Tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học bài tập đọc “người gác rừng tí hon” cho học sinh lớp 5

VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2019, tr 185-190<br /> <br /> <br /> TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC BÀI TẬP ĐỌC<br /> “NGƯỜI GÁC RỪNG TÍ HON” CHO HỌC SINH LỚP 5<br /> Nguyễn Thị Dung - Trường Đại học Hải Phòng<br /> Phạm Thị Quỳnh Trâm - Sinh viên lớp K17.2, Khoa Giáo dục Tiểu học - Mầm non, Trường Đại học Hải Phòng<br /> <br /> Ngày nhận bài: 03/5/2019; ngày chỉnh sửa: 12/5/2019; ngày duyệt đăng: 30/5/2019.<br /> Abstract: Experimental activities play a very important role in teaching all subjects. Applying<br /> experiential activities to teaching to read helps students exploit knowledge and at the same time<br /> promote the positive, proactive in learning and develop creative-thinking competency, problem-<br /> solving competency for students. This article presents the current status of teaching “The tiny guard<br /> of the forest”, requirements to achieve and how to organize experiential activities in teaching<br /> reading lesson “The tiny guard of the forest” to help grade 5th students understand the content<br /> quickly and effectively promote students’ competency.<br /> Keywords: Experimental activity, teaching reading, “The tiny guard of the forest”, 5th graders.<br /> <br /> 1. Mở đầu tiễn, phẩm chất nhân cách và phát huy tiềm năng sáng<br /> Tiểu học là cấp học đặt nền móng cho sự phát triển tạo của mỗi HS.<br /> lâu dài, bền vững của mỗi cá nhân về nhân cách và trí 2. Nội dung nghiên cứu<br /> tuệ. Tiếng Việt là môn học giúp học sinh (HS) rèn luyện 2.1. Thực trạng dạy học bài “Người gác rừng tí hon”<br /> những kĩ năng nghe, nói, đọc, viết vận dụng vào giao tiếp cho học sinh lớp 5<br /> và học tốt các môn học khác. Trong đó, dạy học (DH) HĐTN là hoạt động giáo dục, trong đó, dưới sự<br /> Tập đọc hướng tới phát triển năng lực đọc cho HS tiểu hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, từng cá nhân HS<br /> học; thông qua hoạt động đọc, HS không chỉ nắm được được tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn khác<br /> nội dung văn bản mà còn là cơ hội để giáo viên (GV) nhau của đời sống gia đình, nhà trường cũng như xã hội<br /> nâng cao năng lực cảm thụ, thưởng thức, đánh giá văn với tư cách là chủ thể của hoạt động, qua đó phát triển<br /> bản cho các em. Để DH một tiết Tập đọc, GV cần lựa năng lực thực tiễn, phẩm chất nhân cách và phát huy tiềm<br /> chọn, phối hợp và sử dụng các phương pháp DH để tiết năng sáng tạo của cá nhân mình [2; tr 91].<br /> học đạt được hiệu quả cao nhất. Để tìm hiểu thực trạng DH bài tập đọc “Người gác<br /> Bài viết đề cập việc tổ chức hoạt động trải nghiệm rừng tí hon” cho HS lớp 5, chúng tôi tiến hành tham khảo<br /> (HĐTN) trong DH bài Tập đọc “Người gác rừng tí hon” giáo án, dự giờ của một số GV, khảo sát GV và HS lớp<br /> [1; tr 124] cho HS lớp 5 nhằm phát triển năng lực thực 5 tại một số trường tiểu học (bảng 1).