Tìm hiểu mức độ tiếp cận thông tin trên các phương tiện thông tin đại chúng của người nông dân châu thổ sông Hồng trong thời kỳ đổi mới - Trương Xuân Trường

58 X· héi häc sè 2 (74), 2001<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T×m hiÓu møc ®é tiÕp cËn th«ng tin trªn<br /> c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng cña ng−êi<br /> n«ng d©n ch©u thæ s«ng Hång trong thêi kú ®æi míi<br /> <br /> Tr−¬ng xu©n tr−êng<br /> <br /> <br /> I- DÉn nhËp<br /> Cã thÓ nãi b¾t ®Çu tõ n¨m 1986, lµng quª ViÖt Nam, nhÊt lµ ë khu vùc ch©u<br /> thæ s«ng Hång ®· b¾t ®Çu cã sù chuyÓn ®éng. §ã lµ tõ khi ng−êi n«ng d©n cã nh÷ng<br /> mïa vô béi thu theo c¬ chÕ kho¸n, gia ®×nh ®−îc x¸c ®Þnh lµ ®¬n vÞ tù chñ trong s¶n<br /> xuÊt - kinh doanh vµ c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng b¾t ®Çu lan táa víi møc ®é kh¸c nhau<br /> ë mçi miÒn quª.<br /> NÕu vai trß hé gia ®×nh trong thêi kú hîp t¸c x· tËp trung bao cÊp bÞ thu hÑp<br /> ë chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt con ng−êi, mét phÇn cña chøc n¨ng x· héi hãa... th× hiÖn<br /> nay vai trß cña gia ®×nh n«ng th«n ®−îc n©ng lªn rÊt ®¸ng kÓ mµ tr−íc hÕt lµ sù “trë<br /> vÒ” cña chøc n¨ng kinh tÕ. Tuy nhiªn gia ®×nh n«ng th«n h«m nay cã cßn gi÷ nguyªn,<br /> ë møc ®é nµo hay ®· kh¸c biÖt víi khu«n mÉu gia ®×nh truyÒn thèng tr−íc ®©y vÉn lµ<br /> mét vÊn ®Ò ®ang cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau. Sù chuyÓn ®æi cÊu tróc vµ vai trß cña<br /> gia ®×nh hiÖn nay, tr−íc hÕt lµ do t¸c ®éng trùc tiÕp cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Phæ<br /> cÊu tróc gia ®×nh ë c¸c lµng quª h«m nay lµ c¸c gia ®×nh h¹t nh©n hai thÕ hÖ (T©n<br /> Hång - H¶i D−¬ng: 62%; Ninh HiÖp - Hµ Néi: 77%; H¶i V©n - Nam §Þnh: 66%; V¨n<br /> M«n - B¾c Ninh: 69%; Vò Héi - Th¸i B×nh:72%) víi quy m« gia ®×nh trung b×nh dao<br /> ®éng trong kho¶ng 4 - 5 nh©n khÈu. Ng−êi gia tr−ëng trong gia ®×nh n«ng th«n hiÖn<br /> nay còng ®· kh¸c tr−íc. ë nhiÒu gia ®×nh, ng−êi gia tr−ëng (còng th−êng lµ chñ hé)<br /> chØ cßn cã ý nghÜa tinh thÇn trong khi ng−êi chØ huy vµ ®iÒu phèi thùc sù trong gia<br /> ®×nh lµ ng−êi cã ®Çu ãc tæ chøc s¶n xuÊt - kinh doanh, ng−êi thùc tÕ mang l¹i thu<br /> nhËp nhiÒu nhÊt trong gia ®×nh.<br /> Kinh tÕ ph¸t triÓn ®· lµm t¨ng thu nhËp cho ng−êi n«ng d©n mét c¸ch t−¬ng<br /> ®èi, kÐo theo sù t¨ng lªn cña nhu cÇu tiªu dïng c¶ vÒ ®êi sèng sinh ho¹t vµ v¨n hãa<br /> tinh thÇn. Cã kh«ng Ýt gia ®×nh n«ng d©n s¾m söa ®−îc c¸c lo¹i ®éng c¬ phôc vô s¶n<br /> xuÊt kinh doanh vµ c¸c ph−¬ng tiÖn nh− xe m¸y, tivi, radio cassette...V× vËy ë nhiÒu<br /> vïng quª tõ s¸ng ®Õn khuya ®· Çm µo bao thø ©m thanh ph¸ vì kh«ng khÝ ªm ¶<br /> truyÒn thèng. ë hÇu hÕt c¸c lµng x· vïng n«ng th«n ®ång b»ng B¾c Bé hiÖn nay, hÖ<br /> thèng ®−êng lµng, ngâ xãm ®· ®−îc c¶i t¹o, n©ng cÊp, x©y dùng míi theo xu h−íng<br /> nhùa hãa hoÆc bª t«ng hãa. VÒ nhµ ë, nÕu nh− thËp niªn 80 ré lªn xu h−íng ngãi hãa<br /> th× ë thËp niªn 90 xu h−íng chÝnh cã lÏ lµ bª t«ng vµ cao tÇng hãa. M« h×nh ë lý<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Tr−¬ng Xu©n Tr−êng 59<br /> <br /> t−ëng truyÒn thèng lµ: nhµ ngãi- tr−íc cau, sau mÝt...®· kh«ng cßn ®−îc −a chuéng ë<br /> nh÷ng vïng quª b¾t ®Çu nhiÔm s¾c th¸i ®« thÞ hãa.<br /> MÆc dï cã nhiÒu khã kh¨n vµ phøc t¹p nh−ng xu h−íng chuyÓn ®æi c¬ cÊu lao<br /> ®éng nghÒ nghiÖp ë n«ng th«n ®ång b»ng B¾c Bé còng ®· vµ ®ang diÔn ra. Nã cã<br /> quan hÖ g¾n bã h÷u c¬, cã thÓ coi võa lµ nguyªn nh©n võa lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh<br /> ph©n tÇng x· héi, mµ tr−íc hÕt lµ vÒ thu nhËp vµ møc sèng, ®ang diÔn ra m¹nh mÏ<br /> hiÖn nay. Theo Niªn gi¸m Thèng kª-1997 th× thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi mét<br /> th¸ng n¨m 1996 cña n¨m nhãm thu nhËp, tõ thÊp ®Õn cao cña hé gia ®×nh ®ång b»ng<br /> s«ng Hång lµ: Nhãm I: 79.850 ®ång, II: 138.550 ®ång, III: 181.380 ®ång, IV: 234.230<br /> ®ång, V: 523.060 ®ång; chªnh lÖch gi÷a nhãm I vµ nhãm V lµ: 6,55 lÇn. Theo ®¸nh<br /> gi¸ cña Ban N«ng nghiÖp Trung −¬ng, sù chªnh lÖch giµu nghÌo ë ®ång b»ng s«ng<br /> Hång thêi kú 1960-1975 lµ tõ 1,5-2 lÇn, 1976-1980 lµ 3-4 lÇn; ®Õn thêi kú 1981-1989<br /> lªn ®Õn 6-8 lÇn, mét vµi n¨m tiÕp theo ®· t¨ng lªn ®Õn 9-10 lÇn [1, tr. 43]. HiÖn nay,<br /> theo mét sè nghiªn cøu gÇn ®©y th× ®é chªnh lÖch giµu nghÌo cßn cao h¬n nhiÒu.<br /> §iÒu ®ã ®−îc thÓ hiÖn qua c¸c chØ b¸o vÒ thu nhËp, qua viÖc sö dông c¸c ®å dïng,<br /> ph−¬ng tiÖn ®¾t tiÒn vµ hiÖn ®¹i, qua nhµ ë... Râ rµng lµ tèc ®é ph©n hãa giµu nghÌo<br /> lµ kh¸ cao ë vïng ch©u thæ s«ng Hång trong thêi kú ®æi míi.<br /> Qu¸ tr×nh ph©n tÇng x· héi vÒ møc sèng còng ®· kÐo theo sù ph©n tÇng vÒ<br /> v¨n hãa. Râ rµng c¸c nhãm d©n c− n«ng th«n cã thu nhËp vµ møc sèng kh¸c nhau sÏ<br /> cã kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn kh¸c nhau cho viÖc ®Çu t− vµ tiªu dïng v¨n hãa. V× vËy<br /> kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c lo¹i hé gia ®×nh, gi÷a c¸c lµng x· cµng<br /> ngµy cµng béc lé râ rÖt h¬n.<br /> Nh÷ng chuyÓn biÕn míi ®ã ch¾c ch¾n sÏ cã nh÷ng ¶nh h−ëng chi phèi ®Õn viÖc<br /> tiÕp nhËn th«ng tin qua c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng cña ng−êi n«ng d©n.