Vài suy nghĩ về giáo dục đạo đức cho sinh viên trong các trường đại học và cao đẳng Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết Vài suy nghĩ về giáo dục đạo đức cho sinh viên trong các trường đại học và cao đẳng Việt Nam trình bày các nội dung chính sau: Suy nghĩ về tư tưởng Hồ Chí Minh trong việc giáo dục đạo đức cho thanh niên; Vấn đề giáo dục đạo đức cho sinh viên trong bối cảnh hiện nay; Những định hướng về giáo dục đạo đức, lòng yêu nước cho sinh viên hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Vài suy nghĩ về giáo dục đạo đức cho sinh viên trong các trường đại học và cao đẳng Việt Nam

VÀI SUY NGHĨ VỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO SINH VIÊN TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC VÀ CAO ĐẲNG VIỆT NAM Hoàng Trung1 1. Suy nghĩ về tƣ tƣởng Hồ Chí Minh trong việc giáo dục đạo đức cho thanh niên Việc bồi dưỡng thế hệ nối tiếp cho thế hệ hiện tại để xây dựng và bảo vệ đất nước là một quy luật tất yếu cho sự tồn tại của các quốc gia, các dân tộc. Đối với Hồ Chí Minh, việc bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một vấn đề mà suốt cuộc đời Người hết sức quan tâm. Ngay từ những năm 1920 - 1930, khi bắt đầu cuộc vận động cách mạng ở nước ta, trong "Thư gửi thanh niên Việt Nam", Hồ Chí Minh đã thấy thanh niên là lực lượng cứu nguy cho dân tộc Việt Nam nói riêng và Đông Dương nói chung, Người coi việc thức tỉnh tinh thần yêu nước của tầng lớp thanh niên là một yêu cầu cấp bách. Người nói: "Hỡi Đông Dương đáng thương hại: Người sẽ chết mất, nếu đám thanh niên sớm già của Người không sớm hồi sinh". Vào năm 1925, Người tổ chức ra "Việt Nam Thanh Niên Cách mạng Đồng Chí Hội", nhằm tập hợp những thanh niên yêu nước có xu hướng cộng sản chủ nghĩa, thực hiện nhiệm vụ kết hợp chủ nghĩa Mác - Lênin với phong trào công nhân và phong trào yêu nước, tiến tới thành lập Đảng. Sau khi Cách mạng tháng Tám thành công lập nên nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, Hồ Chí Minh đã vạch rõ: Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Người động viên thanh niên đứng lên làm chủ đất nước hăng hái tham gia ba nhiệm vụ cấp bách lúc đó là: Diệt giặc đói, diệt giặc dốt và diệt giặc ngoại xâm. Hồ Chí Minh thường nói rằng: "Thanh niên là một bộ phận quan trọng của dân tộc. Dân tộc bị nô lệ thì thanh niên cũng bị nô lệ. Dân tộc được giải phóng, thanh niên mới được tự do. Vì vậy, thanh niên phải hăng hái tham gia cuộc đấu tranh của dân tộc". Hồ Chí Minh yêu cầu thanh niên thực hiện tốt mấy điều sau đây để xứng đáng là người chủ của một nước xã hội chủ nghĩa: "Phải thấm nhuần đạo đức cách mạng tức là khiêm tốn, đoàn kết, thực hành chủ nghĩa tập thể, thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau, người tiên tiến thì giúp đỡ người kém, người kém phải cố gắng để tiến lên, ra sức cần kiệm xây dựng nước nhà. 1 TS – Trƣờng Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh 240
- Phải nghiêm khắc chống chủ nghĩa cá nhân như tự tư tự lợi, tự kiêu tự mãn, chỉ tham việc gì có danh tiếng, xem khinh những công việc bình thường. Phải chống tham ô, lãng phí. - Phải cố gắng học hỏi để không ngừng nâng cao trình độ chính trị, văn hóa và kỹ thuật để phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân"1. Sinh thời, Hồ Chí Minh thường nói: "Bác rất yêu quý thanh niên", và Người thường giải thích: Thanh niên tượng trưng cho sức sống của cuộc đời, cái đẹp của đất nước và tinh thần của dân tộc, "Một năm khởi đầu từ mùa xuân, một đời khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội". Vì thế lòng yêu nước, tình cảm thương dân của Người gắn liền với sức sống của