Tư tưởng “nhân nghĩa” của Nguyễn Trãi với sự nghiệp đổi mới nước ta hiện nay

HNUE JOURNAL OF SCIENCE<br /> Social Sciences, 2018, Volume 63, Issue 10, pp. 30-36<br /> This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br /> <br /> DOI: 10.18173/2354-1067.2018-0066<br /> <br /> TƯ TƯỞNG “NHÂN NGHĨA” CỦA NGUYỄN TRÃI<br /> VỚI SỰ NGHIỆP ĐỔI MỚI NƯỚC TA HIỆN NAY<br /> <br /> Dương Trọng Hạnh<br /> Trung tâm Thư viện - Thiết bị, Trường Đại học Hoa Lư<br /> Tóm tắt. Bài viết trình bày và phân tích một số biểu hiện tư tưởng nhân nghĩa cốt lõi của<br /> Nguyễn Trãi và bài học rút ra đối với nước ta hiện nay. Từ đó, tác giả khẳng định rằng, tư<br /> tưởng nhân nghĩa là một trong những nội dung quan trọng trong hệ thống tư tưởng của<br /> Nguyễn Trãi. Tư tưởng nhân nghĩa của Ông đã góp vào việc nâng tầm tư duy truyền thống<br /> của người Việt Nam hướng đến chủ nghĩa nhân đạo cao cả và tư tưởng này cần được kế thừa,<br /> phát huy trong sự nghiệp đổi mới ở nước ta hiện nay.<br /> Từ khóa: Tư tưởng, tư tưởng nhân nghĩa, Nguyễn Trãi, sự nghiệp đổi mới.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Mở đầu<br /> <br /> Tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi (1380 - 1442) là một triết lí sâu sắc, cốt lõi, bao trùm<br /> nhiều khía cạnh: Là thương dân, vì dân, an dân; là sự khoan dung, độ lượng; là lí tưởng xây dựng<br /> đất nước thái bình; là hệ thống các quan điểm của triết lí nhân sinh, xã hội, chính trị và triết lí<br /> quân sự, ngoại giao Tư tưởng đó kế thừa quan điểm nhân nghĩa Nho giáo, nhưng đã được mở rộng,<br /> phát triển hơn, tạo nên dấu ấn đặc sắc trong lịch sử tư tưởng dân tộc, trở thành tư tưởng tiêu biểu<br /> của truyền thống tư tưởng Việt Nam. Đã có một số công trình nghiên cứu về tư tưởng nhân nghĩa<br /> của Nguyễn Trãi, như: “Tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi” của Trần Ngọc Ánh, Võ Thị Kim<br /> Ánh [1]; “Góp phần tìm hiểu tư tưởng triết học Nguyễn Trãi” của Doãn Chính và Bùi Trọng Bắc<br /> [3]; “Người dân và người cầm quyền trong tư tưởng của Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm” của<br /> Tiến sĩ, Phó trưởng khoa Khoa Triết học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội [4]; “Về tư tưởng<br /> nhân nghĩa của Nguyễn Trãi” của Lương Minh Cừ và Nguyễn Thị Hương [5]; .... Tuy nhiên, các<br /> công trình nghiên cứu đó chưa đi sâu nghiên cứu, tìm hiểu ý nghĩa, giá trị của tư tưởng nhân nghĩa<br /> Nguyễn Trãi với công cuộc đổi mới ở nước ta hiện nay. Vì vậy, qua bài viết này, tác giả bước đầu<br /> tìm hiểu về ý nghĩa giá trị tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi đối với quá trình đổi mới ở nước<br /> ta hiện nay.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> Nội dung nghiên cứu<br /> <br /> 2.1. Khái quát về tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi<br /> Thứ nhất, nhân nghĩa là một đường lối chính trị, một chính sách cứu nước và dựng nước.