<br /> Bảng 1. Các trường tiểu học tham gia khảo sát<br /> Số lượng Số lượng<br /> STT Trường tiểu học Tỉnh/Thành phố Khu vực<br /> GV HS<br /> 1 Nguyễn Thượng Hiền Ngô Quyền - Hải Phòng Thành thị 8 265<br /> 2 Nhuế Dương Khoái Châu - Hưng Yên Nông thôn 2 78<br /> 3 Chu Văn An Cát Hải - Hải Phòng Hải đảo 2 64<br /> Tổng số 12 407<br /> Khảo sát, chúng tôi thu được kết quả như sau (bảng 2):<br /> Bảng 2. Nội dung và kết quả khảo sát<br /> Số lượng câu Kết quả khảo sát<br /> Nội dung khảo sát<br /> hỏi Số lượng Tỉ lệ (%)<br /> GV<br /> 1 Giáo án xác định mục tiêu bài học rõ ràng, cụ thể 12 100<br /> 3 Giáo án cập nhật sử dụng phương pháp DH mới 8 67<br /> 2 Giáo án phối hợp linh hoạt nhiều phương pháp DH 9 75<br /> <br /> 185 Email: dungnguyendhhp@gmail.com<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2019, tr 185-190<br /> <br /> <br /> 2 Thiết kế các hoạt động rõ ràng, phân bố thời gian hợp lí 10 83<br /> 3 Giáo án vận dụng HĐTN vào dạy bài tập đọc 4 33<br /> HS<br /> 1 Đọc bài lưu loát, phát âm đúng các từ khó đọc 354 87<br /> 2 Nắm được nội dung bài tập đọc 361 88<br /> 1 Có hứng thú, chủ động, tích cực trong giờ học 274 67<br /> 4 Hiểu được nghĩa các từ khó trong bài tập đọc 376 92<br /> 2 Đọc diễn cảm, thể hiện được sắc thái giọng của từng nhân vật 233 57<br /> 3 Trả lời được các câu hỏi mở rộng, tự rút ra được bài học 245 60<br /> <br /> Dựa vào kết quả khảo sát ở bảng 2, có thể thấy, việc vốn sống của mình vào giải quyết các vấn đề bài đọc đặt<br /> DH tập đọc cho HS đã có những tín hiệu đáng mừng: ra, từ đó phát huy tính tích cực, chủ động hướng tới phát<br /> 100% GV được khảo sát xác định mục tiêu bài học chính triển năng lực cho HS.<br /> xác, rõ ràng, cụ thể; GV đã có tinh thần tiếp cận các 2.2.2. Phù hợp với đối tượng học sinh lớp 5<br /> phương pháp DH mới và phối linh hoạt nhiều phương Ở lớp 5, HS đang ở thời kì phát triển mạnh nên các<br /> pháp vào bài dạy; thu hút được sự chú ý, hứng thú của em thích tự mình khám phá, trải nghiệm thông qua nhiều<br /> HS trong học tập; đa số HS nắm được nội dung bài đọc, hoạt động khác nhau để thỏa mãn sự tò mò. Hệ thần kinh<br /> hiểu được nghĩa các từ khó trong bài. Song, bên cạnh đó cấp cao dần hoàn thiện về mặt chức năng, các em hứng<br /> còn tồn tại nhiều hạn chế: GV chưa chú trọng đến việc thú với những câu đố, câu hỏi mà GV đặt ra, điều này<br /> đưa HĐTN vào DH tập đọc cho HS, các hoạt động DH kích thích rất lớn đến khả năng sáng tạo của trẻ. Dựa vào<br /> còn thiếu tính đột phá; số lượng HS tích cực, chủ động cơ chế sinh lí này, khi thiết kế HĐTN, GV nên cuốn hút<br /> tham gia vào tiết học còn ít; nhiều HS tỏ ra ngại ngùng các em với câu hỏi mang tính mở, khơi gợi hứng thú<br /> khi đọc diễn cảm và thể hiện sắc thái lời thoại của nhân nhằm phát triển tư duy của trẻ. Bên cạnh đó, HS lớp 5 có<br /> vật; một vài em còn phát âm nhầm lẫn, khả năng đọc khả năng khái quát cao hơn so với HS lớp dưới, có sự am<br /> chưa tốt. Mặc dù HS lớp 5 đã có vốn kiến thức nhất định hiểu về các sự vật, hiện tượng xung quanh, tạo tiền đề<br /> nhưng tư duy còn khá non nớt, điều này gây ảnh hưởng cho sự sáng tạo, khơi gợi cho trẻ nhiều ý tưởng mang tính<br /> đến việc hiểu văn bản và liên hệ giữa kiến thức sách vở đột phá. Năng lực quan sát, đưa ra phản hồi, nhận xét,<br /> với thực tế. Thông qua phân tích những ưu điểm và hạn đánh giá có mục đích rõ ràng hơn vì đã nắm bắt được<br /> chế trên, chúng tôi nhận thấy, tổ chức HĐTN trong DH nhiệm vụ học tập của mình. Trình độ quan sát được nâng<br /> tập đọc là rất cần thiết bởi HĐTN giúp khai thác, mở rộng cao rõ rệt, thể hiện ở khả năng phân biệt, phán đoán, hệ<br /> vốn sống cho HS, tạo hứng thú và phát huy tính tích cực thống hóa đối với đối tượng quan sát. Nhờ đó, trẻ dễ dàng<br /> của HS trong giờ học, qua đó nâng cao chất lượng DH đưa ra phản hồi đối với yêu cầu của GV và có khả năng<br /> tập đọc cho HS tiểu học. nhận xét, đánh giá một cách khái quát hơn. Vì thế, trong<br /> 2.2. Những yêu cầu cần đạt khi tổ chức hoạt động trải quá trình DH tập đọc cho HS lớp 5, GV nên tổ chức các<br /> nghiệm trong dạy học bài “Người gác rừng tí hon” HĐTN để trẻ chủ động suy nghĩ, động não, giúp hoạt<br /> 2.2.1. Bám sát mục tiêu bài học động trí tuệ của trẻ ngày một phát triển.<br /> Tổ chức HĐTN trong DH bài tập đọc “Người gác 2.2.3. Khai thác vốn sống và phát huy tính tích cực của<br /> rừng tí hon”, HS cần đạt được: - Về kiến thức: Hiểu nghĩa học sinh<br /> một số từ: còng tay, rô bốt, to cộ, rắn rỏi... và nội dung HS lớp 5 có sự am hiểu về các sự vật, hiện tượng<br /> biểu dương ý thức bảo vệ rừng, sự thông minh và dũng xung quanh mình sâu sắc hơn so với các HS lớp dưới,<br /> cảm của một công dân nhỏ tuổi; - Về kĩ năng: Rèn cho vốn kinh nghiệm sống mà các em tích lũy cũng phong<br /> HS đọc trôi chảy cả bài, đọc đúng các từ dễ phát âm sai phú và dày dạn hơn. Thay vì giảng giải, GV nên dẫn<br /> (loanh quanh, lửa đốt, dây chão, loay hoay, lách cách); dắt, gợi ý HS khai thác vốn sống của mình để giải<br /> Đọc diễn cảm toàn bài, xác định được sắc thái lời thoại quyết vấn đề bài học đặt ra; nhờ đó, HS có thể bộc lộ<br /> của từng nhân vật; - Về thái độ: Bồi dưỡng cho HS tình những năng lực vốn có của mình. Tổ chức các HĐTN,<br /> yêu thiên nhiên, ý thức bảo vệ môi rừng; Giáo dục HS kĩ HS được tự do phát biểu ý kiến, chia sẻ những trải<br /> năng ứng phó và xử lí linh hoạt, thông minh trong tình nghiệm sẵn có của bản thân, qua đó tạo cho các em<br /> huống bất ngờ, có trách nhiệm với cộng đồng. Bên cạnh tâm thế chủ động, tích cực lĩnh hội kiến thức, hướng<br /> đó, GV cần tạo điều kiện thuận lợi nhất để HS vận dụng tới củng cố và phát triển năng lực cho HS.<br /> <br /> 186<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2019, tr 185-190<br /> <br /> <br /> 2.3. Hoạt động trải nghiệm trước giờ học bài “Người - Chương trình cụ thể (bảng 3): Thời gian: 6h đến<br /> gác rừng tí hon” cho học sinh lớp 5 17h30 (1 ngày); Địa điểm: Vườn quốc gia Cát Bà, Hải<br /> Trước khi DH bài “Người gác rừng tí hon” cho HS Phòng;<br /> lớp 5, sau khi xin ý kiến xét duyệt của Ban Giám hiệu Đối tượng, số lượng: HS lớp 5 (Kinh phí: 300.<br /> nhà trường, chúng tôi tổ chức cho các em trải nghiệm qua 000đ/1HS); Ban tổ chức: GV chủ nhiệm, GV dạy các<br /> tham quan Rừng quốc gia Cát Bà - Hải Phòng theo kế<br /> môn học khác, đại diện phụ huynh HS.