Tìm hiểu Kinh đô Hoa Lư xưa và nay: Phần 1

Chia sẻ: Minh Anh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:276

Thêm vào BST

Báo xấu

169
lượt xem 42
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Kinh đô Hoa Lư là Kinh đô đầu tiên của nhà nước phong kiến tập quyền ở Việt Nam, là nơi thể hiện ý chí kiên cường, bất khuất chống giặc ngoại xâm và bảo vệ tổ quốc của dân tộc ta. Phần 1 Tài liệu Kinh đô Hoa Lư xưa và nay giới thiệu tới người đọc một số kiến thức về vị trí của Kinh đô Hoa Lư, Đinh Bộ Lĩnh và vùng đất Hoa Lư, nước Đại Cồ Việt đời vua Đinh Tiên Hoàng, nước Đại Cồ Việt đời vua Lê Đại Hành, nước Đại Cồ Việt đời vua Lê Long Đĩnh, Lý Thái tổ và công cuộc rời đô,... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tìm hiểu Kinh đô Hoa Lư xưa và nay: Phần 1

DANG BAT KINH DO ¥A \ • NHA XUAT BAN VAN HOA DAN TOG r Ha Noi - 2009
LA OANG BAT Que: Hoa Lu - Ninh Binh Cfl nhan van hoc Hoi vien Hoi VHNT Ninh Binh Nghd nghiep: Day hoc Giii thucimg VHNT Truang Han Sieu tinh Ninh Binh Jiai thuong VHNT ciia Uy ban toan quoc lien hiep cac hoi VHNT Viet Nam
KINH DO HOA LlJ XUa va nay KYNIEM 1000 NAM THANG LONG - HA N O I 1000 NAM VUA LY THAI TO D O I DO Tir HOA LURA THANG LONG (1010 - 2010) > 1^ I z ^ z X ffi 2 ^T^ £jBi '^DaiKj Oitil
'Kiiiti (to Ifioa Jiif .tit,, „i, mil
•dC.36 K 3U-9 LA DANG BAT KINH DO HOA LIT NHA XUAT BAN VAN HOA DAN TOC H A NOI - 2009 J^i ^/Miuj nat
JCiult dd JCoa JHU xiia. oa. naij.
LCflNOIDAU Theo .sach Dgi Viet si'f ky loan tJiif thi "Ndm Man Thin (968) vua (Dinh Tien Hodng) len ng()i, dgt cjut'ic hieu Id Dgi Co Viet, drJi Kinh dp ve dgng Hoa Lie hdt ddu difng do mai"'" thuoc xa Trirong Yen, huyen Hoa Lu, tinh Ninh Binh. Kinh do Hoa Lu la Kinh do dftu tien cua Nha nu6c phong kien tap quy6n 6 Viet Nam. Hoi do, tuy chi mang tinh chat mot quan thanh nhung Kinh do Hoa Lu trai qua 42 nam (968 - 1010) ton tai va gSn bo voi nhieu doi vua cua ba vuong tri6u Dinh, Le, Ly da thuc su la trung tam chfnh tri kinh te, van hoa cua nuoc Dai Co Viet tho'ng nhat, doc lap, tu chu. Kinh do Hoa Lu cung la noi the hien y chf kien cudng, bat khuat chong giac ngoai xam va bao ve T6 quoc, thuc su la mot quan thanh vung chSc. Xa hoi Dai Co Viet khi do rat can mot quan thanh nhu the. Vua Dinh Tien Hoang va Vua Le Dai Hanh xay dung Kinh do Hoa Lu 6 xa Trudng Yen, huyen Hoa Lu, tinh Ninh Binh ngay nay la hoan loan phii hop voi tinh (li- Dill \ ict .sir k\ todn thu- NXB KHXH - Ha Noi - 199H- Traiifi 211 Ma ^f>iuu, liul .
