Tiếp biến văn hóa thông qua đối thoại trong hội nhập quốc tế

TIÕP BIÕN V¡N HãA TH¤NG QUA §èI THO¹I<br /> TRONG HéI NHËP QUèC TÕ(*)<br /> <br /> <br /> Ph¹m Xu©n Nam(**)<br /> <br /> <br /> 1. NhËn thøc vÒ tiÕp biÕn v¨n hãa dung…) c¸c v¨n hãa kh¸c nhau cña c¸c<br /> nhãm mµ quan träng lµ cã sù biÕn ®æi<br /> Bµn vÒ sù ®a d¹ng v¨n hãa víi t− m« thøc v¨n hãa cña c¸c nhãm” (Hµ<br /> c¸ch võa lµ tiÒn ®Ò võa lµ ®iÒu kiÖn cho V¨n TÊn, 1981). V× thÕ, ®Ó cã thÓ diÔn<br /> sù giao l−u gi÷a c¸c céng ®ång v¨n hãa ®¹t hai néi dung chñ yÕu cña kh¸i<br /> kh¸c nhau, ng−êi ta kh«ng thÓ kh«ng niÖm lµ tiÕp xóc vµ biÕn ®æi, «ng ®Ò<br /> chó ý ®Õn mét hiÖn t−îng mµ c¸c häc nghÞ “nªn dïng tõ tiÕp biÕn v¨n hãa ®Ó<br /> gi¶ ph−¬ng T©y gäi lµ acculturation. dÞch thuËt ng÷ acculturation” (Hµ V¨n<br /> Mét sè nhµ nghiªn cøu ë n−íc ta dÞch TÊn, 1981).<br /> thuËt ng÷ nµy lµ ®an xen v¨n hãa, hçn<br /> dung v¨n hãa… Nh−ng theo Hµ V¨n ë ®©y, tõ gãc nh×n vÒ sù tiÕp biÕn<br /> TÊn, tÊt c¶ nh÷ng c¸ch dÞch ®ã ®Òu ch−a v¨n hãa th«ng qua ®èi tho¹i, ta thÊy næi<br /> diÔn t¶ ®óng néi dung kh¸i niÖm nµy. lªn mét vÊn ®Ò cÇn lµm s¸ng tá lµ: Ph¶i<br /> ¤ng cho biÕt, trong mét BÞ vong lôc ch¨ng mäi sù tiÕp xóc l©u dµi vµ trùc<br /> (Memorandum) n¨m 1936, ba nhµ nh©n tiÕp gi÷a c¸c nhãm, c¸c céng ®ång v¨n<br /> häc v¨n hãa ng−êi Mü lµ R. Redifield, hãa kh¸c nhau ®Òu dÉn ®Õn biÕn ®æi<br /> R. Linton vµ M. Herskovits ®· ®Þnh theo nghÜa tiÕp biÕn v¨n hãa nh− ®·<br /> nghÜa: “D−íi tõ acculturation, ta hiÓu lµ ph©n tÝch ë trªn? Cã thÓ t×m c©u tr¶ lêi<br /> hiÖn t−îng x¶y ra khi nh÷ng nhãm cho vÊn ®Ò ®Æt ra Êy b»ng nh÷ng dÉn<br /> ng−êi cã v¨n hãa kh¸c nhau, tiÕp xóc l©u chøng thùc tÕ mµ mét sè nhãm, mét sè<br /> dµi vµ trùc tiÕp, g©y ra sù biÕn ®æi m« céng ®ång v¨n hãa ®· tr¶i qua trong lÞch<br /> thøc (pattern) v¨n hãa ban ®Çu cña mét sö cña m×nh.(*)(**)<br /> hay c¶ hai nhãm” (DÉn theo Hµ V¨n<br /> TÊn, 1981).<br /> (*)<br /> Nghiªn cøu ®−îc thùc hiÖn trong khu«n khæ<br /> C¨n cø vµo ®Þnh nghÜa nªu trªn, Hµ §Ò tµi KX.03.04/11-15 “T¸c ®éng cña tiÕp biÕn vµ<br /> V¨n TÊn cho r»ng: “Khi hiÖn t−îng héi nhËp v¨n hãa ®Õn ph¸t triÓn cña ViÖt Nam<br /> hiÖn nay”.<br /> acculturation x¶y ra, kh«ng ph¶i chØ cã (**)<br /> GS. TS., ViÖn Hµn l©m Khoa häc x· héi<br /> sù tiÕp xóc hay hßa lÉn (®an xen, hçn ViÖt Nam.<br /> 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2014<br /> <br /> <br /> Ch¼ng h¹n: TiÕp sau sù kiÖn Theo chóng t«i, nh©n tè t¸c ®éng Êy<br /> Cristoforo Colombo ph¸t hiÖn ra ch©u chÝnh lµ ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa<br /> Mü vµo cuèi thÕ kû XV, ®Õn n¨m 1527, d−íi nhiÒu h×nh thøc.<br /> bän thùc d©n T©y Ban Nha, nh©n danh 2. Quan niÖm vÒ ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa<br /> sø mÖnh “khai hãa v¨n minh”, ®· kÐo<br /> qu©n sang chiÕm b¸n ®¶o Yukatan §èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa lµ<br /> (thuéc Mexico ngµy nay). Trong kho¶ng hiÖn t−îng ®· cã tõ l©u trong lÞch sö<br /> trªn d−íi mét thÕ kû, c¸c thÕ lùc x©m nh©n lo¹i. Hµng ngµn n¨m råi, nói cao<br /> l−îc vµ thèng trÞ ngo¹i bang Êy kh«ng biÓn réng ®· bÞ v−ît qua; c¸c céng ®ång<br /> nh÷ng ®· tiªu diÖt céng ®ång ng−êi ng−êi thuéc nhiÒu bé l¹c, bé téc, d©n téc<br /> Mayas ë b¸n ®¶o nµy mµ cßn ra lÖnh kh¸c nhau ®· gÆp gì, trao ®æi, chia sÎ<br /> tµn ph¸ vµ thiªu hñy mäi di s¶n v¨n hãa víi nhau nhiÒu s¶n phÈm vµ gi¸ trÞ v¨n<br /> cña d©n b¶n ®Þa, bëi chóng cho ®ã lµ s¶n hãa mµ mçi céng ®ång ®Òu cã nh÷ng<br /> phÈm cña quû Sa T¨ng! Ai ngê vÒ sau, ph¸t minh, s¸ng t¹o riªng trong nh÷ng<br /> nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu mét sè d÷ ®iÒu kiÖn ®Æc thï vÒ tù nhiªn, lÞch sö vµ<br /> liÖu cßn sãt l¹i ®· chøng tá: ng−êi x· héi cña m×nh. Nh÷ng s¶n phÈm,<br /> Mayas tõng ®¹t ®Õn tr×nh ®é h×nh nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa ®ã lµ hÕt søc ®a<br /> thµnh nhµ n−íc d©n téc vµ cã mét nÒn d¹ng. Vµ chÝnh sù ®a d¹ng nµy míi lµm<br /> v¨n hãa ®éc ®¸o víi ch÷ viÕt t−îng h×nh n¶y sinh yªu cÇu giao l−u, ®èi tho¹i<br /> riªng, cïng nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ vÒ gi÷a chóng.