<br /> Tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi không phải là một thứ đạo lí chung chung, mà là một tư<br /> tưởng hành động, là đường lối phục vụ đất nước. Quan niệm về nhân nghĩa ở Nguyễn Trãi có phạm<br /> vi rộng lớn hơn so với Nho giáo. Nếu Nho giáo, quan niệm nhân nghĩa gắn với mục đích phục vụ<br /> giai cấp thống trị “bình thiên hạ” không phải bằng vũ lực, mà bằng đạo đức (đức trị), theo một trật tự<br /> Ngày nhận bài: 9/8/2018. Ngày sửa bài: 19/8/2018. Ngày nhận đăng: 2/10/2018.<br /> Tác giả liên hệ: Dương Trọng Hạnh. Địa chỉ e-mail: dthanh.dnb@gmail.com<br /> <br /> 30<br /> <br /> Tư tưởng “nhân nghĩa” của Nguyễn Trãi với sự nghiệp đổi mới nước ta hiện nay<br /> <br /> đẳng cấp khắc nghiệt (trên - dưới, vua - tôi, cha - con, chồng - vợ).<br /> Nhân nghĩa chỉ là đạo của đấng trượng phu, bậc quân tử, chứ không phải của những kẻ tiểu<br /> nhân, tức là đông đảo quần chúng thuộc các tầng lớp dưới, thì đối với Nguyễn Trãi, nhân nghĩa là cơ<br /> sở của đường lối chính trị, của chính sách cứu nước và dựng nước; là nguyên tắc trong việc giải<br /> quyết các tình huống do thực tiễn đất nước đặt ra. Ở đây, nhân nghĩa có vai trò là phương pháp luận<br /> của mọi suy nghĩ và hành động, là chiều sâu của nhận thức, tư duy, tư tưởng.<br /> Thứ hai, nhân nghĩa gắn chặt với tư tưởng vì dân và an dân, cứu dân.<br /> Với Nguyễn Trãi, nhân nghĩa trước hết là phải “an dân”, “dùng quân nhân nghĩa cứu dân<br /> khổ, đánh kẻ có tội”, “đại đức hiếu sinh, thần vũ bất sát, đem quân nhân nghĩa đi đánh dẹp cốt<br /> để an dân”. Nguyễn Trãi đã coi “an dân” là mục đích của nhân nghĩa và “trừ bạo” là đối tượng,<br /> là phương tiện của nhân nghĩa. Trước hành động bạo ngược của kẻ thù đối với dân, Nguyễn<br /> Trãi đã lên án tố cáo tội ác của chúng bằng những lời lẽ đanh thép “bọn có phận sự chăn dắt dân,<br /> thì không thấy chữ (phủ dân) làm cốt yếu, mà chỉ vụ lợi, tham nhũng. Bọn tướng súy thì không<br /> lấy chữ (vệ dân) làm cốt yếu, lại đi lộng hành, lăng ngược. Cho đến cả bọn hoạn quan cũng tha<br /> hồ đi vơ vét áp bức lương dân, thu nhặt vàng ngọc” [14, tr. 575]. Vì vậy, người nhân nghĩa phải<br /> lo trừ “bạo”, tức lo diệt quân cướp nước và bán nước, phải nhận thức được và hoạt động, đấu<br /> tranh sao cho “hợp trời, thuận người”, nên có thể lấy “yếu chống mạnh”, lấy “ít địch nhiều”, lấy<br /> “đại nghĩa thắng hung tàn”, lấy “chí nhân thay cường bạo”. Nhân nghĩa là cần phải đấu tranh để<br /> cho dân tộc Việt Nam tồn tại và phát triển. Nhân nghĩa giống như là một phép lạ, làm cho “càn<br /> khôn đã bĩ mà lại thái”, “trời trăng đã mờ mà lại trong” [3, tr. 35].<br /> Trong tư tưởng của Nguyễn Trãi, yêu nước là thương dân, vì vậy phải cứu nước để cứu dân,<br /> đem lại thái bình, hạnh phúc cho dân, cho nước.<br /> “Làm việc nhân nghĩa cốt ở yên dân<br /> Nổi binh cứu dân trước lo trừ bạo” [6, tr. 515].<br /> Ở đây, có thể thấy rõ tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi đã vượt lên trên tư tưởng nhân<br /> nghĩa của Khổng - Mạnh và có sự sáng tạo, phát triển trong điều kiện cụ thể của Việt Nam. Với<br /> Nguyễn Trãi, tư tưởng nhân nghĩa gắn kết biện chứng với tư tưởng thuận dân, an dân là một yêu<br /> cầu cao, một hoài bão lớn, một mục đích chiến lược cần phải đạt tới.