Vai trò của cá cảnh biển đối với người nuôi giải trí tại thành phố Hồ Chí Minh

H i th o “Vai trò c a cá c nh TPHCM” – ðH Nông Lâm TPHCM 31-12-2010<br /> -------------------------------------------------------------------------------------------------<br /> <br /> VAI TRÒ C A CÁ C NH BI N ð I V I NGƯ I NUÔI<br /> GI I TRÍ T I THÀNH PH H CHÍ MINH<br /> Nguy n Ng c Quy n và Nguy n Minh ð c<br /> B Môn Qu n Lý và Phát Tri n Ngh Cá, ð i H c Nông Lâm TPHCM<br /> <br /> TÓM T T<br /> Vai trò c a cá c nh bi n ñ i v i ngư i nuôi gi i trí t i thành ph H Chí Minh là<br /> ch ñ ñư c th o lu n trong nghiên c u này. S li u nghiên c u ñư c thu th p thông qua<br /> ph ng v n ng u nhiên 60 ngư i nuôi cá c nh bi n. K t qu ñi u tra ñư c x lý b ng các<br /> phân tích th ng kê mô t và xây d ng mô hình h i quy binary logistic. Chi phí có vai trò<br /> quan tr ng ñ i v i m c ñ hài lòng và vai trò c a cá c nh bi n ñ i v i ngư i nuôi, chi<br /> phí càng tăng thì ngư i nuôi càng hài lòng và thư giãn hơn. ð a ñi m nuôi và tương tác<br /> gi a th i gian nuôi v i m c thu nh p cũng làm ngư i nuôi thư giãn hơn. Ngư c l i,<br /> tương tác gi a ñ a ñi m nuôi v i th i gian nuôi l i làm gi m vai trò này. Vai trò làm<br /> gi m stress, ñ a ñi m nuôi tương tác v i hình th c nuôi, th i ñi m cho cá ăn bu i chi u,<br /> tiêu chí ho t ñ ng bơi l i ñ l a ch n cá cũng làm ngư i nuôi hài lòng hơn. Khó khăn<br /> không có nhi u th i gian chăm sóc b cá làm gi m m c ñ hài lòng c a ngư i nuôi.<br /> <br /> GI I THI U<br /> Ngày nay, nh p s ng công nghi p càng cao, áp l c công vi c càng n ng, con<br /> ngư i l i càng mu n tr v v i thiên nhiên, hòa mình vào thiên nhiên, tìm ni m vui và<br /> thư ng th c nh ng v ñ p do thiên nhiên mang l i. Khi ñ i s ng c a ngư i dân ñư c<br /> nâng cao, các nhu c u v t ch t t i thi u ñ t n t i căn b n ñã ñư c gi i quy t, m i ngư i<br /> có th i gian và nhu c u gi i trí ñ tái t o s c lao ñ ng. Nuôi và chăm sóc cá c nh là m t<br /> trong nh ng thú vui ñư c nhi u ngư i l a ch n do có th t o l p ñư c m t kho ng thiên<br /> nhiên trong không gian s ng c a h . B cá c nh ngoài vai trò b o v môi trư ng thông<br /> qua giáo d c c ng ñ ng (Evan, 1997) thì nhi u ngư i cũng xem b cá c nh như m t th<br /> không th thi u ñ tăng thêm v tươi mát, duyên dáng cho không gian m i căn phòng,<br /> góc làm vi c. Phong trào nuôi cá c nh bi n t i thành ph H Chí Minh phát tri n m nh<br /> trong th i gian g n ñây nhưng chưa có nghiên c u nào v vai trò c a cá c nh bi n ñ i v i<br /> ngư i nuôi gi i trí. Do ñó, v i s li u ñi u tra th c t và nh ng mô hình h i qui th ng kê,<br /> nghiên c u này s cung c p minh ch ng v các y u t nh hư ng ñ n vai trò c a cá c nh<br /> bi n ñ i v i ngư i nuôi t i thành ph H Chí Minh.