<br /> II. C¸c chØ b¸o vÒ ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t vµ tiªu dïng v¨n hãa<br /> Nãi truyÒn th«ng ®¹i chóng lµ nãi ®Õn c¸c lo¹i h×nh b¸o chÝ, ph¸t thanh,<br /> truyÒn h×nh. Ng−êi ta còng xÕp vµo ®©y c¸c lo¹i th«ng ®iÖp qu¶ng c¸o nh− tê r¬i, ¸p<br /> phÝch, s¸ch tuyªn truyÒn. C¬ së vËt chÊt ®Ó tiÕp nhËn th«ng tin tõ c¸c ph−¬ng tiÖn<br /> truyÒn th«ng ®¹i chóng còng nh− quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña hÖ thèng truyÒn th«ng<br /> nµy lµ c¸c yÕu tè vËt chÊt nh− loa ®µi, cassette, ti vi; lµ hÖ thèng b−u ®iÖn, c¸c ®¹i lý,<br /> cöa hiÖu s¸ch b¸o, th− viÖn, nhµ v¨n hãa. V× vËy kh¶o s¸t vÒ c¸c ph−¬ng tiÖn phôc<br /> vô tiªu dïng v¨n hãa, trong ®ã bao hµm c¶ ý nghÜa lµ ph−¬ng tiÖn thu nhËn th«ng<br /> tin cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi vÊn ®Ò nghiªn cøu nµy.<br /> Cïng víi thu nhËp lµ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ nhµ ë, ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t còng ®−îc<br /> n©ng cÊp vµ gia t¨ng v−ît bËc, ®¸ng kÓ nhÊt lµ nhiÒu tiÖn nghi sinh ho¹t hiÖn ®¹i vµ<br /> ®¾t tiÒn ®· xuÊt hiÖn trong thêi kú ®æi míi ë c¸c gia ®×nh n«ng th«n vïng ch©u thæ<br /> s«ng Hång. Kh¶o s¸t x· héi häc vÒ “C¬ cÊu x· héi n«ng th«n ®ång b»ng B¾c Bé” do<br /> ViÖn X· héi häc tiÕn hµnh n¨m 1983 t¹i mét vïng träng ®iÓm lóa ë ®ång b»ng B¾c<br /> Bé lµ tØnh Th¸i B×nh cho thÊy: c¸c ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t ®¸ng kÓ nhÊt trong c¸c hé<br /> gia ®×nh lµ xe ®¹p, m¸y kh©u, radio, cassette vµ ti vi. Trong ®ã chñng lo¹i cã chØ sè<br /> cao nhÊt, chiÕm h¬n mét nöa lµ xe ®¹p (53,3%), nh÷ng thø cßn l¹i chiÕm tû lÖ rÊt<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 60 T×m hiÓu møc ®é tiÕp cËn th«ng tin...<br /> <br /> thÊp. Cô thÓ chØ cã 2,7% ng−êi ®−îc hái cã m¸y kh©u, c¶ ba ph−¬ng tiÖn phôc vô tiªu<br /> dïng v¨n hãa lµ radio, cassette vµ ti vi còng chØ chiÕm mét tû lÖ rÊt khiªm tèn lµ<br /> 13,6% c¸c hé ®−îc pháng vÊn.<br /> §iÒu tra cña ViÖn X· héi häc n¨m 1984 ë n«ng th«n Th¸i B×nh (§«ng C¬,<br /> §«ng D−¬ng) vµ n«ng th«n Hµ T©y (B×nh Minh, §¹i Yªn) cho kÕt qu¶ lµ trong c¸c gia<br /> ®×nh n«ng d©n ch−a hÒ cã ph−¬ng tiÖn ti vi, ph−¬ng tiÖn radio cã rÊt Ýt (kh«ng ë ®©u<br /> cã qu¸ 15%). §Õn nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80, trong c¸c hé gia ®×nh n«ng d©n vïng<br /> ®ång b»ng s«ng Hång ®· xuÊt hiÖn c¸c ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t v¨n hãa hiÖn ®¹i nh−<br /> cassette, ti vi...vµ tû lÖ cña c¸c ph−¬ng tiÖn ®ã ®· gia t¨ng nhanh chãng trong thËp<br /> kû 90. §iÒu ®ã ®−îc thÓ hiÖn qua b¶ng 1 sau ®©y.<br /> B¶ng1: C¸c ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t v¨n hãa trong hé gia ®×nh n«ng d©n (%)<br /> <br /> Ph−¬ng tiÖn N«ng th«n Th¸i B×nh 1993 (1) N«ng th«n Th¸i B×nh 1997 (2)<br /> <br /> <br /> Radio 26.5 *<br /> <br /> Cassette 22.8 50.6<br /> <br /> Bé giµn 1.9 *<br /> <br /> Ti vi 17.5 48.4<br /> <br /> Video 0.6 9.3<br /> <br /> *Kh«ng cã sè liÖu<br /> Nguån: (1) - KAP-1993; (2) -VNMS-97<br /> <br /> Qua c¸c chØ sè ®· nªu cã c¶m nhËn lµ n«ng th«n vïng ch©u thæ ®ång b»ng<br /> s«ng Hång trong thËp kû 90 ®· b−íc vµo thêi kú tiÒn bïng næ truyÒn th«ng. §iÒu<br /> ®¸ng l−u ý lµ x· T©n Hång (H¶i D−¬ng) c¸ch Hµ Néi kho¶ng 40km vÒ phÝa §«ng B¾c<br /> lµ mét lµng thuÇn n«ng, cho ®Õn hiÖn nay vÉn cã tíi 90% sè hé cã nghÒ s¶n xuÊt n«ng<br /> nghiÖp lµ chÝnh, møc sèng vµo lo¹i trung b×nh cña ®ång b»ng s«ng Hång. VËy mµ ë<br /> thêi ®iÓm 1998 ®· cã tíi 50,2% sè hé cã ph−¬ng tiÖn radio cassette vµ 55,5% cã<br /> ph−¬ng tiÖn ti vi (c¶ ti vi ®en tr¾ng vµ ti vi mµu).<br /> Nh− vËy cã thÓ nãi lµ phÇn lín c− d©n n«ng nghiÖp ë ®©y ®· cã thÓ tiÕp cËn víi<br /> truyÒn th«ng ®¹i chóng. §©y lµ chØ b¸o quan träng vÒ truyÒn th«ng nãi riªng vµ sù<br /> ph¸t triÓn nãi chung. Tuy nhiªn, c¸c ph−¬ng tiÖn v¨n hãa ®ã ®−îc ph©n bè rÊt kh«ng<br /> ®Òu, nhÊt lµ trong thêi kú ®æi míi, gi÷a c¸c nhãm x· héi n«ng nghiÖp n«ng th«n.<br /> Kh¶o s¸t ë Hång Minh n¨m 1992 th× sù kh¸c biÖt vÒ ph©n bè c¸c ph−¬ng tiÖn<br /> ®ã lµ ch−a lín. Cô thÓ lµ kh«ng cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ vÒ c¸c chØ sè ph−¬ng tiÖn<br /> trong c¸c biÕn: t«n gi¸o (ng−êi theo ®¹o Thiªn Chóa vµ ng−êi kh«ng theo ®¹o), giíi<br /> tÝnh, v¨n hãa, sè con; chØ cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ vÒ chØ sè ë c¸c biÕn nghÒ nghiÖp vµ<br /> ®é tuæi. Cô thÓ lµ ë c¸c ph−¬ng tiÖn tivi th× nh÷ng ng−êi nhiÒu tuæi cã chØ sè cao nhÊt<br /> (d−íi 30 tuæi: 5,7%; 30-39 tuæi: 12,5% vµ trªn 39 tuæi: 36,4%). T−¬ng tù nhãm cã<br /> ngµnh nghÒ hçn hîp còng cã chØ sè cao h¬n h¼n nhãm thuÇn n«ng (20,5% so víi<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Tr−¬ng Xu©n Tr−êng 61<br /> <br /> 5,0%). §Õn thêi ®iÓm kh¶o s¸t ë T©n Hång n¨m 1998 th× sù kh¸c biÖt vÒ chØ sè gi÷a<br /> c¸c nhãm cµng râ rÖt h¬n. (xem b¶ng 2,3).<br /> ë b¶ng 2 ®· cho thÊy sù kh¸c biÖt kh¸ râ theo ®é tuæi vµ häc vÊn vÒ ph−¬ng<br /> tiÖn sinh ho¹t v¨n hãa. Nh÷ng hé gia ®×nh cã chñ nhµ d−íi 30 tuæi trë xuèng hÇu<br /> nh− kh«ng cã ph−¬ng tiÖn ®Çu video, bé giµn. Riªng vÒ hai thø ®· cã kh¸ phæ biÕn lµ<br /> cassette, tivi th× chØ sè cña c¸c gia ®×nh trÎ còng chØ b»ng kho¶ng 1/2 so víi c¸c gia<br /> ®×nh cã chñ nhµ ë løa tuæi cao h¬n. T−¬ng tù nh− vËy nh÷ng hé gia ®×nh mµ chñ nhµ<br /> cã häc vÊn cµng cao th× cµng cã chØ sè cao h¬n vÒ ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t v¨n hãa.<br /> Nh÷ng gia ®×nh mµ vî chång cã v¨n hãa thÊp, tõ cÊp I trë xuèng th× hÇu nh− kh«ng<br /> cã c¸c ph−¬ng tiÖn ®¾t tiÒn, hiÖn ®¹i nh− ®Çu video, bé giµn nghe nh¹c, nh÷ng chØ sè<br /> vÒ cassette vµ tivi cña hä còng thÊp h¬n h¼n nh÷ng gia ®×nh cã häc vÊn cao h¬n.