<br /> Thứ ba, tư tưởng nhân nghĩa thể hiện ở lòng thương người, ở sự khoan dung độ lượng,<br /> thậm chí đối với cả kẻ thù.<br /> Có thể nói, đây là nét độc đáo riêng có trong tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi. Tư tưởng<br /> nhân nghĩa của Nguyễn Trãi, trước hết thể hiện ở lòng yêu thương con người sâu sắc. Ông kêu gọi<br /> đấu tranh để bảo vệ con người, cuộc sống, hạnh phúc cho con người. Song, đối với kẻ thù, đã chủ<br /> trương không giết để hả giận tức thời, mà còn tạo điều kiện cần thiết cho chúng rút về nước một<br /> cách an toàn và không mất thể diện. Điều đó, một mặt thể hiện tinh thần nhân nghĩa, khoan dung,<br /> tha thứ; mặt khác, tạo ra sức mạnh thần kỳ để cảm hóa kẻ thù, cảm hóa cả những người lầm<br /> đường, lạc lối trót làm tay sai cho giặc để cải tà quy chính.<br /> “Thần vũ không giết, ta thể lòng trời để tỏ hiếu sinh.<br /> Tham chính Phương Chính, nội quan Mã Kỳ được cấp năm trăm chiếc thuyền đã vượt biển<br /> về mà còn hồn kinh phách lạc.<br /> Tổng binh Vương Thông được cấp mấy ngàn ngựa, đã về nước mà còn ngực đập chân run.<br /> Chúng đã sợ chết tham sống mà thực muốn cầu hòa,<br /> Ta lấy toàn quân làm cốt mà cho dân được nghỉ” [12, tr. 81].<br /> Khát vọng cháy bỏng của Nguyễn Trãi là dân yên vui, nước hoà bình. Do đó, để bảo toàn<br /> tính mạng cho nhân dân, cần “dùng binh cốt lấy bảo toàn cả nước làm trên hết. Đức lớn hiếu sinh,<br /> nghĩ vì kế lâu dài của Nhà nước, tha kẻ hàng mười vạn sĩ binh. Sửa hòa hiếu cho hai nước. Tắt<br /> 31<br /> <br /> Dương Trọng Hạnh<br /> <br /> muôn đời chiến tranh. Chỉ cần vẹn đất, cốt sao an ninh” [14, tr. 87]. Đó là tinh thần nhân đạo cao<br /> cả và triết lí nhân sinh sâu sắc của Ông. Trong thư gửi Vương Thông, Ông viết: “Cầu đường sửa<br /> xong, thuyền ghe sắm đủ, thuỷ lục hai đường, tuỳ theo ý muốn, đưa quân ra cõi, yên ổn muôn<br /> phần” [11, tr.135].<br /> Chiến lược đánh giặc cứu nước, cứu dân, “mở nền thái bình muôn thuở” bằng tấm lòng nhân<br /> nghĩa của Nguyễn Trãi có ý nghĩa to lớn cả về mặt lí luận và thực tiễn. Điều đó, một mặt thể hiện<br /> việc kết thúc một cuộc chiến tranh tàn khốc do kẻ thù gây ra; mặt khác, nó đã dập tắt được ngọn<br /> lửa hận thù dân tộc - nguồn gốc gây nên những cuộc chiến tranh báo thù không bao giờ chấm dứt.<br /> Thứ tư, ý tưởng xây dựng một đất nước thái bình, bên trên vua sáng tôi hiền, bên dưới<br /> không còn tiếng giận oán sầu.<br /> Hoài bão của Nguyễn Trãi là xây dựng Đại Việt thành một quốc gia giàu mạnh, có “văn trị”,<br /> “quốc phú binh cường”, một xã hội có “vua sáng”, “tôi hiền” và mọi phép của nhà nước phải<br /> thuận lòng dân, “không lấy điều muốn của một người mà cưỡng ép nghìn muôn người khác phải<br /> theo” [13, tr. 42]. Do đó, Ông luôn quan tâm đến đời sống của dân chúng và mong muốn mọi<br /> người đều được an cư, lạc nghiệp, đều được ấm no, hạnh phúc, “nơi thôn cùng xóm vắng không<br /> có tiếng oán hận, sầu than”. Một xã hội an bình, “Vua tôi cùng cày, không đắp bờ chia ranh giới,<br /> không phân ra uy quyền, đẳng cấp, không biết giặc cướp, không ai xâm lấn ai, mọi người gần gũi,<br /> yêu thương nhau, nền nếp ấy kéo dài mấy nghìn năm vẫn y nguyên như một” [13, tr. 42].