<br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U<br /> Thu th p s li u<br /> Nghiên c u ñư c th c hi n t tháng 10/2009 – 12/2010. S li u ñư c thu th p<br /> qua ph ng v n ng u nhiên 60 ngư i nuôi cá c nh bi n t i thành ph H Chí Minh b ng<br /> b ng câu h i so n s n.<br /> Phương pháp h i quy logistic và ng d ng trong nghiên c u th y s n<br /> H i quy logistic di n t m i quan h gi a bi n ph thu c nh phân và các bi n<br /> gi i thích, các bi n gi i thích có th là bi n ñ nh tính hay bi n ñ nh lư ng. M i quan h<br /> gi a bi n ph thu c và các bi n ñ c l p trong mô hình h i quy logistic là quan h phi<br /> <br /> 1<br /> <br /> H i th o “Vai trò c a cá c nh TPHCM” – ðH Nông Lâm TPHCM 31-12-2010<br /> ------------------------------------------------------------------------------------------------tuy n theo hàm s mũ (Tr nh Công Thành, 2003). Có nhi u tác gi ñã s d ng mô hình<br /> này trong nghiên c u th y s n (Alencastro, 2004; Duc, 2008a; Duc 2009b; Nguy n Minh<br /> ð c và Dương Th Kim Lan, 2009; Tang và Heron, 2008).<br /> ð i v i mô hình binary logistic, bi n ph thu c nh n m t trong hai giá tr là 0<br /> (không x y ra s ki n) ho c 1 (x y ra s ki n). Xác su t x y ra s ki n ph thu c vào các<br /> bi n ñ c l p (Hoàng Tr ng và Chu Nguy n M ng Ng c, 2008). Tương t như h i quy<br /> logistic, mô hình binary logistic cũng nhi u tác gi ng d ng trong nghiên c u th y s n<br /> (Adeogun và ctv, 2008; ðào Công Thiên, 2008; Baez và ctv, 2009). Do ñó, mô hình<br /> binary logistic hoàn toàn có th s d ng trong nghiên c u này.<br /> Xây d ng mô hình binary logistic th c nghi m<br /> Hoàng Tr ng và Chu Nguy n M ng Ng c (2008) ñưa ra mô hình binary logistic<br /> cho trư ng h p ch có m t bi n ñ c l p X như sau:<br /> <br />  P <br /> log e  i  = B 0 + B1 X<br /> 1 - Pi <br /> <br /> (1)<br /> <br /> Trong công th c (1) thì Pi = E (Y = 1/X) = P (Y = 1) là xác su t ñ s ki n x y ra<br /> (Y = 1) khi bi n ñ c l p X có giá tr c th là Xi và Bi là các tham s h i qui. M r ng<br /> mô hình binary logistic cho nhi u bi n ñ c l p và bi n ñ i như Mahapatra (2001),<br /> Mahapatra và Kant (2005), Adeogun và ctv (2008), Baez ctv (2009) và (Duc, 2009) thì<br /> mô hình (1) tr thành mô hình (2).<br /> logit [P(Yi = 1)] =<br /> Trong ñó<br /> <br /> Log P(Yi = 1)<br /> <br /> = b0 + bX'i = f(X'i)<br /> (2)<br /> 1 - log P(Yi = 1)<br /> Xi: Các bi n ñ c l p<br /> Y: M c ñ tr l i c a ngư i ñư c ph ng v n (Y = 0 ho c Y = 1)<br /> P: Xác su t tr l i c a ngư i ñư c ph ng v n v i Y = 1<br /> i: S th t c a m u ph ng v n<br /> b0: H ng s c a mô hình<br /> b: Vector các tham s tương ng v i các bi n gi i thích<br /> <br /> Mã hóa thông tin và x lý s li u<br /> Thông tin ñư c mã hóa, lưu tr và x lý th ng kê b ng ph n m m SPSS 16.0 for<br /> Windows m c ý nghĩa α = 0,05. Vi c xây d ng mô hình h i qui binary logistic thông<br /> qua ti n trình l a ch n các bi n ñ c l p b ng cách lo i b t ng bi n m t (backward<br /> selection).