý về tầm quan trọng đối với vai trò của<br /> KTNN trong quản lý nợ công.<br /> <br /> Hai là, KTNN đã chú ý đánh giá công tác quản lý nợ công thông qua kiểm toán quyết<br /> toán NSNN. Hàng năm, kể từ khi thành lập đến nay và nhất là kể từ khi Luật NSNN sửa đổi<br /> có hiệu lực từ năm ngân sách 2004 và quyết toán NSNN năm 2002, trong quá trình kiểm<br /> toán quyết toán, KTNN luôn chú trọng đánh giá vấn đề quản lý nợ công. Các đoàn kiểm toán<br /> đã chú ý đến số liệu nợ công, làm việc với các cơ quan quản lý nợ của Bộ Tài chính để có thể<br /> nắm bắt được tình hình quản lý nợ công hàng năm và có thể đưa ra kiến nghị phù hợp. Đặc<br /> biệt đối với kiểm toán quyết toán NSNN năm 2013 đã đề cập riêng nội dung quản lý nợ công.<br /> Mặc dù chưa phải là cuộc kiểm toán riêng, độc lập về quản lý nợ nhưng cũng đã có những<br /> nhận định, đánh giá nhất định về nợ công. Có thể coi đây là tiền đề để đi những bước tiếp<br /> theo trong công tác kiểm toán nợ công. Trong đề cương kiểm toán quyết toán ngân sách nhà<br /> nước hàng năm, luôn đề cập đến công tác quản lý nợ công. Tuy nhiên, trên thực tế thực hiện<br /> có những khó khăn nhất định do một phần từ các cơ quan quản lý, một phần từ phía KTNN.<br /> <br /> Ba là, thông qua kiểm toán nội dung về nợ công, KTNN đã đưa ra một số ý kiến mang<br /> tính cảnh báo đối với tình hình vay nợ của ngân sách địa phương từ đó thu hút sự quan tâm<br /> của Quốc hội, Chính phủ, các cơ quan chức năng và công chúng.<br /> Những số liệu tăng thu, giảm chi cho NSNN thông qua hoạt động kiểm toán cũng như<br /> kiến nghị hoàn thiện hệ thống pháp luật về quản lý tài chính ngân sách cũng như việc kiến<br /> nghị, sửa đổi hay hủy bỏ hàng trăm văn bản quy phạm pháp luật sai quy định hoặc không<br /> còn phù hợp với thực tế đã góp phần tạo ra được sự quan tâm của Quốc hội, các cơ quan<br /> chức năng và dự luận, công chúng đến tình hình vay nợ của ngân sách địa phương trong<br /> tổng thể nợ công. Thông qua đó góp phần tạo ra thông tin để cảnh báo tình hình quản lý<br /> nợ công, góp phần thúc đẩy các cơ quan quản lý nợ có biện pháp quản lý tốt hơn. Những<br /> kiến nghị của KTNN ngày càng đa dạng, sâu sắc và có chất lượng hơn, đã được Quốc hội,<br /> Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương sử dụng ngày càng nhiều trong xem xét, phê chuẩn<br /> dự toán, quyết toán ngân sách, giám sát ngân sách và thực hiện chính sách pháp luật; các<br /> đơn vị được kiểm toán khắc phục những yếu kém, bất cập, hoàn thiện hệ thống kiểm soát<br /> nội bộ. Bên cạnh đó, việc công khai kết quả kiểm toán, kết quả thực hiện kết luận, kiến nghị<br /> kiểm toán của KTNN được thực hiện định kỳ, có định hướng đã tạo được dư luận tốt cả trong<br /> và ngoài nước. Qua đó, KTNN đã khẳng định được vị thế, vai trò của mình trong quản lý nợ<br /> công thông qua chất lượng và hiệu quả kiểm toán ngày càng được nâng cao.<br /> <br /> Bốn là, trong thời gian qua, vị thế của KTNN đã càng ngày càng được nâng cao. Cùng<br /> với công tác xây dựng, ban hành pháp luật nhằm hoàn thiện căn cứ pháp lý điều chỉnh hoạt<br /> động KTNN, KTNN còn hết sức chú trọng phổ biến, tuyên truyền pháp luật về tổ chức hoạt<br /> động KTNN bằng nhiều hình thức, biện pháp đa dạng, thiết thực đối với các cấp chính quyền<br /> từ cơ sở, xã, phường cũng như đối với các Bộ, ngành, công chúng và xã hội nói chung nhằm<br /> mục đích hoàn thành tốt và phát huy cao hơn nữa vai trò của KTNN trong quản lý nợ công.