nhân dân là thanh niên. "Thanh niên là người tiếp sức cách mạng cho thế hệ thanh niên già... xung phong trong công cuộc phát triển kinh tế và văn hóa trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Thanh niên là lực lượng cơ bản trong bộ đội, công an, dân quân tự vệ... Trong mọi công việc, thanh niên thi đua thực hiện khẩu hiệu: "Đâu cần, thanh niên có, việc gì khó, thanh niên làm"2. Thực tiễn cách mạng Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ xâm lược và xây dựng Tổ quốc đã chứng tỏ lực lượng to lớn và vững chắc của thanh niên. Trên bất cứ mặt trận nào với lòng yêu nước nồng nàn, thanh niên luôn nêu cao chí khí cách mạng "Trung với nước, hiếu với dân, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng". Ngày nay, thanh niên là nguồn lực quan trọng của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Thanh niên là những người chủ, là lực lượng xung kích trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, sự nghiệp đổi mới có thành công hay không, đất nước bước vào thế kỷ XXI có xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không, cách mạng Việt Nam có vững bước theo con đường xã hội chủ nghĩa hay không phần lớn tuỳ thuộc vào lực lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng, rèn luyện thế hệ thanh niên. Sinh viên là một bộ phận ưu tú trong tầng lớp thanh niên. Được học tập và rèn luyện để trở thành những trí thức tương lai, họ có khả năng tiếp thu những thành tựu 1 Hồ Chí Minh toàn tập, tập 10, tr.106 2 Hồ Chí Minh toàn tập, tập 10, tr.489 241
mới của khoa học - công nghệ tiến tiến, có thể đưa nước ta "đi tắt", "đón đầu" để hội nhập với khu vực và quốc tế. Sinh viên ngày nay có mặt mạnh cơ bản là trình độ học vấn cao hơn trước, tầm nhìn rộng, nhạy cảm với thời cuộc, giàu lòng yêu nước, có khát vọng mau chóng đưa đất nước vượt qua nghèo nàn, lạc hậu, thực hiện dân giàu, nước mạnh, xã hội văn minh. Sinh viên đồng tình ủng hộ và hăng hái tham gia sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Sinh viên vẫn giữ gìn và phát huy được giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc như lòng yêu nước, ý chí bất khuất, không cam chịu đói nghèo vươn lên vì ngày mai lập nghiệp. Trong toàn bộ sự nghiệp giáo dục nói chung, thì việc giáo dục đạo đức, giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên có ý nghĩa vô cùng quan trọng, bởi nó là cơ sở nền tảng hình thành con người mới vừa hồng vừa chuyên. Chính vị trí của nó, mà giáo dục phải là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân ta, trong đó vai trò của nhà trường nói chung và trường đại học nói riêng là hết sức quan trọng. Tuy nhiên, để hoàn thành nhiệm vụ cao cả đó đòi hỏi phải có sự kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và các đoàn thể xã hội. Sự nghiệp giáo dục - đào tạo nói chung, cũng như giáo dục đạo đức nói riêng được Hồ Chí Minh quan tâm một cách toàn diện. Người đặc biệt chú trọng đến thế hệ trẻ mầm non của đất nước, nhất là thanh niên, học sinh và sinh viên. Ngay từ buổi đầu khi cách mạng còn gặp nhiều khó khăn, để chuẩn bị lực lượng, Người đã tổ chức mở nhiều trường, lớp huấn thị cho thanh niên về bản lĩnh về đạo đức của người chiến sĩ cách mạng. Cách mạng tháng Tám thành công, thời kỳ mới đã mở ra với những nhiệm vụ mới, Người nhấn mạnh đến việc dạy và học, đức và tài: "Dạy cũng như học phải chú trọng cả tài lẫn đức. Đức là đạo đức cách mạng. Đó là cái gốc rất quan trọng. Nếu không có đạo đức cách mạng thì có tài cũng vô dụng. Đạo đức cách mạng là triệt để trung thành với cách mạng, một lòng một dạ phục vụ nhân dân" (1). Hồ Chí Minh đặt vấn đề rèn luyện đầy đủ cả đức và tài trong việc học tập, tu dưỡng của mỗi người để có được đầy đủ cả phẩm chất và năng lực, vừa hồng vừa chuyên. Người thường nhấn mạnh mối quan hệ không tách rời của hai mặt đó trong sự hoàn thiện nhân cách con người mới, để có được một người cán bộ vừa hồng vừa chuyên. (1) Hồ Chí Minh toàn tập, Tập 11, tr.329 242