<br /> K T QU VÀ TH O LU N<br /> Các y u t<br /> <br /> nh hư ng t i m c ñ hài lòng c a ngư i nuôi cá c nh bi n<br /> <br /> M c ñ hài lòng c a ngư i nuôi cá c nh bi n có th nh hư ng t i quy t ñ nh<br /> ti p t c nuôi ho c không nuôi cá c nh bi n. N u ngư i nuôi c m th y hài lòng s ti p t c<br /> nuôi và ngư c l i. T i TP HCM 90 % ngư i nuôi cá c nh bi n hài lòng và ch có 10 %<br /> không hài lòng v i ho t ñ ng nuôi cá c nh c a mình.<br /> V i câu h i “Anh/Ch có hài lòng ñ i v i vi c nuôi cá c nh bi n hi n nay không<br /> ?”, ngư i nuôi cá c nh bi n l a ch n hai ý ki n tr l i là “hài lòng” ho c “không hài<br /> <br /> 2<br /> <br /> H i th o “Vai trò c a cá c nh TPHCM” – ðH Nông Lâm TPHCM 31-12-2010<br /> ------------------------------------------------------------------------------------------------lòng”. Vì v y, mô hình binary logistic ñư c s d ng ñ xác ñ nh các y u t nh hư ng<br /> ñ n m c ñ hài lòng c a ngư i nuôi cá c nh bi n ñ i v i ho t ñ ng nuôi cá c nh bi n.<br /> K t qu xây d ng mô hình binary logistic v i ti n trình l a ch n các bi n ñ c l p<br /> b ng cách lo i b t ng bi n m t ñư c t ng k t qua b ng 1. K t qu này cũng ñư c dùng<br /> ñ tính tác ñ ng biên c a các bi n ñ c l p ñ nh lư ng ñ i v i m c ñ hài lòng c a ngư i<br /> chơi cá c nh bi n.<br /> B ng 1: Các y u t nh hư ng t<br /> Y ut<br /> T ng chi phí<br /> Làm gi m stress<br /> Tiêu chí ho t ñ ng bơi l i<br /> Không nhi u th i gian<br /> ð a ñi m nuôi *<br /> Kinh nghi m * T ng chi phí<br /> Cho cá ăn bu i chi u<br /> Hình th c nuôi * T ng chi phí<br /> ð a ñi m nuôi * Hình th c nuôi<br /> H ng s<br /> <br /> i m c ñ hài lòng c a ngư<br /> B<br /> S.E Wald<br /> 2,902 1,456 3,971<br /> 6,649 4,043 2,704<br /> 7,171<br /> 4,01 3,197<br /> -8,242 4,666 3,119<br /> <br /> i nuôi cá c nh bi n<br /> Sig.<br /> Tác ñ ng biên<br /> 0,04<br /> 0,725<br /> 0,11<br /> 0,07<br /> 0,08<br /> -<br /> <br /> -0,225<br /> <br /> 0,105 4,597<br /> <br /> 0,03<br /> <br /> -0,056<br /> <br /> 5,94<br /> -0,501<br /> 3,832<br /> -24,266<br /> <br /> 3,547<br /> 0,279<br /> 2,117<br /> 12,849<br /> <br /> 0,09<br /> 0,07<br /> 0,07<br /> 0,06<br /> <br /> -0,125<br /> 0,958<br /> -<br /> <br /> 2,805<br /> 3,235<br /> 3,276<br /> 3,567<br /> <br /> K t qu ki m ñ nh Chi-square v m c ñ phù h p t ng quát c a mô hình cho th y<br /> vi c s d ng mô hình ñ gi i thích là phù h p (b ng 2). Giá tr -LL = 18,009 là không<br /> l n, như v y nó th hi n m c ñ phù h p khá t t c a mô hình t ng th (b ng 3). M c ñ<br /> d báo chung c a mô hình cao và phù h p ñ d báo chung (b ng 4). Ki m ñ nh Wald v<br /> ý nghĩa c a các h s h i quy t ng th có ý nghĩa các m c α nh hơn 0,1 và 0,05 (b ng<br /> 1).