Tình hình nhiễm và mối tương quan về tỷ lệ nhiễm các serovar leptospira ở đàn lợn giống và các động vật có liên quan tại một số tỉnh Bắc Trung bộ

Chia sẻ: Leon Leon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

87
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bằng phản ứng đông nhỏ (MAT) sử dụng kháng nguyên trực tiếp mà là 12 phân lòai tiêu chuẩn được biết đến của Leprtospira, người ta thấy rằng tỷ lệ mắc bệnh Leptospira trong chăn nuôi lợn là 26,83% trên trung bình cho phía Bắc và các tỉnh miền Trung, và 32,28%, 27,53% và 23,01% đối với vùng đồng bằng, đất trung và các khu vực vùng cao, tương ứng. HI (ức chế ngưng kết hồng cầu) là chủ yếu ở 2 cấp độ: 1/800 (40,37%) và 1/1600 (33,54%). Năm trong số 10 phân lòai với tỷ lệ cao là...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tình hình nhiễm và mối tương quan về tỷ lệ nhiễm các serovar leptospira ở đàn lợn giống và các động vật có liên quan tại một số tỉnh Bắc Trung bộ

T×nh h×nh nhiÔm vµ mèi t−¬ng quan vÒ tû lÖ nhiÔm c¸c serovar Leptospira ë ®µn lîn gièng vµ c¸c ®éng vËt cã liªn quan t¹i mét sè tØnh B¾c Trung Bé Incidences of serovars of Leptospira and their correlation among breeding swine and other animals in several northen and central provinces Tr−¬ng Quang1, §Æng V¨n Minh2 vµ cs Summary By means of microscopic agglutination test (MAT) using live antigens which were 12 standardized known serovars of Leprtospira, it was found that the incidence of Leptospira in breeding swine was 26.83% on the average for northen and central provinces, and 32.28%, 27.53% and 23.01% for lowland, middle land and upland areas, respectively. The HI (hemagglutination inhibition) was mainly at 2 levels: 1/800 (40.37%) and 1/1600 (33.54%). Five out of 10 serovars with high incidences were L. icterohaemorrhagiae (18.01%), L. grippotyphosa (16.15%), L. pomona (15.53%), L. canicola (14.91%), and L. bataviaei (13.04%). Within a bio-context in an ecological zone, those serovars having a high incidence in mice also had high incidences in swine and dogs. The correlations between the incidences of Leptospira in swine and those in mice or dogs were positive and close (r ≥ 0.81), which confirms that Leptospirosis can be transmitted among the three species, of which the mouse plays a central role. Key words: Leptospirosis, swine, dogs, mice, correlation 1. §Æt vÊn ®Ò1 Leptospirosis lµ bÖnh truyÒn nhiÔm chung cho nhiÒu loµi sóc vËt, gia sóc vµ ng−êi (Zoonosis), trong ®ã chuét ®−îc xem lµ æ chøa mÇm bÖnh nguyªn thñy (nhÊt lµ hiÖn nay, chuét th−êng cã mÆt ë kh¾p n¬i), do c¸c serovar Leptospira g©y ra. §· biÕt ®−îc 212 serovar kh¸c nhau. Trong mét gia ®×nh, mét c¬ së ch¨n nu«i, cã thÓ ®ång thêi nu«i lîn, chã vµ c¸c loµi gia sóc kh¸c. Lîn gièng, dï ®ùc hay c¸i gièng nÕu bÞ Leptospirosis, th× viÖc l©y lan qua l¹i khi giao phèi vµ qua thô tinh nh©n t¹o dÔ x¶y ra. BÖnh lµm cho chÊt l−îng con gièng gi¶m nghiªm träng, n¸i chöa bÞ sÈy thai, ®Î non hoÆc ®Î ra lîn con yÕu ít, chÕt yÓu, g©y tæn thÊt kinh tÕ lín cho ng−êi ch¨n nu«i. Mét sè tØnh B¾c Trung Bé ®· vµ ®ang ph¸t triÓn c¸c ®µn lîn gièng, cung cÊp con gièng cho khu vùc. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ®µn lîn gièng vµ c¸c ®éng vËt cã liªn quan (chã, chuét) ë ®©y cã nhiÔm Leptospira hay kh«ng? NÕu cã th× th−êng gÆp nh÷ng serovar nµo? Mèi t−¬ng quan vÒ tû lÖ nhiÔm c¸c serovar x¸c ®Þnh ®−îc tõ c¸c ®èi t−îng trªn nh− thÕ nµo? Nghiªn cøu nµy cña chóng t«i tr¶ lêi c¸c c©u hái trªn, gãp phÇn vµo viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn ®µn lîn gièng cña ®Þa ph−¬ng c¶ vÒ quy m« lÉn chÊt l−îng. 2. Néi dung, nguyªn liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. §èi t−îng vµ mÉu nghiªn cøu - MÉu huyÕt thanh cña lîn ®ùc, c¸i gièng, cña chã vµ cña chuét lÊy t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c nhau ®¹i diÖn cho 4 vïng sinh th¸i: miÒn nói, trung du, ®ång b»ng vµ ven biÓn (b¶ng 1) 2.2. Néi dung - X¸c ®Þnh tû lÖ nhiÔm Leptospira ë ®µn lîn gièng, chã, chuét t¹i c¸c vïng sinh th¸i - C−êng ®é nhiÔm Leptospira 1 Bé m«n TruyÒn nhiÔm- BÖnh lý, Khoa CNTY 2 Trung t©m Thó y vïng 6
- Tû lÖ, c−êng ®é nhiÔm tõng serovar - T−¬ng quan vÒ tû lÖ nhiÔm c¸c serovar ë lîn, chã vµ chuét 2.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu - X¸c ®Þnh tû lÖ vµ c−êng ®é nhiÔm Leptospira dïng ph¶n øng vi ng−ng kÕt tan víi kh¸ng nguyªn sèng trªn phiÕn kÝnh theo quy tr×nh chÈn ®o¸n Leptospirosis cña Trung t©m chÈn ®o¸n Thó y Quèc Gia (1998) vµ NguyÔn Nh− Thanh (2001), trong ®ã kh¸ng nguyªn lµ 12 serovar Leptospira chuÈn ®· biÕt. HuyÕt thanh cÇn chÈn ®o¸n pha lo·ng bËc 2 (1/200,...1/3200 ). - TÝnh hÖ sè t−¬ng quan (r) theo NguyÔn Nh− Thanh (2001) 3. KÕt qu¶ 3.1. Tû lÖ nhiÔm Leptospira ë ®µn lîn gièng t¹i c¸c vïng sinh th¸i KÕt qu¶ ë b¶ng 1 cho thÊy: Tû lÖ nhiÔm Leptospira ë lîn gièng nu«i t¹i tõng vïng sinh th¸i lµ rÊt kh¸c nhau (P > 0,95). Vïng ®ång b»ng cã tû lÖ cao nhÊt (32,28%), sau ®ã vïng trung du (27,50%), miÒn nói (23,01%), thÊp nhÊt lµ vïng ven biÓn (20,83%). C¸c kÕt qu¶ nµy hoµn toµn phï hîp víi ®iÒu kiÖn tån t¹i cña mÇm bÖnh ë ngoµi tù nhiªn còng nh− vai trß cña chuét (æ chøa khuÈn nguyªn thñy). Nh×n chung, ë mét sè tØnh B¾c Trung Bé, tû lÖ nhiÔm trung b×nh 26,83%, tû