<br /> Thứ năm, nhân nghĩa thể hiện ở tư tưởng hòa bình.<br /> Tư tưởng hòa bình của Nguyễn Trãi được thể hiện, trước hết, ở việc Ông đã lên án mạnh mẽ<br /> chiến tranh, đặc biệt là chiến tranh phi nghĩa (chiến tranh xâm lược) và khát vọng được sống trong<br /> hòa bình.<br /> Tư tưởng hòa bình không chỉ thể hiện trong suy nghĩ của Ông mà còn thể hiện trong hành<br /> động thực tiễn. Song, muốn có hòa bình, thì trước hết, phải đánh đuổi quân xâm lược ra khỏi bờ<br /> cõi, đem lại nền hòa bình thực sự và lâu dài cho cả dân tộc.<br /> Tư tưởng hòa bình không chỉ là sự mưu cầu thái bình, hạnh phúc cho nhân dân Việt Nam, mà<br /> còn là mong muốn mang lại “nền thái bình muôn thuở cho nhân dân hai nước Đại Việt và Trung<br /> Hoa. Chính vì vậy, khi giặc xin hàng, Nguyễn Trãi chủ trương không giết mà hơn nữa còn cấp cho<br /> phương tiện, lương thực để chúng rút quân về nước. Việc làm này của Ông đã góp phần to lớn<br /> trong việc đặt cơ sở nền móng để xây dựng tình hữu nghị giữa Việt Nam và Trung Quốc.<br /> Cố Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã khẳng định: “Tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi là sự kết<br /> tinh những tư tưởng tiến bộ, những giá trị tinh thần và văn hóa của dân tộc ta từ buổi đầu dựng<br /> nước cho đến thế kỷ XV. Tư tưởng nhân nghĩa được Nguyễn Trãi vận dụng thành công và phát<br /> triển rực rỡ trong sự nghiệp giải phóng đất nước, tạo nên một bước tiến mới trong lịch sử tư tưởng<br /> của dân tộc ta. Nội dung cơ bản tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi là lòng yêu nước thương<br /> dân, ý thức độc lập tự chủ, lòng nhân ái và ước vọng thái bình, quan hệ hòa hiếu giữa các dân tộc”<br /> [13, tr. 36 - 37].<br /> <br /> 2.2. Ý nghĩa tư tưởng “nhân nghĩa” của Nguyễn Trãi đối với sự nghiệp đổi mới ở<br /> nước ta hiện nay<br /> Qua hơn 30 năm đổi mới, đất nước ta đã giành được những thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch<br /> sử, tạo tiền đề, nền tảng quan trọng để đất nước ta tiếp tục đổi mới và phát triển mạnh mẽ trong<br /> những năm tiếp theo. Tuy nhiên, tình hình thế giới và khu vực sẽ còn nhiều diễn biến phức tạp, tác<br /> động trực tiếp, tạo ra nhiều thời cơ và thách thức đối với nước ta. Hòa bình, độc lập dân tộc, dân<br /> chủ, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn. Việt Nam ở khu vực Đông Nam Á và rộng hơn là khu<br /> vực Châu Á - Thái Bình Dương, là một khu vực năng động nhất thế giới, đồng thời, đây cũng là<br /> khu vực cạnh tranh chiến lược giữa một số nước lớn, có nhiều nhân tố bất ổn. Cuộc cách mạng<br /> 32<br /> <br /> Tư tưởng “nhân nghĩa” của Nguyễn Trãi với sự nghiệp đổi mới nước ta hiện nay<br /> <br /> khoa học - kỹ thuật hiện đại diễn ra mạnh mẽ trên thế giới đã tạo ra xu thế khách quan của thời đại,<br /> xu thế toàn cầu hóa. Điều đó, thúc đẩy các nước vừa hợp tác, vừa đấu tranh với nhau. Ở trong<br /> nước, thế và lực, sức mạnh tổng hợp của đất nước tăng lên, uy tín quốc tế ngày càng được nâng<br /> cao. Thời cơ, vận hội phát triển mở ra rộng lớn. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức.<br /> Đặc biệt, bốn nguy cơ mà Đảng đã chỉ ra vẫn tồn tại, trong đó đáng quan tâm là nguy cơ tụt hậu<br /> xa hơn về kinh tế so với các nước trong khu vực và thế giới; nguy cơ “diễn biến hòa bình” của các<br /> thế lực thù địch nhằm chống phá nước ta…Sự nghiệp đổi mới càng đi vào chiều sâu, càng đặt ra<br /> cho chúng ta nhiều vấn đề mới cả về lí luận và thực tiễn. Vì vậy, việc vận dụng tư tưởng nhân<br /> nghĩa của Nguyễn Trãi có ý nghĩa quan trọng đối với nước ta hiện nay.<br /> 2.2.1. Phát huy vai trò của quần chúng nhân dân trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội.<br /> Tư tưởng quần chúng nhân dân là chủ thể của lịch sử luôn được Đảng Cộng sản Việt Nam coi<br /> trọng và vận dụng sang tạo vào thực tiễn cách mạng Việt Nam trong những năm qua, đặc biệt là<br /> trong công cuộc xây dựng xã hội mới hiện nay. Ngay từ Đại hội lần thứ VI, Đảng đã rút ra bốn bài<br /> học quan trọng, trong đó có bài học “lấy dân làm gốc”, xây dựng và phát huy quyền làm chủ của<br /> nhân dân lao động” [7, tr. 29]. Vì vậy, Đảng đã khởi xướng đường lối đổi mới toàn diện, trong đó<br /> lấy trọng tâm là đổi mới kinh tế, giải phóng mọi nguồn lực sản xuất hiện có trong quần chúng nhân<br /> dân, phát huy hơn nữa quyền làm chủ của quần chúng nhân dân trong đời sống xã hội. Việc phát<br /> huy quyền làm chủ của nhân dân trong tình hình mới trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội được<br /> Đảng xác định vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, của nền<br /> dân chủ xã hội chủ nghĩa.<br /> Trong các kỳ Đại hội lần thứ VII, VIII, IX, X, XI, XII Đảng luôn coi trọng phát huy nguồn<br /> sức mạnh của quần chúng nhân dân, của khối đại đoàn kết toàn dân trong sự nghiệp đổi mới, nhất<br /> là đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đại hội lần thứ X, đã phát triển hoàn chỉnh<br /> hệ thống các chủ trương, chính sách nhằm phát huy vai trò của quần chúng nhân dân, sức mạnh<br /> đại đoàn kết toàn dân tộc và nhấn mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc là đường lối chiến lược, là<br /> nguồn sức mạnh, động lực chủ yếu và là nhân tố có ý nghĩa quyết định bảo đảm thắng lợi bền<br /> vững của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đề cao truyền thống nhân nghĩa, khoan dung,<br /> xây dựng tinh thần cởi mở, tin cậy lẫn nhau vì sự ổn định và đồng thuận xã hội.