<br /> B¶ng 2: Ph©n bè c¸c ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t v¨n hãa (theo ®é tuæi, häc vÊn) (X· T©n Hång) (%)<br /> <br /> <br /> §é tuæi Häc vÊn<br /> <br /> Ph−¬ng tiÖn Chung ≤ 20 21-30 31-40 ≥41 BiÕt ®äc, viÕt CÊpI CÊpII CÊpIII<br /> <br /> Radio 10.7 0.0 9.3 4.6 20.7 10.0 14.3 6.4 12.4<br /> <br /> Cassette 50.2 30.0 28.5 59.4 57.4 20.0 39.2 58.4 56.7<br /> <br /> Bé giµn 0.5 0.0 0.0 0.8 0.8 0.0 0.0 0.6 0.9<br /> <br /> Tivi 55.5 30.0 20.6 58.2 60.5 20.0 42.5 48.4 69.2<br /> <br /> §Çu video 7.8 0.0 1.8 8.4 11.2 0.0 3.5 9.2 8.5<br /> <br /> (Nguån TTDS - II)<br /> <br /> C¸c chØ sè ë b¶ng 3 lµ mét sù ph¶n ¸nh cô thÓ vÒ sù ph©n tÇng kinh tÕ - x·<br /> héi ë ®Þa bµn kh¶o s¸t. HÇu hÕt c¸c gia ®×nh cã møc sèng giµu cã vµ kh¸ gi¶ ®Òu cã<br /> c¸c ph−¬ng tiÖn tiªu dïng v¨n hãa. Nh÷ng gia ®×nh mµ kinh tÕ thiÕu thèn vµ nghÌo<br /> ®ãi cã rÊt Ýt nh÷ng ph−¬ng tiÖn nµy. VÒ nghÒ nghiÖp th× nhãm nghÒ nghiÖp thuÇn<br /> n«ng th−êng lµ nghÌo h¬n vµ ë ®©y còng thÊy râ lµ hä cã Ýt ph−¬ng tiÖn tiªu dïng<br /> v¨n hãa h¬n nhãm hé cã ngµnh nghÒ hçn hîp.<br /> B¶ng 3: Ph©n bè c¸c ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t v¨n hãa (theo møc sèng nghÒ nghiÖp) (X· T©n Hång) (%)<br /> <br /> <br /> Ph−¬ng tiÖn Chung Møc sèng NghÒ nghiÖp<br /> <br /> Giµu Kh¸ gi¶ Trung b×nh ThiÕu thèn NghÌo ®ãi ThuÇn n«ng Hçn hîp<br /> <br /> Radio 10.7 5.0 12.0 6.4 17.2 5.0 19.8 7.2<br /> <br /> Cassette 50.2 60.0 58.5 59.7 40.6 20.0 42.3 58.6<br /> <br /> Bé giµn 0.5 10.0 1.5 0.0 0.0 0.0 0.0 1.2<br /> <br /> Tivi 55.5 100.0 70.6 41.3 15.6 0.0 40.4 67.6<br /> <br /> §Çu video 7.8 20.0 9.6 2.8 0.0 0.0 6.2 11.6<br /> <br /> (Nguån TTDS - II)<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 62 T×m hiÓu møc ®é tiÕp cËn th«ng tin...<br /> <br /> C¸c sè liÖu ë b¶ng 1, b¶ng 2 vµ 3 dï ch−a thÓ kÕt luËn g× nhiÒu nh−ng Ýt nhÊt<br /> còng cho phÐp nh×n nhËn r»ng sù gia t¨ng m¹nh c¸c ph−¬ng tiÖn nghe, nh×n trong<br /> c¸c hé gia ®×nh n«ng d©n gi¸n tiÕp cho thÊy sù th©m nhËp ®¸ng kÓ cña c¸c ph−¬ng<br /> tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng ë c¸c ®Þa bµn n«ng th«n khu vùc ®ång b»ng s«ng Hång.<br /> MÆt kh¸c mét gi¶ thuyÕt ®−îc ®Æt ra lµ c¸c nhãm gia ®×nh häc vÊn thÊp vµ gia ®×nh<br /> nghÌo th× cã Ýt h¬n c¸c ph−¬ng tiÖn tiªu dïng v¨n hãa, vµ v× vËy mµ rÊt cã thÓ hä sÏ<br /> gÆp nhiÒu khã kh¨n h¬n khi tiÕp cËn th«ng tin cña truyÒn th«ng ®¹i chóng.<br /> Râ rµng lµ møc sèng cña ng−êi n«ng d©n ®ång b»ng s«ng Hång hiÖn nay so<br /> víi 10 n¨m tr−íc ®· ®−îc n©ng cao rÊt nhiÒu vµ v× vËy mµ chÊt l−îng cuéc sèng nãi<br /> chung cña hä còng ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ qua nh÷ng n¨m tiÕn hµnh ®æi míi. KÐo<br /> theo ®ã lµ sù gia t¨ng tiªu dïng v¨n hãa, n©ng cao v¨n hãa vµ sù biÕn ®æi cña hÖ<br /> thèng chuÈn mùc, gi¸ trÞ. ViÖc xuÊt hiÖn trong ®êi sèng ng−êi n«ng d©n nh÷ng vËt<br /> dông ®¾t tiÒn nh− ®å dïng sinh ho¹t(qu¹t ®iÖn, tñ l¹nh, m¸y giÆt), ph−¬ng tiÖn giao<br /> th«ng (xe m¸y, « t«), ph−¬ng tiÖn tiªu dïng v¨n hãa- gi¶i trÝ (cassette, bé giµn, ti vi,<br /> ®iÖn tho¹i), kh«ng chØ chøng minh vÒ sù gia t¨ng møc sèng mµ quan träng h¬n nã chØ<br /> ra r»ng: ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn ë n«ng th«n mét kh«ng gian giao tiÕp- truyÒn th«ng<br /> réng lín. §iÒu ®ã cho phÐp sù th©m nhËp cña nh÷ng ý t−ëng míi, nh÷ng gi¸ trÞ míi.<br /> III. Kh¶ n¨ng tiÕp cËn th«ng tin trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i<br /> chóng cña ng−êi n«ng d©n ®ång b»ng s«ng Hång trong thêi kú ®æi míi.<br /> a. Møc ®é tiÕp cËn th«ng tin trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng.<br /> ViÖc c¸c hé n«ng d©n hiÖn nay ®· mua s¾m trang bÞ nhiÒu ph−¬ng tiÖn<br /> nghe, nh×n lµ mét chØ b¸o quan träng vÒ sù t¨ng tiÕn møc sèng. Tuy nhiªn ®iÒu ®ã<br /> ch−a nãi ®−îc g× nhiÒu vÒ kh¶ n¨ng tiªu dïng v¨n hãa. Tõ viÖc cã ph−¬ng tiÖn ®Õn<br /> viÖc cã sö dông ph−¬ng tiÖn Ýt nhiÒu vÉn cßn cã mét kho¶ng c¸ch. Kh«ng ph¶i chØ<br /> riªng ng−êi n«ng d©n ViÖt Nam mµ lµ t©m lý n«ng d©n nãi chung, thØnh tho¶ng<br /> ng−êi ta vÉn cã thÓ mua s¾m nh÷ng thø ®¾t tiÒn coi nh− mét d¹ng tÝch tr÷ cña c¶i<br /> hoÆc thËm chÝ chØ lµ mét c¸ch ch¬i, kiÓu “tr−ëng gi¶ nhµ quª”. V× vËy kh¶o s¸t thùc<br /> tÕ møc ®é thu nhËn th«ng tin trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng cã ý nghÜa<br /> ®o l−êng vÒ kh¶ n¨ng th©m nhËp c¸c lo¹i h×nh th«ng tin hiÖn ®¹i nµy ë ®Þa bµn<br /> n«ng th«n. §iÓm cÇn l−u ý ë ®©y lµ vÒ nguyªn t¾c mçi lo¹i h×nh truyÒn th«ng ®¹i<br /> chóng cã nh÷ng ®Æc tr−ng còng nh− nh÷ng lîi thÕ vµ mÆt h¹n chÕ riªng. Cô thÓ<br /> nh− ph−¬ng tiÖn ®äc lµ lo¹i h×nh ho¹t ®éng trÝ tuÖ cao cÊp, ®ßi hái ng−êi ®äc cã mét<br /> tr×nh ®é v¨n hãa nhÊt ®Þnh vµ nh− ®äc b¸o ch¼ng h¹n cßn cÇn mét ®iÒu kiÖn quan<br /> träng kh¸c lµ ph¶i cã b¸o ®Òu ®Æn. Trong khi ®ã nghe ®µi th× thÝnh gi¶ kh«ng ®−îc<br /> quyÒn chän ch−¬ng tr×nh m×nh thÝch vµ khi theo dâi th× ph¶i tËp trung cao v× nãi<br /> nh− thµnh ng÷ lµ "lêi nãi giã bay". TruyÒn h×nh còng cã nh−îc ®iÓm lµ kh¸n gi¶<br /> kh«ng ®−îc quyÒn lùa chän ch−¬ng tr×nh còng nh− thêi l−îng vµ thêi ®iÓm ph¸t<br /> sãng. Tuy nhiªn truyÒn h×nh cã lîi thÕ m¹nh lµ cã h×nh ¶nh trùc quan nªn dÔ hiÓu<br /> vµ t¹o Ên t−îng, phï hîp víi nhiÒu lo¹i c«ng chóng.