<br /> hoạch sau:<br /> <br /> Bảng 3. Chương trình, nội dung trải nghiệm tại Rừng quốc gia Cát Bà - Hải Phòng<br /> Thời gian Địa điểm Nội dung Người phụ trách<br /> Tập trung ở - HS tập trung, điểm danh sĩ số - GV chủ nhiệm lớp<br /> 6h<br /> cổng trường - Xuất phát đi đến vườn quốc gia Cát Bà bằng ô tô - Phụ huynh HS<br /> Vườn quốc - GV chủ nhiệm lớp<br /> 8h30 - Giới thiệu quy mô vườn Quốc gia Cát Bà cho HS<br /> gia Cát Bà - Phụ huynh HS<br /> - Tập trung, triển khai nội dung hoạt động, chia HS thành<br /> 4 nhóm, thực hiện yêu cầu sau:<br /> Khu hệ sinh<br /> + Tìm hiểu tên một số cây thân gỗ - GV chủ nhiệm lớp<br /> 9h thái rừng<br /> trên cạn + Nhận xét về thực trạng của các cây mà em vừa tìm hiểu - Phụ huynh HS<br /> (còn bao nhiêu loài cây, có xanh tốt không, nguyên nhân<br /> nào dẫn tới thực trạng như vậy)<br /> 11h30 Khu nghỉ ngơi - Tập trung HS, ăn uống, nghỉ ngơi Toàn đoàn<br /> Khu hệ sinh - Tập trung, triển khai nội dung hoạt động cho HH để tìm - GV chủ nhiệm lớp<br /> 14h thái rừng hiểu xem rừng ngập mặn có những loại cây nào, đặc điểm<br /> ngập mặn chung của chúng là gì? - Phụ huynh HS<br /> <br /> - Tập trung HS, tổ chức một số trò chơi trên bãi biển, tổng<br /> kết buổi thăm quan trải nghiệm.<br /> - GV giao việc về nhà cho HS:<br /> + Đọc trước bài tập đọc “Người gác rừng tí hon”<br /> Khu hệ sinh<br /> 15h30 + Viết một đoạn văn ngắn, nêu những hiểu biết về khu Toàn đoàn<br /> thái biển<br /> rừng và cảm nghĩ về chuyến thăm quan<br /> + Chuẩn bị tranh ảnh hoặc video về khu rừng (nếu các em<br /> đã chụp hoặc thu lại trong chuyến đi)<br /> - Trở về trường bằng ô tô.<br /> - Toàn đoàn tập trung, điểm danh, yêu cầu HS chuẩn bị<br /> 17h30 Cổng trường GV chủ nhiệm lớp<br /> trước bài học theo yêu cầu của GV.<br /> <br /> - Mục đích: Cho HS đi thăm quan một khu rừng tại Trong quá trình tổ chức HĐTN trước giờ học cho<br /> địa phương; tạo điều kiện để HS tham gia HĐTN, qua đó HS, tất cả các hoạt động được đưa ra đều phải hướng<br /> hình thành, tích lũy kiến thức về rừng cây. đến mục tiêu của bài học, mục đích của buổi tham quan.<br /> GV phụ trách phải giao nhiệm vụ rõ ràng, mạch lạc để<br /> - Chuẩn bị: giáo viên chủ nhiệm lớp thông báo đến HS thuận lợi tiếp thu, chắt lọc thông tin một cách tinh<br /> phụ huynh HS và chịu trách nhiệm quản lí lớp trong túy, cô đọng. Thông qua buổi tham quan trải nghiệm,<br /> suốt thời gian tham gia HĐTN; HS trang phục gọn HS tích lũy được vốn hiểu biết về rừng cây cho bản<br /> gàng, đội mũ đồng phục, chuẩn bị nước uống, giấy bút, thân, tạo tiền đề để GV khai thác chúng áp dụng vào<br /> máy ảnh hoặc thiết bị ghi hình (nếu có) để ghi lại kết quá trình DH, qua đó phát huy tính tích cực, chủ động<br /> quả hoạt động. và phát triển năng lực cho HS.<br /> <br /> 187<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2019, tr 185-190<br /> <br /> <br /> 2.4. Hoạt động trải nghiệm trong giờ học bài tập đọc bài đọc đặt ra nhanh chóng và chuẩn xác nhất. GV tuyên<br /> “Người gác rừng tí hon” dương tinh thần tự tìm tòi khám phá kiến thức của HS và<br /> Tổ chức các hoạt động DH là khâu quan trọng quyết định dẫn dắt vào bài học.