“Hồng” có thể hiểu là phẩm chất chính trị, tư tưởng, lối sống lành mạnh, là lòng trung thành với tổ quốc, với Đảng, với nhân dân, là trình độ giác ngộ mục tiêu, hy sinh phấn đấu vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, là cần kiệm liêm chính chí công vô tư. “Chuyên” là trình độ, năng lực tinh thông nghiệp vụ. Chuyên ở đây không chỉ là việc làm chủ các tri thức khoa học, hiểu biết thấu đáo về lĩnh vực chuyên môn mà mình hoạt động mà còn bao gồm cả kỹ năng thực hành. Người chuyên phải là người có hiểu biết thấu đáo và thực hành thành thạo các công việc mình đảm nhiệm. Để thực hiện tốt sự nghiệp giáo dục đào tạo, thì vai trò của thầy cô giáo, có ý nghĩa đặc biệt, Người nói: "Giáo viên phải chú ý cả tài, cả đức, tài là văn hóa, chuyên môn, đức là chính trị. Muốn cho học sinh có đức thì giáo viên phải có đức"(1), bởi tư cách của người thầy có ảnh hưởng rất lớn đối với học sinh, sinh viên: "Trẻ em như cái gương trong sáng, thầy tốt thì ảnh hưởng tốt, thầy xấu thì ảnh hưởng xấu" (2). Mặc dù trong những năm cả nước có chiến tranh ác liệt, điều kiện kinh tế hết sức khó khăn, gian khổ, song Người vẫn hết sức quan tâm, theo dõi và ra lời kêu gọi: "Dù khó khăn đến đâu cũng phải tiếp tục thi đua dạy tốt và học tốt". Về vai trò, vị trí của sự nghiệp giáo dục, Người chỉ rõ: "Các ngành, các cấp Đảng và chính quyền địa phương phải thật sự quan tâm hơn nữa đến sự nghiệp này, phải chăm sóc nhà trường về mọi mặt, đẩy sự nghiệp giáo dục của ta lên những bước phát triển mới"(3). 2. Vấn đề giáo dục đạo đức cho sinh viên trong bối cảnh hiện nay Trong hơn hai mươi năm đổi mới, đường lối của Đảng đã đi vào cuộc sống, đất nước đã đạt được nhiều thành tựu trong kinh tế, đời sống nhân dân được cải thiện, đất nước đã thoát ra khỏi khủng hoảng kinh tế. Những thành tựu đạt được trong sự nghiệp đổi mới đã góp phần củng cố niềm tin đối với xã hội nói chung và của sinh viên nói riêng về vai trò lãnh đạo của Đảng, uy tín của Đảng được nâng cao. Các yếu tố đạo đức truyền thống và đạo đức Nho giáo như lòng yêu nước, cần cù, sáng tạo, lạc quan, trung hiếu, nhân nghĩa, thương người, vì nghĩa, hiếu học, không cam chịu nghèo khó, thua kém các nước trên thế giới đã thúc đẩy sinh viên trong quá trình học tập, tiếp cận những cái mới, cái hiện đại và sáng tạo mà thế hệ cha anh trước đây chưa có điều kiện để thực hiện ước mơ của mình. (1) Hồ Chí Minh toàn tập, Tập 11, tr.329 (2) Hồ Chí Minh toàn tập, Tập 9, tr.492 (3) Hồ Chí Minh toàn tập, Tập 12, tr.403 243
Hơn nữa, với các chính sách kinh tế đúng đắn của Đảng và Nhà nước như "Trợ cấp xã hội", "quỹ trợ giúp sinh viên nghèo học giỏi", chính sách trợ cấp học bổng cho "sinh viên con em thương binh, liệt sĩ"...đã góp phần khơi dậy lòng nhân ái, lối sống và tình cảm đẹp trong sinh viên, tăng thêm sự tin tưởng vào bản chất tốt đẹp của chế độ xã hội mới. Bên cạnh đó, sự phát triển của kinh tế thị trường đòi hỏi sinh viên phải năng động, nhạy cảm; chính vì vậy nhiều sinh viên đã khắc phục khó khăn, tích cực học tập, với phương châm giỏi một nghề biết nhiều nghề, phù hợp theo yêu cầu của kinh tế thị trường, bước đầu đã dấy lên phong trào tự học, tự rèn trong sinh viên, khởi đầu một sự tốt đẹp trong học tập và nghiên cứu khoa học trong sinh viên. Những thành quả trên đây đã tạo lập được ý thức, trách nhiệm, tích