hinh thuc te ctia nuac Dai Co Vict con non tre liic bay gio. Den dau tridu Ly. khi nuoc Dai Co Vict phat trien, Kinh do Hoa Lu dij la mot quan thanh hijng vT, hicin tra. nhung lai chat hep chi hop voi the thii ma thoi. Muon cho ntrac Dai Co Viet phat trien hon nua. phai CO the cong. Kinh do phai la no'i rong rai, thuan tien ve giao thong thuy. bo. trung tam ve dia ly, kinh te, nam 1010. Vua Ly Thai T6 da quyet dinh ddi dd tii' Hoa Lu den thanh Dai La (Ha Ndi ngay nay). Sau khi Vua Ly Thai Td ddi dd nam 1010, Kinh dd Hoa Lu trd thanh Cd dd Hoa Lu . Ngay nay, xa Trudng Yen, huyen Hoa Lu, tinh Ninh Blnh da khac xua rat nhieu, gdm 16 thdn, cd 3.363 hd, khoang 11.274 nhan khau. dudng sa, cflu cdng, nha cua khang trang, vung chai va dep de. Tuy da khac xua nhieu. nhung van cdn tdn tai d xa Trudng Yen nhu'ng di tfch lich sir ciia Kinh dd Hoa Lu xua. Dd la nhCfng tudng thanh thien nhien, n6n mdng ciia Ccic tudng thanh nhan tao, nen san ciia cac cung dien, cac ngdi chiia. kho tang, ngue that,... ddng thdi cdn cd nhiing kien true duac xay dung de thd cac vi vua, cac con vua va cac quan thdi xua d Kinh dd Hoa Lu. Ngay nay, nhung noi dd la cac diem tham quan du lich ciia du khach trong Va ngoai nudc rat hap dan. Tdn/i do 7f>oa Jlir jiitu vd iiuii
KIIMH DO HOA LU Mti ^/Jf-au, Bdi
'Kinh do '7f)oa Jhr jeitu ixi iiiii/
VI TRI KINH DO HO A LIT I - TEN GOI VUNG DAT NINH BINH TL' CO XL A DEN THOINHA LY Viing dat Ninh Blnh ngay nay tiJ thdi co xua den thdi nha Ly da cd nhi6u ten goi khac nhau: - Thdi CO xua thudc dat Nam Giao - Thdi nha Tan (Trung Qudc) goi la Tuong Quan. - Thdi nha Han (Trung Qudc) goi la Giao Chi. - TCr nha Tan, nha Tuy (Trung Qudc) trd v6 sau thudc Giao Chau. - Cudi nha Luang (Trung Qudc) thudc huyen Trudng San, chau Trudng (hoac huyen Nhu Vidn, chau Phiic Lde). - TCr nam 968 den nam 1009, tuc la thdi nha Dinh va Tien Le (Viet Nam) van thudc huyen Trudng San, chau Trudng (hoac huyen Nhu Vi6n, chau Phiic Loc). - Nha Ly (1010 - 1225) goi la phu Trudng Yen, sau goi la chau Dai Hoang. Jlu '^Miiti Jiqt 9
Nhu the Kinh dd Hoa Lu xua thudc xung dat hu\cn Trudng So'n. chau Trudng (cudi nha Luong). Sach "Dgi Nam nlidf tht'ing chi" cd ghi: ^'ciun doi Ludng (Ninh Binhj Id chdu TruWig Yen. Nifdc ta nhd Dinh dtnig Kinh d(')
xd Uv \'ien. Uy Te'va Dai Hmr' ''. Nhu the cd nghia la ddng Hoa Lu ngay nay thudc thdn Mai Phuang. xa Gia Hung, huycn Gia Vi6n. tinh Ninh Blnh. Ddng d day khdng phai la mdt dan vi hanh chfnh ma la mdt thung lung, trong dd cd mdt hang da nhd hep (xem bai "Dgng Hoa Lif" trong sach nay). Thdi nhd, Dinh Bd LTnh da d day mdt thdi gian. "Dgi Viet .sir ky todn thir" cd ghi "\'//c/ nu') c('>i cha tir he. me hg Ddm dira gia fhiujc vdo d cgnh den So'n Thdn trong dgng"'-' Tai sao thung lung do goi la Hoa Lu? "Dgi Vier sir ky todn thir" viet: ''"Phdm khi cho'i diia, (Dinh Bg Linh), thirdng hdt hgn chiing (tre chdn trdu) cheo tay Idm kieu khieng vd cdm hoa lau. di hai hen de ririrc nhir nghi tnrgng thien tii"'-''. Riit cd the nai dd cd nhieu hoa lau nen goi la Hoa Lu. Hoa Lu chfnh la hoa lau. HI - KINH DO HOA LU Sach "Dgi Viet .sir lu'oc"" (khuyet danh thdi Tran) cd ghi: "Deii ndm thir nhdi nien hieu Khai Bdo (968) ddi (1) - -Dill Nam iilidi thdng chi" (SM) - Trang 2.^6 (2) .(3) - "Dai Vict st'rky todn thir' - (Schli - Trang 210. Mti ^/)tint/ 9itil 1 1