<br /> to¸n häc, y häc vµ thiªn v¨n. VÒ ®iÒu nµy, cã ý kiÕn b¨n kho¨n<br /> Râ rµng, trong tr−êng hîp nªu trªn, r»ng, d−êng nh− chØ sau khi häc gi¶<br /> sù tiÕp xóc gi÷a hai céng ®ång v¨n hãa ng−êi Mü lµ Samuel Huntington ®−a ra<br /> kh¸c nhau kh«ng hÒ ®−a tíi sù biÕn ®æi thuyÕt “§ông ®é gi÷a c¸c nÒn v¨n<br /> v¨n hãa cña bÊt cø bªn nµo. Tr¸i l¹i, sù minh” (1993), th× nhiÒu nhµ ho¹t ®éng<br /> tiÕp xóc c−ìng bøc b»ng b¹o lùc tõ phÝa chÝnh trÞ, v¨n hãa, x· héi yªu chuéng<br /> bän x©m l−îc T©y Ban Nha ®· ®Èy nÒn hßa b×nh trªn thÕ giíi míi ph¶n øng l¹i<br /> v¨n hãa tõng ph¸t triÓn rùc rì mét thêi b»ng viÖc nªu lªn chñ tr−¬ng ®èi tho¹i<br /> cña ng−êi Mayas ®Õn chç diÖt vong! gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa vµ v¨n minh.<br /> Kh«ng Ýt sù kiÖn t−¬ng tù còng ®· lÇn ThËt ra, tõ nh÷ng n¨m 1980,<br /> l−ît diÔn ra víi céng ®ång ng−êi Incas UNESCO ®· ®Ò x−íng vµ tµi trî cho<br /> vµ mét sè céng ®ång ng−êi da ®á kh¸c ë mét dù ¸n ®iÒu tra, kh¶o s¸t, nghiªn<br /> c¶ Nam Mü vµ B¾c Mü tr−íc lµn sãng cøu trªn quy m« lín vÒ Con ®−êng t¬ lôa<br /> bµnh tr−íng cña chñ nghÜa thùc d©n nh»m lµm s¸ng tá “sù gÆp gì vµ ®èi<br /> ch©u ¢u trong c¸c thÕ kû XVI-XVII. tho¹i” gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa ¸ - ¢u tõ thêi<br /> VËy cÇn cã thªm nh©n tè t¸c ®éng cæ - trung ®¹i (UNESCO, 1998, p.VIII).<br /> nµo n÷a, th× sù tiÕp xóc gi÷a nh÷ng H¬n mét thËp niªn sau, trong bµi<br /> nhãm, nh÷ng céng ®ång ng−êi cã v¨n ph¸t biÓu nh©n N¨m quèc tÕ ®èi tho¹i<br /> hãa kh¸c nhau míi dÉn ®Õn sù biÕn ®æi gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa vµ v¨n minh<br /> m« thøc (hoÆc m« h×nh, kiÓu) v¨n hãa (2001), Tæng Th− ký Liªn Hîp Quèc lóc<br /> ban ®Çu cña mét hay c¶ hai nhãm, hai bÊy giê lµ «ng Kofi Annan ®· ®i ®Õn<br /> céng ®ång? nhËn thøc cho r»ng: “Trong suèt toµn bé<br /> TiÕp biÕn v¨n hãa… 5<br /> <br /> lÞch sö, c¸c nÒn v¨n hãa vµ v¨n minh ®· hãa] chØ lµ mét h×nh thøc cña tiÕp biÕn<br /> tr−ëng thµnh, ®¬m hoa kÕt tr¸i b»ng v¨n hãa” (H÷u Ngäc, 2004, tr.102).<br /> con ®−êng ®èi tho¹i vµ trao ®æi víi<br /> nhau, häc hái c¸c nÒn v¨n hãa kh¸c vµ Cã thÓ xem ®ã lµ mét c¸ch quan<br /> ®−îc c¸c nÒn v¨n hãa ®ã cæ vò t×m kiÕm niÖm mang tÝnh gîi më rÊt ®¸ng ghi<br /> tri thøc vµ sù hiÓu biÕt” (Kofi Annan, nhËn. Song theo thiÓn nghÜ cña chóng<br /> 2002, tr.2). t«i, ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa<br /> kh«ng ph¶i lµ mét h×nh thøc cña tiÕp<br /> ¤ng Kōichirō Matsuura − Tæng biÕn v¨n hãa mµ lµ t¸c nh©n cña sù<br /> Gi¸m ®èc UNESCO khi ®ã còng nãi: tiÕp biÕn Êy.<br /> “Khi toµn cÇu hãa ®−îc ®Èy m¹nh vµ<br /> khi sù phô thuéc lÉn nhau t¨ng lªn, c¸c Tuy vËy, ®Ó cã thÓ ®i tíi mét ®Þnh<br /> nÒn v¨n minh vµ v¨n hãa cã nhu cÇu nghÜa vÒ kh¸i niÖm ®èi tho¹i gi÷a c¸c<br /> sèng cßn lµ cÇn tiÕp xóc, c¸ch t©n, t¸c nÒn v¨n hãa, chóng t«i thÊy tr−íc hÕt<br /> ®éng qua l¹i, trao ®æi vµ ®èi tho¹i trªn cÇn lµm râ mét sè khÝa c¹nh chñ yÕu cã<br /> c¬ së b×nh ®¼ng vÒ phÈm gi¸ vµ sù liªn quan ®Õn kh¸i niÖm nµy:<br /> khoan dung” (Kōichirō Matsuura, 2005,<br /> Thø nhÊt, tiÕp xóc v¨n hãa lµ ®iÒu<br /> tr.648).<br /> kiÖn cÇn nh−ng ch−a ®ñ cña biÕn ®æi<br /> Riªng vÒ néi hµm cña kh¸i niÖm ®èi v¨n hãa, bëi tiÕp xóc v¨n hãa kh«ng tù<br /> tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa vµ v¨n minh ®éng dÉn ®Õn sù biÕn ®æi. Nh− trªn ®·<br /> th× cßn Ýt ®−îc bµn tíi. B¶n th©n «ng K. chøng minh, khi tiÕp xóc víi v¨n hãa B,<br /> Matsuura cho r»ng: “Theo nghÜa réng v¨n hãa A kh«ng nhÊt thiÕt biÕn thµnh<br /> nhÊt, ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa vµ A'. TiÕp xóc chØ dÉn ®Õn biÕn ®æi khi cã<br /> v¨n minh lµ mét tiÕn tr×nh mang ®Æc sù ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa kh¸c<br /> tr−ng gi¸o dôc. §ã lµ mét tiÕn tr×nh, nhau. Tuy vËy, b¶n th©n c¸c nÒn v¨n<br /> th«ng qua ®ã nh÷ng con ng−êi kh¸c hãa còng kh«ng tù chóng ®èi tho¹i víi<br /> nhau biÕt ®−îc nh÷ng ®iÒu mµ hä cã nhau. ChØ cã nh÷ng con ng−êi – víi t−<br /> chung vµ häc c¸ch t«n träng quyÒn kh¸c c¸ch lµ chñ thÓ s¸ng t¹o ra nh÷ng gi¸<br /> biÖt cña ng−êi kh¸c” (Kōichirō trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn hîp thµnh c¸c<br /> Matsuura, 2005, tr.645). VÒ c¬ b¶n, nÒn v¨n hãa kh¸c nhau – míi tham gia<br /> ®Þnh nghÜa nµy vÉn chñ yÕu nhÊn m¹nh vµo c¸c cuéc ®èi tho¹i v¨n hãa (Xem<br /> ®Õn ý nghÜa vµ môc tiªu cña ®èi tho¹i Edgar Morin, 2004, p.6).