cực phấn đấu, nhiều đoàn viên, thanh niên, sinh viên tha thiết, mong muốn thực hiện nguyện vọng cao cả của mình là được đứng vào hàng ngũ Đảng, được đóng góp nhiều hơn cho sự nghiệp xây dựng đất nước, phấn đấu, góp phần thực hiện mục tiêu: Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng và văn minh. Tuy nhiên, trong sự phát triển của kinh tế thị trường, bên cạnh những mặt tích cực, còn có những mặt tiêu cực, hạn chế nhất định như: phân hóa giàu nghèo, tâm lý sùng bái đồng tiền, trọng lợi khinh nghĩa, làm trỗi dậy chủ nghĩa cá nhân, nảy sinh lối sống thực dụng, bất chấp đạo lý, các tệ nạn xã hội như buôn lậu, tham nhũng, làm giàu bất chính ngày càng nhiều v.v... Sự tác động của kinh tế thị trường còn dẫn đến những thay đổi trong quan niệm về đạo đức, về lối sống, coi nặng giá trị vật chất, kinh tế, coi nhẹ các giá trị tinh thần, xã hội. Những tiêu cực do cơ chế thị trường nẩy sinh đang lan vào các trường đại học, cao đẳng, đã ảnh hưởng không tốt đến các hoạt động của nhà trường, làm giảm sút chất lượng học tập và đạo đức, lối sống trong một bộ phận sinh viên. Chẳng hạn, hiện tượng xin điểm, mua điểm khá phổ biến, việc đánh giá kết quả học tập không còn nghiêm túc, khách quan, nguy hại hơn nữa là sự xói mòn, xuống cấp đạo đức, phẩm chất của một bộ phận sinh viên. Sự thiếu kỷ cương trong dạy và học ở các trường hiện nay là một trong những nguyên nhân làm cho các tiêu cực trong học tập và thi cử của sinh viên tăng lên. Hiện tượng quay cóp, thi hộ không chỉ từng môn học, mà cả thi tuyển sinh quốc gia xảy ra khá phổ biến, ngày càng trở nên tinh vi, phức tạp. Nhiều phương tiện kỹ thuật hiện đại như máy photocopy, máy ghi âm, máy bộ đàm, máy nhắn tin... đều được sinh viên sử dụng vào việc gian lận trong thi cử. Trong những quán photocopy năm nào cũng vậy, cứ gần sát ngày thi đều trong tình trạng quá tải. Sinh viên không còn thấy hổ thẹn, e ngại khi giải thích lý do về những tài liệu thu lại cực kỳ nhỏ. Thật đáng buồn khi có người cho rằng: Sinh viên có hơn 1001 cách quay thì giám thị cũng phải nghĩ ra ngần 244
ấy cách đối phó. Đó là cuộc chạy đua vô lý, song có thực và căng thẳng từ nhiều năm nay. Có người dí dỏm nói vui: "thí sinh ngày càng thông minh", "giám thị phải nhanh tay lẹ mắt". Thực tế, nhiều sinh viên lười học nhưng tài xoay nên kết quả điểm thi vẫn cao, đây là nỗi day dứt của các thầy, cô giáo, là nỗi bất bình của những bạn trẻ trung thực, là nỗi xót xa của nhiều nhà khoa học trong sự nghiệp đào tạo thế hệ tương lai về năng lực và nhân cách của họ, những người làm chủ đất nước. Việc giáo dục lòng yêu nước, lòng nhân ái cho sinh viên, giáo dục cho các em có nhận thức, tình cảm và thái độ đúng đắn trong quan hệ với mọi người, từ trong gia đình ra ngoài xã hội chưa được chú trọng một cách đầy đủ. Nếu trong trường học chúng ta chỉ dạy cho học sinh một số kiến thức, mà không dạy cho các em lòng yêu nước, thương người thì đó là một điều tai hại. Học sinh ở trường liệu về nhà có biết thương cha mẹ, thương anh em không? Ngoài xã hội liệu có thương yêu bạn bè, kính già, yêu trẻ, quý trọng người lao động không? Đến khi ra trường, liệu các em có đủ nhân phẩm để làm người hay không? Đó là mối lo âu của các bậc cha mẹ và đó cũng là những đòi hỏi mà nhà trường và thầy giáo phải suy nghĩ và giải đáp. Một điều đáng lo ngại là trong chương trình giáo dục hiện nay không chú trọng đầy đủ đến luân lý, đến đạo đức. Điều đó cần phải được sửa chữa. Điều đáng nói, trong chương trình giảng dạy ở các trường đại học, các môn khoa học lý luận Mác - Lê nin là những môn trang bị thế giới quan, nhân sinh quan, xây dựng niềm tin lý tưởng cho sinh