<br /> B¶ng 4 vµ 5 lµ kÕt qu¶ kh¶o s¸t vÒ møc ®é theo dâi th«ng tin trªn c¸c ph−¬ng<br /> tiÖn th«ng ®¹i chóng cña ng−êi n«ng d©n ®ång b»ng s«ng Hång. C¸c chØ sè ®−îc tËp<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Tr−¬ng Xu©n Tr−êng 63<br /> <br /> hîp tõ c¸c cuéc nghiªn cøu chän mÉu kh¸c nhau trong thËp kû 90. Tõ kÕt qu¶ ë b¶ng<br /> 4 vµ 5, ®iÒu nhËn xÐt tr−íc hÕt lµ, nh×n chung ng−êi n«ng d©n ®ång b»ng s«ng Hång<br /> rÊt quan t©m theo dâi th«ng tin tõ c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. ChØ sè cã<br /> theo dâi th«ng tin qua b¸o chÝ ®¹t kho¶ng trªn d−íi 50% sè ý kiÕn tr¶ lêi, qua Radio<br /> lµ trªn 50% vµ ®Æc biÖt cã xem ti vi th−êng ®¹t chØ sè trªn 90%.<br /> Tr−íc hÕt, tõ nh÷ng sè liÖu ®· nªu cho phÐp nhËn xÐt lµ ng−êi n«ng d©n ngµy<br /> cµng Ýt g¾n bã víi c¸c ph−¬ng tiÖn nghe vµ ®äc. B»ng chøng lµ ë nh÷ng ®Þa bµn ®−îc<br /> kh¶o s¸t, sè nh÷ng ng−êi kh«ng bao giê ®äc s¸ch b¸o x−a ®· cao th× b©y giê còng vËy,<br /> thËm chÝ cã n¬i, tû lÖ kh«ng ®äc b¸o hiÖn nay cßn cao h¬n.<br /> Sè liÖu kh¶o s¸t ë n«ng th«n Th¸i B×nh n¨m 1993 cã 34,3%, kh«ng bao giê ®äc<br /> s¸ch b¸o th× kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña ®Ò ¸n VNRP n¨m 1997 ë mét x· cã møc sèng kh¸<br /> gi¶ n»m c¹nh thÞ x· Th¸i B×nh lµ Vò Héi cho biÕt sè ng−êi ®äc s¸ch b¸o ë nhµ chØ cã<br /> 4,0%. T−¬ng tù nh− vËy, ë n«ng th«n Th¸i B×nh n¨m 1993 chØ cã 5,3% sè ý kiÕn tr¶<br /> lêi lµ kh«ng bao giê nghe ®µi th× ë Vò Héi n¨m 1997, sè ®ã lµ 89,0%. Chóng t«i biÕt<br /> r»ng viÖc so s¸nh sè liÖu gi÷a c¸c cuéc nghiªn cøu chØ cã ý nghÜa t−¬ng ®èi (do môc<br /> ®Ých vµ ph−¬ng thøc triÓn khai nghiªn cøu cã thÓ kh¸c nhau), song c¶m nhËn trªn<br /> chóng t«i cho lµ cã lý. Mét mÆt, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña truyÒn h×nh cïng víi viÖc<br /> ng−êi d©n cã møc sèng ngµy mét khÊm kh¸ h¬n nªn mua s¾m ®−îc ti vi ®· thay thÕ<br /> ®−îc ph−¬ng tiÖn ®äc vµ nghe.<br /> MÆt kh¸c, nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®· cuèn hót ng−êi n«ng d©n vµo c«ng viÖc<br /> s¶n xuÊt - kinh doanh t¨ng thu nhËp, v× vËy thêi gian nhµn rçi dµnh cho tiªu dïng<br /> v¨n hãa còng bÞ co l¹i. Ngoµi ra mÆc dï hiÖn nay nh− c¸c chØ sè ®· nªu lµ trong gia<br /> ®×nh n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Hång sè hé cã Radio, Cassette lµ kh¸ nhiÒu, kho¶ng<br /> 50%, trong khi tû lÖ nghe ®µi th−êng xuyªn lµ rÊt thÊp, v× lÏ néi dung cña ®µi ph¸t<br /> thanh trong nh÷ng n¨m qua còng ch−a cã nhiÒu thay ®æi, v« tuyÕn truyÒn h×nh víi<br /> −u thÕ cña m×nh thùc sù ®· thu hót ®−îc mäi giíi c«ng chóng, kÓ c¶ nh÷ng ng−êi<br /> n«ng d©n kh«ng cã ti vi th× hä ®i xem nhê.<br /> B¶ng 4: Møc ®é theo dâi th«ng tin trªn c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng cña ng−êi n«ng d©n (%)<br /> <br /> §äc b¸o Nghe ®µi Xem tivi<br /> <br /> Th−êng ThØnh Kh«ng Th−êng ThØnh Kh«ng Th−êng ThØnh Kh«ng<br /> xuyªn tho¶ng bao giê xuyªn tho¶ng bao giê xuyªn tho¶ng bao giê<br /> V¨n Nh©n<br /> 8.9 42.9 48.3 40.2 55.2 4.6 42.5 55.2 2.3<br /> 1990 (1)<br /> Hång Minh<br /> 15.9 28.3 55.8 39.8 39.8 20.4 38.1 49.6 12.4<br /> 1992 (2)<br /> N«ng th«n<br /> Th¸i B×nh 15.0 50.4 34.3 69.7 25.1 5.3 49.8 43.3 6.8<br /> 1993 (3)<br /> <br /> (Nguån: (1): FFS; (2): TTDS I; (3): KAP 1993).<br /> <br /> ViÖc ng−êi n«ng d©n Ýt g¾n bã víi lo¹i h×nh b¸o chÝ lµ ®iÒu dÔ hiÓu nh−ng ®iÒu<br /> ®¸ng l−u ý lµ h×nh nh− hä ngµy cµng xa rêi víi lo¹i h×nh truyÒn th«ng ®¹i chóng nµy.<br /> Thùc tÕ kh¶o s¸t ®· cho thÊy rÊt hiÕm gÆp c¸c tê b¸o cã mÆt th−êng ngµy ë c¸c lµng<br /> x·. ë ®Þa bµn n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Hång hiÖn nay chØ cã ë thÞ trÊn huyÖn, mµ<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 64 T×m hiÓu møc ®é tiÕp cËn th«ng tin...<br /> <br /> còng chØ cã ë c¬ quan b−u ®iÖn huyÖn míi cã b¸o, rÊt hiÕm thÞ trÊn cã s¹p b¸o ®éc lËp<br /> vµ cã ®ñ b¸o, cßn ë x· th× tÊt c¶ c¸c tØnh mµ chóng t«i ®· kh¶o s¸t ®Òu kh«ng cã s¹p<br /> b¸o, chØ cã mét sè tê b¸o ®−îc ®Æt mua cña c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ, chøc<br /> n¨ng nghiÖp vô; nh÷ng c¸ nh©n cã ®Æt mua b¸o kú h¹n th−êng xuyªn lµ rÊt hiÕm hoi<br /> ë céng ®ång d©n c− nµy.<br /> B¶ng 5: Møc ®é theo dâi th«ng tin trªn c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng cña ng−êi n«ng d©n (%)<br /> <br /> §äc b¸o Nghe ®µi Xem tivi<br /> <br /> Th−êng ThØnh Kh«ng Th−êng ThØnh Kh«ng Th−êng ThØnh Kh«ng<br /> xuyªn tho¶ng bao giê xuyªn tho¶ng bao giê xuyªn tho¶ng bao giê<br /> T©n Hång<br /> 12.5 38.7 48.7 21.4 56.2 22.2 84.4 8.6 9.8<br /> 1998 (1)<br /> D©n Hoµ<br /> 13.5 40.4 46.2 23.1 35.6 41.3 65.4 32.7 1.9<br /> 2000 (2)<br /> H¶i B¾c<br /> 15.0 50.4 34.3 69.7 25.1 5.3 49.8 43.3 6.8<br /> 2000 (3)<br /> <br /> (Nguån: (1): TTDS II; (2, 3):VHCS-2000.)<br /> <br /> B¶ng 4 vµ 5 còng cho chóng t«i mét nhËn xÐt n÷a lµ kh«ng cã sù kh¸c biÖt vÒ<br /> møc ®é theo dâi th«ng tin gi÷a c¸c lµng x· thuÇn n«ng vµ kh«ng thuÇn n«ng, gi÷a<br /> c¸c céng ®ång t«n gi¸o vµ kh«ng t«n gi¸o. Cô thÓ lµ ë c¸c x·: V¨n Nh©n, T©n Hång,<br /> H¶i B¾c lµ c¸c ®Þa bµn cã nghÒ n«ng lµ chÝnh vµ c¸c x· cßn l¹i cã xu h−íng hçn hîp<br /> ngµnh nghÒ. VÒ t«n gi¸o, trong c¸c x· ®· nªu th× x· Hång Minh, H¶i B¾c vµ x· D©n<br /> Hßa cã céng ®ång d©n c− theo ®¹o Thiªn chóa.