<br /> gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa vµ v¨n minh h¬n<br /> Thø hai, ®èi tho¹i, theo nghÜa th«ng<br /> lµ ®i s©u vµo néi hµm cña kh¸i niÖm.<br /> th−êng, lµ sù trao ®æi th«ng tin, ý<br /> Trong khi cßn b¨n kho¨n vÒ nh÷ng t−ëng, quan ®iÓm... gi÷a hai hoÆc nhiÒu<br /> ý kiÕn nªu trªn, th× chóng t«i l¹i chó ý ng−êi. Cßn ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n<br /> ®Õn quan niÖm cña nhµ v¨n hãa häc hãa th× cã thÓ ®−îc quan niÖm lµ tiÕn<br /> ViÖt Nam H÷u Ngäc vÒ ®èi tho¹i liªn tr×nh diÔn ra khi cã sù tiÕp xóc, t−¬ng<br /> v¨n hãa (intercultural dialogue) – mét t¸c - chia sÎ - th©u hãa, dÉn ®Õn biÕn ®æi<br /> c¸ch gäi kh¸c cña ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa (yÕu tè cèt lâi cña<br /> v¨n hãa (dialogue between cultures). mét m« thøc v¨n hãa) − mét tiÕn tr×nh<br /> Theo H÷u Ngäc, “®èi tho¹i [liªn v¨n ®−îc thùc hiÖn bëi nh÷ng ng−êi ®¹i diÖn<br /> 6 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2014<br /> <br /> <br /> hay thuéc vÒ c¸c céng ®ång v¨n hãa Víi ®Þnh nghÜa vµ s¬ ®å nªu trªn,<br /> kh¸c nhau. sau ®©y ta cã thÓ sö dông c¸c côm tõ<br /> ng¾n gän lµ tiÕp biÕn v¨n hãa th«ng qua<br /> Thø ba, trong chuçi quan hÖ nh©n<br /> ®èi tho¹i, hay tiÕp xóc, giao l−u, ®èi<br /> qu¶ tõ tiÕp xóc ®Õn biÕn ®æi v¨n hãa,<br /> tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa, hoÆc ng¾n<br /> tøc tiÕp biÕn v¨n hãa, th× ®èi tho¹i lµ<br /> gän h¬n n÷a lµ ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn<br /> kh©u trung gian t¸c ®éng ®Õn sù chuyÓn<br /> v¨n hãa.<br /> hãa hay kÕt hîp gi÷a c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa<br /> néi sinh víi c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa ngo¹i §èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa<br /> sinh cña c¸c bªn tham gia ®èi tho¹i. th−êng ®−îc thùc hiÖn d−íi nhiÒu h×nh<br /> thøc. Trong ®ã næi lªn mÊy h×nh thøc<br /> Thø t−, sù chuyÓn hãa hay kÕt hîp<br /> quan träng nhÊt lµ: §èi tho¹i trùc tiÕp<br /> c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa th−êng ®−îc thÓ hiÖn<br /> b»ng lêi vµ ®èi tho¹i th«ng qua nghiªn<br /> víi nhiÒu møc ®é vµ cÊp ®é kh¸c nhau:<br /> cøu t¸c phÈm ch÷ viÕt hoÆc qua quan<br /> cã nh÷ng gi¸ trÞ bÞ kh−íc tõ, cã nh÷ng<br /> s¸t hµnh vi… Nh− thùc tÕ lÞch sö n−íc<br /> gi¸ trÞ ®−îc vay m−în, cã nh÷ng gi¸ trÞ<br /> ta ®· cho thÊy: Trong suèt cuéc hµnh<br /> ®−îc c¶i biÕn, vµ còng cã nh÷ng gi¸ trÞ<br /> tr×nh v¹n dÆm ®i t×m ®−êng cøu n−íc<br /> ®−îc s¸ng t¹o míi hoµn toµn nhê sù gîi<br /> cøu d©n, NguyÔn ¸i Quèc - Hå ChÝ<br /> ý vµ th«i thóc cña ®èi tho¹i.<br /> Minh, ng−êi ®¹i diÖn kiÖt xuÊt cho gi¸<br /> Tõ nh÷ng ®iÒu ph©n tÝch ë trªn, ®Õn trÞ cèt lâi cña v¨n hãa d©n téc lµ chñ<br /> ®©y chóng t«i thö ®−a ra ®Þnh nghÜa: nghÜa yªu n−íc ViÖt Nam, ®· kh«ng<br /> “§èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa lµ tiÕn ngõng tiÕn hµnh ®èi tho¹i trùc tiÕp<br /> tr×nh diÔn ra khi cã sù tiÕp xóc, t−¬ng b»ng lêi hoÆc ®èi tho¹i qua t¸c phÈm víi<br /> t¸c - chia sÎ - th©u hãa, dÉn ®Õn biÕn ®æi nhiÒu nhµ v¨n hãa lín trªn thÕ giíi.<br /> c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa - mét tiÕn tr×nh ®−îc Nhê vËy, Ng−êi ®· cã thÓ tÝch hîp ®−îc<br /> thùc hiÖn bëi nh÷ng ng−êi ®¹i diÖn hay nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa −u tréi cña c¶<br /> thuéc vÒ c¸c céng ®ång v¨n hãa kh¸c ph−¬ng §«ng vµ ph−¬ng T©y, ®Ó trªn c¬<br /> nhau. Trong chuçi nh©n qu¶ tõ tiÕp xóc së ®ã vËn dông vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o<br /> ®Õn biÕn ®æi v¨n hãa, tøc tiÕp biÕn v¨n vµo sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc, gi¶i<br /> hãa, ®èi tho¹i lµ kh©u trung gian ®ãng phãng x· héi, gi¶i phãng con ng−êi trªn<br /> vai trß t¸c nh©n quy ®Þnh néi dung, quª h−¬ng xø së m×nh.