viên nhưng ý thức học tập của sinh viên mang tính chất đối phó, thụ động. Chính vì vậy mà đứng trước những khó khăn phức tạp của cuộc sống, nhiều sinh viên còn không đủ bản lĩnh để giữ vững phẩm chất chính trị của mình, có trường hợp bị tha hóa bởi những hiện tượng tiêu cực của xã hội. Một số thiếu tự tin trở về với tập tục cũ như thờ cúng, bói toán, cầu mong trước khi đi thi được thần thánh phù hộ để "Thi đi mà không thi lại". Từ thực trạng trên, có thể nêu lên những nguyên nhân chủ yếu sau đây: - Chưa chú trọng đúng mức việc kết hợp giáo dục đạo đức giữa nhà trường và ngoài xã hội... Lĩnh vực giáo dục đào tạo chưa được coi trọng một cách đầy đủ, có phần thiên lệch dạy "chữ" ít, "dạy nghề" chưa chú trọng, "dạy người" thiếu "tiên học lễ, hậu học văn". - Thiếu kỷ cương trong công tác đào tạo nói chung, dạy và học ở các trường nói riêng, nhất là vấn đề kỷ cương trong thi và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên. 245
- Công tác tổ chức quản lý xã hội, quản lý kinh tế còn nhiều thiếu sót, tệ nạn xã hội còn nhiều, tham nhũng trở thành "quốc nạn" có ở mọi ngành, mọi cấp không chỉ làm thất thoát nền kinh tế, mà còn tác động, ảnh hưởng, làm tha hóa đạo đức xã hội, ảnh hưởng đến sinh viên. - Mặt trái của cơ chế thị trường tác động, sự đan xen giữa giá trị đạo đức cũ và đạo đức mới, giữa cái đã biến đổi với những cái chưa kịp biến đổi cho phù hợp đã dẫn đến sự sai lầm trong việc lựa chọn các giá trị đạo đức của sinh viên. - Do âm mưu "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch chống chủ nghĩa xã hội. Trong nhiều năm qua, các thế lực thù địch đã tìm mọi cách gieo rắc trong sinh viên lối sống thực dụng, ích kỷ, cá nhân chủ nghĩa, sùng bái đồng tiền làm xói mòn lòng tin của sinh viên đối với Đảng, với lý tưởng cộng sản chủ nghĩa. Trước thực trạng suy thoái đạo đức của sinh viên hiện nay, việc giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên, làm cho họ có đủ đức tài (trong đó đức là gốc) đáp ứng nhu cầu của thực tiễn xây dựng đất nước là một trong những vấn đề cấp bách, đảm bảo cho sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội khỏi bị chệch hướng. Giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên, học sinh là trách nhiệm của toàn xã hội, trong đó nhà trường có một trách nhiệm hết sức nặng nề, vì đó là nơi đào tạo những công dân và cán bộ tốt, những người chủ tương lai tốt của nước nhà. 3. Những định hƣớng về giáo dục đạo đức, lòng yêu nƣớc cho sinh viên hiện nay Trong giai đoạn hiện nay, cùng với quá trình chuyển từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung sang cơ chế thị trường, các quan hệ xã hội, đặc biệt là các nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức cũng có sự dịch chuyển giá trị của nó. Mặc dù nhiều chuẩn mực truyền thống vẫn còn nguyên giá trị, song những giá trị ấy lại dễ bị hiểu nhầm, xuyên tạc. Ngược lại, có những cái phản giá trị đạo đức truyền thống, chỉ mới vừa được du nhập lại được ngộ nhận, được coi là "chuẩn mực mới", "giá trị mới". Do đó, việc giáo dục đạo đức cho sinh viên hiện nay cần tập trung vào những vấn đề sau đây:  Giữ vững mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội trong quá trình đổi mới, nắm vững hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội là những yếu tố "bất biến", trong sự nghiệp đổi mới hiện nay ở nước ta. Do đó phải kiên định xây dựng lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội cho sinh viên. Phải làm cho sinh viên ý thức được rằng sự nghiệp đổi mới ở nước ta hiện nay là nhằm thực hiện bằng được các yếu tố bất biến kể trên. Cơ 246