<br /> chất lượng và sự thành công của giờ học. Tổ chức các HĐTN 2.4.2. Hoạt động luyện đọc<br /> trong DH bài tập đọc “Người gác rừng tí hon” là con đường Luyện đọc là sự tái hiện về mặt âm thanh của bài đọc<br /> gắn lí thuyết với thực hành, tạo nên sự thống nhất giữa nhận một cách chính xác, không có lỗi, thể hiện chuẩn các âm vị<br /> thức và hành động, hình thành, phát triển nhân cách thông qua tiếng Việt (phụ âm, âm chính, âm cuối, các thanh); đọc đúng<br /> bài học. GV cần chuẩn bị giáo án điện tử; video, tranh, ảnh thực các tiết tấu, ngắt hơi, nghỉ hơi; việc ngắt hơi phải phù hợp<br /> tế về khu rừng các em đi trải nghiệm tại địa phương; GV nắm với các dấu câu: nghỉ ít ở dấu phẩy, nghỉ lâu hơn ở dấu<br /> chắc kiến thức và đặc trưng về rừng; phương tiện thực hiện trò chấm. HS phải nắm được nghĩa của một số từ khó trong bài.<br /> chơi học tập; các câu hỏi gợi ý, suy luận về bài học.<br /> Tiến hành luyện đọc đúng bài “Người gác rừng tí hon”,<br /> 2.4.1. Hoạt động khởi động chúng tôi chia lớp thành nhiều tổ, hướng dẫn luyện đọc; cho<br /> Tiến hành hoạt động khởi động nhằm huy động vốn HS thảo luận nhóm để các thành viên trao đổi, thảo luận<br /> kiến thức, kinh nghiệm đã được tích lũy từ HĐTN trước cách đọc; Chia lớp thành 2 đội, tổ chức trò chơi nối cột “Tìm<br /> giờ học, giúp HS bắt đầu giờ học một cách hứng thú, kích nhanh nghĩa”, yêu cầu HS kết hợp quan sát và nối các từ ở<br /> thích tính tích cực học tập của HS; có thể thực hiện bằng cột A với nghĩa tương ứng ở cột B, đội nào làm nhanh nhất,<br /> nhiều cách khác nhau như kể chuyện, xây dựng tình<br /> đội đó chiến thắng. Trò chơi học tập là một giải pháp hữu<br /> huống có vấn đề, nêu câu hỏi, thuyết trình, trò chơi học<br /> hiệu để thay đổi không khí lớp học, tạo ra môi trường học<br /> tập... GV chia lớp thành 4 nhóm, mỗi nhóm cung cấp<br /> tập thân thiện, thoải mái.<br /> hình ảnh, clip về chuyến trải nghiệm mình thích nhất, nêu<br /> hiểu biết, cảm nhận về thực tế khu rừng các em đã đi, GV nhận xét kết quả làm việc nhóm, cho HS luyện đọc<br /> thuyết trình hiểu biết về khu rừng. Tiếp đó, cho HS “tham các từ khó, câu khó, ngắt nghỉ hơi đúng cách lần lượt từng<br /> quan khu rừng” qua video, hình ảnh đã chuẩn bị sẵn. Với đoạn. GV đưa ra đáp án trò chơi “Tìm nhanh nghĩa” và<br /> hoạt động khởi động, GV khai thác vốn sống, vốn kinh chiếu một số hình ảnh sau khi HS giải nghĩa các từ khó để<br /> nghiệm của HS, giúp HS hiểu được ý nghĩa của chuyến giúp các em hiểu được nghĩa của từ một cách trực quan và<br /> đi trải nghiệm, tạo cơ sở cho HS phát hiện được vấn đề cụ thể:<br /> Rô bốt Vừa to lớn, vừa thô<br /> Còng tay Vật được cấu tạo từ sợi nilon, sợi vải, sợi gai… bện chặt lại<br /> với nhau theo hình xoắn ốc<br /> To cộ Người máy<br /> Dây chão Làm việc gì một cách chật vật, khó khăn<br /> Loay hoay Vòng sắt dùng để khóa tay kẻ phạm tội<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Rô bốt Dây