<br /> h×nh thøc, ph−¬ng thøc, møc ®é vµ cÊp NÕu môc ®Ých ch©n chÝnh cña tiÕp<br /> ®é chuyÓn hãa gi÷a c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa biÕn v¨n hãa th«ng qua ®èi tho¹i lµ mçi<br /> néi sinh vµ c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa ngo¹i bªn tham gia tiÕn tr×nh Êy ®Òu biÕt<br /> sinh cña c¸c bªn tham gia ®èi tho¹i”. ®¸nh gi¸, lùa chän, tiÕp thu nh÷ng tinh<br /> Cã thÓ h×nh dung tiÕn tr×nh ®èi hoa cña c¸c nÒn v¨n hãa kh¸c ®Ó lµm<br /> tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa diÔn ra nh− giµu thªm b¶n s¾c v¨n hãa cña d©n téc<br /> s¬ ®å sau: m×nh, th× nh÷ng lêi d−íi ®©y cña Hå ChÝ<br /> Minh khi tr¶<br /> lêi c¸c nhµ b¸o<br /> n−íc ngoµi sau<br /> C¸ch m¹ng<br /> th¸ng T¸m<br /> TiÕp biÕn v¨n hãa… 7<br /> <br /> 1945 ®−îc xem nh− mét biÓu ®¹t ®iÓn c−êng tiÕp biÕn v¨n hãa th«ng qua ®èi<br /> h×nh: “Häc thuyÕt cña Khæng Tö cã −u tho¹i trong tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ<br /> ®iÓm lµ sù tu d−ìng ®¹o ®øc c¸ nh©n. cña n−íc ta hiÖn nay.<br /> T«n gi¸o Giªsu cã −u ®iÓm lµ lßng b¸c<br /> C¬ héi vµ th¸ch thøc<br /> ¸i. Chñ nghÜa M¸c cã −u ®iÓm lµ ph−¬ng<br /> ph¸p lµm viÖc biÖn chøng. Chñ nghÜa Tõ cuèi nh÷ng n¨m 1980, d−íi t¸c<br /> T«n DËt Tiªn cã −u ®iÓm lµ chÝnh s¸ch ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ<br /> cña nã thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn n−íc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tÝnh chÊt x· héi hãa<br /> chóng t«i. Khæng Tö, Giªsu, C¸c M¸c, cña nÒn s¶n xuÊt trªn thÕ giíi ®· v−ît<br /> T«n DËt Tiªn ch¼ng cã nh÷ng ®iÓm xa ra khái biªn giíi c¸c quèc gia riªng rÏ<br /> chung ®ã sao? Hä ®Òu muèn m−u cÇu vµ do ®ã ®· lµm cho toµn cÇu hãa vµ héi<br /> h¹nh phóc cho loµi ng−êi, m−u cÇu phóc nhËp quèc tÕ trë thµnh xu thÕ kh«ng<br /> lîi cho x· héi… T«i cè g¾ng lµm ng−êi thÓ ®¶o ng−îc, tr−íc hÕt lµ trong lÜnh<br /> häc trß nhá cña c¸c vÞ Êy. T«i chÝnh lµ vùc kinh tÕ, råi tõ kinh tÕ lan táa ra c¸c<br /> t«i ngµy tr−íc, mét ng−êi yªu n−íc” lÜnh vùc kh¸c.<br /> (TrÇn D©n Tiªn, 1949, tr.91).<br /> Riªng trªn lÜnh vùc v¨n hãa, c¸c<br /> Tõ nh÷ng bµi häc ngµn ®êi cña «ng ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng, liªn l¹c hiÖn<br /> cha ta thêi cæ - trung ®¹i, ®Æc biÖt lµ tõ ®¹i, nhÊt lµ c¸c “siªu lé” th«ng tin víi<br /> bµi häc vµ tÊm g−¬ng s¸ng chãi cña m¹ng Internet, ®· t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn<br /> NguyÔn ¸i Quèc − Hå ChÝ Minh thêi cËn thuËn lîi ch−a tõng cã ®Ó c¸c d©n téc,<br /> - hiÖn ®¹i trong viÖc tiÕp thu tinh hoa c¸c céng ®ång v¨n hãa ë mäi ch©n trêi,<br /> v¨n hãa nh©n lo¹i trªn c¬ së gi÷ g×n vµ gãc biÓn cã thÓ nhanh chãng trao ®æi víi<br /> ph¸t huy b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc, ngµy nhau vÒ ý t−ëng, kiÕn thøc, ph¸t minh,<br /> nay chóng ta cã thÓ rót ra kÕt luËn: Sù s¸ng chÕ, d÷ kiÖn…, qua ®ã gãp phÇn<br /> ®a d¹ng v¨n hãa t¹o tiÒn ®Ò cho sù tiÕp më réng sù hiÓu biÕt vÒ c¸c nÒn v¨n hãa<br /> biÕn v¨n hãa th«ng qua ®èi tho¹i gi÷a cña nhau. Nh−ng mÆt kh¸c, qu¸ tr×nh<br /> c¸c céng ®ång v¨n hãa kh¸c nhau. §Õn trªn còng lµm n¶y sinh mèi nguy c¬ ghª<br /> l−ît nã, sù tiÕp biÕn s¸ng t¹o (chø gím vÒ sù ®ång nhÊt hãa c¸c hÖ thèng<br /> kh«ng ph¶i lµ sao chÐp, rËp khu«n) gi¸ trÞ, ®e däa lµm suy kiÖt kh¶ n¨ng<br /> th«ng qua ®èi tho¹i gi÷a c¸c céng ®ång s¸ng t¹o ®a d¹ng cña c¸c nÒn v¨n hãa -<br /> v¨n hãa Êy võa lµm cho chóng xÝch l¹i nh©n tè cùc kú quan träng ®èi víi sù<br /> gÇn nhau võa t¹o ra sù kh¸c biÖt míi ®Ó ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ bÒn v÷ng cña<br /> kÝch thÝch sù ®èi tho¹i tiÕp theo. tõng d©n téc vµ cña c¶ nh©n lo¹i. Nguy<br /> c¬ Êy l¹i cµng t¨ng lªn khi mét sè thÕ<br /> 3. §Þnh h−íng b¶o tån sù ®a d¹ng v¨n hãa vµ t¨ng<br /> lùc nµo ®ã tù xem nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa<br /> c−êng tiÕp biÕn v¨n hãa th«ng qua ®èi tho¹i trong<br /> cña d©n téc m×nh lµ “kiÓu mÉu” vµ cã<br /> héi nhËp quèc tÕ<br /> tÝnh “phæ qu¸t”, tõ ®ã hä n¶y sinh th¸i<br /> Víi tÝnh chÊt cña mét chuyªn ®Ò ®é ng¹o m¹n vµ ý ®å ¸p ®Æt nh÷ng gi¸<br /> nghiªn cøu c¬ b¶n g¾n víi øng dông, trÞ Êy cho c¸c d©n téc kh¸c b»ng mét<br /> ®Õn môc nµy chóng t«i thö ®Ò xuÊt mét chÝnh s¸ch cã thÓ gäi lµ “x©m l−îc v¨n<br /> sè quan ®iÓm cã ý nghÜa ®Þnh h−íng cho hãa” víi nhiÒu thñ ®o¹n c¶ tr¾ng trîn<br /> viÖc b¶o tån sù ®a d¹ng v¨n hãa vµ t¨ng vµ tinh vi.