\'ua Trieu Id Tdng Thdi Td. Virang .xirng Hodng de d dgng Hoa Lir. Rdi dirng cung dien. che trieu nghi, sdp ddt trdm quan, lap .xd tdc"' ". Den nam 968 nay, Kinh dd ciia Vua Dinh Tien Hoang dugc nhac den lai la '"d dgng Hoa Lir". Sach "Dgi Viet sir ky todn thir" cQng ghi.- "IMdu Thin (968) Vua len ngdi, ddt cpidc hieu Id Dgi Co Viet, ddi Kinh dp ve dgng Hoa Lir"
Dam Thdn chfnh la dat ciia hai xa Gia ThSng, Gia Tien, huyen Gia Vian ngay nay. Nai dd qua la trdng trai, khdng cd niii non bao boc bao ve. Viec chon xa Trudng Yen, huyen Hoa Lu de xay dung Kinh dd Hoa Lu chCrng td Vua Dinh Tien Hoang rat quan tam tdi yeu td ""thdnli" dt bao ve Kinh dd Hoa Lu. Xa Trudng Yen hien nay cd dien tfch tu nhien gan 21km-, trong dd dien tfch mil da vdi chie'm hon 960ha. Trudc Caeh mang thang Tam nam 1945, xa Trudng Yen goi la long Trudng Yen, gdm 7 lang: Yen Thugng, Yen Trung, Yen Ha, Yen Thanh, Yen Trach, Chi Phong va Lac Hdi, thudc huyen Gia Viln, tinh Ninh Blnh. Ngay 1 thang 9 nam 1954 xa Trudng Yen dugc sat nhap vao huyen Gia Khanh, khdng thudc huyen Gia Vien niJa. Huyen Gia Khanh sau dugc doi ten la huyen Hoa Lu - lay ten Kinh dd Hoa Lu thdi xua. Phfa bac xa Trudng Yen giap sdng Hoang Long, phfa ddng giap hai xa Ninh Giang, Ninh Hoa (huyen Hoa Lu), phfa nam giap hai xa Ninh Xuan, Ninh Hai (huyen Hoa Lu), phfa tay giap xa Gia Sinh (huyen Gia Viln). Md ^d„q OidI 13
Dinh Ticn Hoang xay dung Kinh dd Hoa Lu d xa Trudng Yen xung dang vdi tiim \dc ciia nudc Dai Cd Viet thdng nhat. Day la Kinh dd diiu tien ciia che do phong kien Trung uong tap quyIn d Viet Nam. Tuy cdn mang tfnh chat ciia mdt quiin thanh. nhu'ng thuc su Kinh dd Hoa Lu da la mdt trung tam chfnh tri. kinh te. van hoa cua cii nudc khi do. '4 TCiiili lit') "Jfiou Mif Jiitti Dti iitii/
DINH BO LINH VA VUNG DAT HOA LU I - QUE HUONG Sach "/)(// \'iet sir ky todn thir" cd ghi: ""Hg Dinh. ten huy Id Bg Linh. ngirdi dgng Hoa Lir, chdu Dgi Hodng""' ". Nhu the que Dinh Bd LTnh la thdn Kim Lu. king Dai Huu, chau Dai Hoang, ngay nay la thdn Viin Bdng, xa Gia Phuang. huycn Gia Vicn. tinh Ninh Blnh. Hicn nay tai xa Gia Phuong cd mdt trai niii ldn d phfa lay nam hinh gid'ng nhu mdt con ky lan nen ggi la nui Ky Lan. Tuong truyin. d lung chd'ng nui cd mdt khoang dat tuang ddi bang phang. giua la md diit noi len, ngudi dan cho dd la md to phat tich cua Dinh Bd Linh, nen dng trd thiinh Vua Dinh Tien Hoang. (h- -Dai \ ict .'.irky loan ihu" - Tap I - NXB KHXH - Hd Noi - 1998 - Trang 211). Md ^fJtiiit/ riitU 15