chão<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Còng tay To cộ (thân cây)<br /> <br /> 188<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2019, tr 185-190<br /> <br /> <br /> 2.4.3. Hoạt động đọc hiểu văn bản tính mở, kết nối nhiều chiều để khơi gợi hứng thú của<br /> Đọc hiểu là khả năng thông hiểu nội dung văn bản, HS nhằm khai thác vốn hiểu biết, phát triển năng lực<br /> có nhiều cách giúp HS thông hiểu văn bản. Ở đây, tư duy cho các em. Khi dạy bài “Người gác rừng tí<br /> chúng tôi tiến hành hoạt động xây dựng hệ thống câu hon”, GV có thể đưa ra hệ thống câu hỏi như sau:<br /> <br /> Loại câu hỏi Câu hỏi Yêu cầu cần đạt<br /> Cậu bé phát hiện có bọn trộm gỗ liền báo công an<br /> Vấn đề tác giả đặt ra trong văn bản là gì?<br /> và phối hợp với các chú bắt trộm.<br /> Tình cảm của bạn nhỏ với khu rừng như<br /> HS hình dung được hình ảnh bạn nhỏ là một cậu bé<br /> Thông tin thế nào?<br /> có tình yêu rừng sâu sắc.<br /> được phát hiện Theo lối ba đi tuần, bạn nhỏ phát hiện<br /> Theo lối đi tuần cậu bé phát hiện có bọn trộm gỗ<br /> trong văn bản điều gì?<br /> trong rừng.<br /> Em hãy kể những việc làm cho thấy bạn<br /> Cậu bé rất thông minh và dũng cảm, có kĩ năng xử<br /> nhỏ là người thông minh, dũng cảm?<br /> lí tình huống khéo léo, có ý thức cảnh giác cao.<br /> Em đã đọc tác phẩm nào viết về hình HS tìm ra được điểm khác biệt giữa hình tượng cậu<br /> Kết nối văn<br /> tượng người bảo vệ rừng? bé trong câu chuyện với hình tượng người gác rừng<br /> bản đang đọc<br /> Hình tượng cậu bé trong câu chuyện có gì trong các tác phẩm khác, qua đó làm nổi bật những<br /> với các văn<br /> khác so với hình tượng những người gác đặc điểm về lứa tuổi, tính cách, phẩm chất của nhân<br /> bản khác.<br /> rừng trong các tác phẩm khác? vật cậu bé.<br /> Hành động của cậu bé gợi cho em liên<br /> Kết nối văn HS nêu được những hành động của bạn bè xung<br /> tưởng tới hành động nào của những bạn<br /> bản đang đọc quanh tương tự với hành động của cậu bé trong<br /> nhỏ cùng tuổi em gặp ngoài cuộc sống?<br /> với hiện thực chuyện, qua đó các em vận dụng vào thực tế cuộc<br /> Qua đó, hãy suy nghĩ xem các em có thể<br /> đời sống. sống để biết mình nên làm gì bảo vệ rừng.<br /> làm gì để bảo vệ rừng?<br /> Kết nối tất cả HS viết một đoạn văn thể hiện thái độ ca ngợi, đồng<br /> các mặt trên tình với hành động của bạn nhỏ và phê phán những<br /> Cảm nhận của em sau khi đọc văn bản?<br /> vào câu hỏi hành vi phá hoại rừng của bọn trộm gỗ; nêu được<br /> tổng hợp. cảm nghĩ và bài học rút ra từ văn bản.<br /> <br /> hỏi giúp HS thâm nhập văn bản một cách tự nhiên, Cho HS hồi ứng, tương tác với kĩ thuật tranh biện khi<br /> không bị gò bó. HS hứng thú, linh hoạt và sáng tạo khái quát nội dung bài học bằng cách đưa ra vấn đề tranh<br /> hơn trong việc đặt câu hỏi và đưa ra câu trả lời để thể biện “Nếu em là bạn nhỏ trong hoàn cảnh ấy, em sẽ làm<br /> hiện năng lực hiểu biết của mình. Tổ chức hoạt động gì?” để HS có cơ hội nói lên quan điểm suy nghĩ của<br /> đọc hiểu thông qua hệ thống câu hỏi nhằm khai thác mình. HS sẽ có những ý kiến trái chiều, có HS làm giống<br /> được ấn tượng của HS về bài đọc. HS lớp 5 rất có hứng với cách làm như bạn nhỏ, có HS không làm giống vậy.