<br /> 8 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2014<br /> <br /> <br /> N»m trong bèi c¶nh chung Êy cña gi¸ trÞ v¨n hãa −u tó cña d©n téc m×nh;<br /> thÕ giíi, nÒn v¨n hãa thèng nhÊt trong ii) HiÓu biÕt cµng réng cµng hay nh÷ng<br /> ®a d¹ng cña h¬n 50 d©n téc anh em tinh hoa v¨n hãa cña d©n téc kh¸c.<br /> cïng sèng chung trªn d¶i ®Êt ViÖt Nam,<br /> §©y chÝnh lµ triÕt lý “biÕt m×nh, biÕt<br /> ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn qua lÞch<br /> ng−êi”. CÇn biÕt c¶ chç m¹nh vµ chç yÕu<br /> sö mÊy ngµn n¨m dùng n−íc vµ gi÷<br /> cña m×nh vµ cña ng−êi mét c¸ch tØnh<br /> n−íc, còng ®ang ®øng tr−íc c¶ nh÷ng c¬<br /> t¸o, thùc tÕ, kh¸ch quan.<br /> héi lín vµ nh÷ng th¸ch thøc lín. C¬ héi<br /> lµ kh¶ n¨ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn Nh− trªn ®· tr×nh bµy, ®Æc ®iÓm cña<br /> thµnh c«ng nÒn v¨n hãa ViÖt Nam tiªn m«i tr−êng tù nhiªn, cña ®iÒu kiÖn kinh<br /> tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc vµ më réng tÕ, chÝnh trÞ, x· héi vµ cña nh÷ng quan<br /> tiÕp xóc, giao l−u, ®èi tho¹i víi c¸c nÒn hÖ nhiÒu mÆt víi bªn ngoµi, mµ d©n téc<br /> v¨n hãa kh¸c trªn thÕ giíi, qua ®ã ta tõng kinh qua trong lÞch sö ph¸t<br /> nh÷ng gi¸ trÞ −u tó cña v¨n hãa ViÖt triÓn cña m×nh, ®· h×nh thµnh nªn<br /> Nam cã dÞp táa s¸ng ra bªn ngoµi, ®ång nh÷ng ®Æc tÝnh cña con ng−êi ViÖt Nam.<br /> thêi chóng ta l¹i cã thÓ tiÕp thu nh÷ng §ã lµ lßng yªu n−íc nång nµn, ý chÝ tù<br /> tinh hoa v¨n hãa cña nh©n lo¹i ®Ó lµm c−êng s©u s¾c, tinh thÇn hiÕu häc, sù cëi<br /> giµu ®Ñp thªm nÒn v¨n hãa d©n téc. Cßn më, lßng khoan dung, tÝnh nh¹y bÐn vµ<br /> th¸ch thøc lµ nguy c¬ ®¸nh mÊt b¶n s¾c, linh ho¹t trong tiÕp xóc, giao l−u víi<br /> cèt c¸ch riªng cña m×nh, bÞ hßa tan vµo nhiÒu céng ®ång v¨n hãa kh¸c. Nh−ng<br /> mét thø “v¨n hãa thÕ giíi ®ång phôc”, bªn c¹nh ®ã, do sù b¶o l−u qu¸ l©u<br /> chø kh«ng ph¶i lµ héi nhËp víi nÒn v¨n nhiÒu tµn d− cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt<br /> hãa vµ v¨n minh nh©n lo¹i. ¸ ch©u tr× trÖ, l¹i chÞu sù chi phèi cña<br /> MÊy ®Þnh h−íng c¬ b¶n triÕt lý träng n«ng, øc th−¬ng cña c¸c<br /> v−¬ng triÒu phong kiÕn, trong khi chÕ<br /> §Ó tËn dông ®−îc mäi c¬ héi vµ v−ît ®é gi¸o dôc mét thêi gian dµi tr−íc ®©y<br /> qua mäi th¸ch thøc nªu trªn, th× viÖc (vµ ®Õn c¶ ngµy nay n÷a) th−êng thiªn<br /> b¶o tån sù ®a d¹ng v¨n hãa vµ t¨ng vÒ lèi häc khoa cö, nÆng lý thuyÕt<br /> c−êng tiÕp biÕn v¨n hãa th«ng qua ®èi su«ng, xa rêi thùc tÕ, cho nªn ng−êi ViÖt<br /> tho¹i trong xu thÕ héi nhËp quèc tÕ Ýt cã ®Çu ãc ph¸t minh s¸ng chÕ lín vÒ<br /> ngµy cµng s©u réng cña n−íc ta hiÖn khoa häc - kü thuËt, nÕp t− duy vµ lèi<br /> nay cÇn tu©n theo mÊy ®Þnh h−íng c¬ lµm ¨n th−êng manh món, dµn tr¶i, cµo<br /> b¶n sau: b»ng, dÔ chñ quan tháa m·n vµ thiÕu<br /> Thø nhÊt, biÕt m×nh, biÕt ng−êi tÇm nh×n xa...<br /> <br /> Thùc hiÖn sù cam kÕt víi tÝnh ®a Trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa vµ héi<br /> d¹ng v¨n hãa nh»m gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n nhËp quèc tÕ hiÖn nay, con thuyÒn ViÖt<br /> hãa d©n téc trong qu¸ tr×nh tiÕp xóc, Nam ®ang v−¬n ra biÓn lín cïng thÕ<br /> giao l−u, ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa giíi ®ua tranh. V× thÕ, lóc nµy h¬n bao<br /> bao giê còng ®ßi hái ë nh÷ng ng−êi ®¹i giê hÕt, céng ®ång d©n téc ViÖt Nam cÇn<br /> diÖn hay thuéc vÒ c¸c céng ®ång v¨n hãa ph¶i biÕt tËn lùc chÊn h−ng nÒn gi¸o<br /> kh¸c nhau hai phÈm chÊt c¬ b¶n: i) dôc n−íc nhµ, ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ<br /> ThÊm nhuÇn cµng s©u cµng tèt nh÷ng v¨n hãa −u tréi cña m×nh, khÈn tr−¬ng<br /> TiÕp biÕn v¨n hãa… 9<br /> <br /> bæ sung nh÷ng gi¸ trÞ thiÕu hôt, tØnh lùa chän häc hái cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a<br /> t¸o g¹t bá nh÷ng c¸i l¹c hËu, lçi thêi. nh÷ng c¸i hay, c¸i ®Ñp cña nhiÒu nÒn<br /> Trªn c¬ së ®ã h×nh thµnh nªn mét v¨n hãa trªn thÕ giíi.