<br /> Tuy nhiªn trªn mét céng ®ång lµng x· cô thÓ, c¸c kh¶o s¸t còng cho thÊy sù<br /> kh¸c biÖt vÒ møc ®é theo dâi th«ng tin gi÷a c¸c nhãm x· héi cña céng ®ång d©n c−<br /> ®ã. Kh¶o s¸t ë T©n Hång cho thÊy sù kh¸c biÖt ®ã lµ:<br /> - VÒ giíi tÝnh: N÷ giíi bao giê còng cã tû lÖ tham gia theo dâi th«ng tin qua c¸c<br /> ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®äc, nghe, nh×n Ýt h¬n nam giíi; sè kh«ng bao giê ®äc b¸o cña n÷<br /> giíi lµ 51,4% so víi nam lµ 47,9%; kh«ng bao giê nghe ®µi cña n÷ lµ 31,4% so víi nam lµ<br /> 12,5%; kh«ng bao giê xem ti vi cña n÷ lµ 12,2% so víi nam lµ 7,9%. Cïng víi c¸c cø liÖu<br /> kh¸c ®· cho phÐp chóng t«i nhËn xÐt r»ng, kh«ng ph¶i ng−êi phô n÷ Ýt quan t©m ®Õn<br /> viÖc theo dâi th«ng tin trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng mµ vÊn ®Ò chÝnh lµ do<br /> hä Ýt cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn ®iÒu ®ã. Víi c©u hái ®iÒu tra lµ “Trong gia ®×nh ta, ai lµ<br /> ng−êi th−êng lµm c¸c viÖc sau ®©y?”, kÕt qu¶ kh¶o s¸t còng ë T©n Hång cho thÊy hÇu<br /> hÕt nh÷ng ng−êi phô n÷ - ng−êi vî ph¶i lµm mäi c«ng viÖc néi trî. Ch¼ng h¹n nh− nÊu<br /> ¨n, ng−êi vî lµ 78,5% (so víi chång lµ 1,2%); röa b¸t, ng−êi vî lµ 66,2% (so víi chång lµ<br /> 0,9%); giÆt giò, ng−êi vî lµ 70,6% (so víi chång lµ 0,9%); chî bóa, ng−êi vî lµ 85,5% (so<br /> víi chång lµ 1,6%); ch¨m sãc con c¸i, ng−êi vî lµ 36,2% (so víi chång lµ 4,5%). Ng−êi<br /> chång chØ cã mét c«ng viÖc cã chØ sè v−ît tréi lµ thay mÆt gia ®×nh ®i héi häp: 67,4% so<br /> víi vî lµ 18,2%. Ai còng biÕt c«ng viÖc néi trî lµ vÊt v¶, nÆng nhäc vµ mÊt rÊt nhiÒu thêi<br /> gian, vµ trí trªu thay trong x· héi n«ng th«n, cho ®Õn hiÖn nay vÉn phæ biÕn quan niÖm<br /> r»ng, ®ã lµ c«ng viÖc cña ®µn bµ. V× vËy ng−êi phô n÷ n«ng th«n Ýt cã ®iÒu kiÖn ®Ó theo<br /> dâi th«ng tin trªn c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng nãi riªng vµ tiªu dïng v¨n<br /> hãa nãi chung lµ ®iÒu c¾t nghÜa ®−îc.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Tr−¬ng Xu©n Tr−êng 65<br /> <br /> - Häc vÊn: §iÒu ai còng c¶m nhËn ®−îc lµ nh÷ng ng−êi cã häc vÊn thÊp sÏ tiÕp<br /> cËn víi truyÒn th«ng ®¹i chóng Ýt h¬n so víi ng−êi cã tr×nh ®é häc vÊn cao h¬n. Tuy<br /> nhiªn nh×n vµo kÕt qu¶ kh¶o s¸t còng cã ®«i ®iÒu ®¸ng l−u ý. Tr−íc hÕt vÒ b¸o chÝ, cã<br /> tíi 90,0% sè ng−êi chØ biÕt ®äc, biÕt viÕt kh«ng bao giê quan t©m vµ 66,8% sè ng−êi<br /> häc vÊn cÊp I kh«ng bao giê ®äc b¸o, cã ®Õn kho¶ng 1/4 nh÷ng ng−êi häc vÊn thÊp (tõ<br /> cÊp I trë xuèng) kh«ng bao giê nghe ®µi. Tuy nhiªn ®iÒu ®¸ng l−u ý lµ cßn cã tíi<br /> 41,5% nh÷ng ng−êi häc vÊn cÊp III kh«ng bao giê ®äc b¸o vµ 17,2% nh÷ng ng−êi ë<br /> tr×nh ®é Êy kh«ng bao giê nghe ®µi. §iÒu cã vÎ ®¸ng ng¹c nhiªn lµ ®èi víi ph−¬ng<br /> tiÖn ti vi th× møc ®é theo dâi ë c¸c nhãm häc vÊn lµ t−¬ng tù nhau, thËm chÝ ë nhãm<br /> tr×nh ®é häc vÊn thÊp cßn cã phÇn nhØnh h¬n vÒ møc ®é quan t©m theo dâi. Sè ng−êi<br /> th−êng xuyªn xem ti vi (tøc lµ theo dâi hµng ngµy) ë c¸c nhãm cô thÓ ®ã lµ: Häc vÊn<br /> biÕt ®äc, biÕt viÕt: 80,0%; cÊp I : 87,6%; cÊp II:80,2% vµ cÊp III: 76,3%. Râ rµng ti vi<br /> lµ ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng hiÖn ®¹i cã søc thu hót mäi tÇng líp x· héi, nh−ng cã lÏ<br /> ®iÒu quan träng h¬n lµ theo dâi néi dung g× vµ “tiªu hãa” nã nh− thÕ nµo.<br /> - Møc sèng: T−¬ng tù nh− ë biÕn häc vÊn, ë nhãm møc sèng còng cã t×nh tr¹ng<br /> nh÷ng ng−êi cã møc sèng thÊp Ýt quan t©m ®Õn viÖc ®äc b¸o, nghe ®µi, thËm chÝ hÇu<br /> hÕt nh÷ng ng−êi thuéc diÖn nghÌo ®ãi kh«ng bao giê ®äc b¸o (85%) vµ cã ®Õn mét<br /> nöa ë nhãm nµy kh«ng bao giê nghe ®µi. VÒ môc xem ti vi th× còng t−¬ng tù nh− ë<br /> biÕn häc vÊn lµ gi÷a c¸c nhãm møc sèng kh«ng cã c¸c chØ sè kh¸c biÖt nhau ®¸ng kÓ.<br /> Víi c¸c chØ b¸o ®· nªu còng gîi lªn c¶m gi¸c kh¸ râ lµ : cã lÏ nh÷ng ng−êi cã häc vÊn<br /> thÊp, nh÷ng ng−êi nghÌo ë n«ng th«n hiÖn nay còng cã kh¸ nhiÒu thêi gian nhµn rçi?<br /> Mét khÝa c¹nh kh¶o s¸t kh¸c lµ t×m hiÓu kho¶ng thêi gian trong ngµy cña<br /> ng−êi n«ng d©n dïng ®Ó ®äc b¸o, nghe ®µi, xem ti vi. Nh×n chung còng lµ ®iÒu dÔ<br /> hiÓu khi ®a sè nh÷ng ng−êi cã theo dâi th«ng tin chØ dµnh thêi gian buæi tèi cho c¸c<br /> ho¹t ®éng ®ã. Cô thÓ trong thêi gian buæi tèi dµnh ®Ó ®äc b¸o lµ 47,3%; nghe ®µi:<br /> 53,3%; xem ti vi: 75,8%.<br /> Tuy nhiªn víi c¸c lo¹i h×nh truyÒn th«ng ®¹i chóng cô thÓ th× cã sù kh¸c biÖt<br /> ®«i chót. Víi viÖc theo dâi th«ng tin qua b¸o chÝ th× ngoµi buæi tèi còng cã mét chØ sè<br /> t−¬ng ®èi dïng thêi gian trong ngµy ®Ó ®äc, cã 18,2% ®äc b¸o vµo buæi chiÒu (13 - 17<br /> giê), 16,7% ®äc b¸o vµo buæi s¸ng (7 - 11 giê). T×nh h×nh nghe ®µi cã kh¸c h¬n, tøc lµ<br /> ngoµi buæi tèi th× sau ®ã cã tíi 18,5% nghe ®µi vµo buæi tr−a (11 - 13 giê) vµ 14,6%<br /> nghe ®µi vµo lóc s¸ng sím (tr−íc 7 giê). (Xem b¶ng 6).<br /> B¶ng 6: Kho¶ng thêi gian trong ngµy dïng ®Ó ®äc b¸o, nghe ®µi, xem tivi (X· T©n-Hång) (%)<br /> <br /> §äc b¸o Nghe ®µi Xem ti vi<br /> <br /> Tr−íc 7 giê 4,2 14,6 3,5<br /> <br /> 7 - 11 giê 16,7 7,3 5,2<br /> <br /> 11 - 13 giê 13,5 18,5 8,2<br /> <br /> 13 - 17 giê 18,2 6,3 7,3<br /> <br /> 17 - 22 giê 41,8 25,9 59,0<br /> <br /> Sau 22 giê 5,5 27,4 16,8<br /> <br /> (Nguån: TTDS II)<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 66 T×m hiÓu møc ®é tiÕp cËn th«ng tin...