chế thị trường là phương tiện để thực hiện mục tiêu Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Kế thừa và phát huy những giá trị, chuẩn mực đạo đức truyền thống, đạo đức cách mạng. Trong các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam, yêu nước là giá trị cao nhất, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt toàn bộ lịch sử Việt Nam. Hồ Chí Minh nói: "Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước, đó là một truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng to lớn và mạnh mẽ, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm và khó khăn, nó nhấn chìm tất cả bè lũ cướp nước và bán nước". Ngày nay yêu nước là yêu chủ nghĩa xã hội, yêu nhân dân. Trong cơ chế thị trường, khi mà các quan hệ xã hội của con người đang có nguy cơ bị đồng tiền làm tha hóa, thì việc xây dựng lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội là một việc cấp bách, thiết thực, soi sáng cho sinh viên định hướng các giá trị nhân cách, phẩm giá, giúp cho họ ngăn ngừa những sai lệch chuẩn mực đạo đức do mặt trái của cơ chế thị trường mang lại. Trong giai đoạn hiện nay, lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội mang một nội dung mới so với trước đây. Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, yêu nước là "Sẵn sàng đi bất cứ nơi nào, làm bất cứ việc gì khi Tổ quốc cần đến"... "Tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược". Ngày nay, trong nền kinh tế thị trường, lòng yêu nước thể hiện năng động sáng tạo, biết làm giàu một cách chính đáng, theo sự qui định của pháp luật. Phải xuất phát từ lợi ích của đất nước để định hướng hoạt động của bản thân mình, không vì lợi ích cá nhân mà làm thiệt hại đến lợi ích chung của xã hội. Yêu nước là trung thành với Tổ quốc.Trong lịch sử nhà nước phong kiến, Việt Nam đã từng lấy chữ trung (trung quân) làm tiêu chuẩn số một trong việc bồi dưỡng và sử dụng nhân tài. Ngày nay, trong bối cảnh quốc tế giao lưu, mở rộng thì trung với nước lại càng quan trọng, vì thiếu nó thì nhân tài sẽ không đứng vững nổi trước mọi sự cám dỗ, mua chuộc của bên ngoài và khi đó, tài càng cao thì họa càng lớn.  Giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối chủ trương, chính sách của Đảng, làm cho chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trở thành tư tưởng chủ đạo, thành niềm tin chân lý trong thế hệ trẻ. Xây dựng bản lĩnh chính trị cho sinh viên là để họ có thể ứng phó với mọi biến đổi phức tạp của cuộc sống, làm chủ tương lai, làm chủ sự nghiệp của mình. Chưa có việc làm nhưng không phải bất cứ việc nào cũng làm. Chưa có thu nhập nhưng không phải cứ có tiền là có tất cả. Dù quan hệ kinh tế thị trường là quan hệ “trả tiền ngay, không tình nghĩa” cũng phải giáo dục tính “tiết tháo” cho sinh viên, làm cho họ ý thức rằng: giàu sang ai cũng 247
muốn, nhưng không đúng đạo đức thì không làm; nghèo và hèn ai cũng ghét, nhưng thoát ra khỏi nghèo hèn mà không đúng đạo đức thì cũng không làm. Phải giáo dục cho sinh viên luôn có ý thức tự lực, tự cường, chủ động trong học tập, nghiên cứu khoa học, học tập để phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân, không ngừng nâng cao trình độ về mọi mặt đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới, không chấp nhận sự nghèo đói, không làm giàu bất chính, chống chủ nghĩa cá nhân, ích kỷ, hẹp hòi. Thanh niên, sinh viên Việt Nam ngày nay phải vươn lên để có tri thức, có học vấn, có năng lực, tiếp thu và sáng tạo về khoa học và công nghệ, có trình độ nghề nghiệp cao, trở thành những người lao động giỏi, những nhà khoa học có tài năng, những nhà quản lý và kinh doanh thành thạo, trở thành lực lượng đi đầu trong công cuộc đổi mới sâu sắc và toàn diện của đất nước. Phải tránh thái độ lơ là trong học tập để hoài phí tuổi thanh xuân vào những trò chơi vô bổ và độc hại. Để nâng cao trình độ trí tuệ của thế hệ trẻ, Đảng và nhà nước phải thực hiện chính sách giáo dục toàn diện, đa dạng ở các cấp học, các ngành học trong cả nước.  