lÖ nµy t−¬ng ®−¬ng víi kÕt qu¶ cña Hoµng H÷u ChÊt (2002) khi nghiªn cøu t¹i NghÖ An - 25,18%. B¶ng 1. Tû lÖ nhiÔm Leptospira ë ®µn lîn gièng t¹i c¸c vïng sinh th¸i Tæng theo tõng vïng sinh th¸i Vïng Sè mÉu Sè mÉu Tû lÖ (%) Tû lÖ sinh th¸i XN (+) Sè mÉu XN Sè mÉu (+) (%) H−íng Ho¸, Qu¶ng TrÞ 40 9 22,50 MiÒn nói 113 26 23,01 Anh S¬n, NghÖ An 73 17 23,29 Thä Xu©n, Thanh Ho¸ 98 26 26,53 Trung du 178 49 27,53 §« L−¬ng, NghÖ An 80 23 28,75 Ho»ng Ho¸, Thanh Ho¸ 23 40 32,52 §ång b»ng 189 61 32,28 H−¬ng Trµ, Thõa Thiªn HuÕ 66 21 31,82 Phó Vang, Thõa Thiªn HuÕ 51 10 19,61 Ven biÓn 120 25 20,83 VÜnh Linh, Qu¶ng TrÞ 69 15 21,74 Tæng hîp chung 600 161 26,83 3.2. C−êng ®é nhiÔm Leptospira ë ®µn lîn gièng Sè liÖu cña b¶ng 2 cho thÊy møc ®é trÇm träng vµ thêi gian kÐo dµi cña bÖnh tû lÖ thuËn víi hiÖu gi¸ ng−ng kÕt (c−êng ®é nhiÔm). B¶ng 2. C−êng ®é nhiÔm Leptospira ë ®µn lîn gièng t¹i c¸c vïng sinh th¸i HiÖu gi¸ ng−ng kÕt Vïng Sè mÉu 1/400 1/800 1/1600 1/3200 sinh th¸i (+) Sè Sè Sè Sè Tû lÖ Tû lÖ (%) Tû lÖ (%) Tû lÖ (%) mÉu (+) mÉu (+) mÉu (+) mÉu (+) (%) MiÒn n ói 26 5 19,23 10 38,46 11 42,31 0 0,00 Trung du 49 16 32,65 20 40,82 13 26,53 0 0,00 §ång b»ng 61 13 21,31 26 42,62 20 32,79 2 3,28
Ven biÓn 25 5 20,00 9 36,00 10 40,00 1 4,00 Tæng hîp 161 39 24,22 65 40,37 54 33,54 3 1,86 Trong 161 mÉu huyÕt thanh d−¬ng tÝnh, cã tíi 40,37% ng−ng kÕt ë hiÖu gi¸ 1/800 vµ 33,54% ë hiÖu gi¸ 1/1600. §iÒu ®¸ng chó ý lµ ë c¶ 4 vïng sinh th¸i, sè mÉu cã c−êng ®é nhiÔm ë 2 hiÖu gi¸ trªn ®Òu rÊt cao. ChØ cã 3 mÉu (1,86%) ë vïng ®ång b»ng vµ ven biÓn ng−ng kÕt ë hiÖu gi¸ 1/3200. C¸c kÕt qu¶ nµy kh«ng kh¸c nhiÒu l¾m so víi kÕt qu¶ cña Hoµng H÷u ChÊt (2002). 3.3. C¸c serovar Leptospira x¸c ®Þnh ®−îc vµ tû lÖ nhiÔm cña chóng §· ph¸t hiÖn ®−îc ®µn lîn gièng nu«i t¹i mét sè tØnh B¾c Trung Bé nhiÔm 10 serovar Leptospira víi c¸c tû lÖ kh¸c nhau (b¶ng 3), trong ®ã, 5 serovar cã tû lÖ nhiÔm cao lµ: L. icterohaemorrhagiae 18,01%; L. grippotyphosa 16,15%; L. pomona 15,53%; L. canicola 14,91% vµ L. bataviae 13,04%. C¸c kÕt qña nµy t−¬ng ®−¬ng víi kÕt qu¶ cña Hoµng H÷u ChÊt (2002), Vò §×nh H−ng (1994) vµ NguyÔn ThÞ Ng©n (1999). §iÒu chó ý lµ chÝnh 5 serovar nµy còng cã tû lÖ nhiÔm rÊt cao ë lîn tõng vïng: L. icterohaemorrhagiae 23,08% ë vïng nói; 18,03% vïng ®ång b»ng. L. pomona 19,23% ë vïng nói. L. canicola vµ L. bataviae ®Òu lµ 16,0% ë lîn vïng ven biÓn. Ng−îc l¹i cã mét sè serovar ch−a ph¸t hiÖn ë vïng nµy nh−ng l¹i cã vïng kh¸c (L.australis, L. hebdomadis, L. javanica); cã serovar chØ ph¸t hiÖn ®−îc víi mét tû lÖ rÊt thÊp ë nhiÒu vïng kh¸c nhau (L. sejroe) C¸c kÕt qu¶ nµy kh¼ng ®Þnh tån t¹i mÇm bÖnh th−êng xuyªn hay kh«ng th−êng xuyªn ë tõng vïng sinh th¸i. 3.4. C−êng ®é nhiÔm tõng serovar Leptospira ë lîn HiÖu gi¸ ng−ng kÕt cµng cao chøng tá møc ®é nhiÔm cµng nÆng vµ bÖnh tiÕn triÓn kÐo dµi. KÕt qu¶ b¶ng 4 cho thÊy chÝnh 5 serovar cã tû lÖ nhiÔm cao ®ång thêi còng cã c−êng ®é nhiÔm cao. Trong sè 54 mÉu kiÓm tra cã ng−ng kÕt ë hiÖu gi¸ 1/1600, th× L. icterohaemorrhagiae chiÕm 18,52%; L. pomona 16,67%; L. canicola 14,81%; L. bataviae vµ L. grippotyphosa ®Òu chiÕm 11,11%. ë hiÖu gi¸ 1/800, còng 5 serovar chiÕm tû lÖ cao. Nh÷ng kÕt qu¶ nµy kh¼ng ®Þnh 5 serovar nµy lµ nguyªn nh©n chÝnh, chñ yÕu vµ th−êng xuyªn g©y bÖnh cho ®µn lîn gièng t¹i mét sè tØnh B¾c Trung Bé hiÖn nay. §©y lµ c¬ së cho viÖc lùa chän serovar lµm gièng gèc s¶n xuÊt vacxin phßng bÖnh. 3.5. Tû lÖ nhiÔm Leptospira ë chã, chuét vµ mèi t−¬ng quan vÒ tû lÖ nhiÔm c¸c serovar ë 3 loµi vËt kiÓm tra 3.5.1. Tû lÖ nhiÔm §ång thêi víi viÖc kiÓm tra kh¸ng thÓ Leptospira trong 600 mÉu huyÕt thanh cña lîn, ®· kiÓm tra 150 mÉu huyÕt thanh cña chã vµ 150 mÉu huyÕt thanh cña chuét t¹i c¸c vïng nghiªn cøu. B¶ng 3. Tû lÖ nhiÔm c¸c serovar Leptospira ë ®µn lîn gièng t¹i c¸c vïng sinh th¸i Vïng sinh th¸i MiÒn nói Trung du §ång b»ng Ven biÓn Tæng céng Serovar Sè mÉu (+) Sè mÉu (+) Sè mÉu (+) Sè mÉu (+) Sè mÉu (+) Leptospira = 26/113 = 49/178 =61/189 =25/120 =161/ 600 Sè Tû Sè Tû Sè Tû Sè Tû Sè Tû mÉu lÖ mÉu lÖ mÉu lÖ mÉu LÖ mÉu lÖ (+) % (+) % (+) % (+) % (+) % L.australis 0 0 0 0 6 9,84 0 0 6 3,73 L. autumnalis 3 11,54 6 11,76 2 3,28 2 8 13 8,07 L. bataviae 2 7,69 7 13,73 8 13,11 4 16 21 13,04 L. canicola 4 15,38 7 13,73 9 14,75 4 16 24 14,91 L. grippotyphosa 44 15,38 9 17,65 11 18,03 2 8 26 16,15 L. hebdomadis 0 0 2 3,92 2 3,28 0 0 4 2,48
L.icterohaemorrhagiae 6 23,08 8 15,69 11 18,03 4 16 29 18,01 L. javanica 2 7,69 0 0 3 4,92 5 20 10 6,21 L. pomona 5 19,23 8 15,69 9 14,75 3 12 25 15,53 L. saxkoebing 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 L. sejroe 0 0 2 3,92 0 0 1 4 3 1,86 L. tarassovi 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tæng sè serovar 7 8 9 8 10 B¶ng 4. C−êng ®é nhiÔm tõng serovar Leptospira ë lîn HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ serovar 1/400 1/800 1/1600 1/3200 Sè mÉu(+) Tû lÖ sè mÉu (+): sè mÉu (+): sè mÉu (+): sè mÉu (+): Leptospira trong 161 39/161 65/161 54/161 3/161 (%) mÉu(+) Sè Tû lÖ Sè Tû lÖ Sè Tû lÖ Sè Tû lÖ mÉu (%) mÉu (%) mÉu (%) mÉu (%) L. australis 6 3,73 1 2,56 2 3,08 3 5,56 0 0 L. autumnalis 13 8,07 3 7,69 6 9,23 4 7,41 0 0 L. bataviae 21 13,04 6 15,38 9 13,85 6 11,11 0 0 L. canicola 24 14,91 5 12,82 11 16,92 8 14,81 