<br /> thú với câu hỏi phát huy khả năng sáng tạo mà GV đưa GV cho HS thảo luận theo 2 nhóm ý kiến, mỗi nhóm tìm<br /> ra; do đó, bên cạnh những câu hỏi mang tính chất nhận lí do vì sao em lại làm như vậy và tổ chức tranh biện giữa<br /> biết, thông hiểu thì cần xây dựng các câu hỏi mang 2 nhóm:<br /> Hoạt động của GV Hoạt động của HS<br /> Câu hỏi: Đặt mình vào vai bạn nhỏ HS nêu ý kiến ý kiến trái chiều:<br /> trong hoàn cảnh ấy em sẽ làm như + Làm giống bạn nhỏ trong văn bản<br /> thế nào? + Không làm giống bạn nhỏ<br /> - GV thành lập 2 nhóm theo 2 quan - Thành lập 2 nhóm<br /> điểm được HS đưa ra. Nhóm 1 gồm - Hai nhóm thảo luận, tranh biện và đưa ra lí lẽ thuyết phục theo quan<br /> những HS theo quan điểm 1, nhóm 2 điểm của nhóm<br /> gồm những HS theo quan điểm 2.<br /> Nhóm 1: Chọn cách làm giống Nhóm 2: Chọn cách không làm<br /> - Tổ chức cho HS tranh biện, thảo bạn nhỏ. Lập luận: giống bạn nhỏ. Lập luận:<br /> luận theo 2 nhóm ý kiến.<br /> + Vì như vậy là biết linh hoạt, chủ + Tính mạng của bản thân là quan<br /> <br /> <br /> 189<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2019, tr 185-190<br /> <br /> <br /> Trong cuộc sống, chúng ta cần biết động bảo vệ rừng. trọng nhất.<br /> linh hoạt, chủ động ứng xử phù hợp + Trong cuộc sống chúng ta cần + Làm như vậy là quá nguy hiểm<br /> trong mọi tình huống, cần có tình yêu dũng cảm. với tuổi nhỏ.<br /> rừng sâu sắc, có ý thức bảo vệ rừng + Linh hoạt, chủ động xử lí tình + Cần biết bảo vệ bản thân để<br /> trong mọi hoàn cảnh. Tuy nhiên, cần huống. người lớn giải quyết và tìm ra<br /> khôn khéo tránh mọi nguy hiểm cho + Là người có tình yêu rừng sâu những lí lẽ thuyết phục rằng lựa<br /> bản thân. sắc, trong mọi hoàn cảnh chúng ta chọn của mình đúng.<br /> cần có ý thức bảo vệ rừng.<br /> <br /> Qua tranh biện, HS được tự mình trải nghiệm vào thân vào nhân vật, hiểu tâm tư, suy nghĩ của nhân vật, từ<br /> chính nhân vật trong bài tập đọc, được hóa thân là nhân đó hình thành tình cảm, nhận thức về giá trị văn bản, hình<br /> vật cậu bé để ứng xử theo suy nghĩ của chính mình mà thành thói quen ứng xử văn hoá trong đời sống hàng ngày,<br /> không bị phụ thuộc hay gò ép bởi ý kiến của người khác. cách nói năng trong tình huống giao tiếp cụ thể.<br /> Cách làm này tạo thói quen tư duy, lập luận độc lập, chủ 3. Kết luận<br /> động nói lên ý kiến của mình; từ đó khắc phục được tính Trong DH Tập đọc cho HS tiểu học nói chung và HS<br /> rụt rè, ỷ lại vào bạn khác, giúp các em hứng thú hơn trong lớp 5 nói riêng, việc lựa chọn các phương pháp, hình thức<br /> giờ học, tạo được không khí vui vẻ trong tiết học. Hơn tổ chức DH là hết sức quan trọng, cần được thường xuyên<br /> nữa, tổ chức cho HS tranh biện làm giảm việc đưa kiến cập nhật, đổi mới để giúp HS hiểu được nội dung bài đọc<br /> thức một chiều từ GV, tăng thời gian làm việc của HS, nhanh nhất và hiệu quả nhất. Bằng cách tổ chức các HĐTN<br /> giúp HS tự trải nghiệm kiến