<br /> B ng 2: Ki m ñ nh m c ñ phù h p c a mô hình<br /> Chi-square<br /> df<br /> Sig.<br /> Step<br /> 21,001<br /> 12<br /> 0,05<br /> Block<br /> 21,001<br /> 12<br /> 0,05<br /> Model<br /> 21,001<br /> 12<br /> 0,05<br /> B ng 3: Ki m ñ nh chung mô hình<br /> -2 Log<br /> Cox & Snell Nagelkerke R<br /> likelihood<br /> R Square<br /> Square<br /> 18,009<br /> 0,295<br /> 0,618<br /> B ng 4: M c ñ d báo c a mô hình<br /> Predicted<br /> Observed<br /> M c ñ hài lòng Percentage<br /> Correct<br /> Không<br /> Có<br /> Không<br /> 2<br /> 4<br /> 33,3<br /> M c ñ hài long<br /> Có<br /> 2<br /> 52<br /> 96,3<br /> <br /> 3<br /> <br /> H i th o “Vai trò c a cá c nh TPHCM” – ðH Nông Lâm TPHCM 31-12-2010<br /> ------------------------------------------------------------------------------------------------Overall Percentage<br /> <br /> 90<br /> <br /> Thông qua các ki m ñ nh và các h s h i quy tìm ñư c, mô hình các y u t nh<br /> hư ng t i s hài lòng c a ngư i nuôi cá c nh bi n ñ i v i ho t ñ ng nuôi cá c nh bi n<br /> ñư c vi t l i như sau:<br /> Logit [P(Y=1)] = - 24,266 + 2,902T ng chi phí + 6,649Làm gi m stress +7,171Tiêu chí<br /> ho t ñ ng bơi l i - 8,242Không nhi u th i gian - 0,225ð a ñi m nuôi * Th i gian nuôi *<br /> T ng chi phí + 5,940Cho cá ăn bu i chi u - 0,501Hình th c nuôi * T ng chi phí +<br /> 3,832ð a ñi m nuôi * Hình th c nuôi + ε<br /> Chi phí cho nuôi cá c nh bi n càng cao thì ngư i nuôi càng hài lòng. C th tác<br /> ñ ng biên c a t ng chi phí lên m c ñ hài lòng là 0,725. Bên c nh ñó, nh n th c v vai<br /> trò gi m căng th ng c a cá c nh bi n ñ i v i ngư i nuôi cũng làm tăng m c ñ hài lòng<br /> c a ngư i nuôi, vai trò này càng l n ngư i nuôi càng hài lòng. Tác ñ ng c a vai trò gi m<br /> căng th ng c a cá c nh bi n ñ i v i ngư i nuôi lên m c ñ hài lòng l n hơn tác ñ ng c a<br /> t ng chi phí nhưng l i nh hơn tác ñ ng c a tiêu chí bơi l i khi l a ch n cá c nh bi n.<br /> Nh ng ngư i không có nhi u th i gian ñ chăm sóc b cá c nh cũng c m th y ít<br /> hài lòng hơn v i cá c nh, th i gian chăm sóc b cá c nh càng nh thì m c ñ hài lòng<br /> càng th p. Có th do b n r n v i công vi c cu c s ng thư ng nh t làm cho ngư i nuôi<br /> không có nhi u th i gian như kỳ v ng c a h ñ chăm sóc và thư ng ngo n b cá, và<br /> vi c chăm sóc cá c nh tiêu t n khá nhi u th i gian nên m c ñ hài lòng c a h cũng<br /> gi m. Tuy