<br /> Những thành tựu đạt được là minh chứng rõ ràng của sức mạnh quần chúng nhân dân. Quá<br /> trình đổi mới đất nước do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, có nhân dân tham gia, nhân dân đồng<br /> tình hưởng ứng để tạo thành một sức mạnh tổng hợp của sự đoàn kết toàn Đảng, toàn dân vượt qua<br /> mọi khó khăn, trở ngại để xây dựng một nước Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh,<br /> vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội. Đảng Cộng sản Việt Nam đã khẳng định: “Sự nghiệp cách mạng<br /> là của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Chính nhân dân là người làm nên những thắng lợi lịch<br /> sử. Toàn bộ hoạt động của Đảng phải xuất phát từ lợi ích và nguyện vọng chính đáng của nhân dân.<br /> Sức mạnh của Đảng là ở sự gắn bó mật thiết với nhân dân. Quan liêu, tham nhũng, xa rời nhân dân<br /> sẽ dẫn đến những tổn thất khôn lường đối với vận mệnh của đất nước, của chế độ xã hội chủ nghĩa<br /> và của Đảng” [9, tr. 65].<br /> Qua những năm đổi mới, Đảng Cộng sản Việt Nam đã rút ra bài học kinh nghiệm quan<br /> trọng: “Đổi mới phải vì lợi ích của nhân dân, dựa vào nhân dân, phát huy vai trò chủ động, sáng<br /> tạo của nhân dân”. Rút ra bài học kinh nghiệm đó không chỉ là sự tổng kết của lịch sử dân tộc, của<br /> quá trình lãnh đạo cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam và của quá trình đổi mới đất nước,<br /> mà còn là kim chỉ nam cho định hướng phát triển trong tương lai của dân tộc.<br /> 2.2.2. Mọi chủ trương, đường lối của Đảng phải xuất phát từ quyền lợi và lợi ích của nhân dân.<br /> Phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân, bảo đảm tất cả quyền<br /> lực Nhà nước thuộc về nhân dân là vấn đề mà Đảng Cộng sản Việt Nam luôn quan tâm thực hiện.<br /> Đại hội lần thứ VIII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã khẳng định: “Cách mạng là sự nghiệp của<br /> 33<br /> <br /> Dương Trọng Hạnh<br /> <br /> nhân dân, vì nhân dân và do nhân dân. Chính những ý kiến, nguyện vọng và sáng kiến của nhân dân<br /> là nguồn gốc hình thành đường lối đổi mới của Đảng. Cũng do nhân dân hưởng ứng đường lối đổi<br /> mới, dũng cảm phấn đấu, vượt qua biết bao khó khăn, thử thách mà công cuộc đổi mới đạt được<br /> những thành tựu ngày hôm nay” [8, tr. 73]. Vì vậy, thực hiện đổi mới phải vì lợi ích của nhân dân.<br /> Xa rời, đi ngược lợi ích của nhân dân, đổi mới sẽ thất bại. Cần phải phát huy cao quyền làm chủ, sức<br /> sáng tạo và mọi nguồn lực của nhân dân, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. Cần có<br /> những hình thức, cơ chế để phát huy mạnh mẽ dân chủ xã hội chủ nghĩa, đảm bảo tất cả quyền lực<br /> Nhà nước thuộc về nhân dân, nhân dân thực sự là chủ thể của quyền lực chính trị, quyền lực Nhà<br /> nước. Mọi đường lối, chủ trương, chính sách pháp luật của Nhà nước phải xuất phát từ nguyện vọng,<br /> quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân, được nhân dân tham gia góp ý kiến trong mọi khâu của<br /> quá trình, từ việc đưa ra quyết định đến tổ chức thực hiện. Xây dựng cơ chế cụ thể để thực hiện<br /> phương châm: Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra đối với các chủ trương, chính sách lớn của<br /> Đảng và Nhà nước. Đại hội XII, Đảng đã quan tâm sâu sắc đến quyền lợi, lợi ích của nhân dân, đặc<br /> biệt là các tầng lớp, bộ phận yếu thế trong xã hội, đồng bào các dân tộc thiểu số ở vùng cao, vùng<br /> sâu, vùng xa. Đảng Cộng sản Việt Nam đã khẳng định: “Gắn kết chặt chẽ chính sách kinh tế với<br /> chính sách xã hội, phát triển kinh tế với nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân, bảo đảm để<br /> nhân dân được hưởng thụ ngày một tốt hơn thành quả của công cuộc đổi mới, xây dựng và phát triển<br /> đất nước” [10, tr.135 - 136].