<br /> <br /> Nh− vËy, víi c¸c sè liÖu ®· ®−îc ®−a ra th× ®iÒu ®· râ rµng lµ ng−êi n«ng d©n<br /> ®ång b»ng s«ng Hång kh¸ quan t©m ®Õn viÖc theo dâi th«ng tin trªn c¸c ph−¬ng tiÖn<br /> th«ng tin ®¹i chóng. Tuy nhiªn ®· cã mét xu h−íng b¾t ®Çu béc lé râ lµ sù chiÕm lÜnh thÞ<br /> phÇn c«ng chóng ngµy cµng m¹nh mÏ cña ph−¬ng tiÖn v« tuyÕn truyÒn h×nh. B¸o chÝ lµ<br /> lo¹i h×nh truyÒn th«ng ®¹i chóng ®−îc c«ng chóng thµnh phè −a thÝch theo dâi. Theo<br /> TrÇn H÷u Quang th× ë nh÷ng ®iÓm ®−îc kh¶o s¸t ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã ®Õn 51%<br /> nh÷ng ng−êi ®−îc hái mua b¸o hµng ngµy; 21% mua b¸o mçi tuÇn vµi lÇn vµ 8% mua<br /> b¸o mçi th¸ng vµi lÇn [8, tr. 67]. Dï sao th× tõ x−a ®Õn nay b¸o chÝ vÉn lµ lo¹i h×nh khã<br /> ®i vµo qu¶ng ®¹i quÇn chóng réng r·i ë n«ng th«n. Ng−îc l¹i, ®µi ph¸t thanh ngay tõ<br /> khi xuÊt hiÖn ®· cã ®−îc qu¶ng ®¹i c«ng chóng mäi miÒn trªn c¶ n−íc, thÕ nh−ng kÓ tõ<br /> khi cã sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cña v« tuyÕn truyÒn h×nh, ®µi ph¸t thanh ®· mÊt dÇn<br /> c«ng chóng ë thµnh phè vµ tiÕp theo lµ n«ng th«n. Ch−a cã sè liÖu kh¶o s¸t chÝnh x¸c<br /> nh−ng ®· cã mét sè cø liÖu cho thÊy c«ng chóng chñ yÕu cña ®µi ph¸t thanh hiÖn nay lµ<br /> ng−êi d©n ë miÒn nói, vïng s©u, vïng xa vµ h¶i ®¶o. Sè liÖu kh¶o s¸t ë thµnh phè Hå<br /> ChÝ Minh n¨m 1997 th× chØ cã 12,5% nghe ®µi th−êng xuyªn vµ 69,6% hÇu nh− kh«ng<br /> bao giê nghe ®µi [8, tr. 99]. Tû lÖ ®ã cßn thÊp h¬n ë nh÷ng ®Þa bµn n«ng th«n mµ chóng<br /> t«i ®· kh¶o s¸t. Sù ®éc chiÕm thÞ tr−êng c«ng chóng cña lo¹i h×nh v« tuyÕn truyÒn h×nh<br /> ph¶n ¸nh xu thÕ ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc, nh−ng ®iÒu ®¸ng quan t©m lµ víi c¸c lo¹i h×nh<br /> truyÒn th«ng ®¹i chóng kh¸c, nhÊt lµ ®µi ph¸t thanh cÇn cã nh÷ng c¶i tiÕn vµ ®æi míi ®Ó<br /> ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña qu¶ng ®¹i c«ng chóng trong thêi kú míi.<br /> b. TiÕp cËn néi dung th«ng tin trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng<br /> VÒ néi dung th«ng tin ®−îc c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng truyÒn t¶i<br /> ®Õn víi c¸c ®èi t−îng n«ng d©n ®−îc thÓ hiÖn qua b¶ng 7 vµ 8.<br /> Cã 5 nhãm néi dung lín ®−îc ph¶n ¸nh trªn c¸c ph−¬ng tiÖn ®¹i chóng th× nh×n<br /> chung ®a sè c«ng chóng n«ng th«n vÉn giµnh thêi gian theo dâi chñ yÕu cho néi dung<br /> v¨n hãa - v¨n nghÖ, nhÊt lµ ë ph−¬ng tiÖn v« tuyÕn (78,8% vµ 82,9%), xÕp vÞ trÝ thø hai<br /> nh−ng c¸c chØ sè thÊp h¬n nhiÒu lµ néi dung søc khoÎ, d©n sè - kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh.<br /> Ngay ë ph−¬ng tiÖn ®−îc theo dâi nhiÒu nhÊt lµ v« tuyÕn th× còng chØ cã h¬n 1/2 sè ng−êi<br /> tr¶ lêi ë T©n Hång vµ ch−a ®Õn mét nöa ë Hång Minh cã theo dâi néi dung nµy.<br /> ë néi dung th«ng tin s¶n xuÊt- kinh doanh vµ thêi sù chÝnh trÞ x· héi th× c¸c<br /> chØ sè theo dâi lµ t−¬ng ®−¬ng, ph−¬ng tiÖn ®−îc theo dâi nhiÒu nhÊt còng chØ chiÕm<br /> kho¶ng1/3. VÒ khÝa c¹nh ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng cã sù sôt gi¶m c«ng chóng cña<br /> hai thÓ lo¹i b¸o chÝ vµ ®µi ë phÇn lín néi dung th«ng tin kÓ tõ thêi ®iÓm kh¶o s¸t ë<br /> Hång Minh ®Õn thêi ®iÓm kh¶o s¸t ë T©n Hång. Riªng néi dung søc khoÎ, d©n sè - kÕ<br /> ho¹ch hãa gia ®×nh th× ë ph−¬ng tiÖn b¸o chÝ, ng−êi d©n ë T©n Hång theo dâi nhiÒu<br /> h¬n so víi Hång Minh (22,4 so víi 15,0%). §iÒu nµy cã lÏ do ë thêi ®iÓm 1998 lµ khi<br /> c¸c tËp san, s¸ch tuyªn truyÒn vÒ d©n sè ®· ®−îc ph¸t ®Õn tËn ng−êi d©n nhiÒu h¬n.<br /> Cã mét néi dung mµ c¸c chØ sè theo dâi ®Òu t¨ng ë c¶ ba ph−¬ng tiÖn ®äc,<br /> nghe vµ nh×n gi÷a hai ®iÓm kh¶o s¸t lµ néi dung kh¸c. PhÇn néi dung nµy bao gåm<br /> c¸c tiÓu néi dung nh− qu¶ng c¸o, gi¸o dôc tõ xa, c¸c chuyªn ®Ò khoa häc - kü<br /> thuËt...ViÖc t¨ng chØ sè theo dâi ë néi dung nµy qua b¸o chÝ lµ tõ 0,0% ®Õn 4,6%, ®µi<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Tr−¬ng Xu©n Tr−êng 67<br /> <br /> 3,5% ®Õn 10,8% vµ v« tuyÕn tõ 6,2% lªn 42,5% lµ mét chØ b¸o tÝch cùc vÒ sù gia t¨ng<br /> kiÕn thøc nãi chung cña c«ng chóng n«ng th«n hiÖn nay.<br /> B¶ng 7: Møc ®é theo dâi c¸c néi dung trªn ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng. (%)<br /> <br /> Néi dung/ ph−¬ng tiÖn Hång Minh T©n Hång<br /> B¸o chÝ 10.6 8.5<br /> S¶n xuÊt<br /> §µi 29.2 12.7<br /> Kinh doanh<br /> V« tuyÕn 24.8 30.6<br /> B¸o chÝ 7.1 9.6<br /> Thêi sù, ChÝnh trÞ<br /> §µi 15.0 19.8<br /> X· héi<br /> V« tuyÕn 28.3 48.5<br /> <br /> Søc khoÎ B¸o chÝ 15.0 22.4<br /> <br /> d©n sè - kÕ ho¹ch hãa §µi 41.6 21.7<br /> gia ®×nh V« tuyÕn 38.1 60.8<br /> B¸o chÝ 22.1 7.4<br /> V¨n hãa<br /> §µi 42.5 15.9<br /> V¨n nghÖ<br /> V« tuyÕn 78.8 82.9<br /> B¸o chÝ 0.0 4.6<br /> Kh¸c §µi 3.5 10.8<br /> V« tuyÕn 6.2 42.5<br /> (Nguån: TTDS I, II)<br /> <br /> VÒ t−¬ng quan c¸c nhãm x· héi cô thÓ, xÐt riªng vÒ néi dung søc kháe, d©n<br /> sè - kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh th× ë T©n Hång, nam giíi chØ nghe ®µi nhiÒu h¬n n÷ vÒ<br /> néi dung nµy (29,9% so víi 12,6%); trong khi ®ã phô n÷ quan t©m ®Õn néi dung søc<br /> kháe, d©n sè - kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh cao h¬n nam giíi ë viÖc ®äc b¸o (31,5% vµ<br /> 17,6%) vµ xem v« tuyÕn (68,6% vµ 56,2%). VÒ ®é tuæi, nh÷ng ng−êi trung niªn (31 -<br /> 40 tuæi) cã chØ sè cao nhÊt vÒ ®äc b¸o víi néi dung søc kháe, d©n sè - kÕ ho¹ch hãa<br /> gia ®×nh, vµ ë hai ph−¬ng tiÖn cßn l¹i (nghe vµ nh×n) th× nh÷ng ng−êi cao tuæi tõ 41<br /> tuæi trë lªn l¹i quan t©m nhiÒu nhÊt. §iÒu g× khiÕn nh÷ng ng−êi trÎ tuæi, ®èi t−îng<br /> chñ yÕu cña ch−¬ng tr×nh kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh Ýt quan t©m ®Õn néi dung nµy lµ<br /> vÊn ®Ò quan träng cÇn ®−îc lý gi¶i. Víi c¸c nhãm x· héi kh¸c nh− häc vÊn, møc<br /> sèng th× c¸c chØ sè theo dâi ë néi dung søc kháe, d©n sè - kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh<br /> còng nghiªng h¼n vÒ tÇng líp cã møc sèng kh¸, häc vÊn cao. §©y còng lµ thªm mét<br /> b»ng cí vÒ sù thiÖt thßi cña c¸c nhãm cã häc vÊn vµ møc sèng thÊp.