v y, dành th i gian ñ cho cá ăn vào bu i chi u sau m t ngày làm vi c s làm<br /> cho ngư i nuôi c m nh n ñư c v ñ p c a b cá, c m th y thư giãn hơn nên th i ñi m<br /> cho cá ăn vào bu i chi u làm tăng s hài lòng c a ngư i nuôi. Trái ngư c v i th i ñi m<br /> cho cá ăn bu i chi u, m c dù cùng có 71,67 % ngư i nuôi cho cá ăn vào bu i sáng nhưng<br /> tác ñ ng c a th i ñi m cho cá ăn vào bu i sáng ñ i v i hài lòng c a ngư i nuôi b lo i b<br /> thông qua ti n trình l a ch n bi n phù h p, nguyên nhân c a v n ñ này có th do vào<br /> bu i sáng ngư i nuôi cho cá ăn ñ cá không b ñói ch không ph i ngư i nuôi thích cho<br /> cá ăn vào th i ñi m này.<br /> M c dù tác ñ ng c a ñ a ñi m nuôi và th i gian nuôi không có ý nghĩa v th ng<br /> kê nhưng tương tác gi a hai bi n ñó và t ng chi phí l i có ý nghĩa th ng kê, c th tác<br /> ñ ng biên là - 0,056. S tương tác gi a ñ a ñi m nuôi * kinh nghi m * t ng chi phí làm<br /> gi m m c ñ hài lòng c a ngư i nuôi, trái v i tác ñ ng c a t ng chi phí lên m c ñ hài<br /> lòng. Chi phí nuôi cá c nh bi n ngày càng tăng theo th i gian nuôi có l làm cho m c ñ<br /> hài lòng c a nh ng ngư i nuôi gia ñình khác v i nh ng ngư i nuôi quán cà phê, nhà<br /> hàng, khách s n. Ngoài m c ñích chính là trang trí cho không gian thì nh ng ngư i nuôi<br /> quán cà phê, nhà hàng, khách s n còn m c ñích kinh doanh, có th chi phí nuôi cá c nh<br /> bi n, tăng theo th i gian nuôi, chưa ñáp ng ñư c kỳ v ng c a nh ng ngư i nuôi này.<br /> L i ích và vai trò nuôi cá c nh bi n<br /> B cá c nh bi n ngoài vai trò làm tăng s hi u bi t c a ngư i dân v môi trư ng<br /> bi n và b o v môi trư ng bi n thông qua giáo d c c ng ñ ng (Evan, 1997) còn có các<br /> vai trò, l i ích khác như vai trò th m m , l i ích tinh th n, l i ích tâm linh. Kh o sát<br /> ngư i nuôi cá c nh bi n t i TP HCM v vai trò và l i ích c a nuôi cá c nh bi n b ng<br /> b ng câu h i so n s n, k t qu kh o sát ñư c trình bày trong b ng 5.<br /> B ng 5: Vai trò và l i ích c a nuôi cá c nh bi n<br /> <br /> 4<br /> <br /> H i th o “Vai trò c a cá c nh TPHCM” – ðH Nông Lâm TPHCM 31-12-2010<br /> ------------------------------------------------------------------------------------------------Vai trò và l i ích<br /> Có cu c s ng vui v , h nh phúc hơn<br /> Gi m căng th ng (stress)<br /> Không gian ñ p hơn<br /> Kinh doanh thu n l i hơn<br /> Mang l i may m n, tài l c, th nh vư ng<br /> <br /> T ns<br /> 22<br /> 41<br /> 60<br /> 15<br /> 15<br /> <br /> T l (%)<br /> 36,67<br /> 68,33<br /> 100<br /> 25<br /> 25<br /> <br /> L i ích tinh th n<br /> Ngày nay áp l c c a cu c s ng lên m i ngư i là r t l n nên sau m t ngày làm<br /> vi c v t v ñ u óc con ngư i r t d b căng th ng cho nên con ngư i c n ph i thư giãn,<br /> ngh ngơi ñ l y l i thăng b ng và tái t o s c lao ñ ng. Có nhi u cách ñ con ngư i thư<br /> giãn như ñi d o, xem phim, chơi th thao, mua s m. Nhi u ngư i thư giãn b ng cách<br /> chăm sóc cá, ng m nhìn cá c nh bơi l i.