<br /> nguån nh©n lùc cã trÝ tuÖ cao, hoµi b·o<br /> Ch¼ng h¹n, chóng ta cã thÓ vµ cÇn<br /> lín vµ b¶n lÜnh v÷ng vµng ®Ó ®ñ søc lµm<br /> ph¶i:<br /> lan táa nh÷ng c¸i hay, c¸i ®Ñp cña v¨n<br /> hãa ViÖt Nam ra bªn ngoµi, ®ång thêi - Häc tõ ®Êt n−íc “MÆt trêi mäc”<br /> lùa chän tiÕp thu nh÷ng yÕu tè nh©n kinh nghiÖm kÕt hîp hµi hßa gi÷a “kü<br /> b¶n, khoa häc, hîp lý, tiÕn bé cña c¸c thuËt ph−¬ng T©y + ®¹o lý NhËt B¶n”<br /> nÒn v¨n hãa kh¸c, c¶ cæ kim §«ng T©y, trong qu¸ tr×nh duy t©n ®Ó hiÖn ®¹i hãa<br /> xem ®ã lµ nh©n tè cùc kú quan träng ®Êt n−íc;<br /> thøc dËy c¸c tiÒm n¨ng, nh©n lªn mäi - Häc tõ n−íc b¹n Ên §é ý chÝ ®ét<br /> nguån c¶m høng s¸ng t¹o, lµm nªn ph¸ vµo c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó n©ng<br /> nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa vËt chÊt vµ gi¸ trÞ cao n¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶<br /> v¨n hãa tinh thÇn míi trong sù nghiÖp cña c¸c s¶n phÈm kinh tÕ, còng nh− c¸c<br /> c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc s¶n phÈm v¨n hãa, nghÖ thuËt.<br /> vµ héi nhËp quèc tÕ v× môc tiªu d©n<br /> giµu, n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n - Häc tõ ®¶o quèc mang biÓu t−îng<br /> chñ, v¨n minh, “s¸nh vai víi c¸c c−êng S− tö hoµi b·o x©y dùng m« h×nh ph¸t<br /> quèc n¨m ch©u”, nh− B¸c Hå tõng mong triÓn t−¬ng lai theo c«ng thøc “§«ng<br /> muèn lóc sinh thêi. T©y + nh÷ng ®Æc tÝnh Singapore” vÒ ch÷<br /> tÝn, tri thøc, sù liªn kÕt vµ cuéc sèng<br /> Thø hai, xö lý ®óng ®¾n mèi quan (DÉn theo Minh Hoµng, 2007).<br /> hÖ gi÷a “nhËn vµ cho”<br /> - Häc tõ Hµn Quèc “bµi häc hãa<br /> V¨n hãa ViÖt Nam lµ mét nÒn v¨n rång” trªn c¬ së ®Çu t− m¹nh cho ph¸t<br /> hãa më. Vµo nh÷ng thêi kú h−ng thÞnh triÓn gi¸o dôc trung häc vµ ®¹i häc chÊt<br /> cña m×nh, v¨n hãa ViÖt Nam lu«n dùa l−îng cao…<br /> trªn ba trô cét chÝnh: i) N¨ng lùc s¸ng t¹o<br /> Nh−ng häc hái thÕ giíi hoµn toµn<br /> nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa néi sinh; ii) Kh¶<br /> kh«ng cã nghÜa lµ sao chÐp nguyªn xi<br /> n¨ng tiÕp nhËn cã lùa chän nh÷ng gi¸<br /> mäi kinh nghiÖm cña n−íc ngoµi. Bëi<br /> trÞ v¨n hãa ngo¹i sinh; iii) Kh¶ n¨ng kÕt<br /> mçi n−íc, mçi d©n téc ®Òu cã nh÷ng ®Æc<br /> hîp nh÷ng gi¸ trÞ néi sinh vµ ngo¹i sinh,<br /> ®iÓm riªng vÒ ®iÒu kiÖn ®Þa lý, kinh tÕ,<br /> t¹o nªn nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa míi ®¸p<br /> chÝnh trÞ, x· héi vµ truyÒn thèng v¨n<br /> øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña d©n téc trong<br /> hãa. V× thÕ, mäi sù sao chÐp rËp khu«n<br /> xu thÕ ph¸t triÓn chung cña nh©n lo¹i.<br /> mét m« h×nh nµo ®Êy sím muén ®Òu<br /> §Æc biÖt, víi nh÷ng thµnh tùu cña dÉn ®Õn thÊt b¹i. Theo kinh nghiÖm<br /> c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ngµn ®êi cña «ng cha, chóng ta ph¶i häc<br /> ®¹i, mµ mòi nhän lµ c«ng nghÖ th«ng tËp bªn ngoµi víi tinh thÇn ®éc lËp vµ<br /> tin vµ truyÒn th«ng, ngµy nay ViÖt Nam tù chñ cao. Häc tËp bªn ngoµi ®Ó t¹o nªn<br /> cã thÓ vµ cÇn ph¶i tËn dông nh÷ng ®iÒu nh÷ng gi¸ trÞ t¨ng thªm, nhÊt lµ s¸ng<br /> kiÖn míi do thêi ®¹i mang l¹i ®Ó më t¹o nªn nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa míi cã<br /> réng h¬n n÷a tÇm nh×n ra bªn ngoµi, kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt thµnh c«ng nh÷ng<br /> 10 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2014<br /> <br /> <br /> vÊn ®Ò cña ®Êt n−íc m×nh, d©n téc m×nh vµ ph¶i kh«ng cßn lµ th−íc ®o cña c¶i<br /> vµ qua ®ã gãp phÇn lµm phong phó n÷a... Mµ nãi chung lµ viÖc gi¶m lao<br /> thªm nÒn v¨n hãa cña nh©n lo¹i. ®éng cÇn thiÕt cña x· héi xuèng møc tèi<br /> VÒ ®iÒu nµy, Hå ChÝ Minh tõng c¨n thiÓu, t−¬ng øng víi ®iÒu ®ã lµ sù ph¸t<br /> dÆn: “M×nh cã thÓ b¾t ch−íc c¸i hay triÓn nghÖ thuËt, khoa häc,v.v... cña c¸c<br /> cña bÊt cø n−íc nµo ë ¢u - Mü, nh−ng c¸ nh©n nhê thêi gian ®· ®−îc gi¶i táa<br /> ®iÒu cèt yÕu lµ s¸ng t¸c. M×nh ®· cho mäi ng−êi vµ nhê nh÷ng ph−¬ng<br /> h−ëng c¸i hay cña ng−êi th× còng ph¶i tiÖn ®· ®−îc t¹o ra ®Ó thùc hiÖn ®iÒu<br /> cã c¸i hay cho ng−êi kh¸c h−ëng. M×nh ®ã” (C. M¸c vµ Ph. ¡ngghen, 2006,<br /> ®õng chÞu vay mµ kh«ng tr¶” (B¸o Cøu tr.370-371).