Tai thdn Van Bdng, xa Gia Phuong hien nay cd din thd Vua Dinh Tien Hoang. Ngdi din dugc xay dung tCr khi Vua Dinh Tien Hoang mat. Qua nhiiu lan trung tu, ngdi din hien cdn, cd 3 toa, kien trCic theo kilu ""tien nhdt, hdu dinli" liln nhau (cd nghia la toa thii nhat kien true theo kieu chir ""nhdt "{Han tu), toa thCr hai va toa thii" ba kien triic theo kilu chu' "c/////z"XHan tu), liln ngay vdi toa thir nhat. Ngay 8 thang 9 nam 1993, nha nudc da cap bang cdng nhan din la Di tfch Lich sii - Van hoa cap qud'c gia. H-GIA DINH "Dgi Viet sir ky todn thir" ghi: ""Cha cua vua Id Dinh Cong Trd ldm nha tudng cua Dirang Dinh Nghe, dirge Dinh Nghe giao giir chirc quyen Thir sd " Chdu Hoan, sau theo ve vdi Ngd Virang, vdn dugc giu chdc cii rdi mdt. Vua md cdi cha td he, me hg Ddm dUa gia thugc vdo d cgnh den San Thdn trong dgng"'-' Diiu dd khang dinh Dinh Bd LTnh cd gia dinh, cd bd. cd me. Truyin thuyet ndi Dinh Bd Linh cd bd la rai ca la hoan loan bia dat. (1) - Cluic quan cai qudn mot chdu thai Bdc thudc. (2) - "Dai \'iet sir ky todn thu" (Sdd) - Trang 210. 16 TCiii/i ttt) 7(mu Mif jiita oa iituf
Duang Dinh Nghe (931-937) que d lang Rang, xa Duong Xa, Ai Chau, nay thudc huyen Thieu Hoa, tinh Thanh Hoa. Khi quan Nam Han xam luge va dd hd nudc ta, dng noi day gianh ddc lap. Ngd QuyIn d Phong Chau (thudc Son Tay, Ha Tay cCi), Dinh Cdng Trii d Trudng Chau (Ninh Blnh), la nhiJng tudng tai da theo Duong Dinh Nghe danh quan Nam Han. Nam 9 3 . , Duong Dinh Nghe danh tan quan Nam Han, gianh ddc lap, tu xung la Tiet do sii. Ong cii' Dinh Cdng Trii lam Thii su Hoan Chau (Nghe An), Ngd QuyIn lam ThCr sii Ai Chau (Thanh Hoa). Nhu the Dinh Cdng Trii da la mdt tudng tai, mdt dng quan to, dCrng dau mdt chau tCr thdi Duong Dinh Nghe. Nam 937, Kieu Cdng Tien la nha tudng da giet Puong :_ Dinh Nghe, dinh doat chiic Tiet do sii. Ngd Quymjchi r c!d la Thii su Ai Chau dem quan ra giet Kilu Cdng Tiln :- va sau dd danh tan quan Nam Han d sdng Bach' Dang (nam 938). i- L'J Nam Ky Hgi (939) Ngd QuyIn xung Vuong ddng dd d Cd Loa (Ha Ndi). Khi Ngd QuyIn dem quan giet Kilu Cdng Tiln va danh quan Nam Han, Dinh Cdng Trii theo Ngd QuyIn va lap cdng. Chfnh vi the, khi Ngd Md ^dnt, OMl 17
QuyIn d ngdi (939 - 944), da giu nguyen chuc cho Dinh Cdng TrCr lam Thu: su Hoan Chau. Dinh Cdng Tru liim ThCr sir Hoan Chau dudi hai triiu Duong Dinh Nghe va Ngd QuyIn, tu nam 931 den nam nao khdng rd. Sir cu khdng ghi nam Dinh Cdng Tru mat, chi ghi ".vc/// theo ve vdi Ngd Vurrng, vdn dugc giu chdc cil, rdi md't". Cd the phdng doan Dinh Cdng Trii lam Thu sir Hoan Chau tren 10 nam. Phai la mdt dng quan trung quan, ai qudc, cd tai nan ?; mdi cd dugc vinh du dd. Dinh Cdng TrCr chfnh la mdt vi quan to, thdng minh, diTc do, yeu nudc, thuong dan. Dinh Bd LTnh da cd mdt ngudi bd nhu the. TCr 7 tuoi diK' da d nha mdn cung bd! Chdc chan rang Dinh Bd LTnh dugc bd day dd va cho hgc hanh tir te nen ngudi. Tu chat cua Dinh Bd LTnh mang ddng gidng cua mdt gia dinh dai quan. . • , Me Dinh Bd LTnh la Dam Thi. SCr cii khdng ndi den ten, chi viet ""me ho Ddm"". TOnil ft6 Idoti Mit jrita od iiai/.