<br /> Nuôi cá c nh bi n có l i ích r t l n v tinh th n vì có t i 68,33 % ngư i nuôi cho<br /> r ng b cá c nh bi n giúp làm gi m căng th ng, 36,67 % ngư i nuôi cho r ng b cá c nh<br /> bi n làm cho cu c s ng vui v , h nh phúc hơn. Nư i nuôi chăm sóc b cá c nh bi n hàng<br /> ngày như cho cá ăn, v sinh, quan sát ho t ñ ng ăn m i, ho t ñ ng bơi l i. Thông qua các<br /> ho t ñ ng ñó giúp ngư i nuôi gi m căng th ng vì ñó không h n là công vi c mà còn là<br /> thú vui, ni m ñam mê c a ngư i nuôi. Ho t ñ ng chăm sóc b cá c nh bi n thư ng do<br /> m t ngư i làm nhưng cũng có khi nhi u thành viên trong gia ñình cùng tham gia, qua ñó<br /> làm tăng s g n k t gi a các thành viên trong gia ñình v i nhau.<br /> V i câu h i “Nuôi cá c nh bi n có giúp Anh/Ch gi m stress (căng th ng) không<br /> ?”, ngư i nuôi cá c nh bi n l a ch n hai ý ki n tr l i là “có” ho c “không”. Vì v y, mô<br /> hình binary logistic ñư c s d ng ñ xác ñ nh các y u t nh hư ng ñ n vai trò làm gi m<br /> stress ñ i v i ngư i nuôi cá c nh bi n.<br /> K t qu xây d ng mô hình v i ti n trình l a ch n các bi n ñ c l p b ng cách lo i<br /> b t ng bi n m t ñư c t ng k t qua b ng 6. K t qu này cũng ñư c dùng ñ tính tác ñ ng<br /> biên c a các bi n ñ c l p ñ nh lư ng.<br /> B ng 6: Các y u t nh hư<br /> Y ut<br /> B<br /> ð a ñi m nuôi<br /> 2,536<br /> T ng chi phí<br /> 0,93<br /> ð a ñi m nuôi *<br /> - 0,177<br /> Th i gian nuôi<br /> Th i gian nuôi *<br /> 0,271<br /> M c thu nh p<br /> H ng s<br /> - 2,998<br /> <br /> ng t i vai trò làm gi m stress c a cá c nh bi n<br /> S.E.<br /> Wald<br /> df<br /> Sig.<br /> Tác ñ ng biên<br /> 1,252<br /> 4,104<br /> 1<br /> 0,043**<br /> 0,8<br /> 3,358<br /> 1<br /> 0,067**<br /> 0,233<br /> 0,369<br /> <br /> 4,434<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,035**<br /> <br /> 0,044<br /> <br /> 0,133<br /> <br /> 4,143<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,042**<br /> <br /> 0,068<br /> <br /> 1,669<br /> <br /> 3,226<br /> 1<br /> 0,072*<br /> * và **: Ý nghĩa 90 % và 95 %<br /> <br /> K t qu ki m ñ nh Chi-square v m c ñ phù h p t ng quát c a mô hình cho th y<br /> vi c s d ng mô hình ñ gi i thích là phù h p (b ng 7). Giá tr -LL = 24,507 là không<br /> quá l n, như v y nó th hi n m c ñ phù h p khá t t c a mô hình t ng th (b ng 8). M c<br /> ñ d báo chung c a mô hình là 68,3 % không cao nhưng cũng có th d báo chung<br /> <br /> 5<br /> <br />