Giáo dục lòng nhân ái (hay tinh thần nhân đạo xã hội chủ nghĩa) cho sinh viên vì lòng thương người là đạo lý của cuộc sống, là đạo lý làm người. "Thương người như thể thương thân"là nét đẹp truyền thống của dân tộc. Lòng nhân ái theo quan điểm Hồ Chí Minh là: Tình thương giai cấp đối với công dân, tình thương yêu vô cùng rộng lớn đối với nhân dân lao động, đối với người cùng khổ. Ngày nay, nền kinh tế thị trường đang nuôi dưỡng chủ nghĩa cá nhân và lối sống thực dụng, lấy đồng tiền làm giá trị cao nhất; quan hệ giữa người với người theo lối "trả tiền ngay không cần tình nghĩa" đang gậm nhấm dần những giá trị tốt đẹp của dân tộc, làm khô héo lòng nhân ái trong con người. Trong tình hình ấy thì việc khơi dậy tình người, lòng yêu thương và giúp đỡ lẫn nhau rõ ràng là có ý nghĩa nhất định góp phần đẩy lùi những ô nhiễm của xã hội, làm cân bằng trạng thái tinh thần của môi trường sống. Để khắc phục những khiếm khuyết, hạn chế những hiện tượng tiêu cực, ngành giáo dục đào tạo phải xây dựng một hệ thống pháp quy tốt để vừa giữ nghiêm kỷ cương phép nước, vừa bảo vệ sự trong sáng của nếp sống văn hóa Việt Nam. Phải hình thành các hệ thống tổ chức và cơ chế đặc biệt để kiểm tra chất lượng, chống các tệ nạn tiêu cực, ngăn chặn và đẩy lùi các hành vi phi đạo đức, phi giáo dục như mua bằng, bán điểm, gian lận trong thi cử. 248
Để đảm bảo chất lượng học tập phải loại trừ những tiêu cực trong thi cử, các hành vi sai phạm phải được xử lý công minh, kịp thời, tạo điều kiện thuận lợi cho việc ăn, ở, học tập của sinh viên trong nhà trường, cần phải có các phương tiện phục vụ cho việc nghiên cứu, học tập của sinh viên, phải có mức thu học phí phù hợp với từng đối tượng. Đổi mới phương pháp dạy và học đại học. Tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, pháp luật, đạo đức cho sinh viên. Đưa môn đạo đức học vào giảng dạy... trong các trường đại học và phổ thông. "Đạo đức học cần phải trở nên một ngành khoa học xã hội mà những người có trách nhiệm phải đi sâu nghiên cứu chuyên cần hơn nữa. Nó cũng phải trở thành một môn khoa học không thể thiếu được trong các trường Đại học và giáo dục phổ thông" 1. Có như vậy, cùng với các môn khoa học khác, đạo đức học mới tham gia một cách tích cực trong việc định hướng giá trị đạo đức cho sinh viên, phát triển truyền thống yêu nước, xây dựng đất nước giàu đẹp. Nhà nước cần có chính sách giải quyết việc làm và nâng cao thu nhập cho sinh viên ra trường. Trong cơ chế thị trường, vấn đề quan tâm hàng đầu của người lao động là việc làm, thu nhập và công bằng xã hội. Đó là những nhân tố tác động mạnh mẽ đến giá trị đạo đức, lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội của họ. Đòi hỏi có việc làm là sự đòi hỏi chính đáng của người lao động, là thể hiện lòng mong muốn được cống hiến sức lực, trí tuệ cho đất nước. Họ cũng sẽ sẵn sàng làm bất cứ việc gì cho đất nước khi có thu nhập thỏa đáng. Không có việc làm, hoặc có việc làm nhưng thu nhập không thỏa đáng, người lao động không có đủ khả năng và điều kiện để tự khẳng định nhân cách, nhân phẩm của mình. Lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội ở họ cũng sẽ phai mờ. Họ không còn giữ gìn được các đạo lý, thuần phong mỹ tục của dân tộc. 1 Phạm Văn Đồng (1970), Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại, NXB Sự thật Hà Nội, tr.35-36. 249