<br /> 3.2. Những hạn chế, yếu kém<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC 41<br /> QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ<br />  Mặc dù đã có những kết quả đạt được trong việc thực hiện vai trò của KTNN trong quản<br /> lý nợ công. Tuy nhiên còn nhiều hạn chế mà KTNN cần phải quan tâm để có thể xác lập và<br /> nâng cao vai trò của mình trong quản lý nợ công nợ công một cách đầy đủ theo các thông lệ<br /> hiện hành. Có thể thấy một số yếu kém, hạn chế trong việc thực hiện vai trò của KTNN trong<br /> quản lý nợ công mà KTNN cần nhận diện và tìm ra giải pháp khắc phục, đó là:<br /> <br /> Một là, cho đến nay, sau 20 năm hoạt động, vai trò của KTNN vẫn chưa được phân định<br /> rõ ràng trong các văn bản, chính sách quản lý nợ công mà chỉ hiểu một cách gián tiếp. Trong<br /> quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, với yêu cầu minh bạch thông tin tài chính ngân sách quốc<br /> gia bao gồm cả việc quản lý các khoản nợ công thì yêu cầu KTNN đóng một vai trò nhất<br /> định trong quản lý nợ công là yêu cầu được các định chế tài chính quốc tế đề ra. Tuy nhiên,<br /> khung pháp lý của Việt Nam vẫn chưa thực hiện được việc này. KTNN Việt Nam vẫn chưa<br /> có một vị trí pháp lý, chức năng và nhiệm vụ rõ ràng trong hệ thống quản lý nợ công và theo<br /> đó, KTNN Việt Nam vẫn chưa có một vai trò cụ thể trong quản lý nợ công.<br /> <br /> Hai là, KTNN chưa tổ chức được cuộc kiểm toán nào độc lập và toàn diện về quản lý nợ<br /> công và cũng chưa xây dựng được quy trình, chuẩn mực và các hướng dẫn kiểm toán quản<br /> lý nợ công. Thậm chí cho đến nay, KTNN cũng chưa xây dựng được đội ngũ cán bộ, chuyên<br /> gia am hiểu về quản lý nợ công để giúp Tổng KTNN trong việc hoạch định chiến lược, xây<br /> dựng vai trò vị trí của KTNN trong quản lý nợ công cũng như chiến lược kiểm toán nợ công.<br /> Chính vì vậy, thời gian qua, mặc dù có sự lồng ghép đánh giá về nợ công nhưng chưa thể coi<br /> đó là việc thực hiện vai trò của KTNN trong quản lý nợ công.<br /> <br /> Ba là, các đánh giá, kiến nghị của KTNN chưa sâu sắc và giúp ích nhiều cho cơ quan<br /> quản lý nợ công. Qua kiểm toán, cơ quan KTNN có đề cập đến vay nợ Chính phủ, đánh giá<br /> tuân thủ của việc vay nợ. Tuy nhiên, KTNN cũng chỉ đi sâu việc tuân thủ là vay nợ thế nào,<br /> có đúng hạn mức do luật định hay không, có cân đối vào ngân sách địa phương hay không...<br /> Trong khi các đánh giá rủi ro quản lý nợ công về tăng cường quản trị rủi ro trong quản lý nợ<br /> công (như cơ cấu vay nợ ra sao, tính bền vững của việc vay nợ như thế nào, có đảm bảo khả<br /> năng thanh toán không, số liệu nợ có hạch toán đầy đủ theo thông lệ chung của quốc tế để<br /> đảm bảo tính so sánh hay không...) là rất cần thiết lại chưa được KTNN thực hiện. Mặt khác,<br /> mặc dù công tác quản lý nợ công còn nhiều bất cập nhưng KTNN cũng chưa đưa ra được<br /> những kiến nghị tầm vĩ mô để giúp các cơ quan của Chính phủ hoàn thiện công tác công tác<br /> này. Nhiều vấn đề về quản lý nợ công đang có sự khác biệt xa so với chuẩn mực quản lý nợ<br /> công mà các tổ chức quốc tế ban hành nhưng chưa được KTNN phát hiện và kiến nghị để<br /> có cơ chế quản lý thích hợp và có biện pháp sửa đổi cần thiết với các điều khoản luật định.<br /> Đây là những vấn đề hết sức cần thiết trong quản lý nợ công KTNN chưa đề cập nhằm đưa<br /> ra ý kiến độc lập của mình để đánh giá và kiến nghị hoàn thiện công tác quản lý nợ công ở<br /> Việt Nam, là khoảng trống trong trong việc thực hiện kiểm toán nợ công cũng như vai trò của<br /> KTNN trong quản lý nợ công những năm qua cần có biện pháp tháo gỡ khắc phục.<br /> <br /> Bốn là, việc công khai kết quả kiểm toán về quản lý và sử dụng nợ công của KTNN còn<br /> hạn chế. Các đánh giá kiểm toán đôi khi còn né tránh, chung chung, chưa đi sâu đánh giá<br /> tình hình, cơ cấu, chi phí và hạch toán nợ công nhằm hạn chế rủi ro tài chính trong vay nợ<br /> đồng thời không xác định rõ trách nhiệm và đưa ra giải pháp cụ thể để giúp cơ quan chức<br /> <br /> 42 TẠP CHÍ KHOA HỌC<br /> QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ<br /> năng xử lý những sai phạm phát hiện thông qua hoạt động kiểm toán. Có thể nói đây là yếu<br /> kém cần sớm khắc phục để đưa công tác kiểm toán nợ công của KTNN dần đi vào hoạt động<br /> và phát huy vai trò của cơ quan KTNN trong quản lý nợ công.<br /> Và cuối cùng là KTNN chưa thực sự phát huy được vai trò là công cụ mạnh của Nhà nước<br /> trong kiểm tra, giám sát các nguồn lực tài chính nhà nước, nhất là trong quản lý nợ công.<br /> KTNN chưa có một đơn vị riêng có chức năng, nhiệm vụ và chịu trách nhiệm kiểm toán quản<br /> lý nợ công và đánh giá nợ công hàng năm. Trình độ kiểm toán viên trong kiểm toán quản lý<br /> nợ công vẫn còn nhiều hạn chế.<br /> <br /> 4. Kết luận<br /> Quản lý nợ công là một trong những vấn đề quan trọng nhất xét ở khía cạnh tác động<br /> qua lại đến bội chi NSNN và tăng trưởng kinh tế ở nước ta hiện nay. Nếu không khắc phục<br /> kịp thời những tồn tại, yếu kém về nợ công nói trên thì nó sẽ trở thành lực cản, kìm hãm sự<br /> phát triển của nền kinh tế.<br /> Ngược lại, nếu Nhà nước mạnh dạn đổi mới cách thức quản lý nợ công với những giải<br /> pháp hữu hiệu thì nợ công sẽ trở thành lực đẩy cần thiết mang tính nền tảng để hình thành<br /> hệ thống cơ sở hạ tầng nước ta hoàn chỉnh đồng thời sẽ có tác động tích cực đến việc lành<br /> mạnh hóa NSNN và đảm bảo cấu trúc an ninh tài chính quốc gia, qua đó, tạo bệ phóng cho<br /> nền kinh tế nước ta cất cánh vững chắc trong điều kiện hội nhập quốc tế hiện nay.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Luật Quản lý nợ công số 29/2009/QH12;<br /> 2. Bản tin Nợ công số 4 (2016) - Bộ Tài chính;<br /> 3 .ThS. Lê Thị Khương (2016) “Bàn về nợ công Việt Nam hiện nay”, Tạp chí Ngân hàng,<br /> (21);<br /> 4. PGS.,TS. Đặng Văn Thanh (2016), “Đổi mới và nâng cao chất lượng Quản lý sử dụng<br /> nợ công ở Việt Nam”, Tạp chí Kế toán và Kiểm toán, (12);<br /> 5. Kiểm toán nhà nước (2017), Quy trình kiểm toán ngân sách nhà nước, ban hành ngày<br /> 29/3/2017<br /> 6. Kiểm toán nhà nước, Báo cáo kiểm toán có liên quan đến tình hình quản lý và sử dụng<br /> nợ công.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC 43<br /> QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ<br />