<br /> §Ó thªm cø liÖu vÒ khÝa c¹nh nµy trong thêi ®iÓm hiÖn nay cã cuéc kh¶o s¸t<br /> gÇn ®©y ë D©n Hßa vµ H¶i B¾c (n¨m 2000). §Æc biÖt ë x· H¶i B¾c lµ céng ®ång c«ng<br /> gi¸o toµn tßng. B¶ng 8 cho thÊy 3 møc ®é theo dâi (th−êng xuyªn, thØnh tho¶ng vµ<br /> kh«ng bao giê) vÒ c¸c néi dung qua c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng. §iÒu<br /> ®¸ng chó ý lµ ë c¶ hai céng ®ång d©n c− nµy th× trong 8 nhãm néi dung ®−îc ph¶n<br /> ¸nh trªn c¸c ph−¬ng tiÖn nghe, nh×n vµ ®äc, ba néi dung ®−îc quan t©m nhÊt lµ: 1-<br /> Thêi sù (trong n−íc vµ quèc tÕ), 2- T×nh h×nh s¶n xuÊt - kinh doanh vµ 3- V¨n häc -<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 68 T×m hiÓu møc ®é tiÕp cËn th«ng tin...<br /> <br /> nghÖ thuËt. Riªng néi dung: d©n sè - kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ®−îc xÕp ë thø h¹ng sè<br /> 5. Cô thÓ ë môc th−êng xuyªn theo dâi th«ng tin d©n sè - kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ë<br /> D©n Hßa lµ: 11,7% vµ ë H¶i B¾c lµ 16,3%. Cã lÏ trong thêi ®iÓm hiÖn t¹i vÊn ®Ò h¹<br /> thÊp tû lÖ ph¸t triÓn d©n sè, kiÓm so¸t møc sinh ®ång b»ng s«ng Hång nãi chung vµ<br /> ë c¸c ®iÓm kh¶o s¸t nãi riªng vÒ c¬ b¶n ®· ®−îc gi¶i quyÕt nªn nhËn thøc vÒ vÊn ®Ò<br /> nµy kh«ng cßn nãng báng nh− tr−íc ®èi víi c¸n bé vµ ng−êi d©n ë c¸c céng ®ång<br /> d©n c− nµy. V¶ l¹i ®èi víi céng ®ång thiªn chóa gi¸o, vèn tõ x−a ®Õn nay Ýt khi coi<br /> träng vÊn ®Ò kiÓm so¸t møc sinh víi sù can thiÖp cña con ng−êi. §èi víi hä chØ cã<br /> thÓ cã t¸c ®éng ®Õn nhËn thøc vµ hµnh vi khi cã nh÷ng nh©n tè lµm ¶nh h−ëng ®Õn<br /> ®êi sèng cô thÓ.<br /> Nh÷ng sè liÖu ®· nªu còng cho thÊy mét gi¶ thiÕt n÷a lµ ph¶i ch¨ng hiÖn nay<br /> trong nhËn thøc cña mét bé phËn kh«ng Ýt ng−êi n«ng d©n ®ång b»ng s«ng Hång vÊn<br /> ®Ò d©n sè - kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ®· b·o hßa vµ v× thÕ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i quan<br /> t©m nhiÒu h¬n n÷a?<br /> B¶ng 8: Néi dung th−êng ®−îc theo dâi trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng (%)<br /> <br /> D©n Hoµ H¶i B¾c<br /> Th−êng ThØnh Kh«ng Th−êng ThØnh Kh«ng<br /> xuyªn tho¶ng bao giê xuyªn tho¶ng bao giê<br /> T×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh 35.0 51.5 13.6 36.9 47.2 15.9<br /> Thêi sù trong n−íc vµ quèc tÕ 52.4 36.9 10.7 41.7 42.9 15.5<br /> TÖ n¹n x· héi 19.4 60.2 20.4 15.9 60.7 23.4<br /> Khoa häc - gi¸o dôc 6.8 66.0 27.2 14.3 64.7 21.0<br /> D©n sè-kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh 11.7 65.0 23.3 16.3 65.9 17.9<br /> Y tÕ - søc kháe 10.7 71.8 17.5 22.6 65.1 12.3<br /> V¨n häc - nghÖ thuËt 31.1 47.6 21.4 28.2 46.0 25.8<br /> Kh¸c 0.0 3.9 96.1 1.6 8.4 90.0<br /> (Nguån: VHCS - 2000).<br /> <br /> Chóng t«i nghÜ r»ng gi¶ thiÕt nµy lµ t−¬ng ®èi cã c¨n cø. Cuéc kh¶o s¸t gÇn ®©y<br /> cña dù ¸n VNRP - 1997 ë ®Þa bµn Vò Héi (Th¸i B×nh) vµ §a Tèn (Hµ Néi) vÒ khÝa c¹nh<br /> theo dâi c¸c néi dung trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, trong 5 nhãm néi dung<br /> th× 3 néi dung ®−îc −u tiªn nhÊt lµ: V¨n nghÖ gi¶i trÝ, thêi sù, c¸c chuyªn ®Ò kinh tÕ.<br /> Cô thÓ ë Vò Héi: néi dung v¨n nghÖ gi¶i trÝ (51,5%); thêi sù (43,5%) vµ c¸c chuyªn ®Ò<br /> kinh tÕ (14,5%); vµ ë §a Tèn: thêi sù (53,0%), v¨n nghÖ gi¶i trÝ (51,5%); vµ c¸c chuyªn<br /> ®Ò kinh tÕ (14,5%). Trong khi ®ã nhãm néi dung kh¸c (trong ®ã bao gåm c¶ vÊn ®Ò d©n<br /> sè - kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh) th× cã chØ sè thÊp, xÕp ë bËc cuèi, cô thÓ ë §a Tèn, nhãm néi<br /> dung nµy xÕp thø 5 (11,5%) vµ ë Vò Héi xÕp thø 4 (13,5%).<br /> §¸nh gi¸ vÒ ho¹t ®éng cung cÊp th«ng tin lµ mét khÝa c¹nh cña sù ph¶n håi<br /> truyÒn th«ng. §©y lµ mét vÊn ®Ò kh¸ réng vµ phøc t¹p. Ph¹m vi cña bµi viÕt nµy khã<br /> cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc, v¶ l¹i nã còng ch−a ph¶i lµ môc ®Ých chÝnh. V× vËy ë ®©y<br /> chóng t«i chØ xin ®i vµo mét khÝa c¹nh nhá, ®Ó qua ®ã phÇn nµo thÊy ®−îc sù ®¸nh<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Tr−¬ng Xu©n Tr−êng 69<br /> <br /> gi¸ cña ng−êi n«ng d©n ®èi víi sù cung cÊp th«ng tin cña c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn<br /> th«ng ®¹i chóng.<br /> Sè liÖu kh¶o s¸t ë V¨n M«n, n¨m 1997 cña ViÖn V¨n hãa nghÖ thuËt khi t×m<br /> hiÓu sù ®¸nh gi¸ ®èi víi c¸c ch−¬ng tr×nh v« tuyÕn nãi chung th× cã tíi 43,9% sè ý<br /> kiÕn cho r»ng c¸c tiÕt môc cßn ®¬n gi¶n, kh«ng hÊp dÉn; 79,1% sè ý kiÕn cho r»ng<br /> qu¶ng c¸o cßn qu¸ nhiÒu vµ lén xén vµ 43,0% th× thÊy h×nh ¶nh Ýt mµ lêi nãi th× qu¸<br /> nhiÒu. Qu¶ thËt ph−¬ng thøc truyÒn th«ng trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng<br /> hiÖn nay vÉn cßn nh÷ng tån t¹i cÇn ®−îc gi¶i quyÕt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ truyÒn<br /> th«ng trong thêi kú míi. Cô thÓ nh− viÖc ®−a c¸c néi dung vµ c¸ch thøc chuyÓn t¶i<br /> th«ng ®iÖp trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng.<br /> “Chóng t«i cho r»ng vÊn ®Ò s¸ch, b¸o, ®µi, v« tuyÕn vµ nãi chung c¸c s¶n phÈm<br /> v¨n hãa lµ rÊt quan träng trong viÖc tuyªn truyÒn. Trong khi hiÖn nay chóng t«i thÊy<br /> trªn v« tuyÕn, video toµn phim n−íc ngoµi, phim ch−ëng ba l¨ng nh¨ng, ph¶n gi¸o dôc.<br /> Trong khi trong x· héi, ®¹o ®øc ®ang xuèng cÊp, con c¸i bÊt ngh× víi cha mÑ t¹i sao<br /> kh«ng lªn ®µi, dùng phim ®Ó gi¸o dôc. T«i cho viÖc x©y dùng kû c−¬ng nÒn nÕp x· héi<br /> ph¶i b¾t ®Çu tõ gia ®×nh. Vµ vÊn ®Ò tuyªn truyÒn gi¸o dôc vÒ gia ®×nh lµ rÊt quan träng.