thức. trong DH bài “Người gác rừng tí hon” cho HS lớp 5, GV<br /> 2.4.4. Hoạt động đọc diễn cảm không chỉ khai thác được vốn hiểu biết của HS mà còn phát<br /> Hoạt động đọc diễn cảm giúp HS có điều kiện sống huy được tính tích cực, chủ động của các em, đồng thời phát<br /> và trải nghiệm với đời sống của tác phẩm. Sử dụng các triển năng lực tư duy sáng tạo để HS tự tìm ra cách thức<br /> hình thức đọc có tính chất nghệ thuật như đọc phân vai, chiếm lĩnh tri thức, qua đó khơi dậy đam mê, hứng thú trong<br /> đóng kịch - đóng vai, nhằm dựng lại nội dung văn bản là việc học, góp phần nâng cao chất lượng giờ học.<br /> một cách tổ chức HĐTN hiệu quả trong rèn kĩ năng đọc;<br /> đưa HS thâm nhập vào văn bản, vào các mối quan hệ<br /> trong văn bản là cách tốt nhất để HS thu nhận kiến thức Tài liệu tham khảo<br /> và kĩ năng ứng xử bằng chính sự trải nghiệm của bản thân [1] Nguyễn Minh Thuyết (chủ biên, 2016). Tiếng Việt<br /> qua việc đóng vai. HS thật sự sống đời sống của nhân vật, lớp 5 (tập 1). NXB Giáo dục Việt Nam.<br /> đồng thời có cơ hội thể hiện mình trước thầy/cô và các [2] Nguyễn Quốc Vương - Lê Xuân Quang (2017).<br /> bạn. Trong bài viết, qua hoạt động đóng vai, tổ chức cho Hướng dẫn tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học<br /> HS hóa thân vào nhân vật trong tác phẩm, làm cho nhân sinh tiểu học. NXB Đại học Sư phạm.<br /> vật như sống dậy; từ đó, HS được trải nghiệm trong vai [3] Nguyễn Thị Liên (chủ biên) - Nguyễn Thị Hằng -<br /> trò của nhân vật, suy nghĩ về nhân vật để hình thành kiến Tưởng Duy Hải - Đào Thị Ngọc Minh (2016). Tổ<br /> thức, kĩ năng. Khi thực hiện phương pháp đóng vai, có chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà<br /> thể tiến hành theo các bước sau: trường phổ thông. NXB Giáo dục Việt Nam.<br /> Bước 1: Xây dựng ý tưởng cho kịch bản (có thể giữ [4] Lê Phương Nga (2013). Phương pháp dạy học tiếng<br /> nguyên hoặc chuyển thể nguyên tác). Dự kiến phân vai, Việt ở tiểu học II. NXB Đại học Sư phạm.<br /> xây dựng bối cảnh, hướng dẫn HS chuẩn bị đóng vai. [5] Đỗ Ngọc Thống (2017). Dạy học phát triển năng lực<br /> tiếng Việt tiểu học. NXB Đại học Sư phạm.<br /> Bước 2: HS đóng vai.<br /> [6] Nguyễn Quốc Vương (chủ biên). Hoạt động trải<br /> Bước 3: HS nhận xét những thành công của văn bản nghiệm dành cho học sinh tiểu học, lớp 5. NXB Đại<br /> từ nghệ thuật đóng vai. học Sư phạm.<br /> Bước 4: GV kết luận, giúp HS rút ra bài học cho bản [7] Nguyễn Trí (2007). Dạy và học môn Tiếng Việt ở<br /> thân. tiểu học theo chương trình mới. NXB Giáo dục.<br /> Trong quá trình này, GV cho HS trao đổi, thống nhất [8] Đào Thị Ngọc Minh - Nguyễn Thị Hằng (2018).<br /> hình thức chuyển thể, dự kiến phân vai, phân bối cảnh cho Học tập trải nghiệm - lí thuyết và vận dụng vào<br /> kịch bản; tổ chức thảo luận để thấy được thông điệp các thiết kế, tổ chức hoạt động trải nghiệm trong môn<br /> em muốn truyền tải qua kịch bản. Việc tổ chức cho HS học ở trường phổ thông. Tạp chí Giáo dục, số 433,<br /> đóng vai dựng lại nội dung văn bản tạo cho HS cơ hội hóa tr 36-40.<br /> <br /> 190<br />