<br /> quèc, 1945).<br /> Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nh− thÕ, nÕu<br /> §©y chÝnh lµ sù vËn dông phÐp biÖn cã trong tay mét ph−¬ng tiÖn c«ng nghÖ<br /> chøng cña “nhËn vµ cho”, “vay vµ tr¶” th«ng tin hiÖn ®¹i th× mçi c¸ nh©n ng−êi<br /> trong tiÕp xóc, giao l−u, ®èi tho¹i gi÷a lao ®éng cã häc vÊn vµ cã n¨ng khiÕu<br /> c¸c nÒn v¨n hãa. nhÊt ®Þnh nµo ®ã ®Òu cã thÓ viÕt bµi,<br /> Thø ba, ph¸t huy tiÒm n¨ng s¸ng lµm tin, quay phim, chôp ¶nh, s¸ng t¸c<br /> t¹o v¨n hãa ®éc ®¸o cña d©n téc, t¨ng ©m nh¹c... vµ t¶i lªn m¹ng toµn cÇu<br /> c−êng ®èi tho¹i víi c¸c nÒn v¨n hãa b¨ng réng nh÷ng t¸c phÈm khoa häc,<br /> kh¸c, t¹o ®iÒu kiÖn ®i nhanh h¬n vµo v¨n häc, nghÖ thuËt hÕt søc ®a d¹ng cña<br /> kinh tÕ tri thøc m×nh ®Ó trao ®æi víi tÊt c¶ nh÷ng ai<br /> quan t©m ë c¶ trong vµ ngoµi n−íc.<br /> Mét trong nh÷ng ®Æc tr−ng næi bËt<br /> cña giai ®o¹n toµn cÇu hãa hiÖn nay lµ VÞ thÕ c¸ nh©n trong tiÕp xóc, giao<br /> sù ra ®êi cña kinh tÕ tri thøc dùa trªn l−u, ®èi tho¹i gi÷a c¸c céng ®ång v¨n<br /> c¬ së khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. hãa kh¸c nhau ngµy cµng t¨ng lªn. Mäi<br /> Trong nÒn kinh tÕ tri thøc, c¸i kinh tÕ ch©n trêi ®Òu më réng cho nh÷ng tµi<br /> vµ c¸i v¨n hãa thËt sù ®an quyÖn vµo n¨ng thËt sù.<br /> nhau. C¸i v¨n hãa – thÓ hiÖn ë n¨ng lùc<br /> v−¬n tíi nh÷ng gi¸ trÞ ch©n, thiÖn, mü MÆc dï hiÖn nay, chØ sè ph¸t triÓn<br /> trong lao ®éng s¶n xuÊt − ®ãng vai trß kinh tÕ tri thøc cña ViÖt Nam cßn thÊp,<br /> ®éng lùc thóc ®Èy viÖc lµm ra nhiÒu gi¸ song nÕu biÕt tranh thñ ®iÒu kiÖn thuËn<br /> trÞ gia t¨ng cña c¸c ngµnh, c¸c s¶n lîi do thêi ®¹i mang l¹i, ViÖt Nam cã<br /> phÈm kinh tÕ. Ng−îc l¹i, c¸i kinh tÕ nhiÒu kh¶ n¨ng thùc hiÖn thµnh c«ng<br /> ngµy cµng ph¸t triÓn th× cµng cã yªu chiÕn l−îc c«ng nghiÖp hãa “rót ng¾n”<br /> cÇu, ®ång thêi cµng t¹o thªm ®iÒu kiÖn theo h−íng hiÖn ®¹i, ®Ó ®i nhanh vµo<br /> cho con ng−êi − víi t− c¸ch lµ mçi c¸ kinh tÕ tri thøc trªn c¬ së “kÕt hîp viÖc<br /> nh©n vµ c¶ céng ®ång d©n téc – ph¸t sö dông nguån vèn tri thøc cña con<br /> huy h¬n n÷a tiÒm n¨ng s¸ng t¹o v¨n ng−êi ViÖt Nam víi tri thøc míi nhÊt<br /> hãa ®éc ®¸o. cña nh©n lo¹i” (§¶ng Céng s¶n ViÖt<br /> Nam, 2006, tr.88).<br /> Tõ h¬n 150 n¨m tr−íc, C. M¸c ®·<br /> tõng dù b¸o: Trong nÒn kinh tÕ tri Thùc hiÖn ®−îc ®iÒu ®ã th× mçi s¶n<br /> thøc, “thêi gian lao ®éng kh«ng cßn lµ phÈm kinh tÕ cña n−íc ta ®em ra trao<br /> TiÕp biÕn v¨n hãa… 11<br /> <br /> ®æi víi thÕ giíi ®Òu chøa ®ùng trong nã gi÷a v¨n hãa ViÖt Nam víi c¸c nÒn v¨n<br /> mét hµm l−îng trÝ tuÖ, hµm l−îng v¨n hãa ®a d¹ng trong khu vùc vµ trªn thÕ<br /> hãa cao. Ng−îc l¹i, mçi cuéc tiÕp xóc, giíi. §ã lµ nguyÖn väng tha thiÕt vÒ sù<br /> giao l−u, ®èi tho¹i gi÷a v¨n hãa ViÖt chung sèng hßa b×nh trong ®éc lËp, tù<br /> Nam víi c¸c nÒn v¨n hãa kh¸c ®Òu cã do gi÷a c¸c d©n téc. §ã lµ quyÕt t©m t¹o<br /> thÓ gãp phÇn thóc ®Èy héi nhËp quèc ra sù chuyÓn biÕn thËt sù trong viÖc b¶o<br /> tÕ s©u h¬n vÒ kinh tÕ vµ vÒ c¸c lÜnh vÖ m«i tr−êng sinh th¸i v× sù ph¸t triÓn<br /> vùc kh¸c. bÒn v÷ng cña c¸c thÕ hÖ h«m nay vµ<br /> mai sau. §ã lµ −íc m¬ ®¹t ®Õn nh÷ng<br /> Thø t−, b¶o tån sù ®a d¹ng v¨n hãa<br /> thµnh tùu míi vÒ khoa häc - c«ng nghÖ<br /> vµ tiÕp biÕn v¨n hãa th«ng qua ®èi tho¹i<br /> vµ ®em nh÷ng thµnh tùu ®ã phôc vô<br /> víi nhËn thøc “cÇu ®ång, tån dÞ”<br /> cuéc sèng h¹nh phóc cña con ng−êi…<br /> XÐt vÒ thùc chÊt “cÇu ®ång, tån dÞ”<br /> Thùc hiÖn “cÇu ®ång, tån dÞ” trong<br /> b¾t nguån tõ nhËn thøc vÒ mèi quan hÖ<br /> ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa, chóng ta<br /> gi÷a nh÷ng c¸i chung nh©n lo¹i vµ c¸i<br /> cßn cã môc ®Ých