<br /> T«i cho r»ng hiÖn nay vÊn ®Ò qu¶n lý s¸ch b¸o, phim ¶nh ë ta lµ ch−a tèt. V× thÕ nã cã<br /> nh÷ng chuyÖn t×nh yªu, t×nh dôc hiÖn ®¹i lµ kh«ng lµnh m¹nh, nh÷ng t− t−ëng thùc<br /> dông lµ gi¸n tiÕp ¶nh h−ëng ®Õn ®¹o ®øc x· héi.” (Chñ tÞch UBND x· . TTDS - I)<br /> HoÆc lµ:<br /> “T«i còng ph¶i phª b×nh mét sè «ng ®¹o diÔn lµ, vÝ dô nh− thÕ nµy ch¼ng h¹n lµ<br /> ®¹o diÔn bé phim hay vë kÞch nµo ®ã nãi vÒ mét ®«i vî chång c−íi nhau th× chØ «m hoa,<br /> ®èt ph¸o, d¾t tay nhau vµo phßng råi bu«ng mµn thÕ lµ ®ñ, lµ râ l¾m råi, thÕ mµ c¸c<br /> «ng ®¹o diÔn cßn cho ph« bµy, cø lµ... lµ nh− nhéng. ThËt ch¼ng biÕt lµm sao n÷a, lµ tÖ<br /> qu¸! Trong khi chØ cÇn kÐo c¸i mµn ®· lµ ®ñ råi thÕ mµ cø ph¬i bµy ®ñ thø. T«i th×<br /> thÊy rÊt lµ t¸c h¹i, v× xem phim råi häc theo phim. Nªn t¹i sao ng−êi ta ®Î nhiÒu, råi<br /> th× t¶o h«n , råi th× lµ “t¹m øng” tr−íc cho nhau còng ®· x¶y ra. Ch¼ng qua lµ do phim<br /> ¶nh kÝch ®éng vÒ t×nh dôc. Vµ còng c¶ kÝch ®éng vÒ b¹o lùc, trÎ con b©y giê cø lµ thÝch<br /> ®Êm ®¸. §©y lµ ®iÒu rÊt nguy hiÓm”. (Tr−êng hîp sè 9, n÷ ,33 tuæi, 2 con. TTDS - I)<br /> ë ®©y chóng t«i kh«ng bµn ®Õn c¸i ®óng, sai cña trµo l−u v¨n hãa kiÓu míi<br /> ph−¬ng T©y vµ trong hoµn c¶nh hiÖn nay sù va ch¹m, xung ®ét gi÷a c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa<br /> kh¸c nhau trong thêi kú ®Çu x¸c lËp kinh tÕ thÞ tr−êng lµ ®iÒu c¾t nghÜa ®−îc. Tuy nhiªn<br /> ®iÒu cÇn ph¶i tÝnh ®Õn lµ trong ®iÒu kiÖn v¨n hãa ViÖt Nam, nhÊt lµ ë ®Þa bµn lµng x· sù<br /> du nhËp trµn lan kh«ng cã lùa chän mäi thø v¨n hãa hiÖn ®¹i xem ra lµ ch−a thÝch hîp.<br /> *<br /> * *<br /> Râ rµng lµ c¸c cø liÖu kh¶o s¸t ®· cho thÊy c«ng cuéc ®æi míi mµ §¶ng ta chñ<br /> x−íng ®· thùc sù lµm biÕn ®æi bé mÆt lµng quª ®ång b»ng B¾c Bé. Víi nÒn kinh tÕ<br /> thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng X· héi chñ nghÜa, nÒn n«ng nghiÖp ®−îc cñng cè vµ ph¸t<br /> triÓn, n¨ng suÊt lao ®éng ®−îc t¨ng lªn. §Æc biÖt lµ víi viÖc kh¼ng ®Þnh gia ®×nh lµ<br /> ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ trong s¶n xuÊt - kinh doanh ®· thùc sù thóc ®Èy ph¸t huy mäi<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 70 T×m hiÓu møc ®é tiÕp cËn th«ng tin...<br /> <br /> nguån néi lùc ë lµng quª, ®a d¹ng hãa viÖc lµm vµ thu nhËp, gia t¨ng c¸c c¬ héi<br /> th¨ng tiÕn vµ ph¸t triÓn cho ng−êi n«ng d©n. Qua m−êi l¨m n¨m ®æi míi bé mÆt<br /> n«ng th«n ®ång b»ng B¾c Bé ®· thùc sù ®æi thay, giµu cã h¬n, khang trang h¬n vµ<br /> nhiÒu sinh khÝ míi.<br /> Tuy nhiªn, c«ng cuéc ®æi míi ë n«ng th«n ®ång b»ng B¾c Bé cho ®Õn nay còng<br /> ®· ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ- x· héi nh− nh÷ng th¸ch thøc cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.<br /> Nh÷ng vÊn ®Ò nh−: gia t¨ng d©n sè, d− thõa lao ®éng, khan hiÕm ®Êt ®ai canh t¸c, vÊn<br /> ®Ò nghÌo ®ãi vµ m«i tr−êng...®ang thùc sù lµ nh÷ng vÊn ®Ò nan gi¶i ®èi víi n«ng th«n<br /> ®ång b»ng B¾c Bé trªn con ®−êng tiÕn vµo thêi kú c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa.<br /> ViÖc t×m hiÓu b−íc ®Çu vÒ sù tiÕp cËn th«ng tin qua c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin<br /> ®¹i chóng ®· cho nh÷ng chØ b¸o quan träng vÒ møc ®é tiªu dïng v¨n hãa cña ng−êi<br /> n«ng d©n vïng ®ång b»ng s«ng Hång trong thêi kú ®æi míi. Cïng víi sù gia t¨ng vÒ<br /> ®êi sèng kinh tÕ th× sù ph¸t triÓn nhu cÇu tiªu dïng v¨n hãa cña ng−êi n«ng d©n ®·<br /> t¨ng nhanh trong thËp kû 90. §iÒu ®ã còng kh¼ng ®Þnh vai trß cña truyÒn th«ng nãi<br /> chung vµ truyÒn th«ng ®¹i chóng nãi riªng trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ë n−íc ta<br /> hiÖn nay. MÆt kh¸c nã còng ®Æt ra nhiÖm vô nÆng nÒ cho ho¹t ®éng cña c¸c ph−¬ng<br /> tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn n«ng th«n chuÈn bÞ b−íc vµo<br /> thêi kú c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa.<br /> Tµi liÖu tham kh¶o vµ trÝch dÉn:<br /> 1. Ban N«ng nghiÖp Trung −¬ng: Kinh tÕ x· héi n«ng th«n ViÖt Nam ngµy nay. NXB T−<br /> t−ëng - v¨n hãa. Hµ Néi-1991.<br /> 2. Gourou. P: Ng−êi n«ng d©n ë vïng ®ång b»ng B¾c Bé (1936). T− liÖu Th− viÖn viÖn X·<br /> héi häc. TL1693.<br /> 3. T« Duy Hîp (Chñ biªn): Ninh HiÖp- truyÒn thèng vµ ph¸t triÓn. NXB ChÝnh trÞ Quèc gia.<br /> Hµ Néi-1997.<br /> 4. Mai V¨n Hai: Phô n÷ n«ng th«n víi viÖc h−ëng thô v¨n hãa qua c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin<br /> ®¹i chóng. T¹p chÝ X· héi häc sè 1-1992.<br /> 5. Ng©n hµng ThÕ giíi: B¸o c¸o vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn thÕ giíi: Tri thøc cho ph¸t triÓn.<br /> NXB ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi-1998.<br /> 6. Phan Ngäc: V¨n hãa ViÖt Nam vµ c¸ch tiÕp cËn míi. NXB V¨n hãa th«ng tin. Hµ Néi-1994.<br /> 7. Mai Quúnh Nam: MÊy vÊn ®Ò vÒ d− luËn x· héi trong c«ng cuéc ®æi míi. T¹p chÝ X· héi<br /> häc, sè 2-2000.<br /> 8. TrÇn H÷u Quang: TruyÒn th«ng ®¹i chóng vµ c«ng chóng, tr−êng hîp thµnh phè Hå ChÝ<br /> Minh. LuËn ¸n tiÕn sÜ x· héi häc. ViÖn X· héi häc. Hµ Néi- 2000.<br /> 9. Tæng côc Thèng kª: Niªn gi¸m thèng kª 1994-1997. NXB Thèng kª. Hµ Néi, c¸c n¨m tõ<br /> 1995- 1998.<br /> 10. NguyÔn Tïng: BiÕn ®æi vÒ tæ chøc kh«ng gian vµ d©n sè ë T¶ Thanh Oai. T− liÖu v¨n<br /> phßng EFEO. Hµ Néi-1997.<br /> 11. ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung −¬ng, ViÖn Priedrich Ebert: Nh÷ng kh¸c biÖt<br /> trong ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a thµnh thÞ - n«ng th«n vµ ¶nh h−ëng x· héi cña nã trong qu¸<br /> tr×nh ®æi míi kinh tÕ t¹i ViÖt Nam. Dù th¶o I. Hµ Néi-12/1996.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />