Tình trạng mô nha chu các răng cối kế cận sau phẫu thuật nhổ răng khôn hàm dưới lệch ngầm

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> TÌNH TRẠNG MÔ NHA CHU CÁC RĂNG CỐI KẾ CẬN<br /> SAU PHẪU THUẬT NHỔ RĂNG KHÔN HÀM DƯỚI LỆCH NGẦM<br /> Nguyễn Hoàng Nam*, Phạm Anh Vũ Thụy**, Ngô Thị Quỳnh Lan***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá sự thay đổi tình trạng nha chu của sextant kế cận sau phẫu thuật nhổ răng khôn hàm<br /> dưới và ảnh hưởng của các yếu tố: độ tuổi, vị trí, tình trạng mọc và biến chứng của răng khôn trước phẫu thuật.<br /> Phương pháp: Nghiên cứu dọc theo dõi trong 6 tháng 38 bệnh nhân (19 nam, 19 nữ, tuổi trung bình 21,89<br /> ± 2,74) sau nhổ răng khôn hàm dưới lệch/ngầm. Vị trí, tình trạng mọc và biến chứng tại chỗ của răng khôn được<br /> ghi nhận trước phẫu thuật. Tình trạng nha chu (PI, GI, BOP, PD, BM-MN) của sextant kế cận được đánh giá<br /> trên lâm sàng và chiều cao xương ổ của răng cối lớn thứ hai kế cận đánh giá trên phim quanh chóp. Các chỉ số<br /> được ghi nhận tại thời điểm trước phẫu thuật, sau phẫu thuật 1, 3 và 6 tháng.<br /> Kết quả: Các chỉ số PI, GI, BOP, PD và BM-MN giảm dần có ý nghĩa từ thời điểm ban đầu đến 1tháng, 3<br /> tháng và 6 tháng sau phẫu thuật (p < 0,05). Chiều cao xương ổ của răng cối thứ hai kế cận giảm sau phẫu thuật 1<br /> tháng nhưng tăng lên có ý nghĩa sau 3 tháng và 6 tháng (p < 0,001). Biến chứng của răng khôn trước phẫu thuật<br /> là yếu tố ảnh hưởng nhiều nhất đến tình trạng nha chu của sextant kế cận trước và sau phẫu thuật.<br /> Kết luận: Có sự cải thiện tình trạng nha chu của răng cối lớn thứ hai và sextant kế cận sau phẫu thuật nhổ<br /> răng khôn hàm dưới mọc lệch/ngầm. Sự cải thiện cho thấy nhiều hơn trên nhóm bệnh nhân có răng khôn không có<br /> biến chứng so với nhóm có biến chứng trước phẫu thuật.<br /> Từ khóa: Tình trạng nha chu, Nhổ phẫu thuật, Răng khôn lệch/ngầm.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> THE PERIODONTAL STATUS OF ADJACENT MOLARS AFTER IMPACTED MANDIBULAR THIRD<br /> MOLAR SURGICAL EXTRACTION<br /> Nguyen Hoang Nam, Pham Anh Vu Thuy, Ngo Thi Quynh Lan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - Supplement of No 2 - 2014: 240 - 248<br /> Objective: To evaluate the change in periodontal status of adjacent sextant of the impacted mandibular third<br /> molar after surgical extraction and its association with patient age, and with the position, eruption level, and local<br /> complications of the third molar at pre-surgical stage.<br /> Methods: The study was based on a 6-month follow-up of 38 patients (19 males and 19 females, mean age<br /> 21.89 ± 2.74) recruited consecutively after surgical extraction of an impacted lower third molar. The third molar’s<br /> pre-surgical position, eruption level and local complications were examined. Periodontal status (PI, GI, BOP, PD<br /> and BM-MN) of all teeth in adjacent sextant was clinically evaluated and the adjacent second molar’s alveolar<br /> bone-height was evaluated in periapical film. All measures were recorded at the time of surgery, postoperative 1<br /> month, 3 months and 6 months.<br /> Results: The values of PI, GI, BOP, PD and BM-MN were significantly reduced after 1 month, 3 months<br /> and 6 months compared to baseline data. The adjacent second molar’s alveolar bone-height was decreased after 1<br /> month but significantly increased after 3 months, 6 months. Pre-surgical local complications of impacted third<br /> * Bộ môn NR-PTHM - Khoa RHM- ĐHYD Cần Thơ<br /> ** Bộ môn Nha Chu - Khoa RHM- ĐHYD Tp.HCM<br /> *** Bộ môn NKCS Khoa RHM- ĐHYD Tp.HCM.<br /> Tác giả liên lạc: ThS Nguyễn Hoàng Nam<br /> ĐT: 097 697 0123<br /> Email: nhnamdent@gmail.com<br /> <br /> 240<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> molar mostly affected peridontal status of the adjacent sextant.<br /> Conclusion: There was a significant improvement of periodontal conditions of the second molar and adjacent<br /> sextant after impacted third molar surgery. The improvement in the impacted third molar group with pre-surgical<br /> local non-complications was better than those with pre-surgical local complications<br /> Key words: periodontal status, surgical extraction, impacted mandibularthird molar<br /> Khoa RHM, Đại học Y Dược Tp.HCM, thời gian<br /> MỞ ĐẦU<br /> từ tháng 12/2012 đến tháng 07/2013.<br /> Ngày nay, chỉ định phẫu thuật nhổ răng<br /> Tiêu chí chọn mẫu<br /> khôn hàm dưới mọc lệch/ngầm nhằm giải quyết<br /> Bệnh nhân từ 18 tuổi trở lên, có sức khoẻ tốt,<br /> và phòng ngừa các biến chứng được hầu hết các<br /> (4)<br /> không sử dụng thuốc có ảnh hưởng đến sự chảy<br /> nhà lâm sàng đưa ra và chấp nhận rộng rãi . Một<br /> máu và lành thương sau phẫu thuật. Có răng<br /> số nghiên cứu cho rằng nhổ sớm răng khôn hàm<br /> khôn hàm dưới mọc lệch/ngầm, nghiêng gần với<br /> dưới mọc lệch/ngầm có tác động tích cực trong<br /> đặc điểm số đo góc hợp bởi đường thẳng đi qua<br /> việc cải thiện sức khỏe mô nha chu phía xa răng<br /> mặt nhai răng khôn và mặt nhai răng cối lớn thứ<br /> cối lớn thứ hai và các răng thuộc sextant kế<br /> (1,9,10,11)<br /> hai kế cận nằm trong khoảng từ 30o đến 90o.<br /> cận<br /> . Ngược lại, một số nghiên cứu khác kết<br /> luận rằng việc nhổ răng khôn hàm dưới có thể<br /> Tiêu chí loại trừ<br /> gây ra nhiều khiếm khuyết mô nha chu ở chân<br /> Bệnh nhân đang điều trị bệnh nha chu trong<br /> phía xa của răng cối lớn thứ hai kế cận, làm giảm<br /> thời gian nghiên cứu, có thai hoặc đang cho con<br /> chiều cao xương ổ răng, tăng mức độ mất bám<br /> bú, không đến tái khám định kỳ theo đúng lịch<br /> dính, cũng như tăng độ sâu túi nha chu ở mặt xa<br /> hẹn.<br /> răng này (14,16).<br /> Với mong muốn tìm hiểu rõ hơn sự thay đổi<br /> tình trạng nha chu của răng cối lớn thứ hai nói<br /> riêng và các răng kế cận nói chung sau phẫu<br /> thuật nhổ răng khôn hàm dưới trong điều kiện<br /> thực tế tại Việt Nam, chúng tôi thực hiện nghiên<br /> cứu này nhằm đánh giá: sự thay đổi các chỉ số<br /> mảng bám (PI), chỉ số nướu (GI), chỉ số chảy máu<br /> nướu khi thăm dò (BOP) của các răng thuộc<br /> sextant kế cận; độ sâu túi nha chu (PD), khoảng<br /> cách từ biểu mô bám dính đến mặt nhai (BMMN) và khoảng cách từ mào xương ổ răng đến<br /> đường nối men xê măng (XO-MXM) của răng cối<br /> lớn thứ hai kế cận; ảnh hưởng của các yếu tố: độ<br /> tuổi, vị trí, tình trạng mọc và biến chứng của răng<br /> khôn trước phẫu thuật đến tình trạng nha chu của<br /> các răng thuộc sextant kế cận tại các thời điểm<br /> sau phẫu thuật 1 tháng, 3 tháng và 6 tháng.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> Mẫu nghiên cứu gồm 38 bệnh nhân (19 nam<br /> và 19 nữ), tuổi từ 18 đến 30 (tuổi trung bình là<br /> 21,89 ± 2,74), có chỉ định và nhu cầu nhổ răng<br /> khôn hàm dưới tại bộ môn Phẫu thuật miệng,<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Trước phẫu thuật<br /> <br /> Khám lâm sàng và khai thác bệnh sử ghi<br /> nhận tình trạng biến chứng sưng, đau tại vùng<br /> răng khôn cần nhổ; tình trạng răng khôn “đã<br /> mọc” và “chưa mọc” bằng cách ghi nhận sự hiện<br /> diện của răng khôn trong miệng. Chụp phim<br /> quanh chóp đánh giá vị trí răng khôn dựa theo<br /> phân loại của Pell và Gregory và chia thành loại I,<br /> loại II, loại III (theo tương quan với cành đứng<br /> xương hàm dưới); loại A, loại B, loại C (theo độ<br /> sâu so với mặt nhai răng cối lớn thứ hai). Phân<br /> thành loại I, II và III khi khoảng cách giữa bờ<br /> trước cành lên XHD và phía xa R7 lần lượt đủ,<br /> nhỏ hơn và hoàn toàn không có để cho khoảng<br /> cách gần xa thân R8. Loại A có nghĩa là phần cao<br /> nhất của R8 nằm ngang hoặc cao hơn mặt phẳng<br /> nhai; loại B: phần cao nhất của R8 nằm dưới mặt<br /> phẳng nhai nhưng trên đường viền cổ R7 và loại<br /> C: phần cao nhất của R8 nằm dưới đường viền cổ<br /> R7. Tính điểm răng khôn theo Montero như<br /> sau(4): Loại I và loại A tính là 0 điểm. Loại II và<br /> loại B tính là 1 điểm. Loại III và loại C tính là 2<br /> <br /> 241<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> điểm. Điểm số của răng khôn được tính bằng tổng<br /> điểm số theo cả hai mối tương quan và chia thành<br /> “Răng khôn nằm nông” khi điểm ≤ 1 và “Răng<br /> khôn nằm sâu” khi điểm ≥ 2.<br /> Khám và ghi nhận các chỉ số<br /> PI (Loe và Silness - 1967): đánh giá tại các vị<br /> trí: Xa-Ngoài, Xa-Trong, Giữa-Ngoài, Giữa-Trong<br /> của các răng thuộc sextant kế cận răng khôn cần<br /> phẫu thuật, gồm các giá trị: 0 điểm: Không hiện<br /> diện mảng bám; 1 điểm: Mắt thường không thấy<br /> mảng bám nhưng thấy được khi dùng đầu cây<br /> thăm dò túi nha chu cạo trên bề mặt răng từ khe<br /> nướu; 2 điểm: Mảng bám thấy được bằng mắt<br /> thường (mỏng đến trung bình); 3 điểm: Mảng<br /> bám, vụn thức ăn tích tụ nhiều. Ghi nhận giá trị<br /> cao nhất của PI cho từng răng của sextant.<br /> GI (Loe và Silness - 1963): đánh giá tại các vị<br /> trí: Xa-Ngoài, Xa-Trong, Giữa-Ngoài, Giữa-Trong<br /> của các răng thuộc sextant kế cận răng, gồm các<br /> giá trị: 0 điểm: Nướu bình thường; 1 điểm: Nướu<br /> viêm nhẹ: thay đổi nhẹ về màu sắc, hơi phù nề,<br /> không chảy máu khi thăm dò. 2 điểm: Nướu<br /> viêm trung bình: nướu đỏ, phù nề, chảy máu khi<br /> thăm dò; 3 điểm: Nướu viêm nặng: nướu đỏ và<br /> phù nề nhiều, lở loét, chảy máu tự phát. Ghi nhận<br /> giá trị cao nhất của GI cho từng răng của sextant.<br /> BOP: tỷ lệ phần trăm điểm có chảy máu khi<br /> thăm dò, đánh giá tại các vị trí Xa-Ngoài, XaTrong, Giữa-Ngoài, Giữa-Trong của các răng<br /> thuộc sextant kế cận và được tính như sau: %BOP<br /> = (số vị trí chảy máu khi thăm khám x 100)/tổng<br /> số vị trí khám.<br /> PD: ghi nhận bằng số đo khoảng cách từ viền<br /> nướu đến đáy túi nha chu tại 4 vị trí trên răng cối<br /> lớn thứ hai kế cận: Xa-Ngoài, Xa-Trong, GiữaNgoài, Giữa-Trong.<br /> BM-MN: được đo từ bờ trên của dấu khóa<br /> khớp cắn cá nhân (có khoan sẵn các rãnh nhỏ<br /> tương ứng với các vị trí Xa-Ngoài, Xa-Trong,<br /> Giữa-Ngoài, Giữa-Trong) đến đáy túi nha chu<br /> trên răng cối lớn thứ hai kế cận.<br /> XO-MXM: ghi nhận bằng cách chụp phim<br /> quang chóp với kỹ thuật chụp song song, được<br /> <br /> 242<br /> <br /> chuẩn hóa bằng cách sử dụng bộ dụng cụ giữ<br /> phim làm sẵn và dấu khóa khớp cắn cá nhân, kết<br /> hợp với phương pháp vẽ nét – đo xác định<br /> khoảng cách trên giấy (chuyên dùng trong chỉnh<br /> hình răng mặt) và chồng xếp phim quanh chóp.<br /> <br /> Hình 1. Bộ dụng cụ giữ phim X quang làm sẵn có<br /> biến đổi 1: Vòng định vị; 2: Ống nhựa hình trụ thêm vào;<br /> 3: Cánh tay; 4: Phần giữ phim; 5: Dấu khóa khớp cắn cá<br /> nhân. (Nguồn: chụp từ nghiên cứu này)<br /> <br /> Hình 2. Vẽ nét phim quanh chóp A: đường nối men-xê<br /> măng phía xa; B: đường nối men-xê măng phía gần; C:<br /> rãnh ngoài răng cối lớn thứ hai kế cận; D: giao điểm giữa<br /> mào xương ổ răng phía xa và đường viền phía xa chân<br /> răng cối lớn thứ hai kế cận. (Nguồn: chụp từ nghiên cứu này).<br /> <br /> Trong quá trình phẫu thuật<br /> Tất cả các bệnh nhân tham gia nghiên cứu<br /> đều được phẫu thuật theo cùng một qui trình<br /> chuẩn được thực hiện thường qui và bởi cùng một<br /> phẫu thuật viên, vạt được dùng là vạt tam giác.<br /> <br /> Sau phẫu thuật<br /> Bệnh nhân được hướng dẫn thực hiện theo<br /> phiếu dặn dò và được cắt chỉ vào ngày thứ bảy,<br /> hẹn tái khám 1 tháng, 3 tháng và 6 tháng sau<br /> phẫu thuật. Tại mỗi lần hẹn, bệnh nhân được<br /> khám lâm sàng ghi nhận lại các chỉ số: PI, GI,<br /> BOP, PD, BM-MN và chụp phim X quang quanh<br /> chóp ghi nhận XO-MXM.<br /> <br /> Phương pháp xử lý số liệu<br /> Số liệu được phân tích bằng phần mềm thống<br /> kê SPSS 16.0, phép kiểm có ý nghĩa thống kê khi<br /> giá trị p < 0,05.<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> KẾT QUẢ<br /> Mẫu nghiên cứu gồm 38 bệnh nhân (19<br /> nam, 19 nữ) từ 18 đến 30 tuổi (trung bình 21,89<br /> ± 2,74 tuổi) trong đó có 32 bệnh nhân dưới 25<br /> tuổi (84,2%) và 6 bệnh nhân trên 25 tuổi<br /> (15,8%). Số bệnh nhân có biến chứng tại chỗ là<br /> 24 (63,2%) và chưa có biến chứng là 14 (36,8%).<br /> Trong 38 răng khôn, có 22 răng đã mọc (57,9%)<br /> và 16 răng chưa mọc (42,1%). Tỷ lệ răng khôn<br /> nằm nông là 60,5% (23 răng) và răng khôn nằm<br /> sâu là 39,5% (15 răng).<br /> <br /> Sự thay đổi của tình trạng nha chu<br /> Chỉ số PI tại các thời điểm trước phẫu thuật,<br /> sau phẫu thuật 1 tháng, 3 tháng và 6 tháng lần<br /> lượt là 1,47±0,69, 1,05±0,53, 0,73±0,38 và 0,51±0,21;<br /> Chỉ số GI là 1,43±0,61, 0,92±0,43, 0,74±0,36 và<br /> 0,47±1,21; Chỉ số BOP là 28,62%, 14,31%, 5,76% và<br /> 2,14%; PD là 3,05 ± 0,70mm, 2,72 ± 0,39mm, 2,47 ±<br /> 0,42mm và 2,09 ± 0,35mm; BM-MN là 13,26 ±<br /> 0,91mm, 12,89 ± 0,71mm, 12,66 ± 0,69mm và<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 12,15 ± 0,55mm. Các chỉ số này giảm có ý nghĩa<br /> thống kê từ thời điểm trước phẫu thuật đến sau<br /> phẫu thuật 1 tháng, từ sau phẫu thuật 1 tháng<br /> đến sau phẫu thuật 3 tháng và từ sau phẫu thuật<br /> 3 tháng đến sau phẫu thuật 6 tháng (p < 0,05).<br /> Sau phẫu thuật 1 tháng, XO-MXM tăng từ<br /> 3,65±1,15mm lên 3,92±1,12mm có ý nghĩa thống<br /> kê so với trước phẫu thuật (p < 0,001). Sau phẫu<br /> thuật 3 tháng và 6 tháng, XO-MXM lần lượt giảm<br /> xuống còn 3,26±0,88mm và 2,83±0,82mm, khác<br /> biệt có ý nghĩa thống kê khi so sánh giữa các thời<br /> điểm với nhau và cả với thời điểm trước phẫu<br /> thuật (p < 0,001).<br /> <br /> Ảnh hưởng của một số các yếu tố liên quan<br /> Độ tuổi<br /> Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về<br /> tình trạng nha chu của răng cối lớn thứ hai và các<br /> răng thuộc sextant kế cận giữa hai nhóm nhỏ hơn<br /> 25 tuổi và lớn hơn 25 tuổi.<br /> <br /> Vị trí răng khôn<br /> Bảng 1: Ảnh hưởng của vị trí răng khôn đến tình trạng nha chu tại các thời điểm trước phẫu thuật, sau phẫu<br /> thuật 1 tháng, 3 tháng và 6 tháng<br /> Trước PT<br /> Nằm nông<br /> Nằm sâu<br /> 1,50±0,65<br /> 1,43±0,76<br /> PI<br /> 0,78<br /> p(1)<br /> 1,44±0,53<br /> 1,42±0,72<br /> GI<br /> 0,89<br /> p(1)<br /> 30,71±23,15 25,42±30,57<br /> BOP<br /> 0,55<br /> p(2)<br /> 3,01±0,68<br /> 3,12±0,74<br /> PD<br /> 0,76<br /> p(2)<br /> 13,11±0,77<br /> 13,50±1,08<br /> BM-MN<br /> 0,27<br /> p(2)<br /> 3,08±0,88<br /> 4,51±1,06<br /> XO-MXM<br /> p(2)<br />