0 0 L. grippotyphosa 26 16,15 7 17,95 12 18,46 6 11,11 1 33,3 L. hebdomadis 4 2,48 0 0 2 3,08 2 3,70 0 0 L. icterohaemorrhagiae 29 18,01 9 23,08 9 13,85 10 18,52 1 33,3 L. javanica 10 6,21 1 2,56 5 7,69 4 7,41 0 0 L. pomona 25 15,53 6 15,38 8 12,31 9 16,67 1 33,3 L. sejroe 3 1,86 1 2,56 0 0 2 3,70 0 0 Tõ b¶ng 5 ta thÊy: trong cïng mét vïng sinh th¸i, tû lÖ nhiÔm Leptospira ë chuét cao th× ë chã vµ lîn còng cao. HÖ sè t−¬ng quan vÒ tû lÖ nhiÔm Leptospira gi÷a chuét vµ chã, chuét vµ lîn, chã vµ lîn ®Òu kh¸ cao (0,81 -0,82). HÖ sè nµy thÓ hiÖn mèi t−¬ng quan thuËn rÊt chÆt vµ ®ång biÕn, kh¼ng ®Þnh sù l©y lan bÖnh qua l¹i lÉn nhau gi÷a c¸c loµi vµ chuét ®ãng vai trß trung t©m. NhËn xÐt nµy thèng nhÊt víi nhËn ®Þnh cña Lª Huúnh Thanh Ph−¬ng (2001) vµ Hoµng M¹nh L©m (2002). B¶ng 5. T−¬ng quan vÒ tû lÖ nhiÔm Leptospira ë lîn, chuét vµ chã t¹i vïng nghiªn cøu §èi t−îng kiÓm tra HÖ sè t−¬ng quan (r) Vïng Lîn Chuét Chã sinh Sè Sè Tû Sè Sè Tû Sè Sè Tû Lîn/chuét Lîn/chã Chuét/chã th¸i mÉu mÉu lÖ mÉu mÉu LÖ mÉu mÉu lÖ XN (+) (%) XN (+) (%) XN (+) (%) Vïng nói 113 26 23,01 34 9 26,47 25 6 24,00 0,78 0,78 0,79 Trung du 178 49 27,53 28 9 32,14 36 9 25,00 0,81 0,80 0,80 §ång b»ng 189 61 32,28 58 21 36,21 46 15 32,61 0,82 0,82 0,81 Ven biÓn 120 25 20,83 30 7 23,33 42 9 21,43 0,76 0,77 0,78 Tæng hîp 600 161 26,83 150 46 30,67 150 39 26,00 0,82 0,81 0,81 3.5.2. T−¬ng quan vÒ tû lÖ nhiÔm c¸c serovar B¶ng 6. C¸c serovar Leptospira nhiÔm ë lîn, chã, chuét t¹i vïng nghiªn cøu
Lîn n=600 Chã n=150 Chuét n=150 T.T serovar Leptospira Sè mÉu (+) Tû lÖ Sè mÉu (+) Sè mÉu (+) Tû lÖ = 161 (%) = 39 Tû lÖ (%) = 46 (%) 1 L. australis 6 3,73 2 5,13 2 4,35 2 L. autumnalis 13 8,07 3 7,69 4 8,70 3 L. bataviae 21 13,04 4 10,26 7 15,22 4 L. canicola 24 14,91 8 20,51 8 17,39 5 L. grippotyphosa 26 16,15 5 12,82 5 10,87 6 L. hebdomadis 4 2,48 2 5,13 1 2,17 7 L. icterohaemorrhagiae 29 18,01 7 17,95 9 19,57 8 L. javanica 10 6,21 2 5,13 2 4,35 9 L. pomona 25 15,53 4 10,26 6 13,04 10 L. saxkoebing 0 0,00 1 2,56 1 2,17 11 L. sejroe 3 1,86 1 2,56 1 2,17 12 L. tarassovi 0 0,00 0 0,00 1 2,17 Tæng hîp 161 26,83 39 26,00 46 30,67 ∑ serovar Leptospira 10 11 12 Sè liÖu trong b¶ng 6 cho thÊy: 5 serovar cã tû lÖ nhiÔm cao ë lîn (nh− ®· ph©n tÝch) ®ång thêi còng cã tû lÖ nhiÔm cao ë chã vµ chuét, trong ®ã L, icterohaemorrhagiae chiÕm tû lÖ cao nhÊt lÇn l−ît lµ 18,01%; 17,95%; 19,57%. TiÕp ®Õn lµ L, canicola: 14,91%; 20,51% vµ 17,39%, 3 serovar L, bataviae, L, pomona vµ L, grippotyphosa tuy cã tû lÖ nhiÔm thÊp h¬n 2 serovar trªn nh−ng cao h¬n rÊt nhiÒu so víi 5 serovar kh¸c, Ýt gÆp ë lîn còng nh− ë chã vµ chuét, §iÒu kh¸c ë ®©y lµ L, saxkoebing thÊy ë chuét nh−ng kh«ng thÊy ë lîn; L, tarassovi thÊy ë chuét nh−ng kh«ng thÊy ë lîn vµ chã trong vïng, KÕt qu¶ nµy mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh chuét lµ æ chøa khuÈn nguyªn thñy, 4. KÕt luËn 4.1. Tû lÖ nhiÔm Leptospira trung b×nh ë ®µn lîn gièng t¹i mét sè tØnh B¾c Trung Bé lµ 26,83%, Lîn ë c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau cã tû lÖ nhiÔm kh¸c nhau, cao nhÊt vïng ®ång b»ng (32,28%); trung du (27,53%); vïng nói (23,01%); thÊp nhÊt vïng ven biÓn 20,83%, 4.2. C¸c mÉu huyÕt thanh cña lîn ®−îc kiÓm tra cã ng−ng kÕt tËp trung ë 2 hiÖu gi¸: 1/800 (40,37%) vµ 1/1600 (33,54%), 4.3. §· ph¸t hiÖn 10 serovar, trong ®ã 5 serovar cã tû lÖ cao h¬n c¶ lµ: L,icterohaemorrhagiae (18,01%); L, grippotyphosa (16,15%); L, pomona (15,53%); L, canicola: 14,91% vµ L, bataviaei(13,04%), 5 serovar nµy còng cã tû lÖ mÉu nhiÔm víi c−êng ®é cao (1/800 -1/1600), 4.4. Trong cïng mét sinh c¶nh t¹i mét vïng sinh th¸i, nh÷ng serovar cã tû lÖ nhiÔm cao ë chuét th× còng nhiÔm cao ë lîn vµ chã, Mèi t−¬ng quan vÒ tû lÖ nhiÔm Leptospira ë lîn, chã vµ chuét lµ mèi t−¬ng quan thuËn, chÆt chÏ vµ ®ång biÕn, kh¼ng ®Þnh Leptospirosis cã thÓ l©y lan quan l¹i gi÷a 3 loµi vËt trªn, trong ®ã chuét ®ãng vai trß trung t©m, Tµi liÖu tham kh¶o Hoµng H÷u ChÊt (2002). "T×nh h×nh nhiÔm Leptospira trªn ®µn lîn tØnh NghÖ An vµ biÖn ph¸p phßng trÞ", LuËn v¨n Th¹c sÜ n«ng nghiÖp, §H N«ng nghiÖp I - Hµ Néi, tr. 56-62.
Vò §×nh H−ng (1994). "Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm dÞch tÔ häc cña Leptospirosis ë gia sóc ViÖt Nam vµ ®Æc tÝnh sinh häc cña mÇm bÖnh", LuËn ¸n Phã tiÕn sÜ khoa häc n«ng nghiÖp, ViÖn Thó y Quèc Gia - Hµ Néi, tr. 73-80. Hoµng M¹nh L©m (2002). "T×nh h×nh nhiÔm Leptospirosis ë gia sóc vµ ng−êi tØnh §akLak vµ biÖn ph¸p phßng trÞ", LuËn ¸n TiÕn sÜ n«ng nghiÖp, ViÖn Thó y Quèc Gia - Hµ Néi, NguyÔn ThÞ Ng©n (1999). T×nh h×nh bÖnh Xo¾n khuÈn ë lîn nh÷ng n¨m gÇn ®©y, T¹p chÝ KHKT Thó y, Héi Thó y, (2), tr. 68 -71. Lª Huúnh Thanh Ph−¬ng (2001). "T×nh h×nh nhiÔm Leptospira ë chã mét sè ®Þa ph−¬ng phÝa B¾c ViÖt Nam vµ biÖn ph¸p phßng trÞ", LuËn ¸n TiÕn sÜ n«ng nghiÖp, §H N«ng nghiÖp I - Hµ Néi, tr. 80 -83, Trung t©m chÈn ®o¸n thó y Quèc gia (1998). "Quy tr×nh chÈn ®o¸n Leptospirosis b»ng ph−¬ng ph¸p vi ng−ng kÕt tan víi kh¸ng nguyªn sèng trªn phiÕn kÝnh". NguyÔn Nh− Thanh vµ cs (2001), DÞch tÔ häc Thó y, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, tr. 85-90 vµ 113-117. NguyÔn Nh− Thanh vµ cs (2001), Vi sinh vËt Thó y, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, tr. 147-156