<br /> 2.2.3. Coi việc chăm lo đời sống ấm no, hạnh phúc cho nhân dân là nhiệm vụ chính trị trung<br /> tâm, là thước đo và tiêu chí đánh giá sự hoàn thành trách nhiệm của Đảng và Nhà nước đối<br /> với nhân dân.<br /> Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, nơi nào người dân còn đói nghèo, cuộc sống chưa được no ấm,<br /> nơi nào dân còn chưa được hạnh phúc, nơi nào còn để nhân dân phải lo cái ăn, cái mặc và nơi nào<br /> chưa bảo đảm được y tế, chăm sóc sức khỏe, giáo dục và nhà ở thì nơi đó tổ chức Đảng và chính<br /> quyền chưa hoàn thành tốt chức trách và nhiệm vụ của mình trước nhân dân.<br /> Quán triệt quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về chăm lo đời sống ấm no, hạnh phúc cho<br /> nhân dân, Đảng Cộng sản Việt Nam xác định chăm lo đời sống nhân dân là một trong những mục<br /> tiêu then chốt của cách mạng.<br /> Trong hơn 30 năm đổi mới, các chủ trương chính sách về phát triển kinh tế - xã hội của Đảng<br /> và Nhà nước luôn hướng tới đem lại hạnh phúc cho con người, bảo đảm sự ổn định và phát triển<br /> bền vững. Điển hình là công cuộc xóa đói giảm nghèo của nước ta đã đạt được những thành tựu to<br /> lớn. Tỷ lệ hộ nghèo đã giảm mạnh từ 59% năm 1993 (theo chuẩn nghèo cũ) xuống còn 3,0% năm<br /> 2016 (theo chuẩn nghèo mới giai đoạn 2011 - 2015). GDP trên đầu người đã vượt qua mức thu<br /> nhập trung bình thấp (2.215 USD/ người/ năm) vào năm 2016.<br /> Đất nước ta đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, toàn diện cả kinh tế, xã hội và môi trường<br /> đang từng bước đặt nền móng cho sự phát triển bền vững của Việt Nam trong tương lai. Những<br /> thành quả phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, cải thiện đời sống nhân dân, nâng cao dân trí,<br /> nhân dân ngày càng ấm no, hạnh phúc đã góp phần xây dựng xã hội bình an, hạnh phúc, tươi đẹp.<br /> 2.2.4. Giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước thực hiện thắng lợi hai<br /> nhiệm vụ chiến lược: xây dựng và bảo vệ Tổ quốc<br /> Trong hơn 30 năm đổi mới, Đảng ta luôn khẳng định phương châm và định hướng lớn của<br /> hoạt động đối ngoại là: Đa dạng hóa, đa phương hóa trong quan hệ đối ngoại; chủ động và tích<br /> cực hội nhập quốc tế; là bạn, là đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế.<br /> Đại hội XII của Đảng đã đặt ra yêu cầu nâng cao hiệu quả hoạt động đối ngoại, chủ động hội nhập<br /> quốc tế, giữ vững môi trường hòa bình và tạo điều thuận lợi để phát triển đất nước. Phương hướng<br /> chung được Đảng ta xác định là: Kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ<br /> quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã<br /> 34<br /> <br />