ph¸t hiÖn nh÷ng ®iÓm<br /> riªng d©n téc trong tiÕp xóc, giao l−u,<br /> ®Æc thï vÒ gi¸ trÞ quan gi÷a d©n téc ViÖt<br /> ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa. §¸ng<br /> Nam víi c¸c d©n téc kh¸c. Nh−ng<br /> chó ý lµ, trong bèi c¶nh thÕ giíi ngµy<br /> nh÷ng ®iÓm ®Æc thï Êy tù chóng kh«ng<br /> nay, lµn sãng toµn cÇu hãa vÒ kinh tÕ<br /> lµm cho c¸c nÒn v¨n hãa xa c¸ch nhau,<br /> ®ang trµn ®Õn mäi “hang cïng ngâ hÎm”<br /> thµnh kiÕn víi nhau, thËm chÝ “®ông<br /> cña hµnh tinh nµy. Nh−ng lµn sãng<br /> ®é” víi nhau, nh− Samuel Huntington<br /> kinh tÕ ®ã kh«ng thÓ dÉn ®Õn ®ång nhÊt<br /> tõng ra søc biÖn minh. Tr¸i l¹i, “cÇu<br /> hãa v¨n hãa toµn cÇu.<br /> ®ång, tån dÞ” khuyÕn khÝch c¸c nÒn v¨n<br /> Kinh nghiÖm lÞch sö ®· cho thÊy, hãa kh¸c nhau häc c¸ch cïng tån t¹i víi<br /> NhËt B¶n lµ n−íc tham gia qu¸ tr×nh nhau vµ cïng gãp phÇn riªng cña m×nh<br /> quèc tÕ hãa, råi tiÕn tíi toµn cÇu hãa tõ vµo viÖc thóc ®Èy nÒn v¨n minh nh©n<br /> h¬n mét thÕ kû nay. Song cho ®Õn giê lo¹i tiÕn vÒ phÝa tr−íc.<br /> NhËt B¶n vÉn kh«ng ®¸nh mÊt b¶n s¾c<br /> §iÒu cã ý nghÜa then chèt h¬n c¶<br /> v¨n hãa cña m×nh. T−¬ng tù nh− vËy,<br /> cña “cÇu ®ång, tån dÞ” lµ trªn c¬ së<br /> hiÖn nay Ên §é, Trung Hoa còng ®ang<br /> kh¸m ph¸ nh÷ng gi¸ trÞ chung còng<br /> tÝch cùc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, nh−ng<br /> nh− nh÷ng gi¸ trÞ ®Æc thï th«ng qua ®èi<br /> liÖu cã ai cã thÓ nghÜ r»ng mÊy chôc<br /> tho¹i, nÒn v¨n hãa ViÖt Nam vµ c¸c nÒn<br /> n¨m sau, nh÷ng nÒn v¨n hãa giµu b¶n<br /> v¨n hãa cña nh÷ng d©n téc kh¸c sÏ thùc<br /> s¾c vµ cã nguån gèc tõ 5.000 n¨m nµy sÏ<br /> hiÖn sù t−¬ng t¸c - chia sÎ - th©u hãa<br /> bÞ ®ång hãa bëi nÒn v¨n hãa cña bÊt cø<br /> lÉn nhau kh«ng ph¶i theo h−íng cã mét<br /> quèc gia nµo kh¸c.<br /> nÒn v¨n hãa trong sè ®ã lÊn ¸t hoÆc<br /> Ngµy nay, chÝnh víi nhËn thøc “cÇu ®ång hãa c¸c nÒn v¨n hãa kh¸c, mµ theo<br /> ®ång, tån dÞ” trong tiÕp xóc, giao l−u, h−íng c¸c nÒn v¨n hãa cïng lµm cho<br /> ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa, chóng ta nhau trë nªn phong phó h¬n, trong khi<br /> muèn t×m ra nh÷ng ®iÓm t−¬ng ®ång mçi nÒn v¨n hãa vÉn gi÷ ®−îc b¶n s¾c<br /> lµm chç dùa cho sù xÝch l¹i gÇn nhau riªng cña m×nh
<br /> 12 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2014<br /> <br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o 6. Kōichirō Matsuura (2005), Vai trß<br /> cña UNESCO trong thÕ kû XXI, Nxb.<br /> 1. Kofi Annan (2002), §èi tho¹i gi÷a<br /> Khoa häc x· héi - HiÖp héi C©u l¹c<br /> c¸c nÒn v¨n hãa vµ v¨n minh, Ng«<br /> bé UNESCO ViÖt Nam, Hµ Néi.<br /> ThÕ Phóc dÞch, Tµi liÖu phôc vô<br /> nghiªn cøu cña ViÖn Th«ng tin Khoa 7. Hµ V¨n TÊn (1981), “Giao l−u v¨n<br /> häc x· héi, sè TN 2002-60, Hµ Néi. hãa ë ng−êi ViÖt cæ”, T¹p chÝ Nghiªn<br /> 2. C. M¸c vµ Ph. ¡ngghen, Toµn tËp, cøu nghÖ thuËt, th¸ng 5.<br /> TËp 46, phÇn II (2006), Nxb. ChÝnh<br /> trÞ quèc gia - Sù thËt, Hµ Néi. 8. TrÇn D©n Tiªn (1949), Nh÷ng mÈu<br /> chuyÖn vÒ ®êi ho¹t ®éng cña Hå Chñ<br /> 3. Minh Hoµng (2007), ThÕ giíi.<br /> tÞch, B¶n dÞch Trung v¨n cña Tr−¬ng<br /> Singapore,<br /> NiÖm Thøc (1949), Hå ChÝ Minh<br /> http://dulich.tuoitre.vn/thegioi/199110<br /> truyÖn, Nxb. Tam Liªn, Th−îng H¶i,<br /> /the-gioi-singapore.html<br /> th¸ng 6.<br /> 4. Edgar Morin (2004), Dialogue<br /> Assumes Equality, trong: UNESCO 9. B¸o Cøu quèc, sè ra ngµy 9/10/1945.<br /> (2004), The New Courier, January.<br /> 10. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2006),<br /> 5. H÷u Ngäc (2004), §èi tho¹i liªn v¨n<br /> V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc<br /> hãa gi÷a ViÖt Nam vµ ph−¬ng T©y,<br /> lÇn thø X, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia,<br /> Kû yÕu Héi nghÞ khu vùc ch©u ¸ -<br /> Hµ Néi.<br /> Th¸i B×nh D−¬ng vÒ “§èi tho¹i gi÷a<br /> c¸c nÒn v¨n hãa vµ v¨n minh v× hßa 11. UNESCO (1998), The Silk Roads -<br /> b×nh vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng”, Hµ High Way of Culture and Commerce,<br /> Néi, th¸ng 12. Paris.<br />